¿Kʼusi chakʼbe sbalil li kuxlejale?
«Ichʼo me ta mucʼ li Diose; chʼunbo scotol li smantaltaque.» (ECL. 12:13.)
1, 2. ¿Kʼusi tskoltautik ta spasel mi ta jchanbetik lek skʼoplal li slivroal Eclesiastese?
NOPO avaʼi ta stojolal jun vinik ti oy yuʼun skotol yileluke. Ojtikinbil ti lek snabe skʼoplal lumetike, ti te skʼoplal ek ta stojolal li krixchanoetik ti mas jkʼulejik ta skotol balumile xchiʼuk ti jaʼ li buchʼu mas toj pʼij li ta xchiʼiltak ta chʼiele. Akʼo mi toj echʼem kʼusitik kʼot ta pasel yuʼun, ta to sjakʼbe sba kʼusi ti chakʼbe sbalil li kuxlejale.
2 Ta melel echʼ ta sba balumil li vinik taje: oy xa van ta oxmil jabil. Jaʼ sbi Salomón, xchiʼuk te ta xkiltik ta slivroal Eclesiastés ti la saʼ tajmek muyubajele (Ecl. 1:13). Toj ep me kʼusi xuʼ jchanbetik ta sventa ti kʼusi kʼot ta stojolale. Jech ta melel, li pʼijilal ti ta jtatik ta slivroal Eclesiastese tskoltautik ti jaʼuk oyuk ta koʼontontik stael li kʼusitik chakʼbe smelel balil jkuxlejaltike.
«Ta jnutstic [li] iqʼue»
3. ¿Kʼusi melel ti toj chopol ta jnuptan ta jkuxlejal jkotoltike?
3 Li Salomone chal kaʼitik ti toj ep kʼusitik alakʼik sba la spas ta Balumil li Diose, mu albajuk yepal ti mu xtavan xkaʼitik skʼelele. Pe kʼajomal noʼox ta jlikesbetik skʼelel li kʼusitik toj alakʼik sba pasbile, yuʼun toj komkom li jkuxlejaltike (Ecl. 3:11; 8:17). Jech kʼuchaʼal chal li Vivliae, jayib noʼox kʼakʼal chi jkuxi xchiʼuk anil tajmek chjelav (Job 14:1, 2; Ecl. 6:12). Li kʼusi melel ti toj chopol taje, jaʼ me skʼan stij koʼontontik ta stunesel lek jechuk li jkuxlejaltike. Pe taje mu kʼunuk, yuʼun li slumal Satanase jaʼ tskʼan tsbeiltasutik echʼel ta yan be.
4. 1) ¿Kʼusi smelolal li jpʼel kʼop ta hebreo ti «jecheʼ noʼox» xie? 2) ¿Kʼusitik onoʼox tskʼan tsta ta xkuxlejal krixchanoetik ti ta jkʼelbetik echʼel skʼoplale?
4 Sventa chakʼ ta ilel Salomón ti toj xibal sba mi muʼyuk lek ta jtunestik li jkuxlejaltike, laj van stunes 30 ta velta li jpʼel kʼop ta hebreo ti jelubtasbil kʼuchaʼal «jecheʼ noʼox» li ta slivroal Eclesiastese. Li jpʼel kʼop taje jaʼ chalbe smelolal ti xokol, mu kʼusi xtun-o, jecheʼ, muʼyuk tsots skʼoplal xchiʼuk ti chʼabal sbalile (Ecl. 1:2, 3). Bateltike, li jpʼel kʼop tstunes Salomón ti «jecheʼ noʼox» xie, koʼoltik smelolal chalbe xchiʼuk ti «ta jnutstic [li] iqʼue» (Ecl. 1:14; 2:11). Jamal xkaʼitik ta melel ti mu kʼusi chichʼ tael mi chichʼ nutsel li ikʼe. Ti buchʼu jech ta spase mu me kʼusi tsta, jech kʼuchaʼal mu kʼusi tsta li buchʼu tskʼan tstijlu li kʼusitik chʼabal sbalile. Jecheʼ chkixtolan li jkuxlejaltik ta spasel li kʼusitik mu kʼusi chakʼbutike, yuʼun solel toj komkom ta jyalel. Ta skoj ti mu jkʼan jech jpastike, jkʼelbetik smelolal jlomuk li kʼusi laj yalbe skʼoplal Salomón ta sventa ti kʼusitik onoʼox tskʼan tsta ta xkuxlejal li krixchanoetike. Jaʼ kalbetik skʼoplal baʼyuk li kʼusi tskʼan tskʼupin oʼontonale xchiʼuk li kʼulejale, mi laje jaʼ ta jkʼelbetik sbalil li abtelale.
¿Mi chakʼ muyubajel li saʼel kʼusi tskʼan tskʼupin oʼontonale?
5. ¿Bu la saʼ muyubajel li Salomone?
5 Li Salomone la saʼ muyubajel li ta kʼusi tskʼan tskʼupin oʼontonale, jech kʼuchaʼal tspas ep krixchanoetik avie. Xi laj yale: «Muʼyuc la jalanbe li cʼusi la scʼan coʼntone; laj jcʼupin caʼay scotol», xi (Ecl. 2:10). ¿Kʼusitik tskʼan tskʼupin oʼontonal ti la saʼe? Jech kʼuchaʼal chal kaʼitik li kapitulo 2 ta Eclesiastese la saʼ smuyubajel ta yaʼlel tsʼusub —pe ta spʼisol noʼox laj yuchʼ—, la stsʼun nichimetik, la svaʼanan smukʼta na, la skʼupin sonetik xchiʼuk lekil veʼlil.
6. 1) ¿Kʼu yuʼun muʼyuk chopol ti ta jkʼupintik li kʼusitik lek ta jkuxlejaltike? 2) ¿Kʼuxi ti ta smeloluk noʼox jtsaktik ta mukʼ li chʼayob oʼontonale?
6 ¿Mi chal Vivlia ti mu stakʼ xi jmuyubaj jlikeluk xchiʼuk li kamigotaktike? Moʼoj ta melel. Jech kʼuchaʼal chal Salomone jaʼ jun matanal chakʼ Dios ti kʼalal jun koʼonton ta jkʼupintik junuk lekil veʼlil kʼalal baʼyel tsots xaʼox li j-abteje (kʼelo Eclesiastés 2:24; 3:12, 13). Jech noxtok, li Jeovae chalbe kerem-tsebetik ti akʼo skʼupin li skeremal stsebalike, jaʼ noʼox ti akʼo xichʼ smelolike (Ecl. 11:9). Jkotoltik skʼan jkux koʼontontik xchiʼuk jchʼay koʼontontik ta kʼusitik ti leke (koʼoltaso xchiʼuk Marcos 6:31). Pe maʼuk me baʼyel skʼan xkakʼ ta jkuxlejaltik taje. Li chʼayob oʼontonale xkoʼolaj kʼuchaʼal chkakʼbetik asukar li kʼusi chkuchʼtike. Akʼo mi lek tajmek chkaʼitik li kʼusitik chiʼike, pe mi ep tajmek chkakʼbetik asukar li kʼusi chkuchʼtike mu xa me bu ta jkʼupintik xchiʼuk muʼyuk xa bu ta jbalintik. Jaʼ jech ek un, li Salomone laj yakʼ venta ti muʼyuk tsots skʼoplal li chʼayob oʼontonale, xkoʼolaj kʼuchaʼal «ta jnutstic [li] iqʼue» (Ecl. 2:10, 11).
7. ¿Kʼu yuʼun skʼan pʼijukutik ta stʼujel li chʼayob oʼontonaletike?
7 Jech noxtok, mu skotoluk lek li chʼayob oʼontonale. Ep ti tsokesutik ta jtalelaltik xchiʼuk ta mantale. Ta smiyonal noʼox krixchanoetike pʼajemik ta slajesel droga, yuchʼel pox xchiʼuk ta tajimoletik ta skoj ti tskʼan «lekuk ch-echʼ yuʼunik jlikeluke». ¡Toj chopol xa noʼox ti kʼuyelan tsokes xkuxlejalike! Li Jeovae ta slekil yoʼonton chalbutik ti ta me xkil jvokoltik mi chkakʼ spasutik ta mantal ta spasel choplejal li koʼontontike xchiʼuk li jsatike (Gál. 6:7).
8. ¿Kʼu yuʼun pʼijutik mi ta jnoptik lek kʼuxi yakal ta jtunes li jkuxlejaltike?
8 Ta yan noxtoke, mi toj echʼem tsots skʼoplal chkaʼitik li chʼayob oʼontonale, muʼyuk xa me ta jtsaktik lek ta mukʼ li kʼusitik tsots skʼoplale. Naʼo me ti komkom li jkuxlejaltike, xchiʼuk ti ta onoʼox jnuptantik kʼopetik xchiʼuk chameletike. Jech oxal, li Salomone laj yal ti ta jtabetik mas sbalil mi chi jbat ta skʼelel li animae —mas to mi jaʼ jun tukʼil ermano o ermanae— ti jaʼ chʼabal sbalil ti «yoʼ bu oy lec qʼuine» (kʼelo Eclesiastés 7:2, 4). ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun kʼalal chkaʼitik li mantal te ch-echʼe xchiʼuk ti ta jnoptik lek ta sventa xkuxlejal li tukʼil yajtunel Jeova taje, yikʼaluk jaʼ tstij koʼontontik ta skʼelel kʼuyelan li jkuxlejaltike. Yikʼaluk xkakʼtik venta ti skʼan jnoptik ta achʼ li kʼusi ta jkʼan ta jpastik sventa mu jecheʼuk xkixtolantik ti jayib kʼakʼal kuxulutike (Ecl. 12:1).
¿Mi chakʼ muyubajel li kʼulejale?
9. ¿Kʼusi te laj yakʼ venta Salomón ta sventa li kʼulejale?
9 Kʼalal la stsʼiba slivroal Eclesiastés li Salomone jaʼ jun vinik ti toj echʼ xa noʼox jkʼulej ta Balumil kʼuchaʼal yan krixchanoetik ti jkʼulejike (2 Cró. 9:22). Xuʼ tsta ti kʼusi tskʼane, yuʼun oy sjelol yuʼun. Xi laj yal stuke: «Li cʼusi la scʼan coʼntone; laj jcʼupin caʼay scotol», xi (Ecl. 2:10). Pe laj yakʼ venta ti maʼuk chakʼ muyubajel ta melel li kʼulejale. Jaʼ yuʼun xi laj yale: «Li bochʼo tscʼupin ep taqʼuine mu spas ta jun yoʼnton o; li bochʼo tscʼan ep cʼusi oy yuʼune muc taʼlouc chaʼay ti cʼu yepal staoje», xi (Ecl. 5:10).
10. ¿Kʼusi ti chakʼ jkʼulejaltik xchiʼuk jmuyubajeltik ta melele?
10 Ta melel, li kʼulejale j-echʼel be noʼox sbalil, manchuk mi jech, toj tsots tsnit koʼontontik. Achʼtik toe oy kʼusi laj yichʼ jakʼbel li jchanunetik ta sba jabil ta universidad ta Estados Unidose, te laj yichʼ ilel ti 75% li jchanunetik taje laj yalik ti jaʼ mas tsots skʼoplal ta xkuxlejalik ti «tskʼan lek oyikuk ta takʼine». Ti staikuke, ¿mi xmuyubajik van ta melel? Xuʼ van mu jechuk. Li buchʼutik tskʼelbeik skʼoplal taje, laj yalik ti toj vokol la xmuyubajik xchiʼuk mu la junuk yoʼontonik kʼalal jaʼ chbat-o yoʼontonik li kʼulejale. Oy xa ta sjayibal siglo ta voʼne, xi onoʼox laj yal li Salomone: «Batsʼi ep la jbusan ta tsobel cʼanal taqʼuin, xchiʼuc saquil taqʼuin; jaʼ scʼulejal yantic ajvaliletic [...]. Te laj quil ti altic noʼox chacʼ jvocoltique, yuʼun jaʼ noʼox jech chac cʼu chaʼal me ta jcʼan ta jnutstic [li] iqʼue», xi (Ecl. 2:8, 11).a Pe mi ta sjunul koʼonton chi jtun ta stojolal Jeova xchiʼuk ti chakʼbutik sbendisione, jaʼ chakʼ jkʼulejaltik ta melel (kʼelo Proverbios 10:22).
¿Kʼusi jtosukal abtelal ti jun tajmek koʼontontik yuʼune?
11. ¿Kʼusi chal Vivlia ta sventa li jun oʼontonal chakʼ abtelale?
11 Xi laj yal li Jesuse: «Li Jtote ta to xʼabtej. Jech ta xiʼabtej ec li vuʼune», xi (Juan 5:17). Ta melel, xmuyubajik tajmek ta yabtelik li Jeova xchiʼuk Jesuse. Li Vivliae chal kaʼitik ti xmuyubaj tajmek Jeova ta sventa li kʼusitik la spase: «Scotol li cʼusitic pasbil yuʼun Diose toj lec laj yil» (Gén. 1:31). Kʼalal laj yilbeik yabtel Dios li anjeletike, «xcuxet noʼox yoʼnton scotol[ik]» (Job 38:4-7). Jech ek li Salomone laj yakʼ venta li abtelal ti oy sbalil ta melele (Ecl. 3:13).
12, 13. 1) ¿Kʼuxi laj yal chaʼvoʼ viniketik ti jun yoʼontonik ta skoj li lekil abtelale? 2) ¿Kʼu yuʼun xuʼ xkʼataj ta at-oʼonton li abtelale?
12 Jech li avi eke, ep krixchanoetik ti chkʼuxubinik li lekil abtelale. Jun vinik ti José sbi ti lek ojtikinbil ta jbon kʼusitike xi laj yale: «Kʼalal oy buchʼu xtojob ta sbonel li kʼusi chil ta snopbene, jaʼ jech yelan chaʼi sba kʼuchaʼal li vinik ti xlotʼet muyel ta mukʼta chʼenetike», xi. Li Miguel,b ti snabe lek skʼoplal pʼolmal xchiʼuk manolajele, xi chal kaʼitike: «Li abtelale chakʼ ti junuk noʼox avoʼontone, yuʼun jaʼ cha makʼlin-o avutsʼ avalal; jech xtok, xuʼ juʼem xa avuʼun chavaʼi aba yuʼun», xi.
13 Pe toj ep abteletik ti chtavan spasele yuʼun toj jutuk chakʼ abtejuk jnopbentik. Bateltike, jaʼ yavil at-oʼonton li bu chi abteje xchiʼuk ti bu chkʼot ta pasel li kʼusitik chʼabal tukʼe. Kʼuchaʼal chakʼ ta ilel Salomone, xuʼ jaʼ chichʼbe li kʼusitik tsta lekil j-abtel li chʼajil j-abtele, sventa jech taje yikʼaluk van jaʼ tskʼopon li krixchanoetik ti lek ojtikinbile (Ecl. 2:21). Oy yan srasonal xtok ti mu junuk koʼontontike. Jech kʼuchaʼal liʼe, ti kʼusi toj lek lik ta sventa pʼolmajebal o manolajebale yikʼaluk me xlaj noʼox skʼoplal ta skoj ti tsnuptan vokol ta takʼine o mi oy kʼusi chkʼot ta pasel ti muʼyuk malabile (kʼelo Eclesiastés 9:11, NM). Jech onoʼox ep ta velta chkʼot ta pasel, li jun krixchano ti chakʼbe tajmek yipale, jaʼ to chile «jecheʼ noʼox laj yacʼ svocol ta abtel», vaʼun jecheʼ chlubtsaj xchiʼuk chat yoʼonton (Ecl. 5:16).
14. ¿Kʼusi abtelal ti ta onoʼox xakʼ batsʼi muyubajele?
14 ¿Mi oy van jtosuk abtelal ti muʼyuk bu chchibajes koʼontontike? José, li jbon kʼusitik laj kaltike, xi laj yale: «Li kʼusitik ta jbone xuʼ xchʼay, o tsok kʼalal ch-echʼ batel ti jabiletike; yan li kʼusitik ta sventa mantale mu jechuk. Kʼalal ta jchʼunbe li smantal Jeova ta xcholel li lekil aʼyeje, jkoltaoj jba ta “spasel” li kʼusitik te oy-oe: jaʼ li tukʼil yajtsʼaklomtak Cristoe xchiʼuk ti ta sjunul yoʼonton chichʼik ta mukʼ Diose. Taje mu stakʼ manel ta takʼin», xi (1 Cor. 3:9-11). Li Miguel eke, chal ti jaʼ jun-o tajmek yoʼonton li xcholbel skʼoplal Ajvalilal yuʼun Diose, jaʼ mu sta li yabtele. Xi chale: «Mu kʼusi mas chakʼ muyubajel, jaʼ noʼox li xchanubtasel krixchano ta Vivliae xchiʼuk ti chkiltik kʼuyelan chkʼot ta yoʼontone», xi.
«Chapalucot ta yaqʼuel ti avot avaʼale»
15. ¿Kʼusi ti chakʼbe smelel balil li kuxlejale?
15 Ta slajebal xa une, ¿kʼusi ti chakʼbe smelel balil li kuxlejale? Jaʼ ti jtunestik lek ta spasel kʼusi lek xchiʼuk ti xmuyubajuk kuʼuntik Jeova li ta jkomkom kuxlejaltik li ta skʼakʼalil kʼusitik chkʼotanuk ta pasel liʼe. Kakʼbetik me yipal bu kʼalal xuʼ kuʼuntik ti nopoluk oyutik ta stojolal li Diose, ti jchanubtastik ta smantal Dios li kalab jnichʼnabtike, ti jkoltatik li jchiʼiltaktik ta yojtikinel Jeova xchiʼuk ti lek-o tajmek ta xkil jbatik xchiʼuk li kermanotaktike (Gál. 6:10). Skotol taje jaʼ me ti kʼusi toj lekik xuʼ jtatik ti oy-o sbalile xchiʼuk ti ta jtatik-o bendision mi jech ta jpastike. Li Salomone oy kʼusi toj lek la stunes sventa tskoʼoltasbe sbalil li spasel kʼusi leke: «Chapalucot ta yaqʼuel ti avot avaʼale, ta sjalil un, ta xcʼot yorail ta xatabe xqʼuexol», xi (Ecl. 11:1, Ch). Jaʼ jech laj yalbe yajtsʼaklomtak li Jesús eke: «Acʼbeic smoton achiʼilic, jech chaʼacʼbat amotonic ec», xi (Luc. 6:38). Jaʼ chal stuk Jeova ti tstoj li kʼusitik lek ta jpasbetik li yantike (Pro. 19:17; kʼelo Hebreos 6:10).
16. ¿Kʼusi ora ti skʼan jnoptik lek ta sventa ti kʼusi ta jpas ta jkuxlejaltike?
16 Li Vivliae chalbe li kerem-tsebetik ti akʼo snopik lek ti kʼusi tspas ta xkuxlejalike, sventa mu snuptanik at-oʼonton xchiʼuk vokoliletik (Ecl. 12:1). Toj chopol me ti jecheʼ chkixtolan jkeremaltik o jtsebaltik ta saʼel li kʼusitik kʼupilik sba ta balumile, ti jaʼ to chkiltik ta tsʼakal ti jaʼ la jnutstik li ikʼe xchiʼuk ti mu kʼusi laj yakʼbutik komele.
17. ¿Kʼusi tskoltautik ta stʼujel li kʼusi mas lek ta sventa jkuxlejaltike?
17 Jech kʼuchaʼal li jkʼanvanej totiletike, li Jeovae tskʼan ti jkʼupin li jkuxlejaltike, ti jpastik li kʼusi leke xchiʼuk ti mu yaleluk xbat jnuptantik li vokoliletike (Ecl. 11:9, 10). ¿Kʼuxi chkutik? Jaʼ ti oyuk ta koʼontontik stael li kʼusitik ta mantale xchiʼuk ti xkakʼbetik yipal staele. Oy xa van ta jtob jabil, li Javiere la stʼuj ti bu jtosukal tskʼane, mi jaʼ li slekil abtel ta doktore o mi jaʼ li chol mantal ta tsʼakal orae. «Manchuk mi chakʼ muyubajel li abtelal ta doktore, mas to toj echʼem te la jta jmuyubajel chkaʼi kʼalal laj kolta jayvoʼuk krixchanoetik ta yojtikinel li mantale. Jaʼ ta jkʼupin-o tajmek jkuxlejal chkaʼi li spasbel yabtel Dios ta tsʼakal orae. Ti kʼusi noʼox chopol chkaʼie jaʼ ti mu voʼneuk xa onoʼox lik jpas tale», xi.
18. ¿Kʼu yuʼun toj echʼem sbalil xkuxlejal echʼ ta Balumil li Jesuse?
18 ¿Kʼusi un chaʼa, ti skʼan jta ta jkuxlejaltik ti mas toj echʼem sbalile? Li slivroal Eclesiastese xi tstakʼbutike: «Me lec jcʼoplaltique, jaʼ xjelov slequil jech chac cʼu chaʼal lequil perfume. Me ta xa xijchamutique, jaʼ lec; jaʼ vocol li bochʼo jaʼ to chvoqʼuique», xi (Ecl. 7:1). Jaʼ jech tajmek ivinaj ta stojolal li Jesuse. Toj lek skʼoplal echʼ ta stojolal Jeova. Kʼalal tukʼ ichame, laj yakʼ ta yavil li mukʼul ajvalilal yuʼun Jeovae xchiʼuk laj yakʼ ta matanal li xkuxlejal sventa jta jpojeltike (Mat. 20:28). Ti kʼu yuni jalil ikuxi ta Balumil li Jesuse, toj lek laj yakʼ ta ilel ti kʼusi skʼan jpastik sventa oyuk lek sbalil li jkuxlejaltike, jkotoltik me skʼan jchanbetik ti kʼusi la spas ta xkuxlejale (1 Cor. 11:1; 1 Ped. 2:21).
19. ¿Kʼusi pʼijil tojobtasel laj yakʼ li Salomone?
19 Li voʼotik eke, oy me kʼusi xuʼ jpastik sventa lekuk jkʼoplaltik ta stojolal li Diose, ti jaʼ mas toj echʼem sbalile, ti jaʼ jutuk li kʼulejale (kʼelo Mateo 6:19-21). Skotol me kʼakʼal xuʼ jpastik kʼusitik lekik ta sat Jeova xchiʼuk ti jaʼ chakʼbe sbalil jkuxlejaltike. Jech kʼuchaʼal liʼe, xuʼ jcholbetik lekil aʼyej li jchiʼiltaktike, jtsatsubtas li jnupuneltike xchiʼuk li kutsʼ kalaltike, jech noxtok chʼikutik mas ta mantal kʼalal ta jchan li jVivliatik ta jujuntale xchiʼuk ti chi jkʼot ta tsobajeletike (Ecl. 11:6; Heb. 13:16). ¿Mi cha kʼan ti oyuk lek sbalil li akuxlejale? Mi jeche, akʼo me ta akuxlejal li tojobtasel chakʼ Salomón liʼe: «Ichʼo me ta mucʼ li Diose; chʼunbo scotol li smantaltaque. Jaʼ noʼox jech oy ta sventa acʼo spas li cristianoetique» (Ecl. 12:13).
[Tsʼibetik ta yok vun]
a Ta jujun jabile ch-och 666 talento ta oro (mas ta 22,000 kilo) li ta xkaxailtak stakʼin Salomone (2 Cró. 9:13).
b Jelbil li sbie.
¿Kʼusi cha takʼ?
• ¿Kʼusi skʼan stij koʼontontik ta snopel lek ti kʼusi ta jkʼan ta jta ta jkuxlejaltike?
• ¿Kʼu yelan skʼan xkiltik li saʼel kʼusi tskʼan tskʼupin oʼontonale xchiʼuk li kʼulejale?
• ¿Kʼusi abtelal ti chakʼ tajmek jmuyubajeltike?
• ¿Kʼusi skʼan oyuk ta koʼontontik stael ti toj echʼem sbalile?
[Lokʼol ta pajina 23]
¿Bu yavil ta jkuxlejaltik li chʼayob oʼontonale?
[Lokʼol ta pajina 24]
¿Kʼu yuʼun xpatet tajmek koʼontontik yuʼun li chol mantale?
[Lokʼol ta pajina 24]