Yantik xa xchʼay batel mantaletik sventa talelaletik

DIÓGENES ti jaʼ jun filósofo ti kuxi ta Atenas ta siglo 4 kʼalal maʼuk toʼox jkʼakʼaliltike stsakoj echʼel slampara ta kʼakʼaltik sventa tsaʼ jun vinik ti lek stalelale, pe jecheʼ laj yakʼ svokol.

Mu jnaʼtik mi jech o mi mu jechuk li loʼil taje, pe kuxuluk to avi li Diogenese, yikʼaluk van mas to skʼan chakʼbe yipal sventa tsta jun vinik ti lek stalelale. Li avie, oy ep krixchanoetik ti mu lekuk ta xaʼiik ti chichʼ akʼel mantaletik sventa xichʼ alel kʼusitik lek o kʼusitik chopol ti chtun sventa stalelal jun krixchanoe. Li radio, television xchiʼuk yan kʼusitike chakʼ ta ilel ti ta sna jun krixchanoe, ta politika, ta tajimol, ta abtelaletik, ta pʼolmajeletik... mu xa ichʼbiluk ta mukʼ li mantaletik sventa lekil talelale. Li mantaletik sventa talelal ti lek toʼox chilik li mol-meʼeletik ta voʼnee ep xa buchʼutik ti muʼyuk chichʼik ta mukʼe. Li mantaletik ti chakʼ ta ilel kʼusi lek o kʼusi chopole chichʼ chibal kʼoptael xchiʼuk nopolik noʼox ta xichʼ pʼajel. Yan mantaletik xtoke, muʼyuk bu ta xichʼ pasel manchuk mi lek nabil.

Alan Wolfe jun vinik ti lek chanem ta xchanbel stalelal relijionetike (sociología religiosa) xi chale: «Voʼne xa ti lek toʼox koʼol chchʼun skotol krixchanoetik li mantaletik sventa talelale». Xi to chal xtoke: «Ti kʼu sjalil echʼem tal xkuxlejal krixchanoetike muʼyuk bu ilbil-o jech ti mu xa skʼan spat yoʼontonik ta stojolal mantaletik sventa lekil talelaletike, mantaletik ti likemik tal ta stojolal organisasionetik xchiʼuk li ta stalelal kuxlejale. Li periodiko Los Angeles Times, la sta ta alel li kʼusi laj yal li filósofo Jonathan Glover. Li vinik taje laj yal ti leʼ xa ta 100 jabil sjelavel tale, li krixchanoetike mas to la stikʼ sbaik ta pas kʼop ta skoj ti solel sok batel tajmek skʼoplal li relijionetik xchiʼuk li mantaletik sventa talelal ta spʼejel Balumile.

Manchuk mi mu junuk snopbenal yuʼunik li krixchanoetik ta sventa li mantaletik chtun ta talelalile muʼyuk bu smakojbe yoʼonton jlom krixchanoetik sventa tsaʼik kʼusitik mantaletik ta xchʼunik batel sventa li stalelalike. Leʼ xa jayibuk jabile, Federico Mayor, pasaro direktor general ta UNESCO, laj yal: «Li avie, li skʼoplal talelale, chakʼ at-oʼontonal ta sjunul balumil ti jaʼ xa tajmek baʼyel skʼan chapanele», xi. Pe manchuk mi mu skʼan xchʼamik jtosuk lekil mantal sventa talelal li krixchanoetike mu jaʼuk skʼan xal ti muʼyuk mantaletik ti xuʼ xchiʼuk ti skʼan spasutik ta mantale.

Jech oxal chaʼa, ¿mi xuʼ van x-ochik ta rason skotol krixchanoetik sventa tsnopik kʼusitik mantal xuʼ xchʼunik sventa li stalelalike? Lek xvinaj ti mu spas yuʼunike. Pe mi mu x-ochik ta rason sventa xichʼ alel kʼusitik lek o kʼusitik chopole, ¿kʼuxi xuʼ xichʼ naʼel kʼusitik mantalil sventa talelal ti lekike? Manchuk mi ep xa buchʼutik lek chilik ti chjelilan batel li mantal sventa stalelal krixchanoe, lek xvinaj ta buyuk noʼox ti vaʼ snopbenal taje muʼyuk slekubtasojbe stalelal li krixchanoetike.

Li j-al-loʼil ta Gran Bretaña Paul Johnson sbie chal ti vaʼ yelan chjelilan batel mantal sventa stalelal krixchanoe tunem sventa «mu xa [...] jaʼuk xkom ta sba jun krixchano li kʼusi tspase xchiʼuk tunem sventa mu xa persauk xichʼ chʼunel li mantaletik ti te xa onoʼox oye xchiʼuk ti jtunelik ta melel sventa chichʼ alel kʼusitik lek o kʼusitik chopol» ti lek toʼox xvinaj kʼalal skʼan toʼox xlik li siglo 20.

Vaʼun chaʼa, ¿mi xuʼ jtatik mantaletik sventa jtalelaltik ti «jtunelik ta melele», jaʼ xkaltik, mantaletik ti lek chchʼam skotol krixchanoetike? ¿Mi oy van junuk jpasvanej ta mantal ti xuʼ xakʼbutik mantaletik sventa talelal ti muʼyuk spajebe, mantaletik ti mu stakʼ jelele ti chakʼbutik lekilal avie xchiʼuk spatobil koʼontontik ta mas jelavele? Li ta yan mantal ta olone te ta jchantik li kʼusitik taje.