Ti bu laj yichʼ lokʼesel li stakʼobiltak li ta Jkuxlejaltik xchiʼuk Kabteltik sventa Dios, programa xchiʼuk bu chijtsʼibaj
3-9 YUʼUN AGOSTO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | EKSODO 13, 14
«Tsotsuk avoʼontonik xchiʼuk kʼelik kʼuxi tspojoxuk li Jeovae»
Li Moisese oy lek xchʼunel yoʼonton
Li Moisese mu toʼox van snaʼ lek mi chchʼak ta oʼlol Tsajal Nab li Diose ti jech xuʼ xjatavik li j-israeletike. Akʼo mi jech, spatoj yoʼonton ti oy kʼusi tspas Dios sventa chchabi li steklumale. Li Moisese tskʼan ox ti jechuk spat yoʼontonik li j-israeletik eke. Xi chal li Vivliae: «Itacʼov li Moisese: “Mu xaxiʼic. Junuc avoʼntonic. Tana liʼi chavilic cʼu xʼelan chascoltaoxuc ti Mucʼul Diose”» (Eks 14:13). ¿Mi laj van stsatsubtasbe xchʼunel yoʼonton j-israeletik li Moisese? Laj, yuʼun li Vivliae maʼuk noʼox chalbe skʼoplal li Moisese, chalbe skʼoplal xtok skotol j-israeletik, xi chale: «Ta sventa xchʼunojel yoʼntonic li jchiʼiltactic ta voʼonee jech ijelovic tal ta Tsajal Nab. Xcoʼlaj xchiʼuc taqui banamil laj yaʼyic» (Ebr 11:29). Maʼuk noʼox la stabe sbalil stuk ti laj yakʼ ta ilel xchʼunel yoʼonton li Moisese, moʼoj, yuʼun xuʼ jtabetik sbalil ek.
Li Jeova ti skotol xuʼ yuʼune lek snaʼ stsakvan ta mukʼ
13 (Kʼelo Éxodo 14:19-22). Jnoptik noʼox ti te oyutik ek li ta stiʼil Tsajal Nabe, muʼyuk bu xijbat yilel yuʼun joyobtabilutik li ta yajsoltarotak Faraone xchiʼuk li ta kelovaltike jaʼ te oy li Tsajal nabe. Pe jaʼ to avile, tal spojutik li Diose, li tok ti te xvolet ta akʼole yal talel sventa xakʼ sba ta patil xchiʼuk la smakbe sbe li j-ejiptoetike. Vaʼun ikʼub ta jyalel osil ti bu oyike, pe li voʼotike sak jaman xvinaj ti bu oyutike yuʼun jaʼ chakʼ xojobal li jun kʼokʼ ti ta skʼelobil juʼelal te oye. Jaʼ to chkiltike, la syeʼ batel skʼob Moises li ta Tsajal Nabe, vaʼun tal jun tsatsal ikʼ li ta slokʼeb kʼakʼal ti la sjam batel jun mukʼta be ti chkʼot kʼalal to ta jot stiʼile. Lek xijcholet batel xchiʼuk li jchiʼiltaktike, li kutsʼ kalaltike xchiʼuk li jchonbolomtike. Pe labal to sba laj kiltik ti muʼyuk achʼel li ta bee mi jaʼuk bu chʼulul, yuʼun lek takin xchiʼuk lek stakʼ xijxanav batel. Li buchʼutik kʼun noʼox chanavike xuʼ xkʼotik ek kʼalal ta jot li stiʼil nabe.
Mu me xchʼay ta avoʼntonic li Mucʼul Dios [Jeovae]
Akʼo mi sokem xa tajek skaretaik li j-egiptoetike yakʼojbeik yipal ta snutsel li j-israeletike, pe bu chata kʼotik xa ox ta tiʼnab. Laj une, la xbech skʼob ta sba nab li Moisese, vaʼun jin yalel tal li voʼ ti tselajtik toʼox kʼuchaʼal muroe. Te butʼijik ta epal voʼ li faraón xchiʼuk li yajsoltarotake, vaʼun jikʼavik. Muʼyuk bu xkolik mi junuk. ¡Avi une kolik xa li j-israeletike! (Eks 14:26-28; Sl 136:13-15).
Li lumetik ti te noʼox nopole solel ochik ta xiʼel ta skoj taje, jal ti jech xiʼemike (Eks 15:14-16). Echʼem xa ox 40 jabil, xi laj yalbe chaʼvoʼ j-israelal viniketik li Rahab ta lum Jericoe: «Li jchiʼiltaque ta xiʼic avuʼunic [...]. Yuʼun caʼyojcutic ti Mucʼul Dios la staquijesboxuc li Tsajal Nab cʼalal laloqʼuic tal ta Egipto[e]» (Jos 2:9, 10). Akʼo mi maʼuk jchʼunolajeletik li lumetike muʼyuk bu xchʼay ta sjolik li kʼusi la spas Jeova sventa tspoj li steklumale, ¡mas to me mu xchʼay ta sjol li Israele!
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
it-1 paj. 396 par. 7
Bikʼtal be, mukʼta beetik
Ta voʼne onoʼox li jteklumetik xchiʼuk ti bu tspasik mantal li ajvaliletik ta Palestinae ta onoʼox xkʼot mukʼta beetik, bikʼit beetik xchiʼuk ti bu nopem xaʼi ch-echʼik li jpʼolmajeletike (Nu 20:17-19; 21:21, 22; 22:5, 21-23; Jos 2:22; Jue 21:19; 1Sa 6:9, 12; 13:17, 18; kʼelo CAMINO DEL REY). Li mukʼta be mas ojtikinbile chlik batel ta Ejipto, ch-echʼ ta yosilal filisteaetik ta Gasa xchiʼuk Askelon, vaʼun ta xkʼejpʼuj batel jutuk ta noreste ti te xa stukʼil batel Meguidoe, ch-echʼ ta Asor ta snorteal nab ta Galilea vaʼun chkʼot ta Damasco. Li be ch-echʼ ta yosilal filisteae mas anil chkʼotik ta albil balumil kʼalal te chlikik tal ta Ejiptoe, akʼo mi jech, li Jeovae ta slekil yoʼonton maʼuk te laj yikʼ batel li j-israeletik ta skoj ti chiʼik mi xtal tsakatikuk ta kʼop yuʼun li jfilisteaetike (Eks 13:17).
it-1 paj. 894 par. 5, 6
Chlokʼik batel
¿Bu van jotukal la xchʼak sba li Tsajal nab sventa xjelav li j-israeletike?
Kʼalal totsik batel ta xchibal velta li j-israeletike kʼotik ta Esam, kʼalal te oyik «ta stiʼil takixokol balumile», li Jeovae laj yalbe Moises ti akʼo sutik batele, ti spas skarpanaik ta yeloval Piairot ti skʼeloj batel nabe. Li kʼusi la spasike laj van snop faraon «ti mu snaʼ bu chbatik» li j-israeletike (Eks 13:20; 14:1-3). Li buchʼu chchanbeik skʼoplal ti chalik ti mas la lek li be ti Haj sbie, chalik ti jpʼel kʼop ta ebreo sutik batel xie, lek jamal ta aʼibel skʼoplal xchiʼuk maʼuk noʼox la skʼan xal ti la sjoy sbeike, yuʼun chakʼ ta aʼiel ti chaʼsutik o ti kʼejpʼujik tajeke. Taje chakʼ ta aʼiel ti kʼalal kʼotik ti bu tstsuts li golfo de Suez li j-israeletike, xuʼ van chaʼsutik tal xchiʼuk te echʼik ta stsʼel li Jebel ʽAtaqah, ti solel noj ta vitsetik ti bu echʼik tale. Ta skoj ti epik li j-israeletike mu ta aniluk xuʼ xjatavik mi ta norte likik talel li buchʼu tsnutsvanike, yuʼun muʼyuk bu xuʼ xbatik ta skoj ti joybilik ta vits xchiʼuk mu x-echʼik ta skoj ti te oy li nabe.
Li judaetik ta baʼyel siglo kʼalal talem xa ox Jesuse jaʼ jech tsnopik taje (Kʼelo PIHAHIROT). Li kʼusi nopem xaʼiik yalbel skʼoplal li judaetike jaʼtik onoʼox jech chal li Vivlia eke, pe mu jechuk li kʼusi chalik li pʼijil viniketike (Eks 14:9-16). Jamal chakʼ ta aʼiel ti nat to xanavik yalel ti bu tstsuts li golfo de Suez (ti jaʼ te oy li ta smaleb kʼakʼale), jaʼ yuʼun li j-ejiptoetike mu stakʼ ti jaʼ noʼox xbat sjoy sbeik sventa xbat snupik ta jot stiʼil nab li j-israeletike (Eks 14:22, 23).
10-16 YUʼUN AGOSTO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | EKSODO 15, 16
«Jkʼupil kʼoptatik Jeova ta kʼejojetik»
w95 15/10 paj. 11 par. 11
¿Kʼu yuʼun skʼan jxiʼtatik li melel Diose?
11 Ti laj yichʼ lajesel li soltaroetik ta Ejiptoe jaʼ toybat-o skʼoplal Jeova ta stojolal li steklumale xchiʼuk laj yichʼ ojtikinbel li sbi ta buyuk noʼoxe (Jos 2:9, 10; 4:23, 24). Jech, mas to toyol kom skʼoplal Jeova ta stojolal li jecheʼ diosetik ta Ejipto ti muʼyuk xpoj yuʼun li buchʼutik ch-ichʼat ta mukʼe. Ta skoj ti spatoj yoʼontonik ta jecheʼ diosetik, ta krixchanoetik xchiʼuk ta soltaroetike jaʼ noʼox ta kʼexlal komik (Sl 146:3). Mu labaluk ta aʼiel ti lokʼ ta yoʼontonik skʼejintael Jeova li j-israeletike ti jaʼ jech laj yakʼik ta ilel ti xiʼtaojik li kuxul Dios Jeovae, ti jaʼ li buchʼu la spoj li steklumale.
w95 15/10 paj. 11, 12 par. 15, 16
¿Kʼu yuʼun skʼan jxiʼtatik li melel Diose?
15 Ti teuk oyutik xchiʼuk Moises kʼalal jech kʼot ta pasel taje, mu ta naʼeteluk ti ta muyubajel xi lik kʼejinkutik eke: «Kajval Jeova, ¿mi oy yan diosetik kʼuchaʼal voʼote? ¿Buchʼu yan ti jech chakʼ ta ilel ti chʼul xa noʼox tajek skʼoplal kʼuchaʼal voʼote? Jaʼ noʼox ti buchʼu skʼan xiʼtael xchiʼuk ti skʼan muyubtael ta kʼejojetike, jaʼ ti buchʼu labalik sba kʼusitik tspase» (Eks 15:11). Li ta jabiletik echʼem tale jaʼ jech chaʼi sbaik epal krixchanoetik kʼuchaʼal taje. Li ta slajeb slivroal Vivliae, xi laj yal ta stojolal li buchʼutik chbatik ta vinajel li jtakbol Juane: «Yakal tskʼejintabeik li skʼejoj Moises ti jaʼ smoso Diose xchiʼuk li skʼejoj Chʼiom Chije». ¿Kʼusi kʼejojal taje? «Toj mukʼtik xchiʼuk toj labalik sba li avabteltake, Jeova Dios, li Buchʼu skotol xuʼ yuʼune. Tukʼ xchiʼuk melel skotol li abee, Ajvalilot sbatel osil. ¿Buchʼu xa noʼox muʼyuk chiʼtaot ta melel, Jeova, xchiʼuk ti mu stoybe skʼoplal abi ti voʼot noʼox lek tukʼ chavakʼ abae?» (Ap 15:2-4).
16 Li avie oy yajtuneltak Jeova ti yichʼojik koltael eke, ti maʼuk noʼox tstojik ta vokol li kʼusi labalik sba spasoj li Jeovae, yuʼun tstojbeik ta vokol xtok li smantaltake. Yichʼojik koltael xchiʼuk yichʼojik chʼakel lokʼel epal krixchanoetik li ta chopol balumil liʼe, yuʼun jaʼ chchʼunik li smantaltak Diose xchiʼuk chakʼ ta xkuxlejalik. Skotol jabil ta smilal xa noʼox krixchanoetik chlokʼik talel li ta chopol balumil sventa te chbat xchiʼinik li buchʼutik chichʼik ta mukʼ li Jeovae, ti lek sak xchiʼuk lek tukʼ stalelalike. Mi laj xa ox yakʼbe slajeb jecheʼ relijion li Diose xchiʼuk mi laj xa ox yichʼ akʼbel slajeb li chopol balumile, chkuxiik ta jun achʼ tukʼil balumil ta sbatel osil.
it-2 paj. 445 par. 2
Musika
Li jkʼejimoletik ta Israele oy jaytsopik ti tsjelilan sbaike, taje xuʼ van jaʼ ta skoj ti skʼan chaʼtos yechʼomal yeike, ti tsjelilan sbaik ta skʼejintael jujutuchʼe, o xuʼ van oy buchʼutik tstakʼ li kʼusi tskʼejinta li buchʼu stuk chkʼejine. Yaʼeluke, li Vivliae jaʼ chalbe skʼoplal ti kʼu yelan chkʼejinik li ta Israele, ti kʼalal tstakʼik xie (Eks 15:21; 1Sa 18:6, 7). Ti kʼu yelan jmoj tsʼibabil li junantik salmoetike, jech kʼuchaʼal li salmo 136, te chvinaj ti jaʼ jech nopem xaʼiik chkʼejinike. Li sloʼilal chaʼtsop jkʼejimoletik sventa stojel ta vokol li ta skʼakʼalil Neemiase xchiʼuk ti kʼalal laj yakʼik ta stojolal Dios li smuroal Jerusalene, jech kʼejinik kʼuchaʼal taje (Ne 12:31, 38, 40-42; kʼelo CANCIÓN).
it-2 paj. 729 par. 3
Meʼ j-alkʼop
Li Vivliae chal ti jaʼ baʼyel laj yichʼ biiltasel kʼuchaʼal meʼ j-alkʼop li Miriame. Yikʼaluk van laj yichʼ tunesel yuʼun Dios sventa xal junchibuk aʼyejetik ti ta kʼejojetik van akʼbat snaʼe (Eks 15:20, 21). Jaʼ yuʼun, li Miriam xchiʼuk li Aarone xi laj yalbeik li Moisese: «¿Mi mu tauk xchiʼinvan ta loʼil [Jeova] ta jtojolaltik ek?» (Nu 12:2). Li Jeovae laj onoʼox yal ta stojolal j-alkʼop Mikeas ti jaʼ la stak batel «li Moises, Aaron xchiʼuk Miriame» sventa xlokʼesatik ta Ejipto li j-israeletike (Mik 6:4). Akʼo mi oy kʼusitik laj yichʼ akʼbel snaʼ yuʼun Dios li Miriame, mu koʼoluk ti kʼu yelan lek laj yil sbaik xchiʼuk Dios jech kʼuchaʼal li Moises ti jaʼ smuke, yuʼun kʼalal oy kʼusi muʼyuk lek la spase, akʼbat tsatsal kastigo yuʼun li Diose (Nu 12:1-15).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
¿Mi anaʼoj xa?
Li Jeovae, ¿kʼu yuʼun kodornisetik laj yakʼbe stiʼ li j-israeletik li ta taki xokol balumile?
Kʼalaluk lokʼemik xa ox ta Ejipto li j-israeletike, li Diose laj yakʼanbe stiʼ epal kodornisetik sventa stiʼik bekʼet (Eks 16:13; Nu 11:31).
Uni bikʼitik noʼox li kodornisetike, yuʼun 18 sentimetro snatil xchiʼuk 100 gramo yalal. Li uni mutetik taje, te chchʼiik ta Asia occidental xchiʼuk ta Europa, li ta yorail siktike te chbatik ta Arabia xchiʼuk ta snorteal África. Sventa te xkʼotike, ta stsob sbaik batel sventa x-echʼ xtuchʼik li nab Mediterraneo xchiʼuk te ch-echʼik li ta svitstikaltik Sinaie.
Xi chal li Diccionario Manual Bíblico, li kodornisetike «anil chvilik batel ta skoj ti jaʼ te chbatik ti bu chbat li ikʼe; pe mi jot-o xa bu chbat li ikʼe o mi jal xa ox tajek yakal chvilike, chyalik ta lum ta skoj ti lubemik xa tajeke». Sventa xuʼ xvilik batel yan velta ti bu tskʼan chbatike, skʼan xkuxik jun o chib kʼakʼal, taje mas xa kʼun sventa xichʼik tsakel yuʼun li jyakmutetike. Ta slikebaltik li siglo 20, li j-ejiptoetike ta xchonik jutuk mu 3 miyon ta kot kodornisetik jujun jabil sventa stiʼik li krixchanoetike.
Li chib velta la stiʼik kodornisetik li j-israeletike jaʼ ta primavera. Akʼo mi nopem xaʼiik te ch-echʼik li ta svitstikaltik Sinai ta primavera li uni mutetik taje, li Jeovae laj yakʼ ti akʼo xkuchatik batel yuʼun ikʼ sventa te xkʼotik ti bu oy li j-israeletike (Nu 11:31).
w06 15/1 paj. 31 par. 3
Li kʼusitik tsjakʼ jkʼelvunetike
Kʼalal mu toʼox jaluk slokʼelik ta Ejipto li j-israeletike, mu xa junuk yoʼontonik yuʼun li kʼusi tslajesike, jaʼ yuʼun li Jeovae laj yakʼbe mana (Eks 12:17, 18; 16:1-5). Jech oxal, li Moisese xi laj yalbe li Aarone: «Tsako junuk jarra xchiʼuk te xatikʼ junuk omer mana. Te xavakʼ ta yeloval Jeova sventa teuk-o kʼejbil ti jaykʼol kuxlejal ch-echʼ avuʼunike». Xi to chal batele: «Li Aarone jech la spas jech kʼuchaʼal albat yuʼun Jeova li Moisese, te laj yakʼ ta stsʼel jun kaxa ti tsots skʼoplale [yaʼeluke, jaʼ jun kaxa ti te tskʼejik li kʼusitik tstsʼibaik ti jtunel tajek yuʼunike] sventa xichʼ kʼejel» (Eks 16:33, 34). Li Aarone laj onoʼox stikʼ ta ora ta jun jarra li manae, pe jaʼ to van la stikʼ ta kaxa ti tsots skʼoplal kʼalal laj xa ox yakʼ ta meltsanel arka li Moises xchiʼuk te la stikʼ ochel li tavlaetik ti bu chal li mantaletike.
17-23 YUʼUN AGOSTO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | EKSODO 17, 18
«Li buchʼutik bikʼit chakʼ sbaike chchanubtasik yantik xchiʼuk oy kʼusi chakʼbeik sbain»
Li Moisese kʼanvan
Li Moisese laj yakʼ iluk ti skʼanojan li xchiʼiltak ta israelale. Laj yakʼik venta ti jaʼ vaʼanbil yuʼun Jeova sventa tsbeiltas li jteklume, jaʼ yuʼun jaʼ tskʼoponik kʼalal oy svokolike. Xi chal li Vivliae: «Sbejel cʼacʼal te oyic o ta stojol li Moisese» (Eks 18:13-16). Jnoptik noʼox ti sjunul kʼakʼal chchikintabe skʼop j-israeletik li Moisese, xuʼ van chlub tajek ta skoj taje. Pe xmuyubaj tskoltaan, yuʼun skʼanojan.
Xijmuyubaj noʼox me mi jpatoj koʼontontik ta stojolal yantik o mi spatoj yoʼontonik ta jtojolaltike
Li viniketik taje yakʼojik xa ox ta ilel lekil talelaletik kʼalal muʼyuk toʼox chichʼik akʼbel tsots yabtelike. Yakʼojik xa onoʼox ta ilel ti xiʼtaojik li Diose, jaʼ xkaltik, ti yichʼojik lek ta mukʼe xchiʼuk ti mu skʼanik ti oy kʼusi chopol spasik ti chopol chile. Lek xvinaj ti chakʼik persa xchʼunbel li smantaltak Diose. Mu skʼanik li loʼlavaneje, taje jaʼ chkoltaatik-o sventa mu sok stalelalik k’alal mi yichʼoj xa ox tsots yabtelike. Ta skoj ti spatoj yoʼontonik li krixchanoetik ta stojolalike muʼyuk tstunesik sventa slekilal stukik, slekilal yamigotakik o yutsʼ yalalik.
w02 15/5 paj. 25 par. 5
Li tukʼilale tsbeiltas li buchʼutik tukʼike
Li Moisese snaʼoj ti oy noʼox spajeb li kʼusi spas yuʼune xchiʼuk bikʼit laj yakʼ sba. Kʼalal vokol laj yaʼi ti stuk noʼox sbainoj skʼelel li jteklume, albat yuʼun Jetro ti jaʼ smolniʼe ti akʼo yakʼbe sbain jlomuk yabtel viniketik ti lek chapalike. Li Moisese snaʼoj ti mu spas yuʼun skotole, jech oxal, ta sjunul yoʼonton la xchʼam li tojobtasele (Eks 18:17-26; Nu 12:3). Li buchʼu snaʼoj ti oy noʼox spajeb li kʼusi spas yuʼune muʼyuk vokol chaʼi ta xchʼakbel yantik li yabtele, jech xtok muʼyuk tsvul-o yoʼonton mi mu xa x-ichʼat ta mukʼ mi chakʼbe sbain jlomuk yabtel li viniketik ti lek chapalike (Nu 11:16, 17, 26-29). Li kʼusi noʼox oy ta yoʼontone jaʼ ti tskolta sventa xchʼiik ta mantal li yantike (1Ti 4:15). ¿Mi mu jechuk ti skʼan jech jpʼel ta koʼontontik spasele?
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
Mu me x-alub kok jkʼobtik
14 Kʼalal yakal tstsalik jteklum Amalec li j-israeletike, laj yikbeik skʼob Moises li Aaron xchiʼuk Hure. Jaʼ me jech skʼan jpastik ek, skʼan me jkʼeltik kʼuxi xuʼ jtsatsubtas li kermanotaktike xchiʼuk ti jkoltatike. Jech kʼuchaʼal liʼe, jpatbetik me yoʼontonik li buchʼu chil svokolik ta skoj ti oy xa sjabilalike, ti ip noʼox chaʼiike, ti chkontrainat yuʼun yutsʼ yalalike, ti stuk chaʼi sbaike o ti oy buchʼu chcham yuʼunike. Jtsatsubtastik me xtok li kerem tsebetike, yuʼun nopajtik noʼox chichʼik sujel ta spasel li kʼusi chopole o ti jaʼuk xbat ta yoʼontonik saʼel li kʼusitik ta sba balumile (1Tes 3:1-3; 5:11, 14). Jkʼeltik lek kʼuxi xuʼ jkolta ta sjunul koʼontontik li kermanotaktik kʼalal te oyutik ta salone, kʼalal ta jcholtik mantale, kʼalal jmoj chijveʼe o kʼalal ta jkʼopontik ta telefonoe.
it-1 paj. 416 par. 4
Tsʼibetik ti laj yakʼ ta naʼel Diose (canon)
Jamal lek xvinaj ti akʼbat snaʼ yuʼun Dios li kʼusi la stsʼiba Moisese xchiʼuk ti xuʼ jun koʼonton jtunestik sventa xkichʼtik-o ta mukʼ li Diose. Li Moisese mu yolbajuk la skʼan ti akʼo jaʼuk sbeiltas lokʼel li j-israeletike, yuʼun ta slikebale mu ox skʼan xchʼam li abtelal taje (Eks 3:10, 11; 4:10-14). Jaʼ tʼujat yuʼun li Diose xchiʼuk akʼbat spas skʼelobiltak juʼelal, vaʼun li paleetik yuʼun faraon ti xchanojik majiae laj yakʼik venta ti te likem talel ta stojolal Dios li kʼusi tspas Moisese (Eks 4:1-9; 8:16-19). Li Moisese maʼuk ti yuʼun lek xtojob ta kʼopojel xchiʼuk ti lek xtojob ta jtsʼibajom sventa lek xa xichʼ ichʼel-o ta mukʼe, yuʼun jaʼ noʼox la xchʼunbe li smantal Dios xchiʼuk li beiltasel akʼbat ta chʼul espiritue, baʼyel laj yal li kʼusi laj yakʼ ta naʼel Diose vaʼun la stsʼiba ta tsʼakal (Eks 17:14).
24-30 YUʼUN AGOSTO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | EKSODO 19, 20
«¿Mi oy-o sbalil li Lajuneb Mantale?»
w89 15/11 paj. 6 par. 1
¿Kʼusi chanop ta sventa li Lajuneb Mantale?
Li baʼyel chanib mantaletike jaʼ chalbe skʼoplal li kʼusitik jbainojtik spasel ta stojolal Jeovae. (Baʼyel) Jaʼ jun Dios ti jech-o tskʼan ti stuk noʼox xkichʼtik ta mukʼe (Mt 4:10). (Xchibal) Li buchʼutik chichʼik ta mukʼ Diose mu stakʼ stunesik santoetik (1Jn 5:21). (Yoxibal) Skʼan lekuk jtunesbetik li sbi Diose xchiʼuk ti xkichʼtik lek ta mukʼe (Jn 17:26; Ro 10:13). (Xchanibal) Skʼan lekuk chʼul ta stojolal Jeova skotol li kʼusi ta jpastike. Mi jech ta jpastike jaʼ me chakʼ ti jkuxtike, ti jkuxtik jech kʼuchaʼal jun savado, ti voʼotik ta jtabetik sbalile (Ebr 4:9, 10).
w89 15/11 paj. 6 par. 2, 3
¿Kʼusi chanop ta sventa li Lajuneb Mantale?
(Svoʼobal) Kʼalal chchʼunbeik smantal stot smeʼik li alab nichʼnabiletike jaʼ me jech lek tsots-o li utsʼ alalile, vaʼun tstaik bendision yuʼun Jeova. ¡Ep spatobil koʼontontik chakʼbutik li baʼyel mantal taje! Maʼuk noʼox «sventa lekuk xabat», yuʼun jaʼ sventa «jal xakuxi liʼ ta sba balumile» (Ef 6:1-3). Ta skoj ti ta slajebal xa kʼakʼal kuxulutike, mi lek la xchʼunik mantal li kerem tsebetike xuʼ me xkuxiik sbatel osil (2Ti 3:1; Jn 11:26).
Mi jkʼanojtik li yantike muʼyuk me kʼusi chopol ta jpasbetik jech kʼuchaʼal ti (Svakibal) muʼyuk chijmilvane, (Svukubal) muʼyuk ta jloʼla jnup jchiʼiltik, (Xvaxakibal) muʼyuk chij-elkʼaj xchiʼuk (Sbalunebal) muʼyuk ta jutik kʼop (1Jn 3:10-12; Ebr 13:4; Ef 4:28; Mt 5:37; Pr 6:16-19). Pe ¿kʼusi oy li ta koʼontontike? Li (Slajunebal) mantal ti jaʼ chalbe skʼoplal ti muʼyuk lek li pichʼ oʼontonale, tsvules ta joltik ti skʼan tukʼuk ta sat Jeova li kʼusitik oy ta koʼontontike (Pr 21:2).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
5 Li ta trato xchiʼuk j-israeletike, li paleetike tʼujbilik sventa xtunik ta stojolal li Israele. Li paleetik taje, jaʼ jun skʼelobil ta sventa li yan jtsop paleetik ti ta xtunik ta stojolal li krixchanoetik ta mas tsʼakal sventa mas lek tspas batel li yabtelike (Ebr 7:11; 10:1). Li j-israeletike jaʼ noʼox stukik xuʼ ox xkʼotik ta «[«ajvalil», TNM] pale» ti lajuk xchʼunbeik smantaltak li Jeovae (kʼelo Éxodo 19:5, 6). Akʼo mi jech, li j-israeletike muʼyuk la xchʼunik li mantaletike, xchiʼuk muʼyuk bu lek la xchʼamik li Mesiase —li sbavokʼal snitilulal Abrahame—, li jteklume la spʼajik li Mesiase. Jaʼ yuʼun li Diose la spʼaj li jteklum taje.
6 Ta skoj ti muʼyuk la xchʼunbeik smantal Jeova li j-israeletike, muʼyuk te lokʼ talel skotol ti kʼu yepal chkʼotik ta ajvalil palee. ¿Mi jaʼ van skʼan xal ti muʼyuk xa sbalil li Mantale? Moʼoj. Li mantal taje, jaʼ toʼox sventa chichʼ chabiel li nitilulale xchiʼuk sventa xichʼ ojtikinel li Mesiase. Li kʼusi chichʼ kʼanel taje kʼot ta pasel kʼalal vul ta lokʼel li Cristoe xchiʼuk ti laj yichʼ ojtikinele. Jaʼ yuʼun laj yal Vivlia ti «jaʼ slajeb Mantal li Kristoe» (Ro 10:4; TNM). Pe ¿buchʼutik van chkʼotik li ta ajvalil palee? Li Jeovae oy kʼusi yan lek la xchapan sventa oyuk jun achʼ jteklum.
w04 15/3 paj. 27 par. 1
Li kʼusi mas tsotsik skʼoplal ta slivroal Eksodo
20:5. ¿Kʼusi skʼan xal ti chakʼbe kastigo alab nichʼnabiletik ta skoj smul totil meʼiletik li Jeovae? Kʼalal te xa tsventain sba stuk li jun krixchano ta skoj ti staoj xa svaʼleje, jaʼ xa chichʼ chapanel-o ti kʼu yelan stalelal xchiʼuk li kʼusitik tspase. Pe kʼalal lik yichʼik ta mukʼ jecheʼ diosetik li j-israeletike epal jabil laj yil tajek svokolik li snitilulalik tal ta tsʼakale. Li j-israeletik ti tukʼ laj yakʼ sbaike laj yil-o svokolik ek ta skoj ti muʼyuk la xchʼunik mantal li smoltotakik ta voʼnee xchiʼuk vokol tajek laj yaʼiik sventa jechuk-o tukʼ xakʼ sbaik.
31 YUʼUN AGOSTO- 6 YUʼUN SEPTIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | EKSODO 21, 22
«Oyuk sbalil xkiltik li kuxlejal jech kʼuchaʼal chil Diose»
it-1 paj. 1028 par. 2
Majeletik
Mi oy jun j-ebreo ti oy smosotak ti yolbaj xa mu xchʼunik mantale, muʼyuk chopol mi tsmaj ta teʼe. Pe mi cham noʼox li smoso ta skoj ti la smaj ta teʼe, ta me xichʼ akʼbel kastigo li yajval mosoile. Mi muʼyuk cham ta junchib kʼakʼal li mosoile chakʼ ta ilel ti muʼyuk oy ta yoʼonton chmilvan li yajval abtele. Oy sderecho tstukʼibtas li smosoe, yuʼun «ta stakʼin» onoʼox smanoj. Jech oxal, muʼyuk onoʼox van buchʼu oy ta yoʼonton tslajesbe skʼoplal li kʼusi jaʼ yuʼune xchiʼuk ti ta jech noʼox ta xchʼay batel yuʼun li kʼusi toyol stojoje. Pe mi jaʼ to cham li mosoil kʼalal jelav xa ox jayibuk kʼakʼale mu xa me stakʼ naʼel ta melel mi jaʼ cham-o ti laj yichʼ majele. Jaʼ yuʼun chaʼa, mi kuxul-o jun o chib kʼakʼal li mosoile muʼyuk me chichʼ kastigo li yajvale (Eks 21:20, 21).
¿Mi ep sbalil chkiltik li kuxlejal kʼuchaʼal chil Diose?
16 Li Jeovae maʼuk noʼox tsots skʼoplal chilbe li xkuxlejal jun mukʼta krixchanoe, tsots skʼoplal chil xtok li xkuxlejal jun neneʼ ti ta chʼutil to oye. Li ta Mantal laj yakʼbe Moisese, te laj yal ti jaʼ jmilvanej chkʼot li buchʼu tsta ta milel jun ants ti xchiʼuk yole o mi jaʼ la sta ta milbel li yole. Akʼo mi mu yolbajuk jech la spas, skʼan xichʼ milel ta skoj ti oy buchʼu la smile (kʼelo Eksodo 21:22, 23). Manchuk mi ta chʼutil to oy li jun neneʼe, jaʼ xa jun krixchano chil li Diose. Vaʼun chaʼa, ¿kʼusi van tsnop ta sventa li syalesel olole? ¿Kʼu xa noʼox van yelan chaʼi sba ti ta smiyonal xa noʼox chichʼ yalesel olol ta jujun jabile?
Li Jeovae tskʼan ti muʼyukuk kʼusi jnuptantike xchiʼuk ti lekuk oyutike
Li Mantal xtoke chal kʼusi skʼan pasel mi muʼyuk xichʼ chʼunel li mantal mi oy kʼusi chopol la spasbe junuk krixchano li stsʼunob chonbolomike. Mi la stsak ta luchel junuk krixchano li jkot tot vakax xchiʼuk mi la smile, sventa mu jechuk xkʼot ta pasel yan veltae persa me skʼan smil xvakax li yajval vakaxe. Mu me stakʼ stibe li sbekʼtale mi jaʼuk xuʼ xchon, jaʼ yuʼun toj ep chchʼay li yajval vakaxe. Veno, pe bakʼintike muʼyuk bu tsots chlaj yuʼun krixchano kʼalal chluche. ¿Kʼusi van chkʼot ta pasel mi muʼyuk tstukʼulan lek xvakax li yajval vakaxe xchiʼuk ti oy xa buchʼu la smile? Ta smilik li vakax xchiʼuk yajvale. Ti vaʼ yelan li mantaletike jaʼ me tstijbe yoʼonton krixchanoetik ta stukʼulanel lek li xchonbolomike (Eks 21:28, 29).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
¿Kʼu yuʼun skʼan xkakʼ jbatik ta stojolal li Jeovae?
4 Toj tsots me skʼoplal ti chkakʼ jbatik ta stojolal Diose. Maʼuk noʼox me ti chkaltik oy kʼusi ta jpastike. Veno, pe ¿kʼusi sbalil ta jtatik? Jtos ti kʼusi tskoltautik ta yaʼibel smelolale jaʼ ti jkʼelbetik skʼoplal ti toj ep sbalil kʼalal oy kʼusi sbainoj chaʼiik ta jujuntal li krixchanoetike. Kalbetik skʼoplal li buchʼutik chamigoin sbaike. Sventa oyuk kamigotike skʼan me xkakʼ ta koʼontontik saʼel. Oy me kʼusi sbainoj chaʼiik kʼalal chamigoin sbaik li krixchanoetike, jaʼ ti skʼan xchabi sbaik ta jujuntale. Li Vivliae chalbe skʼoplal David xchiʼuk Jonatán ti toj lek laj yamigoin sbaike, ti jmoj tajek yoʼontonike xchiʼuk ti la spasik jun tratoe (kʼelo 1 Samuel 17:57 xchiʼuk 18:1, 3). Muʼyuk xa mas jech tukʼ yoʼonton chamigoin sbaik li krixchanoetik avie. Pe jech kʼuchaʼal ta voʼnee, li avi eke toj tsots skʼoplal ti oyuk stukʼil koʼontontik xchiʼuk ti oy kʼusi jbainoj chkaʼitik ta jujuntal xchiʼuk li kamigotike (Pr 17:17; 18:24).
5 Li ta steklumal Israele oy to yan ti bu oy kʼusi sbainoj chaʼi li krixchanoetike: jaʼ ti chkʼot ta nopel yuʼun ti te chtun-o ta stojolal yajval li jun mosoe. Xi chal li Mantale: «Me mu scʼan xlocʼ batel [li mosoil] ta sventa ti lec scʼanoj li yajnil xnichʼnab xchiʼuc yajvale, li yajvale acʼo yicʼ batel ta stojol Dios; te acʼo cʼot svaʼan ta stsʼel smac tiʼna, o ta smarcoal tiʼna, acʼo svombe [o tsjombe] xchiquin ta jichʼil taqʼuin. Jech xuʼ chcom o ta smozo scotol cʼacʼal» (Eks 21:5, 6). Kʼuchaʼal chkiltike, xuʼ me jun yoʼonton te-o li moso ta sna li yajval ti lek yoʼonton kʼalal tspasik jun trato sventa te chtun-o ta mosoe.
it-1 paj. 608 par. 7
Kachu
Li kʼusi chal ta Eksodo 21:14 jaʼ van skʼan xal ti xuʼ xichʼ milel li jun pale mi oy buchʼu la smile, taje jaʼ jech me chkʼot ta stojolal mi oy buchʼu yolbaj xa milvane akʼo mi xbat stsakbe li xulubtak skajleb matanale (Koʼoltaso xchiʼuk 1Re 2:28-34).