Mayo

Kʼalal laj xa ox yil Juan li jtsop krixchanoetik ti te oyik ta vinajele, laj yil xtok «epal krixchanoetik». Pe li jtsop krixchanoetik liʼe muʼyuk buchʼu xchap yuʼun. Xi to chalbe skʼoplalik li Juane: «Jaʼ li buchʼutik kuxul chkomik li ta mukʼta tsatsal vokolile, ti laj xa xchukʼ li snatil kʼuʼike xchiʼuk ti laj xa sakubtasik ta xchʼichʼel li Chʼiom Chije» (Apok. 7:14). Li buchʼutik kuxul chkomik li ta mukʼta tsatsal vokolile chkuxiik li ta balumile xchiʼuk ep kʼusitik tskʼupinik (Sal. 37:​9-11, 27-29; Prov. 2:​21, 22; Apok. 7:​16, 17). Mu ventauk mi tʼujbil chijbat ta vinajel o mi liʼ chijkuxi ta balumile, jkotoltik skʼan teuk jkʼoplal chkaʼitik li kʼusi chal li albil kʼop ta Apokalipsis kapitulo 7. Li vaʼ orae, toj labal sba kʼusitik ta jkʼupintik jkotoltik. Chijmuyubaj tajek ti jaʼ laj kakʼ jbatik ta ventainel yuʼun li Ajvalilal yuʼun Jeovae. w22.05 16 par. 6, 7

Kʼalal oy kʼusi tsots skʼoplal la anop chapase, laj van akʼanbe apʼijil li Jeovae, yuʼun anaʼoj ti chtun avuʼune (Sant. 1:5). Li ajvalil Salomone xi la stsʼibae: «Jaʼ noʼox stuk mas tsots skʼoplal li pʼijilale» (Prov. 4:7). Taje jaʼ chalbe skʼoplal li pʼijilal chakʼ Jeovae, maʼuk li spʼijil krixchanoetike. Pe ¿mi tskoltautik li pʼijilal chakʼ Dios sventa xkuch kuʼuntik li vokoliletik ta jnuptantik avie? Tana. Jtos ti kʼuxi xuʼ xijpʼijub ta melele jaʼ mi la jchantik xchiʼuk mi laj kakʼ ta jkuxlejaltik li kʼusi laj yalik chaʼvoʼ pʼijil viniketik ti lek ojtikinbilike. Kalbetik skʼoplal baʼyel li Salomone. Li Vivliae chal ti «Diose laj yakʼbe spʼijil li Salomone xchiʼuk laj yakʼbe yojtikin li kʼusitik tsotsik tajek skʼoplale» (1 Rey. 4:29). Jkʼelbetik skʼoplal ek li Jesus ti jaʼ li buchʼu mas pʼij echʼem ta balumile (Mat. 12:42). Xi laj yichʼ albel skʼoplal ta jun albil kʼope: «Te chkom-o ta stojolal li s-espiritu Jeovae, jech oxal chpʼijub xchiʼuk ep kʼusi chaʼibe lek smelolal» (Is. 11:2). w22.05 20 par. 1, 2

Mu jnoptik ti mu xa kʼusi xuʼ jtatik ta mantal ta skoj ti oy xa jabilaltike. Jkʼeltik kʼusi la spas li ermana Beverley ti 75 xa sjabilale. Ta skoj ti ipe, mu xanav lek. Pe oy tajek ta yoʼonton chkoltavan li ta kampanya sventa Konmemorasione. Jaʼ yuʼun, oy kʼusitik laj yakʼ ta yoʼonton spasel, vaʼun muyubaj tajek kʼalal pas yuʼune. Li kʼusi la spase la stijbe yoʼonton yantik yoʼ masuk to xcholik mantal ek. Li Jeovae ep tajek sbalil chil li kʼusi tspas li ermanoetik ti oy xa sjabilalike akʼo mi oy xa kʼusitik vokol chaʼiik spasel (Sal. 71:17). Jaʼuk xkakʼ ta koʼontontik stael li kʼusi spas kuʼuntike. Jchʼiestik talelaletik ti lek chil Jeovae. Oyuk kʼusi jchantik spasel yoʼ masuk stunesutik Jeova xchiʼuk s-organisasione. Jkʼeltik kʼusi yan xuʼ jpastik sventa jkoltatik mas li kermanotaktike. Mi jech la jpastike, li Jeovae chakʼbutik sbendision xchiʼuk chakʼik venta yantik ti yakal chijchʼi batel ta mantal jech kʼuchaʼal la spas li Timoteoe (1 Tim. 4:15). w22.04 27 par. 18, 19

Mi oy junuk avalab anichʼnabik chal ti mu xa skʼan xtun ta stojolal Jeova akʼo mi la akoltaike, mu xanopik ti muʼyuk lek la achanubtasike. Li Jeovae yakʼoj ti akʼo jnop jtuktik mi chijtun ta stojolal o mi muʼyuk. Mu xanop ti muʼyuk xa tsut talele. Teuk ta ajol li lokʼolkʼop ta sventa li chʼayemal kereme (Luk. 15:​11-19, 22-24). Akʼo mi ep kʼusitik chopol la spas li kerem taje, la sutes yoʼonton ta tsʼakal. Totil meʼiletik, jaʼ jun mukʼta matanal yakʼojboxuk Jeova ti xuʼ xatsʼites avalab anichʼnabik sventa xtunik ta stojolale (Sal. 78:​4-6). Jnaʼojkutik ti mu kʼunuk chavaʼiik spasel taje, jaʼ yuʼun ta jkʼupil kʼoptaotkutik ta skoj ti avakʼojik persa skoltael avalab anichʼnabik yoʼ skʼanik li Jeovae xchiʼuk ti xatsʼitesik kʼuchaʼal tskʼane (Efes. 6:4). Xmuyubaj me tajek avuʼunik li Jeovae. w22.05 30, 31 par. 16-18

Mi jkotoltik chkakʼbetik Jeova ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntike, ta jkolta jbatik sventa junuk noʼox koʼontontik xchiʼuk ti jmojuk oy li ermanoetik ta tsobobbaile. Jaʼ jech la spasik li yajtsʼaklomtak Kristo ta baʼyel sigloe. Jelajtik li matanaletik staojik xchiʼuk li kʼusi sbainojik spasele (1 Kor. 12:​4, 7-11). Pe taje maʼuk sventa stsal-o sbaik o ti xchʼak sbaike. Li Pabloe jaʼ noʼox laj yalbe batel j-efesoetik ti xakʼik persa ta jujuntal sventa stsatsubtasbeik li sbekʼtal Kristoe. Xi to laj yale: «Kʼalal lek ch-abtej ta jujutos li stsʼakalul jbekʼtaltike, tskolta sbaik sventa xchʼi-o batel li bekʼtalile sventa tstsatsubtas sba stukik ta sventa li kʼanelale» (Efes. 4:​1-3, 11, 12). Li buchʼutik la xchʼunik taje jun noʼox yoʼontonik xchiʼuk jmoj tsobolik. Taje jaʼ jech xvinaj li ta tsobobbailetik avie. Mu xakoʼoltas aba xchiʼuk li yantike. Mas lek chanbo stalelal li Jesuse. Teuk ta ajol ti tukʼ li Jeovae xchiʼuk ti mu xchʼay ta sjol li kʼusi chapase (Ebr. 6:10). Ta muyubajeluk xatun ta stojolal Jeova, yuʼun ep sbalil chil. w22.04 14 par. 15, 16

¿Mi mu jechuk ti tspat koʼontontik ti maʼuk oy ta jbatik yalel mi chakʼ ta perton jun jpasmulil li Jeovae? Pe oy kʼusi jbainojtik spasel. ¿Kʼusi taje? Yikʼaluk van oy buchʼu tskʼanbutik perton ta skoj ti la spas smul ta jtojolaltike o ti tsots kʼusi la spasbutike. O xuʼ van muʼyuk tskʼanbutik perton. Kʼuk xiuk noʼox, xuʼ me xkakʼtik ta perton, jaʼ xkaltik, ti mu jnakʼ skʼakʼal koʼontontik xchiʼuk skapemal joltik ta stojolale. Ti melel xkaltike, xuʼ van mu ta aniluk spas kuʼuntik taje xchiʼuk vokol chkaʼitik, mas to mi toj kʼux li kʼusi la spasbutike. Xi chal li revista La Atalaya ta 15 yuʼun septiembre ta 1994: «Kʼalal chij-akʼvan ta pertone, maʼuk skʼan xal ti lek xa laj kiltik li kʼusi laj kichʼtik pasbele. Kʼalal ch-akʼvan ta perton li jun yajtsʼaklom Kristoe, jaʼ skʼan xal ti chakʼbe ta yok skʼob Jeova li kʼusi kʼot ta pasele. Li Jeovae jaʼ tukʼil Jchapanvanej ta sjunul vinajel balumil xchiʼuk ta yorail chchapan skotol». w22.06 9 par. 6, 7

Li Jeovae laj yal ti ta jkʼakʼaliltike tstsob jtsop krixchanoetik ti likemik tal ta skotol lumetik, ti jeltos stsʼunbalik xchiʼuk ti yantik-o skʼopik sventa x-ichʼat ta mukʼ kʼuchaʼal tskʼane. Li jtsop krixchanoetik taje ojtikinbilik kʼuchaʼal «epal krixchanoetik» li avie (Apok. 7:​9, 10). Te tsakal skʼoplal viniketik, antsetik xchiʼuk kʼoxetik ti yantik-o slumalike. Akʼo mi jech, jmoj noʼox tsobol oyik (Sal. 133:1; Juan 10:16). Jech xtok, buchʼuuk noʼox chalbeik ta sventa li spatobil oʼontonal ta jelavele (Mat. 28:​19, 20; Apok. 14:​6, 7; 22:17). Mi te akʼoplal li ta epal krixchanoetike, ep van tajek sbalil chavil li spatobil avoʼontone. Li Diabloe tskʼan tsloʼlautik sventa mu jchʼuntik ti chkʼot ta pasel li kʼusi yaloj Jeovae. Mi la jchʼuntik li kʼusi chale, xuʼ x-och xiʼel ta koʼontontik xchiʼuk ti xkikta jbatik ta mantale. w22.06 20, 21 par. 2, 3

Mi jpatoj lek koʼontontik ta sventa li kʼusi chtal ta tsʼakale, tskoltautik yoʼ xkuch kuʼuntik li jvokoltike. Teuk ta joltik ti yaloj xa onoʼox Jesus ti chkichʼtik kontrainele (Juan 15:20). Jaʼ yuʼun, kʼalal ta jnopbetik skʼoplal li kʼusi yaloj chakʼbutik Jeovae, tskoltautik sventa jechuk-o xijtun ta stojolal. Jkʼeltik batel kʼuxi koltaat-o Jesus li spatobil oʼontonal sventa tukʼuk xakʼ sba akʼo mi snaʼoj ti toj kʼux ti kʼu yelan chichʼ milele. Li ta skʼakʼalil Pentekostes ta sjabilal 33, li jtakbol Pedroe laj yal jun albil kʼop ti lokʼem ta Salmose, ti bu chal ti jun noʼox yoʼonton laj yakʼ ta ilel li Jesuse xchiʼuk ti spatoj lek yoʼontone. Xi laj yale: «Oy spatobil koʼonton; yuʼun muʼyuk te chaviktaun li ta Mukinale mi jaʼuk chavakʼbe kʼaʼuk sbekʼtal li buchʼu tukʼ yoʼonton chakʼ sba ta atojolale [ . . . ]; chavakʼbun tajek xkuxetel koʼonton kʼalal te oyun ta atojolale» (Ech. 2:​25-28; Sal. 16:​8-11). Li Jesuse spatoj lek yoʼonton ti chchaʼkuxesat yuʼun li Diose xchiʼuk ti tsut xchiʼin Stot yan veltae (Ebr. 12:​2,3). w22.10 25 par. 4, 5

Jun veltae, li jtakbol Santiago xchiʼuk Juane laj yalbe smeʼik ti akʼo yalbe Jesus ti akʼo x-akʼbat lek yabtelik li ta Ajvalilal yuʼun Diose (Mat. 20:​20, 21). Xchaʼvoʼal li jtakboletik taje laj yakʼik ta ilel ti jtoybaetike xchiʼuk ti jaʼ noʼox oy ta yoʼontonik li kʼusi tskʼan stukike (Prov. 16:18). Maʼuk noʼox Santiago xchiʼuk Juan ti muʼyuk lek laj yakʼ ta ilel stalelalik li vaʼ orae. Jkʼeltik avilik kʼu yelan laj yaʼi sbaik li yantik jtakboletik eke: «Kʼalal laj yaʼiik li lajunvoʼike, ilinik ta stojolal li chaʼvoʼ ti sbankil yitsʼin sbaike» (Mat. 20:24). ¿Mi xnop xa noʼox kuʼuntik kʼu to stsatsal bat li skʼopike? ¿Kʼu yelan laj yil li Jesuse? Muʼyuk x-ilin. Muʼyuk laj yal ti tsabat xkʼexolike, ti jaʼ tstʼuj li buchʼutik mas bikʼit chakʼ sbaik, ti mas skʼanoj sbaike xchiʼuk ti buchʼutik mas lek xtojobike. Moʼoj, rasonaj xchiʼuk, yuʼun snaʼoj ti jaʼ oy ta yoʼontonik spasel li kʼusi leke (Mat. 20:​25-28). Li Jesuse skotol ora laj yakʼ ta ilel slekil yoʼonton ta stojolalik. w23.03 28, 29 par. 10-13

Ep xa kʼusitik apasoj talel. Jech kʼuchaʼal liʼe, xuʼ van oy xa ta sjayibaluk jabil achanoj talel li Vivliae, taje jaʼ yakʼoj achʼun ti jaʼ Skʼop Diose. Pe li kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti xavojtikin xa xchiʼuk akʼanoj li Jeova ti jaʼ laj yakʼ ta naʼel li Chʼul Tsʼibetike. Ta skoj ti akʼanoj xa tajek li Jeovae, kʼot ta nopel avuʼun ti chavakʼbe akuxlejale xchiʼuk ti chavichʼ voʼe. ¡Toj lek ti jech kʼot ta nopel avuʼune! Xuʼ van oy kʼusitik tsots la anuptan kʼalal skʼan toʼox xavichʼ voʼe. Pe oy to kʼusitik yan chanuptan ti chakʼ ta preva li xchʼunel avoʼontone. Li Satanase tskʼan ti mu xakʼan li Jeovae xchiʼuk ti xanamaj ta stojolale (Efes. 4:14). Mu xavakʼ akʼo muyubajuk li Satanase. ¿Kʼusi xuʼ skoltaot yoʼ tukʼ xavakʼ aba ta stojolal Jeova xchiʼuk ti spas avuʼun li kʼusi laj avalbe kʼalal laj avakʼbe akuxlejale? Skʼan jechuk-o xayijub ta mantal (Ebr. 6:1). w22.08 2 par. 1, 2

Li totil meʼiletik xchiʼuk li alab nichʼnabiletike oy onoʼox kʼusitik ti mu stakʼ xalik batel ta sventa li yutsʼ yalalike. Jech kʼuchaʼal liʼe, li malalile xuʼ van chakʼ venta ti oy kʼusi nopem xaʼi tspas yajnil ti chakʼ tseʼeje. ¿Mi mu jechuk ti muʼyuk chalbe batel yantike? Yuʼun ta skoj ti skʼanoje, mu skʼan xakʼ ta kʼexlal o ti chopol xaʼi sba yuʼune (Efes. 5:33). Li totil meʼiletik eke skʼan teuk ta sjolik ti tskʼanik ti ichʼbiluk ta mukʼ xaʼi sbaik li chex kerem tsebetike. Jaʼ yuʼun, muʼyuk chalbeik yantik li kʼusi muʼyuk lek chbat ta pasel yuʼun li yalab xnichʼnabike (Kol. 3:21). Li ololetik eke skʼanik chanubtasel sventa mu xalik batel li kʼusi xuʼ x-akʼatik-o ta kʼexlal junuk yutsʼ yalalike. Mi muʼyuk chalik batel li kʼusi chkʼot ta pasel ta yut snaike, mas me jun yoʼonton oyik. w22.09 10 par. 9   

Kʼalal kʼoponat yuʼun Jeova li Jobe, akʼbat ta ilel ti kʼu to yepal spʼijile xchiʼuk ti ta slekil yoʼonton chchabi li kʼusitik spasojane. Albat skʼoplal jaykot chonbolometik ti labalik sba spasoje (Job 38:​1, 2; 39:​9, 13, 19, 27; 40:15; 41:​1, 2). Jech xtok, li Jeovae la stak batel Eliu sventa spatbe yoʼonton li Jobe. Li tukʼil kerem taje la svulesbe ta sjol Job ti ta onoʼox x-akʼbat smotonik yuʼun Jeova li buchʼutik tukʼ chtunik ta stojolal xchiʼuk ti kuchem talel yuʼun li svokolike. Li Jeova xtoke laj yalbe Eliu ti akʼo xakʼbe junantik tojobtaseletik li Jobe. Li Eliue ta slekil yoʼonton laj yalbe ti mu jaʼuk xbat ta yoʼonton li svokoltake. Te la svulesbe ta sjol ti jaʼ mas tsots skʼoplal li Jeova ti jaʼ la spas li vinajel balumile. Li Jeovae laj yalbe Job ti akʼo spas orasion ta stojolal li oxvoʼ yamigotak ti la saʼ smulike (Job 42:​8-10). Li avi eke, ¿kʼuxi tskoltautik Jeova kʼalal ta jnuptantik tsatsal prevaetike? Li Jeovae muʼyuk xa chchiʼinutik ta loʼil jech kʼuchaʼal la xchiʼin ta loʼil li Jobe. Ti kʼuxi chchiʼinutik ta loʼile jaʼ li ta Skʼope, li Vivliae (Rom. 15:4). w22.08 11 par. 10, 11

Li ta tsobobbail ta Romae, ti jaʼik judaetik xchiʼuk jyanlumetik li ermanoetik teye. Ta skoj ti lajem xa skʼoplal li Smantal Moisese, xuʼ xa slajesik kʼusiuk veʼlilal (Mar. 7:19). Junantik judaetike muʼyuk chopol chaʼiik ti slajesik jeltos veʼlile, jaʼuk li yan judaetike chopol tajek chilik. Ta skoj taje, la xchʼak-o sbaik li ermanoetike. Li jtakbol Pabloe laj yal ti tsots skʼoplal ti junuk yoʼontonike. Ti jech laj yalbe Pablo li ermanoetike jaʼ sventa snaʼik ti xuʼ xil-o svokolik xchiʼuk xuʼ xil svokolik ek li ermanoetik ta tsobobbaile (Rom. 14:​19, 20). Sventa mu smakbe yok li yantike, li Pabloe la sjel li kʼusitik tspase (1 Kor. 9:​19-22). Xuʼ me jtsatsubtasbetik yoʼonton yantik xchiʼuk muʼyuk me chlik-o kʼop mi muʼyuk ta jkʼantik ti xichʼ pasel ta persa li kʼusi ta jkʼantike. w22.08 22 par. 7

Kʼalal oy kʼusi ta jkʼan ta jtatik ta mantale, ¿mi mu jechuk ti chkakʼ kipaltik ta staele? Jaʼ jech skʼan jpastik kʼalal ta jsaʼtik li tukʼilal eke. Li Jeovae jech-o tskoltautik sventa masuk to lek xkakʼtik ta ilel li tukʼilal yuʼune (Sal. 84:​5, 7). Li Jeovae ta slekil yoʼonton tsvules ta joltik ti mu tsotsuk ta chʼunel li kʼusi chalbutike (1 Juan 5:3). Yuʼun jaʼ sventa jchabieltik xchiʼuk chtun kuʼuntik jujun kʼakʼal. Jnopbetik skʼoplal li kabtejebtik ta mantal laj yalbe skʼoplal Pabloe (Efes. 6:​14-18). ¿Kʼusi abtejebal tsmak koʼontontik? Jaʼ «li tukʼilal ti xkoʼolaj ta smak oʼontonale» ti jaʼ skʼan xal li stukʼil mantaltak Jeovae. Jech kʼuchaʼal li smak oʼontonale, li smantaltak Jeovae chchabi li koʼontontike, jaʼ xkaltik, ti kʼu kelantik ta melele. Jaʼ yuʼun, tsots skʼoplal ti oyuk kuʼuntik li tukʼilal ti xkoʼolaj ta smak oʼontonale (Prov. 4:23). w22.08 29 par. 13, 14.

Ta smilal xa noʼox jabiletik, li Vivliae toj lek sbeiltasoj talel li yajtuneltak Diose. ¿Kʼuxi spasoj talel? Li Jeovae laj yakʼ ti xichʼuk pasbel skopiailtak li Chʼul Tsʼibetike. Li buchʼutik la spasbeik skopiailtake jpasmuliletik, pe la skʼelik ti lekuk xichʼ pasele. Jun ti buchʼu chchanbe skʼoplal Vivliae, xi laj yal ta sventa li Tsʼibetik ta Ebreo Kʼope: «Xuʼ xichʼ alel ta jamal ti muʼyuk yan voʼneal tsʼibetik ti toj lek yichʼoj jelubtasele». Xuʼ jpat koʼontontik ti jaʼ snopben Jeova li kʼusitik te ta jtatik ta Vivliae, yuʼun jaʼ laj yakʼ ta naʼel. Te likem tal ta stojolal Jeova «skotol li lekil matanal xchiʼuk li tukʼil matanale» (Sant. 1:17). Li Vivliae jaʼ jun kʼupil sba matanal akʼbilutik. Kʼalal chakʼbutik matanal jun krixchanoe, te chkakʼtik venta kʼu yelan stalelal. Te chvinaj mi ta melel xojtikinutik xchiʼuk mi snaʼoj li kʼusi chtun kuʼuntike. Jaʼ jech li ta Vivlia eke. Kʼalal ta jkʼeltike, ep kʼusi te ta jchantik ta stojolal Jeova. Te chkakʼtik venta ti xojtikinutik leke xchiʼuk ti snaʼoj li kʼusi chtun kuʼuntike. w23.02 2, 3 par. 3, 4

K’alal ch-ajvalilaj ta Jmil Jabil li Kristoe, ¿mi xnop xa noʼox kuʼuntik kʼu yelan chkaʼi jbatik mi lik yichʼik chaʼkuxesel li buchʼutik chamemike? Oy xa tajek ta koʼontontik ti jkʼeltik yan velta li buchʼu chamem kuʼuntike. Jaʼ jech oy ta yoʼonton li Jeova eke (Job 14:15). Ta spʼejel balumile, chijmuyubajutik kʼalal chkiltik ti chchaʼkuxiik talel li buchʼutik chamem kuʼuntike. «Li buchʼutik tukʼike» ti te xa tsʼibabil sbiik li ta livro sventa kuxlejale «chchaʼkuxiik sventa kuxlejal» (Ech. 24:15; Juan 5:29). Li buchʼutik chamem kuʼuntike xuʼ van jaʼ baʼyel chchaʼkuxiik. Jech xtok, «li buchʼutik muʼyuk tukʼike» ti jaʼik li buchʼutik muʼyuk laj yojtikinik Jeova o ti muʼyuk tunik ta stojolale «chchaʼkuxiik sventa chapanel». Skotol li buchʼutik chchaʼkuxiik tale ep kʼusitik skʼan xchanik (Is. 26:9; 61:11). Jaʼ yuʼun, oy kʼusitik chichʼ chapanel sventa xichʼ akʼel li chanubtasel ti muʼyuk jech ilbil-oe (Is. 11:10). w22.09 20 par. 1, 2

Akʼo mi tspas ta jmoj sjolik li ajvaliletike, li Jeovae yakʼoj ta ilel ti mas to mukʼ skʼoplale. La spas kʼop sventa spoj li j-israeletike, la skoltaan sventa x-och ta skʼobik jutuk mu skotoluk li Albil Balumile (Jos. 11:​4-6, 20; 12:​1, 7, 24). Li Jeovae ep ta velta yakʼoj ta ilel ti jaʼ noʼox stuk Mukʼul Diose. Li Nabukodonosor ti te ajvalilaj li ta Babilonia eke muʼyuk bikʼit laj yakʼ sba ta stojolal Jeova ti jaʼ noʼox stuk sta-o ichʼel ta mukʼe. Kʼajomal noʼox la stoy sba ta skoj li sjuʼele xchiʼuk ti ichʼbil tajek ta mukʼe. Ta skoj taje, li Jeovae laj yakʼ ti spas ta chuvaje. Kʼalal vul xchʼulel li Nabukodonosore, lik skʼupil kʼopta «li Buchʼu toj toyol oye» xchiʼuk laj yakʼ venta ti jaʼ noʼox tspas mantal sbatel osil li Jeovae xchiʼuk ti muʼyuk buchʼu chpajtsanat-oe (Dan. 4:​30, 33-35). Xi laj yal jun jtsʼibajom yuʼun salmoe: «Xmuyubaj noʼox li mukʼta lum ti jaʼ Sdiosik li Jeovae, li jteklum ti jaʼ stʼujoj sventa jaʼ xkʼot ta spartee» (Sal. 33:12). Oy lek srasonal kuʼuntik sventa tukʼuk koʼontontik ta stojolal li Jeovae. w22.10 15, 16 par. 13-15

Kʼalal chkiltik ti kʼotem xa ta pasel epal albil kʼopetik ta Vivliae, mas to chakʼ jchʼuntik ti chkʼot ta pasel ta jelavel li kʼusitik yaloj tspas Diose. Jaʼ jech chkaʼi jbatik kʼuchaʼal li jtsʼibajom yuʼun salmo ti xi laj yalbe li Jeovae: «Oy tajek ta koʼonton ti xakoltaune, yuʼun jaʼ spatobil koʼonton li akʼope» (Sal. 119:81). Ta skoj ti skʼanojutik li Jeovae, chalbutik ti oy kʼusi lek ta jtatik ta jelavele xchiʼuk chakʼ spatobil koʼontontik ta Vivlia (Jer. 29:11). Jaʼ noʼox Jeova chakʼ kʼotuk ta pasel li kʼusi jmalaojtik ta jelavele, maʼuk li krixchanoetike. Kakʼtik-o batel persa sventa jchanbetik skʼoplal li albil kʼopetik ta Vivlia sventa masuk to jchʼuntik li kʼusi chal Skʼop Diose. Yan srasonal ti kʼu yuʼun ta jpat koʼontontik li ta Vivliae jaʼ ti oy ep krixchanoetike staojbeik sbalil kʼalal chchʼunik li tojobtaseletik ta Vivliae (Sal. 119:​66, 138). Oy nupultsʼakaletik ti ta xa ox xtuchʼ snupunelike, pe ta skoj ti koltaatik yuʼun li Vivliae, xmuyubajik xa xchiʼuk jmoj xa oyik. Ta skoj ti jaʼik xa yajtsʼaklom Kristoe, jun yoʼonton chchʼiik tal li yalab xnichʼnabike xchiʼuk kʼanbil chaʼi sbaik (Efes. 5:​22-29). w23.01 5 par. 12, 13

¿Mi oy jnopojbetik skʼoplal kʼuxi kʼotem ta pasel ta jtojolaltik li kʼusi yaloj tspas Diose? Jech kʼuchaʼal liʼe, li Jesuse laj yal ti chakʼbutik kʼusi chtun kuʼuntik jujun kʼakʼal li Stote (Mat. 6:​32, 33). Laj yal xtok ti chakʼbutik xchʼul espiritu li Jeova mi ta jkʼanbetike (Luk. 11:13). Li Jeovae kʼotem ta pasel yuʼun taje. Xuʼ van xtal ta joltik yan kʼusitik yalojbutik Jeova ti kʼotem ta pasel yuʼune, jech kʼuchaʼal ti chakʼutik ta pertone, ti tspat koʼontontike xchiʼuk ti chakʼbutik li kʼusi chtun kuʼuntik ta mantale (Mat. 6:14; 24:45; 2 Kor. 1:3). Mi ta jnopbetik skʼoplal li kʼusitik spasoj ta jtojolaltik li Jeovae, mas ta jchʼuntik ti chkʼot ta pasel li kʼusi yaloj tspas ta jelavele, yuʼun jnaʼojtik ti ta onoʼox xkʼot ta pasel yuʼun li Jeovae. Xi laj yal jun jtsʼibajom yuʼun salmoe: «Xmuyubaj noʼox li buchʼu [ . . . ] spatoj yoʼonton ta stojolal li Jeova ti jaʼ Dios yuʼune, [ . . . ] ti jaʼ li buchʼu tukʼ-o yakʼoj sba ta sbatel osile» (Sal. 146:​5, 6). w22.10 27 par. 15; 28 par. 17

Li avi kʼakʼale, ¿mi kʼotem ta pasel li albil kʼop ta sventa ti chchaʼta yav li melel yichʼel ta mukʼ Diose? Kʼotem. Leʼ xa ta 1919, ta smiyonal noʼox krixchanoetik kolik lokʼel li ta Mukʼta Babilonia ti jaʼ skotol li jecheʼ relijionetik oy ta balumile. Li krixchanoetik taje te xa oyik li ta paraiso yaʼeluke ti jaʼ mas lek kʼuchaʼal li Albil Balumile (Is. 51:3; 66:8). Leʼ xa ta 1919, li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajele skʼupinojik talel ti te xa oyik ta paraiso yaʼeluke. Ta tsʼakale, li yajtsʼaklomtak Kristo ti spatoj yoʼontonik chkuxiik ta balumile, jaʼ xkaltik, li yan chijetike te xa oyik li ta paraiso xkaltik eke xchiʼuk akʼbilik epal bendision yuʼun Jeova (Juan 10:16; Is. 25:6; 65:13). Jaʼ jun paraiso xkaltik spʼejel li balumile. Jaʼ yuʼun, mu ventauk bu nakalutik, mi ta sjunul koʼontontik chkichʼtik ta mukʼ li melel Diose, xkoʼolaj me ti oyutik ta jun paraisoe. w22.11 11, 12 par. 12-15

¿Mi vokol chavaʼi ta chʼunel ti te oy-o sbatel osil li Jeovae? (Is. 40:28). Mu atukuk ti jech chavaʼie. Xi laj yal Eliu ta stojolal li Diose: «Mu xa noʼox xkaʼibetik smelolal ti jayib sjabilale» (Job 36:26). Pe kʼalal oy kʼusi mu xkaʼibetik smelolale, maʼuk skʼan xal ti mu meleluke. Jech kʼuchaʼal liʼe, xuʼ van mu xkaʼibetik smelolal kʼu yelan ch-abtej li luse, pe taje maʼuk skʼan xal ti chʼabale. Jaʼ noʼox jech ek, xuʼ van mu xkaʼibetik-o smelolal ti kʼu yuʼun muʼyuk slikeb xchiʼuk muʼyuk spajeb li Jeovae, pe taje maʼuk skʼan xal ti muʼyuk te oy-o sbatel osile (Rom. 11:​33-36). Jech xtok, te xa onoʼox oy kʼalal muʼyuk toʼox pasbil li vinajel balumile, jech kʼuchaʼal li kʼakʼal o yan kʼanaletike. Xi chalbutik li Vivliae: «Jaʼ la spas ta sjuʼel li balumile, [ . . . ] la xlichʼan batel ta spʼijil li vinajele» (Jer. 51:15). w22.12 2, 3 par. 3, 4

Bakʼintike, xuʼ van oy buchʼu xalbutik ti akʼo jpastik orasion ta yeloval yantike. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal chakʼ estudio jun ermanae, xuʼ van xalbe li buchʼu bat chiʼinatuk ti akʼo spas orasione. Li buchʼu bat chiʼinvanuke mu van xojtikin lek li buchʼu chichʼ estudioe, jech oxal jaʼ van lek chaʼi ti jaʼ to spas orasion mi nel li estudioe, yuʼun mas xa ox snaʼ kʼusi tskʼan ta stojolal estudiante li ta s-orasione. Kʼalal chichʼ albel junuk ermano ti akʼo spas orasion li ta tsobajel sventa cholmantal o li ta tsobajel jujun xemanae, ¿kʼusi skʼan spas? Skʼan me teuk ta sjol kʼusi sventa li tsobajele. Li orasione maʼuk sventa jtojobtastik li ermanoetike o ti xkaltik aʼyejetike. Li ta tsobajeletike, jutuk mu skotoluk velta skʼan xjalij voʼob minuto sventa xijkʼejin xchiʼuk sventa xichʼ pasel li orasione. Jaʼ yuʼun, li ermanoe skʼan mu epuk kʼusi xal li ta s-orasione, mas to mi jaʼ tslikes li tsobajele (Mat. 6:7). w22.07 24 par. 17, 18

Li Jesuse laj xa onoʼox yal ti ta xtal chameletik «ta buyuk noʼox» li ta slajebal kʼakʼale (Luk. 21:11). Jun koʼontontik ti jnaʼojtik taje, yuʼun jnaʼojtik onoʼox ti jech chkʼot ta pasele. Muʼyuk chʼayal koʼontontik tstautik. Chkiltik ti yakal chkʼot ta pasel skotol li kʼusi laj yal Jesuse. Jaʼ yuʼun, ta jchʼuntik li kʼusi laj yal ta sventa li buchʼutik kuxulik ta slajebal kʼakʼale, xi laj yale: «Kʼelo me abaik, mu me xaxiʼik». K’alal chtal jtosuk tsatsal chamele, mu xa van xakʼ jpastik li kʼusitik nopem xkaʼitik toʼox ta jpastik jujun kʼakʼale. Pe mu xkakʼtik smakutik sventa mu xa xijchanunaj jtuktik o ti xijbat ta tsobajeletike. Li ta jvuntik xchiʼuk li ta videoetike ta jtabetik sloʼil ermanoetik ti tukʼ yakʼoj-o sbaik ta stojolal Jeova akʼo mi jech yakal tsnuptanik ek. w22.12 17 par. 4, 6   

Jamal onoʼox laj yakʼ ta ilel Jakob ti skʼanoj tajek li Josee (Jen. 37:​3, 4). Jaʼ yuʼun, li sbankiltake lik itʼixajikuk ta stojolal li Josee. Kʼalal jaʼo te yakal chjelavik batel li jpʼolmajeletik ta Madiane, la xchonik batel li Josee. Li viniketik taje laj yikʼik batel ta Ejipto ti epal sien kilometro snamal xil ti bu nakale. Tee la xchonik yan velta, jaʼ xa la xchonbeik li Potifare ti jaʼ jun bankilal yaj-abtel faraone. Li xkuxlejal Josee jel ta anil; akʼo mi lek toʼox kʼanbil yuʼun li stote, ta anil noʼox pas ta jun mosoil ta Ejipto (Jen. 39:1). Bateltike, xuʼ jnuptantik vokoliletik kʼuchaʼal li yan krixchanoetike, jaʼ xkaltik, vokoliletik ti buchʼuuk noʼox xuʼ snuptane (1 Kor. 10:13). Xuʼ van xkichʼtik labanel, nutsel xchiʼuk kontrainel ta skoj ti jaʼutik yajchankʼop Jesuse (2 Tim. 3:12). Kʼuk xiuk noʼox, li Jeovae xuʼ skoltautik sventa lekuk kʼusi xkʼot ta pasel ta jkuxlejtik. w23.01 14, 15 par. 3, 4

Bateltike xuʼ van skʼan jchiʼintik ta loʼil li jun ermano ti oy kʼusi la spasbutike. Pe yoʼ to mu jchiʼintik ta loʼile xi jakʼbe jbatike: «¿Mi jnaʼoj ti kʼu yuʼun jech la spasbune?» (Prov. 18:13). «¿Mi yolbaj van jech la spas?» (Ekl. 7:20). «¿Mi oy van jech jpasoj ek?» (Ekl. 7:​21, 22). «Mi bat jchiʼin ta loʼil li ermanoe, ¿mi mas to van tstsatsaj batel li kʼope?». Mi la jchʼakbetik yorail sventa jnopbetik skʼoplal taje, yikʼaluk van te chkakʼtik venta ti jaʼ mas lek ti xkakʼtik ta ilel ti jkʼanojtike xchiʼuk ti jchʼay ta joltik li kʼusi kʼot ta pasele. ¿Kʼuxi xuʼ xkakʼtik ta ilel ta jujuntal? Jaʼ ti jkʼantik ta melel li kermanotaktik akʼo mi oy spaltailike. Mi jech ta jpastike, xuʼ van xakʼik venta yantik bu jaʼ li melel relijione. Vaʼun, xuʼ van xlik yichʼik ta mukʼ li Jeovae. Jech oxal, oyuk-o me ta koʼontontik xkakʼtik ta ilel ti jkʼanoj jbatik tajeke, ti jaʼ svinajeb ti melel yajtsʼaklomutik Kristoe. w23.03 31 par. 18, 19

Li Vivlia xtoke chakʼ ta ilel li stalelal Jeova ti mas tsots skʼoplale, jaʼ li kʼanelale. Ta skoj ti skʼanojutik tajek li Jeovae, muʼyuk laj yakʼ ta tsʼibael li kʼusi muʼyuk chtun kuʼuntike (Juan 21:25). Li Jeovae tstsakutik ta venta kʼalal oy kʼusi chalbutike, jaʼ jech chakʼ ta ilel ti skʼanojutike. Muʼyuk yakʼojbutik junuk slistail ta Vivlia li kʼusitik stakʼ jpastik xchiʼuk li kʼusitik mu xuʼ jpastike. Moʼoj, yuʼun yakʼoj ta naʼel sloʼil xkuxlejal krixchanoetik, albil kʼopetik xchiʼuk beiltaseletik ti tskoltautik sventa lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntike. Li kʼusi chal Vivliae tstij koʼontontik sventa jkʼantik li Diose xchiʼuk ti jchʼunbetik smantal ta sjunul koʼontontike. Li Vivliae chakʼ ta ilel ti oyutik tajek ta yoʼonton li Jeovae. Li ta Skʼope te ta jtatik sloʼil yajtuneltak ti jaʼ jech laj yaʼi sbaik jech kʼuchaʼal chkaʼi jbatike (Sant. 5:17). Li kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti kʼalal ta jchantik ti kʼu yelan la stsak ta venta yajtuneltak ta voʼne ti jaʼik krixchanoetik kʼuchaʼal voʼotike, te chkiltik ti «toj echʼ xa noʼox snaʼ xkʼanvan xchiʼuk chkʼuxubinvan li Jeovae» (Sant. 5:11). w23.02 5, 6 par. 13-15

Li slajeb livro ta Vivliae xi chale: «Jaʼ li kʼusi laj yakʼ ta naʼel Jesukristo ti akʼbat snaʼ yuʼun Dios sventa chakʼbe ta ilel smosotak li kʼusitik poʼot xa xkʼot ta pasele» (Apok. 1:1). Stalel onoʼox ti oy ta koʼontontik skʼelbel skʼoplal li kʼusi chkʼot ta pasel ta balumile, yuʼun jaʼ te chkakʼtik venta ti yakal chkʼot ta pasel li albil kʼopetik ta Vivliae. Jech xtok, lek van chkaʼitik yalbel skʼoplal xchiʼuk li kermanotaktike. Skʼan xkichʼ jpʼijiltik kʼalal chkalbetik skʼoplal ti kʼu yelan chkʼot ta pasel li albil kʼopetik ta Vivliae. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun mu jkʼantik ti xchʼak sba kuʼuntik li ermanoetik ta skoj ti chkaltik li kʼusi ta jnoptik noʼox jtuktike. Xuʼ van xkaʼitik li kʼusi yakal tsnop tspas li ajvaliletik ta spʼejel balumil sventa xchapanik jtosuk vokolile xchiʼuk ti oyuk jun oʼontonale. Mu me jnop jtuktik ti yakal xa chkʼot ta pasel li albil kʼop chal ta 1 Tesalonisenses 5:​3, jaʼ lek ti jkʼelbetik skʼoplal li kʼusi yaloj talel jvuntike. Mi jaʼ noʼox chkaltik li kʼusi yaloj li s-organisasion Jeovae, chijkoltavan sventa koʼoluk kʼusi ta jnoptik xchiʼuk li kermanotaktike (1 Kor. 1:10; 4:6). w23.02 16 par. 4, 5

¿Kʼu yuʼun akʼanoj li Jesukristoe? Li Jesuse tspakbe skʼoplal xchiʼuk chakʼ ta ojtikinel li kʼusi melele, li manxoale xchiʼuk li tukʼilale. Mi akʼanoj li kʼusi melel xchiʼuk li tukʼilale, jaʼ me jech chavakʼ ta ilel ti akʼanoj li Jesuse. Li stuke tsots yoʼonton la spakbe skʼoplal li kʼusi melele xchiʼuk li tukʼilale (Juan 18:37). Pe ¿kʼuxi laj yakʼ ta ilel ti tsots skʼoplal ti bikʼituk xkakʼ jbatike? Li Jesuse laj yakʼ ta ilel ta skʼopojel xchiʼuk ta stalelal ti toj tsots skʼoplal ti bikʼituk xkakʼ jbatike. Ta skotol ora jaʼ laj yakʼ ta ichʼel ta mukʼ li Stote; maʼuk laj yakʼ sba ta ichʼel ta mukʼ stuk (Mar. 10:​17, 18; Juan 5:19). ¿Kʼu yelan chavil ti bikʼit laj yakʼ sba li Jesuse? ¿Mi mu tauk stij koʼontontik ti jkʼantike xchiʼuk ti jchanbetik stalelale? Ta melel tana. ¿Kʼu yuʼun ti bikʼit yakʼoj sbae? Yuʼun jaʼ jech stalelal li Stote, li Jesuse skʼanoj xchiʼuk chchanbe stalelal (Sal. 18:35; Ebr. 1:3). ¿Mi mu jechuk ti mas to chijnopaj-o ta stojolal Jesus taje? w23.03 3, 4 par. 6, 7

Li Vivliae chalbe skʼoplal chaʼtsop krixchanoetik ti chchaʼkuxiike xchiʼuk ti xuʼ xkuxiik sbatel osil liʼ ta balumile: jaʼik «li buchʼutik tukʼike xchiʼuk li buchʼutik muʼyuk tukʼike». «Li buchʼutik tukʼike» jaʼik li buchʼutik tukʼ tunik ta stojolal Jeova kʼalal kuxulik toʼoxe. «Li buchʼutik muʼyuk tukʼike» jaʼik li buchʼutik muʼyuk tunik ta stojolal Jeovae. Ta skoj ti chchaʼkuxi xchaʼtsopalike, ¿mi jaʼ van skʼan xal ti te xa tsʼibabil sbiik li ta livro sventa kuxlejale? Kʼalal skʼan toʼox xchamik li buchʼutik tukʼike, tey xa onoʼox sbiik li ta livro sventa kuxlejale. ¿Mi tupʼbat van sbiik kʼalal chamike? Muʼyuk, yuʼun kuxul ch-ilatik-o yuʼun li Jeovae. Li Vivliae chal ti «jaʼ li Dios yuʼun li buchʼutik kuxulike, maʼuk li buchʼutik chamemike, yuʼun kuxul chil skotolik» (Luk. 20:38). Taje jaʼ skʼan xal ti te xa onoʼox oy sbiik li ta livro sventa kuxlejal kʼalal chchaʼkuxiik tale. Jaʼ noʼoxe ta teʼ lapis to tsʼibabil li sbiike (Luk. 14:14). w22.09 16 par. 9, 10

Li Jeovae oy ox ta yoʼonton ti skʼupin kʼusitik pasbil li baʼyel krixchanoe. Jech oxal, laj yakʼ ta jun kʼupil sba paraiso li Adan sventa xabtelan xchiʼuk ti spas batel ta paraiso spʼejel li balumile (Jen. 2:​8, 9). Jnoptik noʼox avaʼi kʼu van yelan laj yaʼi sba Adan kʼalal laj yil ti lik chʼiuk li sbekʼtak tsʼunobile xchiʼuk kʼalal lik nichinuk tal li nichimetike. Jaʼ jun mukʼta matanal akʼbat ti chchabi li nichimaltik Edene. Li Jeova xtoke laj yalbe ti akʼo sabe sbi li chonbolometike (Jen. 2:​19, 20). Xuʼ ox jaʼ la spas stuk li Jeovae, pe kʼuchaʼal chkakʼtik ventae jaʼ laj yakʼbe sbain li Adane. La skʼelbe lek skʼoplal chonbolometik li Adane, la skʼel kʼutik yelan xchiʼuk kʼusitik tspasik yoʼ xakʼbe sbi. Toj kʼupil sba li yabtel Adane, yuʼun te laj yakʼ venta ti toj echʼ xa noʼox spʼijil li Jeovae, ti toj labalik sba xchiʼuk toj kʼupilik sba li kʼusitik spasoje. w23.03 15 par. 3

Li Reino Unido xchiʼuk Estados Unidose jaʼ skʼoplalik li snukʼtak yakan lokʼole. Taje chakʼ kiltik ti jaʼik li slajeb mukʼta tsatsal lum ti chalbe skʼoplal Vivliae (Dan. 2:​31-33). Muʼyuk xa chtal yan mukʼta tsatsal lum. Jech chkʼot ta stojolal kʼuchaʼal li yan ajvaliletik ta balumil ti chichʼik lajesel yuʼun li Ajvalilal yuʼun Dios ta Armajedone (Apok. 16:​13, 14, 16; 19:​19, 20). ¿Kʼuxi tskoltautik li albil kʼop taje? Li albil kʼop ta Daniele oy to kʼusitik chal ti chakʼ kiltik ti kuxulutik xa ta slajebal kʼakʼale. Leʼ xa mas ta 2,500 jabile, li Daniele laj yal ti kʼalal yichʼoj xa ox lajesel li Babiloniae, chtal chanib mukʼta tsatsal lumetik ti oy kʼusi tspasbeik li steklumal Diose. Jech xtok, laj yal ti jaʼik slajeb mukʼta tsatsal lum li Reino Unido xchiʼuk Estados Unidose. Taje tspat koʼontontik, yuʼun li Ajvalilal yuʼun Diose poʼot xa slajesbe skʼoplal li ajvaliletike, vaʼun jaʼ xa chlik spas mantal li ta balumile. w22.07 4 par. 9; 5 par. 11, 12