Oktuvre

¿Mi vokol chavaʼi xchʼunel mantal bakʼintik? Taje jech laj yaʼi sba li David eke. Jaʼ yuʼun, xi la skʼanbe li Diose: «Tijbun koʼonton sventa oyuk ta koʼonton jchʼunbot amantal» (Sal. 51:12). Akʼo mi skʼanoj tajek Jeova li Davide, bakʼintike vokol laj yaʼi xchʼunbel smantal. Taje jaʼ jech chkʼot ta jtojolaltik ek. ¿Kʼu yuʼun? Baʼyel, ta skoj ti jmulavilutike, vokol chkaʼitik xchʼunel mantal. Xchibal, li Satanase oy kʼusitik tspas sventa jtoy jbatik jech kʼuchaʼal la spas eke (2 Kor. 11:3). Yoxibal, li krixchanoetik oy ta jpat jxokontike mu xchʼunik mantal. Xi chal li Vivliae: «Li ikʼ ti tspas ta mantal li krixchanoetike xchiʼuk ti ch-abtej avi ta stojolal li xnichʼnabtak toybaile» (Efes. 2:2). Jaʼ yuʼun, kakʼ kipaltik stsalel li jchopolal jtuktike, li kʼusitik tstunes Satanase xchiʼuk li sbalumile. Jech xtok, jchʼunbetik li smantaltak Jeovae xchiʼuk li buchʼutik yakʼojanbe yabtele. w23.10 6 par. 1

Li kʼusi la spas Jesuse chakʼ jchantik ti skʼan bikʼit xkakʼ jbatike, yuʼun muʼyuk xtoyet xa laj yal ti la spas ta vino li voʼe. Jech xtok, muʼyuk la stoy sba ta skoj li kʼusitik la spase. Bikʼit laj yakʼ sba xchiʼuk jaʼ laj yakʼ ta ichʼel ta mukʼ li Stote (Juan 5:​19, 30; 8:28). Mi ta jchanbetik stalelal li Jesuse, bikʼit me chkakʼ jbatik xchiʼuk muʼyuk ta jtoy jbatik ta skoj li kʼusi pasem kuʼuntike. Mu jtoy jbatik, jaʼuk kakʼtik ta ichʼel ta mukʼ li Dios ti chijtun ta stojolale (Jer. 9:​23, 24). Jaʼ noʼox sta-o Jeova ti xichʼ ichʼel ta mukʼe, yuʼun muʼyuk kʼusi xuʼ spas kuʼuntik ta jtuktik (1 Kor. 1:​26-31). Li buchʼu bikʼit chakʼ sbae muʼyuk tskʼan ichʼel ta mukʼ ta skoj ti tskolta yantike, yuʼun jaʼ tsots skʼoplal chaʼi ti yiloj Jeova li kʼusi tspase xchiʼuk ti ep sbalil chile (koʼoltaso xchiʼuk Mateo 6:​2-4 xchiʼuk Ebreos 13:16). Li Jeovae xmuyubaj tajek kʼalal chil ti ta jkʼan bikʼit chkakʼ jbatik kʼuchaʼal li Jesuse (1 Ped. 5:6). w23.04 4 par. 9; 5 par. 11, 12

Li jtakbol Pabloe la stijbe yoʼonton yajtsʼaklomtak Kristo ti oyuk ta yoʼontonik li yantike. Li kʼusi laj yale, ¿kʼuxi xuʼ jpastik kʼalal chijbat ta tsobajeletike? Jaʼ ti teuk ta joltik ti tskʼan chakʼ skomentarioik li yantik eke. Sventa xkaʼibetik smelolale, xi jkoʼoltastike: jnoptik noʼox ti yakal chaloʼilaj xchiʼuk avamigotake, ¿mi mu jechuk ti chavakʼ loʼilajikuk eke? Jaʼ jech li ta tsobajeletike, ta jkʼantik ti xakʼ skomentarioik li ermanoetik eke. Sventa xkakʼtik ta ilel ti jtsakojtik ta venta li ermanoetike, skʼan xkakʼtik loʼilajikuk ek, jaʼ xkaltik, ti stakʼ skomentarioike (1 Kor. 10:24). Jlikel noʼox xkakʼ jkomentariotik, vaʼun, xuʼ to xakʼ skomentarioik li ermanoetike. Maʼuk noʼox ti jlikel chkakʼ jkomentariotike, yuʼun skʼan mu epuk kʼusi xkalbetik skʼoplal xtok. Yuʼun mi laj aval skotol li kʼusi yichʼoj talel li parafoe, muʼyuk xa kʼusi xuʼ xalik li yantike. w23.04 22, 23 par. 11-13

Mu me xchʼay xkaʼitik ti toj tsots skʼoplal ti jkoltatik batel li yantike, mas to li ta cholmantale. Tsots skʼoplal ti jnaʼuk xijrasonaj li ta cholmantale, yuʼun ta jtatik krixchanoetik ti jelel kʼusi xchʼunojik xchiʼuk stalelalike. ¿Kʼu yuʼun skʼan jchanbetik stalelal li jtakbol Pabloe? Yuʼun lek snaʼ xrasonaj. Li Jesuse la stʼuj ta jtakbol «ta stojolal li jyanlumetike» (Rom. 11:13). Sventa spas yuʼun taje, li Pabloe la xcholbe mantal judaetik, jgriegoetik, buchʼutik lek chanunajemik, j-abteletik ta osiltik, buchʼutik tsots yabtel yichʼojik xchiʼuk ajvaliletik. Sventa xkʼot ta yoʼonton mantal yuʼun li krixchanoetike, li Pabloe laj yakʼ persa sventa spas sba «ta kʼusiuk noʼox ta stojolal skotol li krixchanoetike» (1 Kor. 9:​19-22). Kʼalal la xcholbe mantale, la stsak ta venta li kʼusi xchʼunojike xchiʼuk li kʼusi nopem xaʼiik spasele. ¿Kʼusi chakʼ jchantik? Mi jnaʼ xijrasonajutik xchiʼuk mi jnaʼ kʼuxi ta jlikes jloʼiltik ta cholmantale, chkʼot me ta yoʼonton kuʼuntik li krixchanoetike. w23.07 23 par. 11, 12

Li buchʼu manxoe lek tsots, yuʼun sventa junuk noʼox yoʼonton kʼalal oy kʼusi tsots tsnuptane skʼan oyuk yipal. Li manxoale jaʼ jtos talelal chakʼ li «chʼul espiritue» (Gal. 5:​22, 23). Kʼalal «manxoal» xi ta griego kʼope, bakʼintike jaʼ chalbe skʼoplal jkot simaron kaʼ ti pasbil xa ta manxoe. ¿Mi xnop avuʼun kʼu to yelan jel li jkot kaʼe? Yuʼun simaron toʼox, pe pas ta manxo. Akʼo mi jech, lek tsots-o yip. Li voʼotik eke, ¿kʼuxi xuʼ xkakʼtik ta ilel ti manxoutike xchiʼuk ti lek tsotsutike? Sventa spas kuʼuntike, jkʼanbetik xchʼul espiritu li Jeovae, yuʼun mu spas kuʼuntik ta jtuktik noʼox. Jkotoltik xuʼ xkakʼtik ta ilel li manxoale, taje jaʼ jech chakʼ ta ilel stalelalik epal stestigotak Jeova kʼalal tskʼan tslikesik kʼop li krixchanoetike. Kʼalal jech chakʼik ta ilel stalelalike, lek skʼoplal chkomik (2 Tim. 2:​24, 25). w23.09 14 par. 3

Jkʼupil kʼoptatik li Jeovae. Li jtakbol Juane akʼbat yil 24 ta voʼ moletik ti yakal chichʼik ta mukʼ Jeova te ta vinajele, yakal tskʼupil kʼoptaik xchiʼuk xi chalike: «Xata-o albel amukʼulal, ichʼel ta mukʼ xchiʼuk oy ajuʼel» (Apok. 4:​10, 11). Li anjeletik eke ep srasonal yuʼunik ti skʼupil kʼoptaik xchiʼuk ti xichʼik ta mukʼ li Jeovae, yuʼun te xchiʼukik ta vinajel xchiʼuk xojtikinik lek. Te chilbeik stalelaltak li ta kʼusitik spasojane, jaʼ yuʼun chlokʼ ta yoʼontonik skʼupil kʼoptael (Job 38:​4-7). Li voʼotik eke skʼan jkʼupil kʼoptatik Jeova kʼalal ta jchiʼintik ta loʼile. Taje jaʼo kʼalal chkalbetik li kʼusitik kʼupil sba chkiltik ta stojolale. Kʼalal ta jchantik li Vivliae, kakʼtik persa sabel stalelaltak ti mas kʼupilik sbae (Job 37:23; Rom. 11:33). Mi laje, kalbetik Jeova ti kʼu yelan chkaʼi jbatik ta sventa li stalelaltake. Xuʼ jkʼupil kʼoptatik Jeova xtok kʼalal tskoltautike o kʼalal tskolta li kermanotaktike (1 Sam. 2:​1, 2). w23.05 3, 4 par. 6, 7

Li ta 1919, li steklumal Diose kolik lokʼel ta skʼob li Mukʼta Babiloniae. Li vaʼ jabile jaʼo te laj yichʼ tʼujel li tukʼil xchiʼuk pʼijil mosoile, taje jaʼ sventa tskolta krixchanoetik ti oy ta yoʼontonik mantal sventa te xanavik batel li ta Chʼul Bee (Mat. 24:​45-47; Is. 35:8). Koliyal taje, li buchʼutik lik xanavikuk li ta Chʼul Bee laj yojtikinik mas li Jeovae xchiʼuk li kʼusi oy ta yoʼontone (Prov. 4:18). Jech xtok, oy kʼusitik lik sjel ta xkuxlejalik sventa lekuk x-ilatik yuʼun li Diose. Pe li Jeovae ta kʼunkʼun la sakubtas batel li steklumale. Xijmuyubaj me mi kʼot yorail ti ta jmuyubtatik Jeova jech kʼuchaʼal tskʼane. Sventa lekuk-o li jun bee, skʼan jechuk-o xichʼ kʼelilanel. Yoʼ xlokʼik ta skʼob Mukʼta Babilonia li krixchanoetike, yichʼoj kʼelel lek li «Chʼul Be» leʼ xa talel ta 1919. w23.05 17 par. 15, 16

Li Jtsop Jbeiltasvaneje xchanubtasoj tal ermanoetik sventa xkoltaatik li ta yabtelike. Li ermanoetik taje ep xa onoʼox kʼusitik sbainojik xchiʼuk lek tspas li yabtelike, jamal xvinaj ti lek chapalik sventa xchabiik li xchijtak Kristoe. Kʼalal mi te xa ox oyik ta vinajel skotol li buchʼutik tʼujbilik mi echʼ xa ox li mukʼta tsatsal vokolile, li yajtuneltak Dios ti tukʼ chtunik liʼ ta balumile jech-o me chtunik ta stojolal li Diose, yuʼun jaʼ jnitvanej yuʼunik li Jesukristoe. Akʼo mi xichʼik tsakel ta kʼop yuʼun li jtsop jteklumetik ti Gog ta Magog sbie, jech-o chtunik ta stojolal Dios (Esek. 38:​18-20). Pe muʼyuk chjalij xchiʼuk muʼyuk tspasik kanal li yajkontraike. Li Jeovae ta onoʼox spoj li yajtuneltake. Li jtakbol Juane akʼbat yil yuʼun Dios li «epal krixchanoetik» ti jaʼik li yan xchijtak Kristoe xchiʼuk albat ti chkolik lokʼel «li ta mukʼta tsatsal vokolile». Jamal xvinaj ti muʼyuk kʼusi tsnuptanik li yajtuneltak Diose (Apok. 7:​9, 14). w24.02 5, 6 par. 13, 14

¿Kʼusi skʼan jpastik sventa xakʼbutik xchʼul espiritu li Jeovae? Jkʼanilanbetik, jchanbetik li Skʼope xchiʼuk mu xijnamaj li ta s-organisasione. Mi jech ta jpastike, ta me jchʼiestik li talelaltik chakʼ chʼul espiritue (Gal. 5:​22, 23). Sventa xakʼbutik xchʼul espiritu li Jeovae, skʼan lekuk noʼox li jtalelaltike xchiʼuk mu kʼusi chopol jtikʼ li ta jnopbentike. Mi la jtikʼ ta jnopbentik kʼusitik chopole, xuʼ me jaʼ xa xlik jpastik. Vaʼun, muʼyuk xa chakʼbutik xchʼul espiritu li Jeovae (1 Tes. 4:​7, 8). ¿Kʼusi to skʼan jtsaktik ta venta? Xi chalbutik li jtakbol Pabloe: «Mu me xapʼajik li albil kʼopetike» (1 Tes. 5:20). Kʼalal chal «albil kʼopetik» li ta versikulo liʼe, jaʼ skʼan xal li aʼyejetik chakʼ Dios ta stojolal li chʼul espiritue. Li aʼyejetik taje te skʼoplal ek li skʼakʼalil Jeova ti jutuk xa tajek skʼan xtale. Li voʼotike muʼyuk ta jnoptik ti jal to tajek skʼan xtal li skʼakʼalil Jeovae o ti muʼyuk xa chkiltik li Armajedone, yuʼun te ta joltik ti jutuk xa skʼan xtale. Jaʼ yuʼun, toj tsots skʼoplal chkiltik ti lekuk noʼox jtalelaltike xchiʼuk ti kichʼojtikuk lek ta mukʼ Diose (2 Ped. 3:​11, 12). w23.06 12 par. 13, 14

¿Kʼusi skʼan spas jun ermano mi te lokʼ talel pornografia li ta selular o ta stavletae? Jaʼ ti sjoypʼin sat ta anile. Jtos ti kʼusi xuʼ skoltautike jaʼ ti tsots skʼoplal chkiltik ti lekuk xkil jbatik xchiʼuk li Jeovae. Bakʼintike oy lokʼoletik ti maʼuk pornografia yileluke. Pe xuʼ stij koʼontontik spasel kʼusi chopol. Mu me jkʼeltik li lokʼoletik taj xtoke. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun mu jkʼan xijmulivaj akʼo mi ta koʼontontik noʼox (Mat. 5:​28, 29). Jun mol ta tsobobbail ta Tailandia ti David sbie xi chale: «Toj lek chkaʼi ti xi jnopbe skʼoplale: ‹¿Mi lek van chil Jeova ti jkʼel li lokʼoletik akʼo mi maʼuk pornografiae?›. Kʼalal jech ta jnope, tskoltaun sventa lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼun». Mi ta jxiʼtatik li Jeovae, lek me kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntik. «Li kʼusi baʼyel skʼan pasel sventa xijpʼijube jaʼ ti jxiʼtatik li Jeovae». w23.06 23 par. 12, 13

Kʼalal chal «yutil to [akuartotak]» xie, xuʼ van jaʼ li tsobobbailetike. Mi lek tsobolutik xchiʼuk kermanotaktik li vaʼ orae, ta me xchabiutik Jeova jech kʼuchaʼal yaloj onoʼoxe. Maʼuk noʼox skʼan jtsʼikbetik spaltail li kermanotaktike, yuʼun skʼan jkʼantik ta melel. Mi mu jechuk la jpastike, xuʼ me muʼyuk kuxul xijkom. Tsots me chil svokol yuʼun krixchanoetik «li smukʼta kʼakʼalil Jeovae» (Sof. 1:​14, 15). Chil me svokol li yajtuneltak Jeova eke. Pe mi la jchapan jbatik avie, jun noʼox me koʼontontik xchiʼuk xuʼ jkoltatik li yantike. Mi chkuch kuʼuntik li jvokoltik avie, tstsal me kuʼuntik kʼusuk vokolil. Mi oy xkʼuxul koʼontontike, ta me jkolta kermanotaktik mi laj yil svokolike xchiʼuk chkakʼbetik li kʼusi chtun yuʼunike. Ta skoj ti jkʼanojtik xa onoʼoxe, mas me tsobol oyutik. Vaʼun, li Jeovae ta xakʼbutik kuxlejal ta jun balumil ti bu muʼyuk xa vokolile (Is. 65:17). w23.07 7 par. 16, 17

Li Vivliae chal ti jaʼik tsatsal krixchanoetik li tukʼil yajtuneltak Dios ta voʼnee. Akʼo mi lek tsotsik, mu skotoluk velta jech laj yaʼi sbaik. Ta junantik veltae, li Ajvalil Davide tsots laj yakʼ ta ilel yoʼonton xchiʼuk tsots laj yaʼi sba «kʼuchaʼal vits». Pe bakʼintik xtoke muʼyuk tsots laj yaʼi sba xchiʼuk och xiʼel ta yoʼonton (Sal. 30:7). Li Sanson eke tsots tajek yip kʼalal akʼbat li xchʼul espiritu Jeovae, pe laj yakʼ venta ti mi muʼyuk ch-akʼbate, kʼun xa tajek chkom jech kʼuchaʼal li yan krixchanoetike (Jues. 14:​5, 6; 16:17). ¿Bu la sta yipik li tukʼil yajtuneltak Dios taje? ¡Jaʼ ta stojolal li Jeovae! Li jtakbol Pabloe laj yakʼ venta ek ti chtun yuʼun li juʼelal chakʼ Jeovae (2 Kor. 12:​9, 10). La snuptan vokoliletik ta chamel li Pabloe (Gal. 4:​13, 14). Jech xtok, oy ta yoʼonton tspas li kʼusi leke, pe vokol tajek laj yaʼi spasel (Rom. 7:​18, 19). Bakʼintike la svul yoʼonton xchiʼuk ta xiʼ mi xmilat (2 Kor. 1:​8, 9). Jaʼ yuʼun, xi laj yale: «Jaʼo tsotsun kʼalal kʼunune». ¿Kʼu yuʼun ti jech laj yale? Yuʼun jaʼ akʼbat sjuʼel yuʼun Jeova sventa xkuch yuʼun li svokoltake. w23.10 12 par. 1, 2

Mi oy bateltik ti muʼyuk jbalil chkaʼi jbatike, teuk me ta joltik ti jaʼ laj yikʼutik tal Jeova li ta steklumale (Juan 6:44). Li stuke yiloj li jlekil talelaltike xchiʼuk xojtikinutik kʼu kelantik ta melel manchuk mi mu xkakʼtik venta li voʼotike (2 Kron. 6:30). Jaʼ yuʼun, xuʼ jchʼuntik kʼalal chalbutik ti oy jbaliltike (1 Juan 3:​19, 20). Oy van bateltik ti oy jmul chkaʼi jbatik ta skoj li kʼusitik chopol la jpastik kʼalal muʼyuk toʼox ochemutik ta mantale (1 Ped. 4:3). Yantik xtoke, xuʼ van jal xa chtunik ta stojolal Jeova, pe jech-o chakʼik persa stsalel li kʼusi chopol oy ta yoʼontonike. Li voʼote, ¿mi jaʼ jech oy amul chavaʼi bateltik? Mi jaʼ jeche, xuʼ van spat avoʼonton ti jaʼ jech laj yaʼi sba junantik yajtuneltak Jeova ta voʼne ti tukʼ laj yakʼ sbaike. Jech kʼuchaʼal li jtakbol Pabloe, abol sba laj yaʼi kʼalal chtal ta sjol li kʼusitik chopol spasoje (Rom. 7:24). Akʼo mi sutesoj xa ox yoʼonton xchiʼuk yichʼoj xa ox voʼ, tey-o ta sjol ti jaʼ «mas bikʼit ta skotol li jtakboletike» xchiʼuk ti jaʼ mas oy smul laj yaʼi sbae (1 Kor. 15:9; 1 Tim. 1:15). w24.03 27 par. 5, 6

Oy kʼusi lek chakʼ jchantik li kʼusi muʼyuk lek kʼot ta nopel yuʼun li ajvalil Jeoase. Skʼan jaʼ xkamigointik li buchʼutik skʼanojik Jeova xchiʼuk ti xmuyubaj yuʼunike. Jech xtok, mu ventauk li sjabilalike. Teuk ta ajol ti mas to kerem li Jeoas kʼuchaʼal li Jeoiadae. Xiuk xajakʼbe aba ta sventa li avamigotake: «¿Mi tskoltaikun sventa masuk to tsots xchʼunel koʼonton ta stojolal Jeova? ¿Mi tstijbeikun koʼonton sventa jchʼunbe li smantaltake? ¿Mi tskʼupinik yalbel skʼoplal Jeova xchiʼuk li kʼusi chchanik ta Vivliae? ¿Mi tstsakbeik ta venta li smantaltake? ¿Mi tstukʼibtasikun kʼalal oy kʼusi mu lekuk chbat ta pasel kuʼune o mi jaʼ noʼox chalbeikun li kʼusi lek chkaʼie?» (Prov. 27:​5, 6, 17). Mi muʼyuk skʼanojik Jeova li avamigotake, mu xachiʼinan. Pe mi skʼanojik Jeovae, mu me xaviktaan, yuʼun xuʼ skoltaoxuk (Prov. 13:20). w23.09 9, par. 6, 7

Li alfae jaʼ li baʼyel alfaveto ta griego kʼope, li omegae jaʼ li slajeb alfaveto ta griegoe. Kʼalal «Alfaun xchiʼuk Omegaun» xi li Jeovae, chakʼ ta aʼiel ti tstsutses li kʼusi tslikese. Kʼalal laj xa ox spas Adan xchiʼuk Eva li Jeovae, xi laj yale: «Epajanik, pʼolanik, nojesik li balumile, ventainik» (Jen. 1:28). Kʼalal laj yal Jeova li kʼusi oy ta yoʼontone, xkoʼolaj ti laj yal «Alfae». Mi tukʼil krixchanoetik xa ox li snitilulal Adan xchiʼuk Evae, ta snojesik li balumile xchiʼuk tskʼatajesik ta jun paraiso. Mi kʼot li skʼakʼalil taje, xkoʼolaj ti chal «Omega» li Jeovae. Kʼalal laj xa ox spas «li vinajele xchiʼuk li balumile xchiʼuk skotol li kʼusitik te oye», jaʼ te vinaj ti ta onoʼox spas li kʼusi oy ta yoʼontone. Chkʼot ta pasel li kʼusi snopoj Jeova tspas ta stojolal li krixchanoetike xchiʼuk ta sventa li balumile. Li ta slajebaltik xa svukubal kʼakʼale, chkʼot ta pasel skotol li kʼusitik snopoj tspas Jeovae (Jen. 2:​1-3). w23.11 4, 5 par. 13, 14

Te van chanibuk u chjalij sventa xkʼotik ta Israel li judaetike, pe mu kʼunuk chaʼiik. Li Jeovae yaloj xa onoʼox ti chchʼuba li be ti bu chjelav li steklumale. Li judaetik ti tukʼ yakʼoj sbaike snaʼojik ti ta stabeik sbalil mi sutik li ta Israele, yuʼun jaʼ xa noʼox stuk Jeova ta xichʼik ta mukʼ. Li ta Babiloniae chʼabal jpʼejuk templo sventa te xichʼik ta mukʼ li Jeovae. Ta skoj ti chʼabal skajleb matanal xchiʼuk paleetike, li j-israeletike mu xuʼ xakʼik milbil matanal jech kʼuchaʼal chal li Smantal Moisese. Jech xtok, jutuk tajek li buchʼutik chichʼik ta mukʼ Jeova xchiʼuk ti tstsakbeik ta mukʼ li smantaltake. Jaʼ yuʼun, ta smilal xa noʼox judaetik skʼan sut ta slumalik sventa xichʼik ta mukʼ li Jeovae. w23.05 14, 15 par. 3, 4

Mi ta jkʼantik jechuk-o xijxanav jech kʼuchaʼal xnichʼnab luse, chtun me kuʼuntik li xchʼul espiritu Diose. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun mu kʼunuk sventa sakuk jtalelaltik li ta balumil ti nojem ta choplejale (1 Tes. 4:​3-5, 7, 8). Li chʼul espiritue tskoltautik sventa mu jechuk xlik jnoptik kʼuchaʼal yantik xchiʼuk li kʼusi jecheʼ chakʼik ta chanel li pʼijil viniketik ti muʼyuk lek chil Diose. Jech xtok, tskoltautik sventa xvinaj ta jkuxlejaltik «li yutsil oʼontonale, li tukʼilale xchiʼuk li kʼusi melele» (Efes. 5:9). Li Jesuse laj yal ti Jeovae chakʼbe «chʼul espiritu [ . . . ] li buchʼutik tskʼanike» (Luk. 11:13). Jaʼ yuʼun, sventa xakʼbutik xchʼul espiritu li Jeovae, skʼan jkʼanbetik ta orasion. Yan xtoke, jaʼo kʼalal chkichʼtik ta mukʼ Jeova ta tsobajeletik xchiʼuk li kermanotaktike (Efes. 5:​19, 20). Jaʼ yuʼun, mi te oy ta jtojolaltik li chʼul espiritue, jaʼ me tskoltautik sventa lekuk jtalelaltik kʼuchaʼal lek chil Diose. w24.03 23, 24 par. 13-15

Jkʼanbetik Jeova ti oyuk mas smalael kuʼuntike. Li smalael kuʼuntike jaʼ jtos talelal chakʼ li chʼul espiritue (Gal. 5:​22, 23). Jaʼ yuʼun, xuʼ jkʼanbetik Jeova ti xakʼbutik li chʼul espiritue xchiʼuk ti akʼo xakʼbutik li talelaletik ti chakʼ li chʼul espiritue. Mi oy kʼusi yakal ta jnuptantik ti vokol-o chkaʼitik yakʼel ta ilel smalael kuʼuntike, jechuk-o jkʼantik li chʼul espiritue (Luk. 11:13). Jkʼanbetik Jeova ti akʼo skoltautike. Mi laje, kakʼtik persa yakʼel ta ilel smalael kuʼuntik jujun kʼakʼal. Mi jech-o ta jkʼanbetik koltael Jeova xchiʼuk mi chkakʼtik persa yakʼel ta ilel li talelal taje, mas to me ch-ayan smalael kuʼuntik. Yan kʼusi tskoltautik xtoke, jaʼ mi ta jnopbetik skʼoplal li skʼelobiltak ta Vivliae. Li ta Vivliae, te chalbe skʼoplal yajtuneltak Jeova ti laj yakʼ ta ilel smalael yuʼunike. Mi la jnopbetik skʼoplale, xuʼ me skoltautik sventa xkakʼtik ta ilel li talelal taje. w23.08 22 par. 10, 11

Li Jesuse laj yakʼbe ta ilel li jtakbol Pedro ti ta onoʼox xchabiat yuʼun Jeovae. Kʼalal chaʼkuxiem xa ox li Jesuse, la spas yan velta skʼelobil juʼelal. Yuʼun la stsakik epal choy li Pedro xchiʼuk li jtakboletike (Juan 21:​4-6). Li kʼusi la spas Jesuse jamal akʼbat iluk Pedro ti ta onoʼox x-akʼbat yuʼun Jeova li kʼusi chtun yuʼune. Taje jaʼ van te vul-o ta sjol ti yaloj xa onoʼox Jesus ti ch-akʼbatik yuʼun Jeova li kʼusitik chtun yuʼunik li buchʼutik tsaʼilanik «baʼyel li Ajvalilal yuʼun Diose» (Mat. 6:33). Vaʼun, li Pedroe jaʼ xa laj yakʼ ta yoʼonton li cholmantale, maʼuk li tsak choye. Li ta Pentekostes ta sjabilal 33, oy kʼusi laj yal ti ta smilal noʼox krixchanoetik la xchʼamik-o mantale (Ech. 2:​14, 37-41). Ta mas tsʼakale, la skolta epal jsamariaetik xchiʼuk jyanlumetik sventa xkʼotik ta yajtsʼaklom Kristo (Ech. 8:​14-17; 10:​44-48). Jamal xvinaj ti lek tunesat yuʼun Jeova li Pedroe, yuʼun ep buchʼutik ochik ta mantal. w23.09 20 par. 1; 23 par. 11

Kʼalal chib xa ox jabil slajesoj Jerusalen li ajvalil Nabukodonosore, jaʼo laj yil ta xvayich jun mukʼta lokʼol. Ta tsʼakale, laj yalbe skotol li buchʼutik pʼijik ta Babilonia ti te skʼoplal ek li Daniel ti akʼo x-albat ti kʼusi la xvaychinta xchiʼuk ti kʼusi smelolal li xvayiche. Mi muʼyuk laj yalike ta xichʼik milel (Dan. 2:​3-5). Oy kʼusi skʼan spas ta anil li Daniele, yuʼun xuʼ ep buchʼutik xchamik. Jaʼ yuʼun, «la skʼanbe vokol [ajvalil] ti x-akʼbat to yorail sventa xchapbe smelolal li xvayiche» (Dan. 2:16). Sventa spas taje, skʼan oyuk xchʼunel yoʼonton xchiʼuk ti tsotsuk yoʼontone. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun li Vivliae muʼyuk ta xal mi oy xa onoʼox yalojbe smelolal vaychil. Li Daniele laj yalbe yamigotak «ti akʼo skʼanbeik ta orasion li Dios ta vinajel ti akʼo kʼuxubinatikuke, ti akʼbatuk snaʼik li kʼusi mukul skʼoplale» (Dan. 2:18). Takʼbat s-orasionik yuʼun li Jeovae xchiʼuk laj yalbe Daniel kʼusi skʼan xal li xvayich ajvalile. ¡Muʼyuk xchamik li Daniel xchiʼuk yamigotake! w23.08 2 par. 4

Jnoptik kʼusi sbalil ta jtatik mi oy smalael kuʼuntike. Mas me ximuyubaj xchiʼuk jun noʼox koʼontontik mi oy smalael kuʼuntike. Jaʼ yuʼun, xuʼ skoltautik sventa mu masuk xij-ipaj. Jech xtok, tskoltautik sventa lekuk xkil jbatik xchiʼuk li yantike xchiʼuk mas to me tsobol li tsobobbaile. Mi muʼyuk chijkap ta anil kʼalal oy buchʼu tsaʼ joltike, xuʼ me jaʼ spajes li kʼope (Sal. 37:​8, tsʼib ta yok vun; Prov. 14:29). Pe li kʼusi mas tsots skʼoplale, jaʼ ti ta jchanbetik stalelal li Jeovae xchiʼuk mas to chijnopajutik ta stojolal. Jech kʼuchaʼal laj xa jchantik talele, li smalael kuʼuntike jaʼ jun kʼupil sba talelal ti ta jtabetik sbalil jkotoltike. Akʼo mi mu kʼunuk chkaʼitik yakʼel ta ilel, tskoltautik Jeova sventa oyuk-o kuʼuntik li talelal taje. Yoʼ to ta jmalatik li achʼ balumile, teuk ta joltik ti «te oy sat Jeova ta stojolal li buchʼu xiʼtaojike, li buchʼu spatoj yoʼontonik li ta tukʼil kʼanelal yuʼune» (Sal. 33:18). Jaʼ yuʼun, jkotoltik skʼan xkakʼtik ta ilel li smalael kuʼuntike. w23.08 21 par. 7; 25 par. 16, 17

Li Santiagoe laj yal ti jaʼ to oy sbalil xchʼunel oʼontonal mi oy yabtelale (Sant. 2:​1-5, 9). Li Santiagoe laj yalbe skʼoplal li buchʼu te noʼox skʼeloj yermano o yermana ti muʼyuk lek sveʼel o ti muʼyuk lek skʼuʼe. Mi jech tspas taje, muʼyuk me sbalil ti chal ti oy xchʼunel yoʼontone, yuʼun muʼyuk tskolta (Sant. 2:​14-16). Sventa xakʼ ta ilel ti tsots skʼoplal ti oyuk yabtelal li xchʼunel oʼontonale, laj yalbe skʼoplal li Raabe (Sant. 2:​25, 26). Li ants taje, yaʼiojbe xa onoʼox skʼoplal li Jeovae xchiʼuk snaʼoj ti skoltaoj talel li j-israeletike (Jos. 2:​9-11). ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel ti oy xchʼunel yoʼonton ta stojolal Jeovae? Jaʼ ti la snakʼ li chaʼvoʼ jpaʼivanejetik sventa mu xichʼik milele. Ta skoj taje tukʼ albat skʼoplal kʼuchaʼal li Abraane, akʼo mi maʼuk tukʼil krixchano xchiʼuk maʼuk j-israelal ants. Ti jech laj yakʼ ta ilel stalelale, chakʼ ta ilel ti toj tsots skʼoplal ti oyuk yabtelal li xchʼunel koʼontontike. w23.12 5 par. 12, 13

Li yajtunelutik Jeovae mu baluk noʼox xkaʼitik ti jnabetik jutuk skʼoplal li kʼusi chal Vivliae, yuʼun oy ta koʼontontik ta jchajtik «kʼalal to ta yut li spʼijil Diose». Sventa spas kuʼuntike, jaʼ tskoltautik li chʼul espiritue (1 Kor. 2:​9, 10). Saʼo kʼusi xuʼ xachanbe skʼoplal sventa snopajesot mas ta stojolal Jeova, xuʼ xasabe skʼoplal ti kʼu yelan laj yakʼbe ta ilel yajtuneltak Jeova ta voʼne ti skʼanojan tajeke, ti jaʼ jech chakʼ ta ilel ti skʼanojot eke. Jech xtok, xuʼ jchantik ti kʼu yelan la skʼanbe j-israeletik ti x-ichʼat ta mukʼe xchiʼuk ti jkoʼoltastik ti kʼu yelan skʼan xkichʼtik ta mukʼ avie. Xuʼ jchanbetik skʼoplal xtok li albil kʼopetik kʼot ta stojolal li Jesuse xchiʼuk li albil kʼopetik kʼot ta pasel kʼalal ay ta balumile. Sventa xakʼupin xchanel taje, xuʼ skoltaot li Índice de las publicaciones Watch Tower xchiʼuk li Saʼobil sventa xchanik mas li stestigotak Jeovae. Mi jech chapase, tstsatsub li xchʼunel avoʼontone xchiʼuk tskoltaot sventa xavojtikin li Diose (Prov. 2:​4, 5). w23.10 18, 19 par. 3-5

Li kʼanelal laj yalbe skʼoplal jtakbol Pedroe jaʼ ti chpixbe smul li kermanotaktike. Li kʼanelal taje xkoʼolaj ta jlik pokʼ ti chichʼ lichʼanele xchiʼuk ti maʼuk noʼox chpix junchib mulile, yuʼun chpix epal muliletik. Kʼalal chpix xijchiutike, jaʼ skʼan xal ti «chij-akʼvan ta pertone». Taje xkoʼolaj ta jlik pokʼ ti chpix li kʼusi bonajtike. Li kʼanelal eke xuʼ xpixbe li spaltailtak yantike. Mi jkʼanojtik tajek li kermanotaktike, muʼyuk me vokol chkaʼitik yakʼel ta perton manchuk mi kʼux tajek laj kaʼitik li kʼusi la spasike (Kol. 3:13). Kʼalal chij-akʼvan ta pertone, jaʼ me jech chkakʼtik ta ilel ti kʼanvanemutik tajeke xchiʼuk ti ta jkʼantik ti lek xilutik li Jeovae. w23.11 10, 11 par. 13-15

Kʼalal 26 toʼox sjabilal li ajvalil Josiase, lik xchaʼmeltsan li temploe. Vaʼun, te la stabeik «li slivroal Smantal Jeova ti akʼbat li Moisese». Kʼalal laj yaʼi kʼusi chal Smantal Jeova li ajvalile, ta anil lik spas (2 Kron. 34:​14, 19-21). ¿Mi oy ta avoʼonton chakʼelilan jujun kʼakʼal li Vivliae? Mi jech xa yakal chapase, ¿mi chakʼupin? ¿Mi ta van skoltaot xanaʼ mi chatsak ta vun li tekstoetik ti chtun avuʼune? Kʼalal 39 xa ox sjabilal li Josiase, oy kʼusi muʼyuk lek la spas ti laj yichʼ-o milele. Muʼyuk la skʼanbe Jeova ti xbeiltasate, yuʼun la spat yoʼonton ta stojolal stuk (2 Kron. 35:​20-25). ¿Kʼusi chakʼ jchantik? Jaʼ ti mu ventauk li jabilaltike o ti kʼu xa sjalil kocheltik ta mantale, skʼan jech-o xijnopaj ta stojolal Jeova. Sventa spas kuʼuntike, skʼan jkʼanbetik ti sbeiltasutike, ti jchanbetik li Skʼope xchiʼuk ti jchikintatik li tojobtaseletik chakʼik li ermanoetik ti yijik ta mantale. Mi jech ta jpastike, xuʼ me mu masuk kʼusi chopol xbat ta pasel kuʼuntik xchiʼuk xuʼ xijmuyubaj noʼox (Sant. 1:25). w23.09 12 par. 15, 16

Li Vivliae chalbe skʼoplal antsetik ti skʼanojik Jeova xchiʼuk ti tukʼ tunik ta stojolale. Ti oy noʼox spʼisol li kʼusi la spasike xchiʼuk tukʼik skotol li kʼusi la spasike (1 Tim. 3:11). Jech xtok, li ta atsobobbaile xuʼ te xata ermanaetik ti yijik ta mantal ti xuʼ ep kʼusitik xachan ta stojolalike. Mi tsebot toe, nopbo skʼoplal jayvoʼuk ermanaetik ti lek ta chanbel stalelalike xchiʼuk akʼo persa xchanbel stalelalik. Sventa spas avuʼune, kʼelbo li slekil talelaltake. Vaʼun, kʼelo kʼu yelan xuʼ xavakʼ ta ilel ek. Skʼan bikʼit xavakʼ aba. Kʼalal bikʼit chakʼ sba jun ermanae, lek xil sba xchiʼuk Jeova xchiʼuk li yantike. Ta skoj ti bikʼit yakʼoj sba xchiʼuk ti skʼanoj li Stot ta vinajele, tstsak ta venta li buchʼutik vaʼanbil ta sbeiltasel li tsobobbaile xchiʼuk li utsʼ alalile (1 Kor. 11:3). w23.12 18, 19 par. 3-5

Li Jeovae oy ta yoʼonton ti skʼan yajnilik li malaliletike, ti xakʼbe li kʼusi chtun yuʼunike xchiʼuk ti xchabiik ta mantale. Sventa xakʼotik ta lekil malalil xchiʼuk ti xatojobikuk sbeiltasel li avutsʼ avalalike, sk’an me xana’ikuk lek snopel, ti xavich’ ta muk’ li anup achi’ilike xchi’uk ti xk’ot ta pasel avu’unik li k’usi chavalike. Mi la anupune, xuʼ me xavil anichʼnab. ¿K’uxi xu’ xachanbe stalelal Jeova ti jaʼ jun lekil Totile? (Efes. 6:4). Li Jeovae jamal laj yalbe Jesus ti skʼanoje xchiʼuk ti xmuyubaj ta stojolale (Mar. 1:11). Mi laj avil anichʼnabtake, nopeso aba ta yalbel ti akʼanojane xchiʼuk kʼupil kʼoptao kʼalal oy kʼusi lek chbat ta pasel yuʼunike. Li totiletik ti chchanbeik stalelal Jeovae tskolta xnichʼnabik sventa tsotsikuk ta mantal. ¿Kʼusi xuʼ xapas sventa xachapan xa noʼox abae? Jaʼ ti xakʼuxubin avutsʼ avalale xchiʼuk li ermanoetik ta tsobobbaile. Jech xtok, nopeso aba xavalanbe ti akʼanojane xchiʼuk ti ep sbalil chavile (Juan 15:9). w23.12 28, 29 par. 17, 18

Li yajtunelutik Jeova eke chkil jvokoltik xchiʼuk chij-ipajutik jech kʼuchaʼal li yan krixchanoetike. Jech xtok, tskontrainutik li buchʼutik chopol chilik li steklumal Diose. Melel onoʼox ti muʼyuk tspajes Jeova li kʼusitik chopol chkʼot ta jtojolaltike, pe yalojbutik ti ta onoʼox skoltautike (Is. 41:10). Kʼalal jnaʼojtik ti tskoltautik li Jeovae, xuʼ jun noʼox koʼontontik, lek kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntik xchiʼuk tukʼ chkakʼ jbatik akʼo mi tsots kʼusi yakal ta jnuptantik. Li Vivliae chalbutik ti chakʼbutik «li jun oʼontonal yuʼun [Diose]» (Filip. 4:​6, 7). Li jun oʼontonal taje jaʼ ti lek noʼox tajek chkaʼi jbatik ta skoj ti lek xkil jbatik xchiʼuk li Jeovae. Toj kʼupil sba maʼ taje, yuʼun «toj echʼ xa noʼox lek ti jaʼ mu sta li snopben krixchanoetike». ¿Mi oy junuk velta ta sjunul avoʼonton apasoj orasion xchiʼuk ti laj avakʼ venta ti jun xa avoʼonton lakom yuʼune? Taje jaʼ me li jun oʼontonal yuʼun Diose. w24.01 20 par. 2; 21 par. 4

Li buchʼutik skʼanojik li Diose chtijbat yoʼontonik ta skʼupil kʼoptabel sbi. Li ajvalil Davide snaʼoj ti kʼalal tskʼupil kʼoptabe li sbie xkoʼolaj ti yakal tskʼupil kʼopta li Jeovae. Kʼalal chalbe batel skʼoplal li sbie, xkoʼolaj ti chalbe batel skʼoplal li skʼupil talelaltake xchiʼuk li kʼusitik labalik sba spasoje. Li Davide tskʼan ti chʼuluk xichʼ ilbel li sbi Jeovae xchiʼuk ti skʼupil kʼoptaike. Laj yal ti tskʼan tskʼupil kʼopta Jeova ta sjunul yoʼontone. Li jlevietik eke lokʼ ta yoʼonton tskʼupil kʼoptaik li Jeovae. Pe bikʼit laj yakʼ sbaik, yuʼun laj yakʼik venta ti toj echʼ noʼox mukʼ sbi li Diose ti jaʼ mu sta li kʼupil kʼoptael chakʼike (Neem. 9:5). ¡Xmuyubaj van tajek Jeova ti jech chichʼ ichʼel ta mukʼe! w24.02 9 par. 6

Li Jeovae muʼyuk chopol chilot ta skoj noʼox ti mu pas avuʼun li kʼusi chakʼan chata ta mantale (2 Kor. 8:12). Oyuk kʼusi xakʼ achan li kʼusi la anuptane. Teuk ta ajol li kʼusi pasem xa avuʼune. Xi chal li Vivliae: «Li Diose, [ . . . ] mu xchʼay ta sjol li avabtelike» (Ebr. 6:10). Jaʼ yuʼun, mu xachʼay ta ajol ek. Teuk ta ajol li kʼusitik pasem xa tal avuʼune, ti lek xa xavil aba xchiʼuk li Jeovae, ti chachol mantale o ti avichʼoj xa voʼe. Li kʼusitik pasem xa tal avuʼune chakʼ ta ilel ti xuʼ xachʼi-o batel ta mantale xchiʼuk ti tspas avuʼun li kʼusi oy ta avoʼontone. Li Jeovae tskoltaot sventa xapas li kʼusi oy ta avoʼonton chata ta mantale. Jech xtok, xuʼ xakʼupin kʼalal chavakʼ venta kʼu yelan tskoltaot Jeova xchiʼuk chakʼbot bendision kʼalal yakal chapas li kʼusitik ta sventa mantale (2 Kor. 4:7). Mi muʼyuk la lubtsaje, chata epal bendisionetik (Gal. 6:9). w23.05 31 par. 16-18

Li Jeovae nopem xaʼi chakʼbe yil yajtuneltak ti skʼanojane xchiʼuk ti xmuyubaj ta stojolalike. Li ta Vivliae, te chal ti chib to velta laj yalbe Jesus ti skʼanoje xchiʼuk ti xmuyubaj ta stojolale (Mat. 3:17; 17:5). ¿Mi oy ta avoʼonton ti xalbot Jeova ti xmuyubaj ta atojolal eke? Melel onoʼox ti muʼyuk tskʼoponutik tal ta vinajele, pe tstunes Vivlia sventa skʼoponutik. Kʼalal ta jkʼeltik ta Vivlia li kʼusi laj yalbe yajchankʼoptak li Jesuse, xkoʼolaj ti jaʼ jech chalbutik li Jeova eke. Li Jesuse lek tajek la xchanbe stalelal li Stote. Jaʼ yuʼun, kʼalal chkiltik ti laj yalbe yajchankʼoptak Jesus ti skʼanojan akʼo mi jpasmuliletike, xuʼ jnoptik ti jaʼ jech chalbutik li Jeova eke (Juan 15:​9, 15). Kʼalal ta jnuptantik jtosuk prevae, mu me jnoptik ti muʼyuk xa xmuyubaj kuʼuntik li Jeovae, yuʼun jaʼ xuʼ te xkakʼtik ta ilel ti jkʼanojtik tajeke xchiʼuk ti jpatoj koʼontontik ta stojolale (Sant. 1:12). w24.03 27, 28 par. 10, 11