Agosto

Li Jeovae, ¿kʼu yuʼun tstsʼibabe sbiik ta jlik livro li buchʼutik chakʼ ta ilel ta skʼopojelik ti xiʼtaojik xchiʼuk tsnopbeik skʼoplal sbie? Li kʼusi chkaltike jaʼ te chvinaj-o li kʼusi oy ta koʼontontike. Xi laj yal li Jesuse: «Jaʼ chlokʼ ta aveik li kʼusitik oy ta avoʼontonike» (Mat. 12:34). Li buchʼutik skʼanojik Jeovae xuʼ xkuxiik ta sbatel osil ta jun achʼ balumil, yuʼun jaʼ jech oy ta yoʼonton li Jeovae. Li Jeovae tstsak ta venta li kʼusi chkaltik sventa skʼel mi chchʼam li ichʼel ta mukʼ chkakʼbetike o mi moʼoj (Sant. 1:26). Jutuk mu skotoluk li buchʼutik muʼyuk skʼanojik Jeovae toj chopol skʼopojelik, jpʼel xalik xchiʼuk xtoyetik noʼox kʼalal chkʼopojike (2 Tim. 3:​1-5). Mu jkʼan jechuk jtalelaltik ek, yuʼun oy ta koʼontontik ti junuk-o yoʼonton Jeova ti kʼu yelan chijkʼopoje. Pe ¿mi jun-o yoʼonton kuʼuntik Jeova mi jaʼ noʼox lek xa chijkʼopoj yilel li ta tsobajeletik xchiʼuk li ta cholmantal, pe ti tsotsik xa ta jkʼopontik li kutsʼ kalaltike? (1 Ped. 3:7). w22.04 5 par. 4, 5

Li lajuneb xulubil xchiʼuk li jtiʼvanej chonbolome ch-akʼbat ta yoʼontonik yuʼun Dios sventa slajesbeik skʼoplal li Mukʼta Babiloniae. Li Jeovae tstijbe yoʼonton li ajvaliletik sventa stunesik li jtiʼvanej chonbolom ti kuxul tsoj skolorale, jaʼ xkaltik, li Naciones Unidas sventa stsakik ta kʼop li jecheʼ relijionetike xchiʼuk ti slajesbeik skʼoplal ta j-echʼele (Apok. 18:​21-24). ¿Kʼusi chakʼ jchantik? Toj tsots skʼoplal ti sakuk xchiʼuk ti muʼyukuk ikʼ ta sat Dios ti kʼu yelan chkichʼtik ta mukʼe (Sant. 1:27). Mu me lekuk xa xkiltik li kʼusitik tspas li Mukʼta Babiloniae, jech kʼuchaʼal li jecheʼ chanubtaseletik chakʼ ta chanele, li kʼinetik ti likem tal ta jecheʼ relijione, ti muʼyuk xa noʼox smelolal xkuxlejalike xchiʼuk ti tspasik espiritismoe. Xi kalilanbetik-o li krixchanoetike: «Lokʼanik tal». Mi jech la spasike, muʼyuk me tstabeik ta makiel smul li Mukʼta Babiloniae (Apok. 18:4). w22.05 11 par. 17; 14 par. 18

Totil meʼiletik, sabeik yorail sventa xachanubtas avalab anichʼnabik ta stojolal Jeova xchiʼuk albo li kʼusitik lek spasoj ta atojolalike (Deut. 6:​6, 7). Toj tsots skʼoplal ti jech xapas mi mu stakʼ xachanunaj ta anaik xchiʼuk li avalab anichʼnabtak ta skoj ti muʼyuk ochem ta mantal li anup achiʼile. Xi chal jun ermana ti Christine sbie: «Ta skoj ti mu stakʼ jloʼiltabe kʼusitik sventa mantal skotol ora li kalabtake, chkakʼ persa chkalanbe kʼalal stakʼ chkile». Jech xtok, lekuk xavalbe skʼoplal li s-organisasion Jeovae xchiʼuk li ermanoetike. Mu xaloʼilta li moletike. Li kʼusi chavale xuʼ xkoltaat-o li avalabtak sventa skʼanbeik koltael kʼalal chtun yuʼunike. Oyuk me jun oʼontonal avuʼun li ta anae. Akʼo ta ilel ti akʼanoj li amalal xchiʼuk li avalabtake. Ta slekiluk avoʼonton xakʼopon li amalale, ichʼo ta mukʼ xchiʼuk chanubtaso avalabtak ti jechuk spasik eke (Sant. 3:18). w22.04 18 par. 10, 11

Li kʼusi albatik yuʼun Jesus li j-efesoetike chakʼ kiltik ti kuchem talel yuʼun svokolik xchiʼuk ti jech-o chtunik ta stojolal Jeovae. Akʼo mi jech, muʼyuk xa ox jech skʼanojik Jeova kʼuchaʼal ta slikebale. Mi tskʼanik ti lekuk xil Jeova ti kʼu yelan chichʼik ta mukʼe, skʼan ti masuk skʼanik yan veltae. Li avi eke, mu baluk noʼox ti xkuch kuʼuntik li jvokoltike, yuʼun skʼan ti lekuk kʼusi stij koʼontontik kʼalal chijtun ta stojolal Jeovae. Maʼuk noʼox tskʼel kʼusi ta jpastik li Jeovae, tskʼel xtok ti kʼu yuʼun ta jpastike. Li kʼusi mas tsots skʼoplal chaʼie jaʼ ti xijtun ta stojolal ta skoj ti jkʼanojtik xchiʼuk ti ta jtojbetik ta vokol li kʼusi spasoje (Prov. 16:2; Mar. 12:​29, 30). Vikʼiluk-o me jsatik xchiʼuk teuk noʼox jsatik. Li ermanoetik ta Sardise albatik yuʼun Jesus ti skʼan xjulavik ta mantale. Yuʼun muʼyuk xa ox mas chakʼik persa spasbel yabtel Jeova akʼo mi lek toʼox tunemik tal (Apok. 3:​1-3). Jnaʼojtik ti muʼyuk onoʼox chchʼay ta sjol Jeova li kʼusi ta jpastik ta stojolale (Ebr. 6:10). w22.05 3 par. 6, 7

Li Salomone laj yal ti jaʼ jun matanal yakʼoj Dios kʼalal ta jkʼupintik li kabteltike (Ekl. 5:​18, 19). Taje maʼuk noʼox laj yal, yuʼun snaʼoj kʼusi skʼan xal kʼalal tsots chij-abteje. Yuʼun la svaʼan naetik, la stsʼun steʼeltak uva, la stsʼun nichimetik, la spas yavil voʼ xchiʼuk la svaʼan jteklumetik (1 Rey. 9:19; Ekl. 2:​4-6). Toj tsots abtej xchiʼuk laj onoʼox van skʼupin, pe snaʼoj xtok ti maʼuk te tsta-o li melel muyubajele. Ep kʼusitik la spas ta stojolal Jeova. Jech kʼuchaʼal liʼe, jaʼ la svaʼan li kʼupil sba templo ti bu chichʼ ichʼel ta mukʼ Jeovae, ti jalij vukub jabil svaʼanele (1 Rey. 6:38; 9:1). Kʼalal ep xa ox kʼusitik la spas ta xkuxlejale, laj yakʼ venta ti mas tsots skʼoplal li kʼusitik ta mantale. Xi la stsʼibae: «Li kʼusi mas tsots skʼoplal ta skotol li kʼusi laj xa yichʼ aʼiel tale jaʼ liʼe: xiʼtao li melel Diose xchiʼuk chʼunbo li smantaltake» (Ekl. 12:13). w22.05 22 par. 8

Li Vivliae ep buchʼutik chalbe skʼoplal ti akʼatik ta perton yuʼun li Jeovae. ¿Mi xvul ta ajol junuk? Xuʼ van jaʼ xtal ta ajol li ajvalil Manasese. Toj chopol kʼusitik la spas. La stijbe yoʼonton yantik sventa xichʼik ta mukʼ jecheʼ diosetik xchiʼuk la xchikʼ xnichʼnabtak sventa xakʼbe ta smoton li jecheʼ diosetike. Laj yakʼ jun lokʼol li ta xchʼul templo Jeovae. Xi chal li Vivliae: «Ep tajek kʼusitik chopol la spas ta sat Jeova ti chopol laj yaʼi-o sba yuʼune» (2 Kron. 33:​2-7). Pe kʼalal la sutes yoʼonton ta melel li Manasese, akʼat ta perton yuʼun li Jeovae (2 Kron. 33:​12, 13). Xuʼ van xtal ta ajol xtok ti tsots la spas smul li ajvalil Davide, yuʼun mulivaj xchiʼuk milvan. Pe kʼalal laj yal ta jamal smule xchiʼuk ti la sutes yoʼonton ta melele, akʼat ta perton yuʼun li Jeovae (2 Sam. 12:​9, 10, 13, 14). Jaʼ yuʼun, xuʼ jchʼuntik ti ta melel oy ta yoʼonton ch-akʼvan ta perton li Jeovae. w22.06 3 par. 7

Oy vokol chkaʼitik ti tsotsuk-o li spatobil koʼontontike. Bakʼintike, mu xa van xmalaj kuʼuntik ti xkʼot ta pasel li kʼusi yaloj tspas Diose. Pe ta skoj ti kuxul-o sbatel osil li Jeovae, li kʼusi jal tajek chkiltike, muʼyuk jal chil li stuke (2 Ped. 3:​8, 9). Ta onoʼox xkʼot ta pasel yuʼun li kʼusi yaloje, pe xuʼ van maʼuk li kʼusi ora ta jkʼantike. Yoʼ to mu xkʼot ta pasel li kʼusi yaloj tspas Diose, ¿kʼusi tskoltautik sventa tsotsuk-o li spatobil koʼontontik xchiʼuk ti oyuk-o smalael kuʼuntike? (Sant. 5:7). Jaʼ ti nopol oyutik-o ta stojolal Jeovae, yuʼun jaʼ yalojbutik ti chkʼot ta pasele. Li Vivliae chal ti sventa oyuk spatobil koʼontontike skʼan jchʼuntik ti oy li Jeovae xchiʼuk «ti ch-akʼbat smotonik li buchʼutik ta sjunul yoʼonton tsaʼike» (Ebreos 11:​1, 6). Mi kuxul chkiltik ta melel li Jeovae, mas to ta jchʼuntik ti tspas li kʼusitik yaloje. Sventa jechuk-o tsots li spatobil koʼontontike, jpastik orasion xchiʼuk jchantik li Vivliae. Melel onoʼox ti mu xkiltik li Jeovae, pe xuʼ xijkʼot ta yamigo. Xuʼ jkʼopontik kʼalal ta jpastik orasione, yuʼun jnaʼojtik ti chchikintabutike (Jer. 29:​11, 12). w22.10 26, 27 par. 11-13

Jnoptik liʼe: li Jobe te chotol ta tantik xchiʼuk ta kʼakʼal akʼobal chat yoʼonton (Job 2:8). Jech-o chopol kʼusi ch-alilanbat yuʼun li yamigotake xchiʼuk jech-o ch-alilanbat ti muʼyuk sbalil li kʼusitik spasoj tale. Ta skoj ti ep tajek svokole, li Jobe chat tajek yoʼonton xchiʼuk kʼux tajek chaʼi ti cham li xnichʼnabtake. Ta slikebale, muʼyuk kʼusi laj yal (Job 2:13). Li yamigotake xuʼ van la snopik ti laj xa yikta Dios k’alal te tsʼijil kome, pe mu jechuk. Yuʼun ta tsʼakale, la stoy li sate xchiʼuk xi laj yalanbe li yamigotake: «¡Muʼyuk ta jkomtsan-o ti tukʼ koʼontone, jaʼ to mi lichame!» (Job 27:5). ¿Kʼusi koltaat Job akʼo mi ep tajek svokole? Jaʼ ti xchʼunoj-o lek ti chkoltaat yuʼun li Diose. Jech xtok, snaʼoj ti xuʼ xchaʼkuxesat yuʼun Jeova akʼo mi xchame (Job 14:​13-15). w22.06 22 par. 9

Li Jpasvanej yuʼun vinajel xchiʼuk balumile yakʼojbutik jun mukʼta matanal: jaʼ ti xuʼ jkʼopontik ta orasione. Taje te smakojbe skʼoplal ti xuʼ kʼusiuk noʼox ora xkalbetik li kʼusi oy ta koʼontontike xchiʼuk ta kʼusiuk kʼopal xuʼ jkʼopontik. Xuʼ jpʼel ta koʼontontik ti chchikinta j-orasiontik akʼo mi ta ospital ta jkʼopontik o ta chukinab. ¿Mi mu jechuk ti ep tajek sbalil chkiltik li matanal taje? Li ajvalil Davide jaʼ jun matanal laj yil li orasione. Jun veltae, xi laj yalbe ta jun kʼejoj li Jeovae: «Jechuk kʼuchaʼal pom ti lek chapanbil ta aventa li j-orasione» (Sal. 141:​1, 2). Li ta skʼakʼalil Davide, tstunesik toʼox chikʼbil pom sventa xichʼik ta mukʼ li Jeovae, ti jaʼ tsmeltsanik lek li paleetike (Eks. 30:​34, 35). Yileluke, kʼalal laj yalbe skʼoplal chikʼbil pom li Davide, jaʼ la skʼan laj yal ti tsnop lek li kʼusi chalbe Jeova li ta s-orasione. Li voʼotik eke ta jkʼan ti lekuk xaʼi Jeova li j-orasiontike, jaʼ yuʼun skʼan jnoptik lek li kʼusi chkalbetike. w22.07 20 par. 1, 2; 21 par. 4

Kakʼtik ti jaʼuk spak jkʼoplaltik li Jeovae. Li Jeovae muʼyuk yakʼojbutik permiso sventa jpakbetik sutel li buchʼu oy kʼusi chopol spasojbutike (Rom. 12:​20, 21). Ta skoj ti maʼuk tukʼil krixchanoutik xchiʼuk ti mu xkiltik skotol li kʼusitik chkʼotanuk ta pasele, mu xuʼ xijchapanvan jech kʼuchaʼal tukʼ chchapanvan li Jeovae (Ebr. 4:13). Bakʼintik xtoke, muʼyuk xa lek kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntik ta skoj ti kʼu yelan chkaʼi jbatike. Xi la stsʼiba li Santiagoe: «Maʼuk tspas kʼusi tukʼ ta sat Dios kʼalal ch-ilin li jun krixchanoe» (Sant. 1:20). Xuʼ jchʼuntik ti lek kʼusi tspas li Jeovae xchiʼuk ti tukʼ chchapanvane. Kʼalal chij-akʼvan ta pertone, chkakʼtik ta ilel ti jpatoj koʼontontik ti tukʼ chchapanvan li Jeovae. Kʼalal chkakʼbetik ta yok skʼob Jeova li kʼusi kʼot ta pasele, jaʼ jech chkakʼtik ta ilel ti jpatoj koʼontontik ti chchapan skotol li kʼusi chopol kʼotem ta pasel yuʼun li mulile. Yaloj ta jamal ti ta achʼ balumile «muʼyuk xa chichʼ tael ta naʼel» li kʼusi kʼux chkaʼitike xchiʼuk «muʼyuk te chkom-o ta oʼontonal» (Is. 65:17). w22.06 10, 11 par. 11, 12

Kʼalal chkichʼtik pʼajele, jaʼ svinajeb ti yakal ta jpastik li kʼusi la spas Jesuse xchiʼuk ti lek chilutik li Jeovae (Mat. 5:​11, 12). Jaʼ onoʼox yabtel Diablo li kontrainel chkichʼtike, pe jaʼ mas tsots sjuʼel li Jesuse. Jaʼ yuʼun, yakal chpuk batel ta spʼejel balumil li lekil aʼyej ta sventa li Ajvalilal yuʼun Dios ta skoj ti tskoltautik li Kristoe. Yan kʼusi vokol ta jnuptantike jaʼ ti mu junuk noʼox kʼop chijkʼopoje. Pe li Juane akʼbat yil yuʼun Jesus ti maʼuk jaʼ chmakvan-o sventa xichʼ cholel li lekil aʼyejetike (Apok. 14:​6, 7). ¿Kʼuxi kutojtik? Li ta jpajinatik jw.org yichʼoj jelubtasel vunetik ti lokʼemik ta Vivlia ta mas ta jmil jeltos kʼopetike. Jech xtok, li Jtsop Jbeiltasvaneje laj yal ti xichʼ jelubtasel ta mas ta vukub sien jeltos kʼopetik li livro Kʼupino akuxlejal ti jaʼ chkakʼtik-o chanubtasel ta Vivliae. w22.07 9 par. 6, 7

Li Jesuse kʼuxubaj ta yoʼonton li krixchanoetike. Li jtakbol Mateoe xi laj yale: «Kʼalal laj yil li epal krixchanoetike, kʼuxubaj ta yoʼonton, yuʼun yayijem sbekʼtalik laj yil xchiʼuk tanpukik, xkoʼolaj kʼuchaʼal chijetik ti chʼabal jchabivanej yuʼunike» (Mat. 9:36). ¿Kʼu yelan chil krixchanoetik li Jeovae? Xi laj yal li Jesuse: «Jaʼ jech muʼyuk lek chaʼi Jtot ta vinajel ek ti xlaj junuk li buchʼutik liʼ oy ti bikʼit chakʼ sbaike» (Mat. 18:14). ¡Tspat koʼontontik ti skʼanojutik tajek li Jeovae! Kʼalal mas to chkojtikintik li Jesuse, mas to ta jkʼantik li Jeovae. Oy to me yan kʼusi xuʼ xapas sventa masuk to xakʼan li Jeovae xchiʼuk ti xachʼi batel ta mantale. ¿Kʼusi jaʼ? Jaʼ ti xavamigoin li ermanoetik ti yijik ta mantal te ta atsobobbaile. Akʼo venta ti xmuyubajik noʼox li ermanoetik taje. Muʼyuk chopol chaʼi sbaik ti kʼot ta nopel yuʼunik ti chtunik ta stojolal Jeovae. Albo ti akʼo xchapboxuk jlomuk li kʼusitik yiloj ta xkuxlejalike. Kʼalal oy kʼusi tsots skʼoplal skʼan xkʼot ta nopel avuʼune, chiʼinano ta loʼil sventa sbeiltasoxuk. Xi onoʼox jamal chal li Vivliae: «Kʼalal oy ep jtojobtasvanejetike, lek kʼusi chkʼot ta pasel». w22.08 3 par. 6, 7

Jkotoltik onoʼox ti ta jnuptantik prevae. Pe maʼuk ta kip jtuktik chkuch kuʼuntik. Li Jeovae te oy sat ta jtojolaltik jech kʼuchaʼal jun jkʼanvanej totil. Te xchiʼukutik, chchikintabutik kʼalal xijvokolet ta skʼanbel koltaele, vaʼun tskoltautik (Is. 43:2). Jchʼunojtik lek ti ta onoʼox xkuch kuʼuntik li vokoliletike, yuʼun li Jeovae yakʼojbutik li orasione, li Vivliae, epal veʼlil ta mantal xchiʼuk kermanotaktik ti skʼanojutik tajeke. Ta jtojtik tajek ta vokol ti te oy sat ta jtojolaltik li Jtotik ta vinajele. «Xmuyubaj koʼontontik ta stojolal» li Jeovae (Sal. 33:21). ¿Kʼuxi xuʼ xkakʼtik ta ilel ti ta jtojbetik ta vokol ti ta slekil yoʼonton chchabiutike? Jaʼ ti jtunestik lek li kʼusitik chakʼbutik sventa skoltautike. Sventa xchabiutik-o li Jeovae, skʼan me oy kʼusi jpastik ek. Skʼan xkakʼtik persa ti jechuk-o jchʼunbetik smantale xchiʼuk jpastik li kʼusi lek chile. Mi jech la jpastike, te me sat ta jtojolaltik ta sbatel osil. w22.08 13 par. 15, 16

Li krixchanoetik avie mu xa snaʼ buchʼu xuʼ spat-o yoʼontonik. Ep buchʼutik lek chilik li kʼusi tspas jpolitikoetike, li sientifikoetike xchiʼuk li buchʼutik lek spʼolmalike, pe mu snaʼik lek mi xuʼ spat yoʼontonik ta stojolalik. Jech xtok, muʼyuk mas tstsakik ta venta li jnitvanejetik ta relijione. Ta skoj taje, muʼyuk xa tspat-o yoʼontonik li kʼusi chal Vivliae. Li yajtsʼaklomutik Kristoe jchʼunojtik lek ti Jeovae jaʼ li Dios ti melel snaʼ xkʼopoje xchiʼuk ti jaʼ noʼox tskʼan ti lekuk oyutike (Sal. 31:5; Is. 48:17). Xuʼ jpat-o koʼontontik li kʼusi chal Vivliae. Xi laj yal jun vinik ti chchanbe skʼoplal Vivliae: «Skotol li kʼusi yaloj Diose jaʼ melel, mi jsetʼuk chchʼay ta be. Li steklumal Diose xuʼ spat yoʼontonik ti melel li kʼusi chale, yuʼun spatoj yoʼontonik ta stojolal li Dios ti jaʼ laj yakʼ ta naʼele». Taje jaʼ jech jchʼunojtik ek. w23.01 2 par. 1, 2

Xuʼ jtsatsubtasbetik yoʼonton li kermanotaktik kʼalal ta jkoltatik yoʼ stsatsub li xchʼunel yoʼontonik ta stojolal Jeovae. Junantike chlabanatik yuʼun li buchʼutik maʼuk stestigotak Jeovae. Yantik xtoke xuʼ van ipik tajek o muʼyuk van lek chaʼi sbaik ta skoj ti oy kʼusi chopol pasbatike. Junantik xtoke jal xa van smalaojik ti xichʼ lajesel li choplejale. Kʼalal jech tsnuptan junuk ermanoe, xuʼ van xkʼunib-o li xchʼunel yoʼontone. Jaʼtik jech la snuptanik li ermanoetik ta baʼyel sigloe. Li jtakbol Pabloe la stunes Vivlia sventa stsatsubtasbe xchʼunel yoʼonton li ermanoetike. Jech kʼuchaʼal liʼe, li ermanoetik ti jaʼ judaetike mu van snaʼik kʼuxi tstakʼbeik li yutsʼ yalalik kʼalal ch-albatik ti jaʼ mas lek li srelijion judaetik ti jaʼ mu sta li yajtsʼaklomtak Kristoe. Tsatsubtasbat tajek yoʼontonik li kʼusi albatik yuʼun Pablo li ta karta takbatike (Ebr. 1:​5, 6; 2:​2, 3; 9:​24, 25). w22.08 23, 24 par. 12-14

Li Krixchanoetik avie vokol chaʼiik ti spat yoʼontonik ta stojolal yantike. Jaʼ ta skoj ti chilik ti chopol kʼusitik tspas li jpʼolmajeletike, li jpolitikoetike xchiʼuk li jnitvanejetik ta relijione. Mu xa spat yoʼonton chaʼiik ta stojolal li yamigotakike, li slakʼnaike mi jaʼuk ta stojolal li yutsʼ yalalike. Taje mu labaluk sba chkaʼitik, yuʼun yaloj xa onoʼox Vivlia ti «ta slajebal xa kʼakʼale» li krixchanoetike muʼyuk stukʼil yoʼontonik, chchopol loʼiltavanik xchiʼuk ch-akʼvanik ta kʼabal. Jaʼ jech stalelalik kʼuchaʼal li Satanas ti mu xuʼ jpat koʼontontik ta stojolale (2 Tim. 3:​1-4; 2 Kor. 4:4). Li yajtsʼaklomutik Kristoe jnaʼojtik ti xuʼ jpat lek koʼontontik ta stojolal li Jeovae. Yuʼun skʼanojutik xchiʼuk muʼyuk chikta li yamigotake (Sal. 9:10). Xuʼ jpat koʼontontik ta stojolal li Jesukristo eke, yuʼun laj yakʼ xkuxlejal ta jtojolaltik (1 Ped. 3:18). Jech xtok, kakʼojtik venta jtuktik ti xuʼ jpat koʼontontik li ta beiltaseletik chakʼ Vivliae (2 Tim. 3:​16, 17). w22.09 2 par. 1, 2

Li melel muyubajele maʼuk noʼox junchib kʼakʼal chjalij. Xuʼ xjalij sbatel osil. Li ta Mantaletik ta Vitse xi laj yal li Jesuse: «Xmuyubajik noʼox li buchʼutik chakʼik venta ti chtun yuʼunik li beiltasel chakʼ Diose» (Mat. 5:3). Li Jesuse snaʼoj ti oy tajek ta koʼontontik chkojtikintik xchiʼuk ti xkichʼtik ta mukʼ li Jpasvanej kuʼuntike, yuʼun jaʼ jech pasbilutik. Taje jaʼ li kʼusi tskʼan chal Vivlia kʼalal chal ti chtun kuʼuntik «li beiltasel chakʼ Diose». Li buchʼutik chijtunutik ta stojolal Diose xuʼ xijmuyubaj, yuʼun li Jeovae jaʼ «li Dios ti xmuyubaje» (1 Tim. 1:11). ¿Mi jaʼ to xuʼ xijmuyubaj mi muʼyuk jvokoltike? Moʼoj, li Jesuse la yal ti xuʼ xmuyubajik «li buchʼutik chat yoʼontonike». Jech xtok, laj yal ti xuʼ xmuyubajik ek «li buchʼutik chichʼik kontrainel ta skoj tukʼilale (Mat. 5:​4, 10, 11). Li Jesuse muʼyuk laj yal ti jaʼ to xijmuyubaj mi muʼyuk kʼusi ta jnuptantike. Moʼoj, yuʼun li melel muyubajele jaʼ mi chkakʼtik venta ti chtun kuʼuntik li kʼusitik ta mantale xchiʼuk mi chijnopaj ta stojolal li Diose (Sant. 4:8). w22.10 6 par. 1-3

Mi pʼij li jun yajtsʼaklom Kristoe, chkoltaat sventa snaʼ bakʼin tstsʼiji xchiʼuk bakʼin chkʼopoj (Ekl. 3:7). Ta junantik lumetike, xi nopem xaʼiik chalike: «Kʼalal chijkʼopoje xkoʼolaj ta plata, pe kʼalal chijtsʼijie jaʼ xkoʼolaj ta oro». Jaʼ xkaltik, jaʼ lek ti xijtsʼiji bakʼintike. Kalbetik skʼoplal jun mol ta tsobobbail ti lek chanem xchiʼuk ti ep ta velta tskʼanbeik koltael kʼalal oy kʼusi tsots skʼoplal chichʼ chapanel ta junantik tsobobbaile. Xi ch-albat skʼoplal yuʼun yan mol ta tsobobbaile: «Chichʼ tajek spʼijil sventa mu xal batel li kʼusitik la xchapik ta yan tsobobbaile». Koliyal taje, li yan moletik ta stsobobbaile spatoj yoʼontonik ta stojolal, yuʼun snaʼojik ti muʼyuk chal batel li kʼusi mu stakʼ xaʼi yantike. Mi melel jnaʼ xijkʼopoje, tspat yoʼontonik ta jtojolaltik (Efes. 4:25; Ebr. 13:18). w22.09 12 par. 14, 15

Ep buchʼutik yolbaj xa tsmakbeik xchikinal kʼalal «tsots x-avet ta be li melel pʼijilale» (Prov. 1:20). Li Vivliae chal ti tspʼajik pʼijilal li buchʼutik muʼyuk spʼijilike, li jlabanvanejetike xchiʼuk li buchʼutik bolike (Prov. 1:​22-25). Li buchʼutik muʼyuk spʼijilike jaʼ li buchʼutik chchʼunik noʼox ta anil li kʼusi ch-albatike xchiʼuk ti chlajik ta loʼlaele (Prov. 14:15). Yuʼun ep buchʼutik loʼlabilik yuʼun jnitvanejetik ta relijion o jpolitikoetik. Junantike chopol tajek chaʼiik kʼalal chakʼik venta ti loʼlabilike. Pe li buchʼutik chalbe skʼoplal li ta Proverbios 1:22 yalel xa jech tskʼanik (Jer. 5:31). Muʼyuk ta yoʼontonik xchanel mi jaʼuk yakʼel ta xkuxlejalik li kʼusi chal Vivliae. Mu jkʼantik jechutik kʼuchaʼal li buchʼutik yolbaj mu skʼan sta spʼijilike (Prov. 1:32; 27:12). w22.10 19 par 5-7

Li s-organisasion Jeovae chalbutik mantaletik sventa chchabiutik. Nopolik noʼox tsvules ta joltik ti xkakʼbetik snumeroal jtelefonotik li moletik ta tsobobbaile sventa xuʼ saʼutik kʼalal oy kʼusi chkʼot ta pasele. Yikʼaluk van li j-organisasiontike chalbutik ti mu xijlokʼ ta jnatike, ti xkiktatik komel ti bu toʼox oyutike o ti kʼuxi xuʼ jtatik li kʼusitik chtun kuʼuntike. Xuʼ van xalbutik xtok kʼuxi xuʼ jkoltatik li yantike. Mi muʼyuk la jchʼuntike, xuʼ me xibal sba kʼusi xkʼot ta jtojolaltik xchiʼuk ta stojolal li moletik ta tsobobbaile (Ebr. 13:17). Ep ermanoetik yiktaoj snaik ta skoj nikel, nojelal ta voʼ o yan kʼusitik. Jaʼ yuʼun chakʼ yipalik yoʼ xnop xaʼiik kʼu xa yelan xkuxlejalik xchiʼuk ti xlik spasik li kʼusitik ta mantale. Jech-o «chalik batel li lekil aʼyejetik ta sventa li skʼop [Diose]», jech kʼuchaʼal la spasik li baʼyel jchʼunolajeletik ti batik ta yan lumetik ta skoj ti laj yichʼik kontrainele (Ech. 8:4). Li cholmantale jaʼ chkoltaatik sventa jaʼuk snopbeik skʼoplal li Ajvalilal yuʼun Diose, maʼuk li kʼusi yakal tsnuptanike. Vaʼun, xmuyubajik noʼox. w22.12 19 par. 12, 13

Tsots jkʼoplaltik chilutik ta jujuntal li Jeovae. Kʼalal mu to tstak batel ta cholmantal yajtakboltak li Jesuse, baʼyel la stsatsubtasbe echʼel yoʼonton sventa mu xiʼik mi lajik ta kontrainele (Mat. 10:​29-31). Jaʼ laj yalbe skʼoplal jkot mut ti xojtikinik lek ta Israele, jaʼ li saktarine. Yuʼun li vaʼ kʼakʼale, solel chʼabal sbalil li saktarine. Pe xi laj yalbe yajchankʼoptak li Jesuse: «Mi jkotuk bu chyal ta lum mi muʼyuk snaʼoj li Atotike». Xchiʼuk xi to laj yale: «Voʼoxuk mas tsots akʼoplalik kʼuchaʼal li epal saktarine». Taje jaʼ jech laj yakʼbe snaʼ yajtakboltak ti tsots skʼoplalik ta jujuntale. Vaʼun jaʼ koltaatik-o sventa mu xiʼik mi lajik ta kontrainele. Kʼalal chilik saktarinetik kʼalal chbatik ta cholmantal ta bikʼtal lumetik o ta parajeetike, jaʼ van chvulesbat ta sjolik li kʼusi laj yal Jesuse. Kʼalal mi avil jkotuk mute, teuk me ta ajol ti tsots akʼoplal chilot li Jeovae, yuʼun mas tsots akʼoplal «kʼuchaʼal li epal saktarine». Koliyal ti tskoltaot li Diose, xuʼ me stsal avuʼun li kontrainel chanuptane. w23.03 18 par. 12

Bakʼintike, xuʼ van xkil jvokoltik ta skoj ti tskontrainutik li kutsʼ kalaltike o ti muʼyuk xa kabteltik chijkome. Kʼalal chjalij li jvokoltike, yikʼaluk van jnoptik ti mu xa kʼusi stakʼ pasele xchiʼuk chijchibaj-o yuʼun. Li Satanase lek xa tajek chaʼi taje, yuʼun tskʼan ti xlik jnoptik mi skʼanojutik ta melel li Jeovae. Tskʼan ti xlik jnoptik ti jaʼ van ta smul Jeova o s-organisasion li kʼusi yakal ta jnuptantike. Jaʼtik jech kʼot ta stojolal li j-israeletik kʼalal teyik toʼox ta Ejiptoe. Ta slikebale, la snopik ti jaʼ takatik batel yuʼun Jeova li Moises xchiʼuk Aaron sventa xpojatik lokʼel ta mosoile (Eks. 4:​29-31). Pe kʼalal mas to akʼbat svokolik yuʼun li faraone, lik yakʼbeik smulin Moises xchiʼuk Aaron (Eks. 5:​19, 20). Muʼyuk lek ti jaʼ laj yakʼbeik smulin li yajtuneltak Diose. Mi jal xa atsʼikoj tal avokole. Albo Jeova skotol li kʼusi oy ta avoʼontone xchiʼuk pato avoʼonton ta stojolal. w22.11 15 par. 5, 6

Jaʼ yakʼoj jkuxlejaltik li Jeovae xchiʼuk jaʼ xuʼ xchaʼkuxes li buchʼutik chamemike. Li Jeovae laj yakʼbe sjuʼel li j-alkʼop Elias sventa xchaʼkuxesbe yol li jun ants ta Sarepta ti chamem smalale (1 Rey. 17:​21-23). Ta mas tsʼakale, laj yakʼbe sjuʼel li j-alkʼop Eliseo sventa xchaʼkuxesbe li yol jsunem antse (2 Rey. 4:​18-20, 34-37). Taje jaʼ noʼox junantik skʼelobiltak ti chakʼ kiltik ti xuʼ xchaʼkuxes buchʼutik chamemik li Jeovae. Jech xtok, kʼalal ay ta balumil li Jesuse, laj yakʼ ta ilel ti akʼbil sjuʼel yuʼun Stot sventa xchaʼkuxesvan eke (Juan 11:​23-25, 43, 44). Te xa oy ta vinajel li Jesuse xchiʼuk akʼbil sventain «skotol li kʼusitik ta vinajel xchiʼuk ta sba balumile». Jaʼ yuʼun, xuʼ xchaʼkuxes «skotol li buchʼutik oy ta smukinalike» sventa xkuxiik sbatel osil (Mat. 28:18; Juan 5:​26-29). w22.12 5 par. 10

Kʼalal muʼyuk la xchikintabeik li j-alkʼop Esekiele, jaʼ muʼyuk yakal chchikintabeik li Jeovae. Jech kʼuchaʼal chal li tekstoe patbat van yoʼonton li Esekiele. Ti muʼyuk la xchikinta li krixchanoetike maʼuk ti yuʼun mu xtojob ta j-alkʼope. Jech xtok, li Jeovae laj yal ti mi kʼot ta pasel li kʼusi yaloje, li judaetike «tsnaʼik ti oy echʼ jun j-alkʼop ta stojolalike» (Esek. 2:5; 33:33). Li kʼusi albate tsatsubtasbat van yoʼonton sventa spas yuʼun li abtel akʼbile. Tspat tajek koʼontontik ek ti jaʼ tstakutik batel li Jeovae. ¡Jaʼ jun mukʼta matanal ti jaʼutik stestigotake! (Is. 43:10). Jech kʼuchaʼal xi laj yalbe li Esekiele: «Mu xaxiʼ», li voʼotik eke xi chalbutike: «Mu xanikik ta xiʼel» (Esek. 2:6). ¿Kʼu yuʼun muʼyuk chijxiʼo li buchʼutik tskontrainutike? Yuʼun jaʼ tstakutik batel Jeova xchiʼuk jaʼ tskoltautik (Is. 44:8). w22.11 3 par. 4, 5

Ep sbalil chkilbetik yabtel li moletik ta tsobobbail xchiʼuk li siervo ministerialetik ti xuʼ jpat koʼontontik ta stojolalike. Ta jtojbetik tajek ta vokol Jeova ti lek chchabiutik li ermanoetik taje. Pe ¿kʼuxi xuʼ xkakʼtik ta ilel ti xuʼ spat yoʼontonik ta jtojolaltike? Jkʼanoj li kermanotaktike xchiʼuk ta jvul koʼontontik ta stojolalik. Pe skʼan mu jtikʼ jbatik ta xkuxlejalik. Li ta tsobobbail ta baʼyel sigloe oy buchʼutik ti chloʼiltavanike, ti tstikʼ sbaik ti bu mu jaʼuk sventaike xchiʼuk chalbeik skʼoplal li kʼusi mu sventaikuk-oe (1 Tim. 5:13). Mu jkʼantik ti jechuk jtalelaltike. Jnoptik noʼox ti oy buchʼu oy kʼusi chalbutik ti mu stakʼ xkaltik batele. Jech kʼuchaʼal liʼe, mi oy jun ermana chalbutik ti ip noʼoxe o ti oy kʼusi yakal tsnuptane, mu me xkaltik batel mi jech laj yalbutike. w22.09 10 par. 7, 8

Mu baluk noʼox ti oy kʼusi jpastik jtoschaʼtosuk sventa lekuk xa yilel li jtalelaltike. Skʼan nopoltikuk noʼox jkʼeltik kʼu kelantik ta melel xchiʼuk mi oy kʼusi skʼan jelel chkiltike, jeltik sventa lekuk xilutik li Jeovae. Maʼuk ti jun noʼox velta jech ta jpastike. Kʼalal tukʼil krixchanoutik xa oxe, skotol li kʼusi ta jpastike lek ta xil li Jeovae. Yoʼ to mu xkʼot ta pasele, skʼan xkakʼtik persa sventa lekuk xil Jeova skotol li kʼusi ta jpastike. Jkʼeltik kʼuxi laj yalbe skʼoplal jtakbol Pablo li ta Romanos 12:2 ti te tsakal skʼoplal ti jel-o batel jnopbentik xchiʼuk ti jpastik li kʼusi tskʼan yoʼonton Diose. Mu me jnoptik ti mu xjel yuʼun jnopbentik li kʼusitik oy ta balumile. Jaʼ lek jkʼeltik mi lek chil Dios li kʼusitik oy ta koʼontontik stael xchiʼuk li kʼusi ta jpastike. w23.01 8, 9 par. 3, 4

¿Mi oy van kʼusi tspas Jeova kʼalal oy kʼusi ta jnuptantik jujukoje? Kʼalal oy kʼusi chopol ta jnuptantike, ¿mi jaʼ van tstunes jvokoltik Jeova sventa oyuk kʼusi lek xkʼot ta pasel ta jkuxlejtik? Li Vivliae muʼyuk bu jech ta xal taje (Ekl. 8:9; 9:11). Pe xuʼ jpʼel ta koʼontontik ti te yakʼoj sat Jeova kʼalal ta jnuptantik jtosuk prevae xchiʼuk ti chchikinta kʼalal xijvokolet ta skʼanbel koltaele (Sal. 34:15; Is. 59:1). Pe maʼuk noʼox skotol taje, yuʼun chkoltavan sventa lekuk kʼusi xkʼot ta pasel ta jkuxlejtik kʼalal ta jnuptan jvokoltike. ¿Kʼuxi tspas taje? Li Jeovae tspat koʼontontik xchiʼuk chakʼ kipaltik. Ep ta velta jech tspas kʼalal jaʼo chtun tajek kuʼuntike (2 Kor. 1:​3, 4). ¿Mi xvul ta joltik kʼu yelan la spat koʼontontik xchiʼuk laj yakʼ kipaltik Jeova kʼalal jaʼo chtun tajek kuʼuntike? Jutuk mu skotol veltae, mu xkakʼtik venta kʼu yelan tskoltautik Jeova kʼalal jaʼo yakal chkil jvokoltike, jaʼ to chkakʼtik venta mi echʼ xa oxe. w23.01 17, 18 par. 13-15

Oy yan jtiʼvanej chonbolom ti xkoʼolaj xchiʼuk li jtiʼvanej chonbolom ti vukpʼej sjole, pe li jtiʼvanej chonbolom liʼe kuxul tsoj skoloral. Li ta Apokalipsise, chal ti jaʼ slokʼol li jtiʼvanej chonbolome xchiʼuk ti jaʼ «li xvaxakvoʼal ajvalile» (Apok. 13:​14, 15; 17:​3, 8). Chal xtok ti chvul ta lokʼel li ajvalil taje, laje chchʼay skʼoplal, pe chal xtok ti chvul ta lokʼel yan veltae. Taje jaʼ jech kʼot ta stojolal li Organización de las Naciones Unidas ti tspukbe skʼoplal li kʼusitik tspas ajvaliletik ta spʼejel balumile. Ta slikebale, jaʼ toʼox sbi Sociedad de Naciones. Laje, chʼay skʼoplal li ta Xchibal Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile. Ta tsʼakale, lik yan velta, pe jaʼ xa la sbiin Organización de las Naciones Unidas. Li jtiʼvanej chonbolometik o ajvaliletike ep kʼusitik tspukbeik skʼoplal yoʼ stijbeik yoʼonton li krixchanoetik yoʼ skontrainik li Jeova xchiʼuk steklumale. Xkaltik noʼoxe, tstsobik li «ajvaliletik ta spʼejel balumil» li ta Armajedone, jaʼ xkaltik, «li ta paskʼop ta smukʼta kʼakʼalil Dios ti jaʼ li Buchʼu skotol xuʼ yuʼune» (Apok. 16:​13, 14, 16). w22.05 10 par. 10, 11

Kʼalal lik xa ox xchan stuk Vivlia li Jesuse, maʼuk noʼox la snaʼ kʼusi chal li Vivliae, yuʼun la skʼan tajek xchiʼuk laj yakʼ ta xkuxlejal. Jun skʼelobile jaʼ li kʼusi kʼot ta pasel ta templo kʼalal 12 toʼox sjabilale. Li jchanubtasvanejetik ti xojtikinik lek li Smantal Moisese toj labal sba laj yilik «ti lek xaʼibe smelolale xchiʼuk ti kʼu yelan tstakʼe» (Luk. 2:​46, 47, 52). Mi nopolik noʼox ta jchantik li Skʼop Diose, ta me xkaʼitik li kʼusi chale xchiʼuk tsots skʼoplal chkiltik. Jkʼeltik kʼusi albatik yuʼun Jesus li buchʼutik snabeik lek skʼoplal li Mantale, jech kʼuchaʼal li jchanubtasvanejetik ta mantal, li jfariseoetik xchiʼuk li jsaduseoetike. Akʼo mi nopem xaʼiik skʼelel Skʼop Dios, pe muʼyuk onoʼox tstabeik lek sbalil. Li Jesuse laj yalbe skʼoplal oxtos li kʼusitik skʼan spasik jechuk sventa stabeik sbalile. Li kʼusi laj yal Jesuse xuʼ skoltautik: 1) sventa xkaʼibetik lek smelolal li kʼusi ta jchantike, 2) sventa jtatik li kʼusitik kʼupilik sba ta mantale xchiʼuk 3) sventa masuk to sjel jtalelaltik li Skʼop Diose. w23.02 8 par. 2, 3

Skʼan ti mu buchʼu jloʼlabetik sjole, ti mu xbatuk ta mas li yuchʼel pox o veʼele, ti mu xkaltik li kʼusi kʼuxik ta aʼiele, ti mu jchʼay-o koʼontontik li kʼusitik chalbe skʼoplal majbail, pornografia ti te skʼoplal videoetik, lokʼoletik, musikaetik xchiʼuk kʼusitik tsʼibabil ti tstij oʼontonal sventa mulivajele (Sal. 101:3). Li Diabloe jech-o tskʼel ti kʼu yelan xuʼ snamajesutik ta stojolal li Jeovae (1 Ped. 5:8). Mi muʼyuk la jkʼel jbatike, xuʼ stikʼ ta koʼontontik li itʼixale, li jut kʼope, li pichʼ oʼontone, li pʼajbaile, li toybaile xchiʼuk ti jnakʼ skʼakʼal koʼontontike (Gal. 5:​19-21). Mi muʼyuk la jlokʼes ta koʼontontik ta anile, xuʼ me sokesutik xchiʼuk xakʼ jvokoltik (Sant. 1:​14, 15). Mi jaʼ ta jchiʼintik li buchʼutik chopol stalelalike, ta me sokesutik (1 Kor. 15:33). Mi ta jkʼel jbatike, muʼyuk me mas ta jchiʼintik li buchʼutik muʼyuk chtunik ta stojolal Jeovae (Luk. 21:34; 2 Kor. 6:15). Yuʼun muʼyuk ta jpastik li kʼusi xuʼ xakʼ jvokoltike. w23.02 16 par. 7; 17 par. 10, 11

Ta skoj ti mas xa avojtikinoj li Jeovae, mas xa akʼanoj. Ta melel oy van ta avoʼonton ti masuk to lek xavil aba xchiʼuk Jeova li avie xchiʼuk li ta sbatel osile, taje ta onoʼox me spas avuʼun. Xuʼ me xmuyubaj avuʼun Jeova ta akʼopojel xchiʼuk ta atalelal. Li Jeovae ta slekil yoʼonton tstij avoʼonton ti jechuk xapase (Prov. 23:​15, 16). Ti kʼuxi xuʼ xavakʼ ta ilel ti akʼanoj li Jeovae, jaʼ ti baʼyel chapas jun orasion ti bu chavalbe ti chavakʼ aba ta stojolale (Sal. 40:8). Ta tsʼakale, chavichʼ voʼ sventa xavakʼbe yil yantik ti avakʼoj xa aba ta stojolal li Diose. Kʼalal chavichʼ voʼe xamuyubaj tajek, yuʼun jaʼ te chjel talel li akuxlejale, maʼuk xa chapas li kʼusi chakʼan atuke (Rom. 14:8; 1 Ped. 4:​1, 2). Toj tsots skʼoplal li kʼusi kʼot ta nopel avuʼune, pe jaʼ tskoltaot sventa xakʼupin akuxlejal. w23.03 5, 6 par. 14, 15