Jbeiltasvanej mantaletik sventa talelal ti te-o sbatel osile

TA JUJUN lume li krixchanoetike yakʼojik mantaletik sventa talelaletik. Li talelaletik kʼuchaʼal ti melel xi jkʼopoje, ti oyuk slekil koʼontontike xchiʼuk ti oyuk ta koʼontontik li yantike, ¿mi mu jechuk xa naʼ ti oy sbalil ta buyuk noʼox xchiʼuk ti lek chil jutuk mu skotoluk li krixchanoetike?

¿Buchʼu xuʼ chal ti kʼu yelan skʼan jtalelaltike?

Ta baʼyel siglo ta jkʼakʼaltike jun pʼijil vinik ti Saulo sbie, laj yil oxchop mantal ta sventa talelal ti tsotsik skʼoplale, yuʼun judioetik, jgriegoetik xchiʼuk jromaetik. Li stuke laj yakʼ venta ti oy to jun mantal sventa jtalelaltik ti kichʼojtik tal kʼalal chi jvokʼe, ti maʼuk noʼox li tsatsal mantaletik ti yakʼojik li oxib lumetik taje, li mantal taje jaʼ li kʼusi tsnop jol oʼontonale. Kʼalal kʼot xaʼox ta jtakbol li Pabloe, xi la stsʼibae: «Yuʼun li yanlum cristianoetic ti muʼyuc yaʼyojic smantaltac Diose, jaʼ oy tspasic ta stalelic noʼox jech chac cʼu chaʼal chal li smantaltac Diose. Acʼo me muʼyuc yichʼoj ta scʼobic, pero oy lec mantal ta yoʼntonic. Ta sventa cʼusi tspasic chvinaj ti oy lec mantal tsʼunbil ta yoʼntonique. Yuʼun li sjol yoʼntonique snaʼ lec ti cʼu xʼelan yabtelique. Xuʼ ch-albatic yuʼun sjolic me oy smulic, o me muʼyuc smulic» (Romanos 2:14, 15).

Li Pabloe laj yal ti jtaleltik onoʼox la ta jchʼuntik li mantale, pe ¿mi jaʼ noʼox van chtun sventa jnaʼtik li kʼusi lek o kʼusi chopole? Jech kʼuchaʼal van avakʼoj venta li voʼote, ti kʼu xa sjalil kuxul tal li krixchanoetike jaʼ noʼox chibajesel oʼonton yiloj, ta jujuntal o ta skotol li krixchanoetike. Ta skoj taje, ep tajmek krixchanoetik xchʼunojik lek ti sventa oyuk lekil talelaletike persa ta jkʼantik beiltasel ta stojolal buchʼu mas xuʼ yuʼun. Ep ta xakʼik venta ti Buchʼu la spas li krixchanoetike jaʼ li buchʼu mas staʼo chi yakʼbutik mantaletik ti te-o sbatel osile. Li ta slivro Presente y futuro (Li avi xchiʼuk ta jelavele), li jpoxtavanej Carl Jung xi laj yale: «Jun krixchano ti muʼyuk lek yakʼoj sba ta stojolal Diose, mu stsal yuʼun stuk li sjuʼel stalelal balumile».

Ti kʼuyelan laj yichʼ alele xkoʼolaj xchiʼuk li kʼusi la tsʼiba jun voʼneal j-alkʼope: «Muc sventainojuc stuc yorail li cristianoe, ti mu xuʼ yuʼun tspas mantal stuc li cʼusi chcʼot ta pasel ta stojole» (Jeremías 10:23). Li Jpasvanej kuʼuntike xi chalbutike: «Vuʼun li Mucʼul Diosun avuʼune, vuʼun ta jchanubtasot cʼusi lec ta pasel ta sventa alequilal; vuʼun ta jtojobtasot bu beal tscʼan chatam batel», xi (Isaías 48:17).

Ti bu chichʼ tael mantal sventa talelaletike

Li kʼusi nakato la jkʼeltike te oy li bu chichʼ tael li mantaletik sventa talelaletik ti mas pukbile: li Chʼul Vivliae. Ta smiyonal noʼox krixchanoetik ta spʼejel Balumile, ti ep te kapal skʼoplalik li buchʼutik maʼuk yajtsʼaklomtak Cristoe o ti chʼabal srelijionike, saʼojik koltael ta Vivlia sventa tsabeik smelolal kʼusi tskʼan tsnaʼik xchiʼuk saʼojik pʼijilal. Jech kʼuchaʼal li jtsʼibaej nichimal kʼop ta Alemania Johann Wolfgang von Goethe, xi la stsʼibae: «Li voʼone toj lek onoʼox chkil xchiʼuk oy onoʼox sbalil tajmek chkil [li Vivliae], yuʼun te la jchan jutuk mu skotoluk li mantaletik sventa li jlekil talelale», xi. Chichʼ alel xtok ti jnitvanej hindú ti lek ojtikinbil ti Gandhi sbie, xi laj yal ta sventa li chanubtasel lek ojtikinbil laj yakʼ Jesuse: «Avokolikuk, oyuk ta avoʼonton xavuchʼik kʼuchaʼal voʼ li Mantaletik ta Vits laj yal Jesuse [...]. Yuʼun li chanubtaseletik laj yichʼ alel ta vitse jaʼ me laj kichʼtik albel jkotoltik xchiʼuk ta jujuntalutik», xi.

Li jtakbol Pablo ti laj xa kalbetik skʼoplale, laj yakʼ ta ilel ti jaʼ noʼox ta Vivlia chichʼ tael lekil mantaletik sventa li lekil talelaletike, xi laj yale: «Scotol li scʼop Dios tsʼibabil comele jaʼ laj yacʼ ta naʼel ta sventa svuʼel stuc li Diose. Jech lec chtun ta sventa chanubtasel», xi (2 Timoteo 3:16). ¿Mi melel van li kʼusi chal liʼe?

¿Kʼu yuʼun mu xa kʼel atuk? Kʼelo li mantaletik li ta rekuadro ta pajina 6 xchiʼuk kʼelo li lekil talelaletik ti te chakʼ ta ilele. Chotlan snopel li kʼusi chakʼ ta ilel li chanubtaseletik taje xchiʼuk li yip sventa xuʼ tslekubtas akuxlejale xchiʼuk ti kʼuyelan chavil aba achiʼuk li yantike.

¿Mi ta van xa tabe sbalil?

Li mantaletik ta rekuadroe jaʼ noʼox yuni kʼelobiltak li lekil mantaletik ti te chichʼ tael ta Chʼul Vivliae. Jech noxtok, ep pʼijubtaseletik yichʼojan talel sventa jchopol nopbentik, jchopol kʼopojeltik xchiʼuk ti kʼusi chopol ta jpastik ti xuʼ chakʼ jvokoltike (Proverbios 6:16-19).

Ta melel, li chanubtaseletik ta Vivliae chakʼ li kʼusi chtun xa noʼox yuʼunik ta anil li krixchanoetik ta balumile: jaʼ li tukʼibtasel sventa tspasik echʼel li lekil talelaletike. Li buchʼutik ta xchʼamik xchiʼuk chakʼ ta xkuxlejalik li chanubtaseletik taje ta xilik kʼuxi ta xjel li xkuxlejalike, yuʼun ti kʼuyelan tsnope xchiʼuk li kʼusi oy ta yoʼontone chjel sventa lekilal (Efesios 4:23, 24). Kʼalal chichʼ chanel li lekil talelaletik ti te lokʼemik ta Vivliae, xuʼ xchʼay lokʼel ta yoʼontonik li toybail ta skoj ti yan-o stsʼunbalike, li xchopol kʼoptael ti buchʼu muʼyuk to ojtikinbile xchiʼuk li pʼajbaile (Hebreos 4:12). Li Vivlia xchiʼuk li mantaletik te chal sventa talelale tstijbe yoʼonton krixchanoetik ta yiktael kʼusiuk chopol nopem xaʼiik spasel xchiʼuk saʼ kʼopetik, vaʼun tspasvan ta lekil krixchano.

Li mantaletik sventa talelaletik ta Vivliae ta smiyonal noʼox krixchanoetik skoltaoj sventa chiktaik komel li kʼusi nopem xaʼiik spasele xchiʼuk ti kʼusi tsots stsʼunoj sba ta yoʼontonik ti chopole, ti sokesojbe xkuxlejal epal krixchanoetike (1 Corintios 6:9-11). Li chanubtaseletik ta Vivliae maʼuk noʼox sjelojbe li kʼusi nopem xaʼiik spasele, yuʼun jelem kʼalal ta yoʼontonik, spatobil yoʼontonik xchiʼuk yutsʼ yalalik. Manchuk mi yantik tsok batel tajmek stalelal li krixchanoetike, ta spʼejel Balumile oy krixchanoetik ti mas ta xlekubik jujun kʼakʼale. Ti vaʼ yelan chkʼot ta pasele muʼyuk ta xpaj, yuʼun li Vivliae xi chale: «Li tsʼiʼlale ta xtaquij, li nichime ta smatsʼ; yan li scʼop Dios cuʼuntique mu snaʼ xlaj o sbatel osil», xi (Isaías 40:8).

Pe li voʼote, ¿mi ta van xa tabe sbalil «li scʼop Dios cuʼuntique»? Li yajrextikotak Jeovae ta sjunul yoʼontonik chakʼ avil kʼuxi ta tael li mantaletik sventa lekil talelaletik ta Vivlia xchiʼuk kʼuxi cha tabe li sbalile. Mi chavakʼ ta akuxlejal li mantaletike cha skoltaot sventa lek chavil aba xchiʼuk Dios li avie xchiʼuk ta sbeiltasot batel ta jun kuxlejal ti muʼyuk spajebe, jun kuxlejal ti ventainbil yuʼun li mantaletik ti te-o sbatel osil ti likem tal ta stojolal Diose.

[Lokʼol ta pajina 7]

Li mantaletik ta Vivlia sventa talelale chakʼ jkʼupintik jun muyubajel ta kutsʼ kalaltik xchiʼuk ta lekil kamigotaktik

[Lokʼol ta pajina 6]

Beiltaseletik Ti Te-o Sbatel Osile

Mukʼul Lekil Mantal. «Jaʼ yuʼun, ti cʼu xʼelan chacʼan chaspasboxuc li cristianoetique, jaʼ jech xapasbeic ec. Yuʼun jaʼ jech smelol li smantaltac Dios tsʼibabile xchiʼuc li cʼusitic la stsʼibaic li yajʼalcʼoptac Dios ta voʼonee.» (Mateo 7:12.)

Kʼano me li achiʼile. «Cʼano me achiʼil jech chac cʼu chaʼal cʼux ta avoʼnton abecʼtal atuc.» (Mateo 22:39.) «Jaʼ yuʼun li cʼanvaneje mu xacʼbe svocol yan cristiano. Me jcʼanoj jchiʼiltique, laj xa jchʼuntic o scotol li smantaltac Diose.» (Romanos 13:10.)

Kʼuxubino xchiʼuk tsako me ta mukʼ li yantike. «Lecuc xavil abaic ta jujun tal ta sventa ti coʼol achiʼil abaique. Coʼoluc xavil abaic. Ichʼo abaic ta mucʼ ta jujun tal.» (Romanos 12:10, Ch.)

Mu me xa saʼ kʼop. «Jechuc oyuc yutsilal slequilal avoʼntonic, lecuc xavil abaic.» (Marcos 9:50, Ch.) «Ti me xuʼe, jaʼ ti acʼo avaqʼuic persa ti muʼyucuc cʼop avuʼunic achiʼuquic scotol cristianoetique.» (Romanos 12:18.) «Jaʼ acʼo jpastic o batel li cʼusi sventa lec jun coʼnton jcotoltique.» (Romanos 14:19.)

Xavakʼ me perton. «Pasbuncutic perdón yuʼun jmulcutic jech chac cʼu chaʼal jpasojbecutic perdón li bochʼotic oy smul cuʼuncutique.» (Mateo 6:12.) «Lec xavil abaic, cʼux xavaʼay abaic ta jujuntal. Talbat xapasbeic abaic perdón.» (Efesios 4:32.)

Tukʼ me xavakʼ aba. «Mi cha kʼan cha kʼupin li kʼanele, kʼupino xchiʼuk li avajnile. ¡Jaʼ kʼejbo noʼox kʼanel li avajnile! ¡Mu xavakʼbe yan ants! [...] ¡Ichʼbiluk ta mukʼ avuʼun li avajnile, li alekom ta akeremale! [...] Akʼo jaʼ xa skʼanot xchiʼuk jaʼ xa xjaxulanot sventa amuyubajel. [...] Mu xavakʼ ti yan ants xa xchʼaybot avoʼontone o ti xa xjaxulanot li ants ti oy xa smalale.» (Proverbios 5:15-20, Traducción en lenguaje actual, ta español.) «Li bochʼo lec xtojob ta sventainel li cʼusi muʼyuc tsots scʼoplale, jaʼ noʼox jech lec xtojob ta sventainel noxtoc li cʼusi tsots scʼoplale. Yan li bochʼo mu xtojob ta sventainel cʼusi muʼyuc tsots scʼoplale, jaʼ noʼox jech mu xtojob ta sventainel li cʼusi tsots scʼoplale.» (Lucas 16:10.) «Jaʼ yuʼun li bochʼo oy ta sventaic li abtel leʼe, tscʼan ti jun yoʼnton acʼo spas li yabtelique.» (1 Corintios 4:2.)

Mu me xa elkʼaj. «¿Cʼusi xcut ta jchʼaybe smul cʼalal xi to yepal xcom ti cʼusi ta sbise, ti ta xtenbat comel ti xchapanoj lec mucʼ sbisol ti ta xʼoche, ti jaʼ biqʼuit sbisol ta xacʼ batele?» (Miqueas 6:11, Ch.) «Ta jnaʼcutic lec ti muʼyuc cʼusi chopol jpasojcutique, xchiʼuc ti jech coʼntoncutic o ta jcʼancutic lec tucʼ chbat cuʼuncutic scotole.» (Hebreos 13:18.)

Alo-o me li kʼusi melele xchiʼuk tukʼ kʼusitik xa pas. «Tiʼoltaic ti cʼusi chopole. Cʼotuc ta avoʼntonic ta spasel ti cʼusi leque. Tucʼulanic lec ta sqʼuelel ti tucʼuc batuc lec ti chapanel ta chapanobbaile.» (Amós 5:15, Ch.) «Meleluc me cʼusi chavalbe abaic; tucʼ xachapanvanic, jech muʼyuc cʼop, jun avoʼntonic.» (Zacarías 8:16.) «Jaʼ yuʼun comtsanic li epalcʼope; meleluc scotol li cʼusitic chavalbe abaique.» (Efesios 4:25.)

Paso me lek li avabtele. «Li bochʼo toj lec yabtele jaʼ ch-icʼat ta abtel yuʼun li ajvaliletique; muc teuc noʼox ch-abtej ta stojol li bochʼo tojol vinic noʼoxe.» (Proverbios 22:29.) «Aqʼuic persa spasel cʼusi tscʼan li Cajvaltique; mu me xachʼajubic.» (Romanos 12:11.) «Scotol li cʼusiuc noʼox chapasique, pasic ta scotol avoʼntonic. Jaʼuc me chaʼabtejic yuʼun Cajvaltic [Jeova] chavaʼyic. Mu xanopic ti cristiano chaʼabtejic yuʼune.» (Colosenses 3:23.)

Manxoukot, oyuk xkʼuxul avoʼonton xchiʼuk lekuk avoʼonton. «Jaʼ me lapic o li slequil avoʼntonique, li cʼuxubinvaneje, ti biqʼuit chavacʼ abaique, ti mansooxuc noʼoxe, li yutsil avoʼntonique, xchiʼuc li smucʼul avoʼntonique.» (Colosenses 3:12.)

Tsalo ta sventa kʼusi lek li kʼusi chopole. «Pero vuʼun chacalboxuc: cʼuxubino avajcontraic; cʼopanbeic Dios ta stojol li bochʼotic chayutsʼintaoxuque.» (Mateo 5:44.) «Mu me jaʼuc xastsaloxuc li cʼusi chopole. Jaʼ tsalic ta sventa cʼusi lec li cʼusi chopole.» (Romanos 12:21.)

Akʼbo me Dios li kʼusi mas leke. «“Cʼano me ta scotol avoʼnton li Dios avuʼune, xchiʼuc ta scotol achʼulel, xchiʼuc ta scotol ajol”, xi li mantale. Jaʼ sba mantal ti batsʼi tsots scʼoplale.» (Mateo 22:37, 38.)