Ti bu laj yich’ lokʼesel li stakʼobiltak li ta Jkuxlejaltik xchiʼuk Kabteltik sventa Dios, programa xchiʼuk bu chijtsʼibaj
5-11 YUʼUN OKTUVRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | EKSODO 31, 32
«Mu me xkichʼtik ta mukʼ yan diosetik»
«Nopol xa scʼan sta li smucʼta cʼacʼalil Mucʼul Diose»: chʼikutik me batel lek ta mantal
11 Yikʼaluk me mas vokol chkaʼitik ta yakʼel ta jkuxlejaltik li tojobtaseletik ta Vivlia kʼalal chkil jvokoltike. Kalbetik skʼoplal li kʼusi kʼot ta stojolal j-israeletike. Kʼalal mu toʼox jaluk yechʼel ti koltaatik lokʼel ta Egipto yuʼun li Jeovae «lic yutic li Moisese» xchiʼuk lik «[s]qʼuelbeic yoʼnton li Mucʼul Diose». ¿Kʼu yuʼun ti jech lik loʼilajikuk taje? Jaʼ ta skoj ti chʼabal yaʼalike (Eks 17:1-4). Laj xtoke, muʼyuk la xchʼunik li mantal ti chal ti mu stakʼ xichʼik ta mukʼ yan kʼusitike, akʼo mi jaʼ toʼox ta xchibal yual ti la spasik trato xchiʼuk Jeova xchiʼuk ti laj yalbeik ti chchʼunbeik skotol li smantale (Eks 24:3, 12-18; 32:1, 2, 7-9). ¿Kʼu yuʼun muʼyuk la xchʼunik li mantale? ¿Mi jaʼ van ta skoj ti jal xa batem ta vits Horeb li Moisés ta yichʼel tal li smantaltak Diose xchiʼuk ti chiʼik mi jaʼo xtal tsakatikuk ta kʼope? Yuʼun tsakatik xa onoʼox ta kʼop yuʼun j-amalequetik xchiʼuk jaʼ koltavan Moisés ta stsalel kʼalal stoyoj li skʼobe. Pe li avi une chʼabal te li Moisese. ¿Kʼusi van tspasik ti stsakatik ta kʼop yan veltae? (Eks 17:8-16). Kʼusuk ti srasonal yuʼunike, pe «muc xichʼic ta mucʼ» mantal li j-israeletike (Ech 7:39-41). Ta mas tsʼakale muʼyuk xchʼunbeik smantal Jeova xtok kʼalal mukʼ skʼan x-ochik li ta Albil Balumil ta skoj ti chiʼike. Jaʼ yuʼun tsots pʼijubtasatik yuʼun Pablo li yajtsʼaklomtak Cristo sventa mu jechuk spasik kʼuchaʼal li j-israeletik ti muʼyuk xchʼunik mantale (Ebr 4:3, 11).
Mi ta jchʼunbetik smantal li Diose chkiltik chkʼot ta pasel li kʼusi yaloj tspase
12 Lik spas ta anil li trato la spas Jeova xchiʼuk li j-israeletike. ¿Kʼuxi? Jaʼo kʼalal la spas jun chʼulna pasbil ta nukul sventa yichʼobil ta mukʼ xchiʼuk laj yakʼ jun paleal. Taje jaʼ sventa xnopajik ta stojolal li krixchanoetik ti jpasmuliletike. Pe jaʼuk li j-israeletike ta anil noʼox chʼay ta sjolik li kʼusi laj yalbeik Diose. Ti kʼu yelan la spas li stalelalike «laj yacʼbeic yat yoʼnton li Chʼul Dios yuʼun Israele» (Sl 78:41). Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal jaʼo chichʼ akʼbel yan mantaletik ta vits Sinaí li Moisese, li j-israeletike la snopik ti laj xa yichʼik iktael komele, jaʼ yuʼun chibajik xchiʼuk lik chʼayuk xchʼunel yoʼontonik ta stojolal Dios. Ta skoj taje la spasik jkot chʼiom tot vakax pasbil ta oro xchiʼuk xi laj yalike: «Liʼi jaʼ dios cuʼuntic vuʼutic li israelutique, jaʼ ti la sloqʼuesutic tal ta Egiptoe» (Eks 32:1, 4). Vaʼun lik spasik jun kʼin, ti jaʼ la skʼinal «li Mucʼul Diose», lik snijan sbaik xchiʼuk lik yakʼbeik smoton li lokʼol taje. Kʼalal laj yil Jeovae, xi laj yalbe li Moisese: «Ta ora noʼox la scomtsanic li lequil be ti caloj jaʼ tstamic batele» (Eks 32:5, 6, 8). Kʼux ta alel, pe li j-israeletike nop xaʼiik ti chalbeik ta jamal Dios ti tspasike, pe ta tsʼakale, muʼyuk jech tspasik (Nu 30:2).
¿Buchʼutik tskʼan chtunik ta stojolal li Jeovae?
14 Li j-israeletike snaʼojik lek ti jaʼ jun tsatsal mulil chil Jeova mi laj yichʼik ta mukʼ li jecheʼ diosetike (Eks 20:3-5). Pe mu ta sjaliluke lik yichʼik ta mukʼ slokʼol jkot chʼiom tot vakax akʼo mi snaʼojik lek ti muʼyuk xa yakal chchʼunbeik li smantal Diose. Jech noʼox la sloʼla sba stukik xchiʼuk la snopik ti jaʼ yakal-o chakʼ sbaik ta stojolal li Jeovae. Li Aaron eke laj yal ti jaʼ «jun qʼuin ta sventa li Mucʼul Diose», pe li Jeovae chopol laj yaʼi sba. Jaʼ yuʼun xi laj yalbe li Moisese: «Ichʼayic xa ta be. Yuʼun ta ora noʼox la scomtsanic li lequil be ti caloj jaʼ tstamic batele». Vaʼun li Jeovae tsan skʼakʼal yoʼonton ta stojolalik xchiʼuk la snop xtok ti tslajesbe stsʼunbal li jun achʼ jteklume (Eks 32:5-10).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
Oy yorail abtel xchiʼuk kux oʼontonal
4 Laj xa kiltik ti tskʼupin tajek ch-abtej li Jeova xchiʼuk Jesuse, pe taje maʼuk me skʼan xal ti skʼan jmil jbatik ta abtele. Melel onoʼox, li Jeovae mu persauk xkux ta yabtel jech kʼuchaʼal li voʼotike, yuʼun mu snaʼ xlub li stuke. Pe li Vivliae chal ti «muc xa xʼabtej; la xcux yo’nton» kʼalal tsuts yuʼun spasel li vinajel balumile (Eks 31:17). Taje jaʼ van skʼan xal ti muʼyuk xa yan kʼusitik la spase xchiʼuk la xchʼakbe yorail sventa skʼupin li yabtel yok skʼobe. Li Jesus eke la xkux yoʼonton akʼo mi tsinil tajek yabtel kʼalal ay ta balumile xchiʼuk lek laj ya’i xchiʼin ta veʼel li yamigotake (Mt 14:13; Lu 7:34).
w87 1/9 paj. 29 par. 4
Li jkʼelvunetike tskʼan tsnaʼik
Li buchʼu ta xichʼ tsʼibabel sbi o ti lek ilbile, jaʼ xkaltik, ti te xa oy sbi «li ta livro sventa kuxlejale», maʼuk skʼan xal ti jpʼel xa skʼoplal tsta kuxlejal sbatel osil ti xkoʼolaj ti jech xa albil o ti mu xa stakʼ jelele. Li Moisese xi laj yalbe Jeova ta stojolal li j-israeletike: «Mi jech oy ta avoʼontone, akʼo ta perton li smulike, yan mi moʼoje, avokoluk tupʼo li jbi te atsʼibaoj ta alivroe». Vaʼun xi la stakʼ li Diose: «Jaʼ noʼox ta jtupʼbe sbi ta jlivro li buchʼu la saʼ smul ta jtojolale» (Eks 32:32, 33). Jech, yuʼun li buchʼu stsakojbe sbi ta slivro ta skoj ti lek ilate, xuʼ me xlik stoy sba o xuʼ me xikta li mantale. Mi jech kʼot ta pasel taje, li Diose ta stupʼbe sbi li ta livro sventa kuxlejale (Ap 3:5).
12-18 YUʼUN OKTUVRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | EKSODO 33, 34
«Li skʼupil talelaltak Jeovae»
it-2 paj. 500 par. 9
Biil
Li kʼusitik pasbile jaʼ chakʼ ta ilel ti oy ta melel li Diose, pe muʼyuk chalbe li sbie (Sl 19:1; Ro 1:20). Li yojtikinel li sbi Diose maʼuk skʼan xal ti jaʼ noʼox jnaʼtik kʼusi li sbie (2Kr 6:33). Yuʼun jaʼ skʼan xal ti xkojtikintik lek li kʼusi oy ta yoʼonton tspase, li kʼusitik nopem xaʼi spasele xchiʼuk li stalelaltak ti chakʼ ta ilel ta Skʼope (koʼoltaso xchiʼuk 1Re 8:41-43; 9:3, 7; Ne 9:10). Taje xuʼ jkoʼoltastik li kʼusi kʼot ta stojolal li Moisese, jun vinik ti laj yojtikinbe lek li sbie, taje jaʼ skʼan xal ti lek laj yamigoin sbaike (Eks 33:12). Li Moisese laj yilbe li yutsilal Jeovae xchiʼuk laj yaʼi kʼalal laj yalbe skʼoplal li sbie (Eks 34:5). Taje maʼuk noʼox laj yal jayibuk velta li sbie, yuʼun laj yakʼ ta ilel li stalelaltake xchiʼuk li kʼusitik tspase, xi laj yale: «Jeova, Jeova, jaʼ jun Dios ti oy xkʼuxul yoʼontone, oy slekil yoʼonton, mu ta aniluk chlik skʼakʼal yoʼonton, ep tukʼil kʼanelal yuʼun xchiʼuk melel snaʼ xkʼopoj. Ta smilal noʼox buchʼu chakʼbe ta ilel tukʼil kʼanelal, chakʼ ta perton li buchʼu oy kʼusi chopol tspase, li buchʼu mu xchʼun mantale xchiʼuk li buchʼu tsaʼ smule, pe maʼuk ti te noʼox skʼeloj ti muʼyuk chakʼbe kastigo li buchʼu oy smule. Jech xtok, chakʼbe kastigo nichʼonil ta skoj smul li totile, chakʼbe kastigo li momile, chakʼbe kastigo kʼalal to ta yoxkʼolal xchiʼuk xchankʼolal kuxlejal» (Eks 34:6, 7). Li Moises eke xi laj yal li ta kʼejimole: «Yuʼun voʼon chkakʼ ta ojtikinbel sbi li Jeovae», te laj yalbe skʼoplal ti kʼu yelan laj yil sbaik li Dios xchiʼuk Israele xchiʼuk laj yalbe skʼoplal li stalelaltake (Dt 32:3-44).
Chalbe sba skʼoplal stuk li Jeovae
Li kʼusi baʼyel ta xal li Diose jaʼ «ti oy xkʼuxul yoʼontone, oy slekil yoʼonton» (versikulo 6). Li buchʼu lek xchanojbe skʼoplal ta sventa li ebreo kʼope chal ti xkoʼolaj la kʼuchaʼal jun totil «ti oy xkʼuxul yoʼonton ta stojolal li xnichʼone». Kʼalal «oy slekil yoʼonton» xie, jaʼ la chakʼ «ta aʼiel ti oy la tajek ta yoʼonton tskolta li buchʼu chtun yuʼun koltaele». Taje jaʼ chakʼ ta aʼiel ti kʼu yelan tsvul yoʼonton Jeova ta stojolal li yajtuneltak jech kʼuchaʼal chaʼi jun totil ta stojolal li xnichʼnabe, yuʼun skʼanojan tajek xchiʼuk oy ta yoʼonton ti lekuk noʼox oyike (Sl 103:8, 13).
Laje chal ti «mu ta aniluk chlik skʼakʼal yoʼonton» (versikulo 6). Li Jeovae mu ta aniluk snaʼ xkap sjol. Yuʼun chakʼ ta ilel smalael yuʼun ta sventa li spaltail yajtuneltake xchiʼuk tsmala ti akʼo xjelike (2Pe 3:9).
Jech xtok, chal ti «ep tukʼil kʼanelal yuʼun xchiʼuk melel snaʼ xkʼopoj» (versikulo 6). Li Jeovae jech-o chakʼbe iluk tukʼil kʼanelal li steklumale (Dt 7:9). Jech xtok, li Jeovae melel snaʼ xkʼopoj. Muʼyuk buchʼu tsloʼla xchiʼuk muʼyuk buchʼu xuʼ xloʼlaat. Ta skoj ti jaʼ li Dios ti melel snaʼ xkʼopoje, xuʼ jchʼuntik li kʼusi chalbutike ti te tsakal skʼoplal li kʼusi tspas ta tsʼakale (Sl 31:5).
Chalbe sba skʼoplal stuk li Jeovae
Yan stalelal ti tskʼan Jeova ti akʼo xkojtikinbetike jaʼ ti «chakʼ ta perton li buchʼu oy kʼusi chopol tspase, li buchʼu mu xchʼun mantale xchiʼuk li buchʼu tsaʼ smule» (versikulo 7). Li Jeovae chapal sventa xchʼaybe smul li buchʼutik tsutes yoʼontonike (Sl 86:5). Pe taje maʼuk skʼan xal «ti te noʼox skʼeloj ti muʼyuk chakʼbe kastigo li buchʼu oy smule» (versikulo 7). Li Diose toj tukʼ xchiʼuk chʼul, jaʼ yuʼun persa chakʼbe kastigo li buchʼutik tsaʼ smulik ti mu sutes yoʼontonike. Yuʼun ta persa onoʼox ta xichʼik kastigo li buchʼutik muʼyuk chiktaik spasel li kʼusitik chopole.
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
w04 15/3 paj. 27 par. 5
Li kʼusi mas tsotsik skʼoplal ta slivroal Eksodo
33:11, 20. ¿Kʼusi skʼan xal ti «skʼelojbe sba satik» la xchiʼin sbaik ta loʼil li Dios xchiʼuk li Moisese? Taje jaʼ skʼan xal kʼalal lek skʼopon sbaik chaʼvoʼ krixchanoetike. Li Moisese la skʼoponbe li yajkʼopojel Diose, vaʼun jaʼ albat li kʼusi tskʼan yoʼonton Diose. Pe li Moisese muʼyuk laj yil li Jeovae, yuʼun «mi junuk krixchano chkuxi mi laj [yilbe li sate]». Yuʼun li Jeovae muʼyuk la skʼopon stuk li Moisese. Xi chal li Galatas 3:19: «Li mantal taje laj yal anjeletik ta stojolal jun jkʼopojel».
w98 1/9 paj. 20 par. 5
Jaʼ paso li kʼusitik mas tsotsik skʼoplale
Skotol li viniketik ti jaʼik j-israeletik xchiʼuk li achʼ jchʼunolajeletik ti te oyik li ta jteklume oy ta sbaik ti xbatik oxib velta ta jabil ta yeloval li Jeovae. Ta skoj ti snaʼojik ti tstabeik sbalil yutsʼ yalalik li joliletik ta utsʼ alalile, ta xikʼ batel yajnilik xchiʼuk xnichʼnabik. Pe ¿buchʼu van chkʼelbat snaik xchiʼuk yosilik mi chbat skotolike? Xi albatik yuʼun li Jeovae: «Kʼalal jaʼo chamuy batel oxib velta ta jabil sventa chbat akʼelbe sat li Jeovae Dios avuʼune, muʼyuk buchʼu chpichʼ yoʼonton yuʼun li avosile» (Eks 34:24). La spat yoʼonton j-israeletik ti muʼyuk chil svokolik ta takʼin mi jaʼ tsots skʼoplal laj yilik li mantale. ¿Mi kʼot ta pasel yuʼun Jeova li kʼusi laj yale? ¡Kʼot ta pasel!
19-25 YUʼUN OKTUVRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | EKSODO 35, 36
«Chapalutik ta spasel li kʼusi tskʼanbutik Jeovae»
Ch-akʼbat ep bendision yuʼun Jeova li buchʼu chakʼ kʼusitik oy yuʼune
Pe li kʼusi mas lek laj yil Jeovae maʼuk ti kʼu yepal stojol li matanaletik laj yakʼike, moʼoj, jaʼ ti laj yakʼik li kʼusitik oy yuʼunik sventa skolta sbaik li ta melel yichʼel ta mukʼ Jeovae. Jech xtok, tijbat yoʼonton li jteklum ti akʼo xchʼak skʼakʼalik xchiʼuk ti x-abtejike. Xi chal li loʼil ta Vivliae: «Li antsetic ti lec bijique lic jalubajicuc». Xi to chale: «Li antsetic ti scotol yoʼnton tscʼan tspasic li abtele, ti lec snaʼ xnaojique, lic sjalic tsotsil tentsunetic». Maʼuk noʼox taje, yuʼun koltaat yuʼun Jeova li Bezalele, akʼbat spʼijil, koltaat sventa snaʼ lek snopel kʼusi tspas xchiʼuk akʼbat lek yojtikinobil xchiʼuk akʼbat spʼijil ta sventa skotol abtelal. Jaʼ jech, koltaatik yuʼun Dios li Bezalel xchiʼuk Aholiab sventa xtojobik ta spasel skotol li abtelal akʼbatike (Eks 35:25, 26, 30-35).
Ibeiltasatik ta chʼul espiritu li yajtuneltak Dios ta voʼnee
6 Yan yajtunel Jeova ti ikuxi ta skʼakʼalil Moisés xchiʼuk ti laj yichʼ chʼul espiritu eke, jaʼ li Bezaleele (Bezalel). Li kʼusi ikʼot ta pasele jaʼ chakʼ jchantik ti xuʼ sbeiltasutik li chʼul espiritue (kʼelo Eksodo 35:30-35). Li vinik taje akʼbat sbain sventa tspas skotol li kʼusitik chtun sventa tsmeltsanik li chʼulna pasbil ta nukule. ¿Mi snaʼoj xa onoʼox van li kʼusitik tspas ta sventa li mukʼta abtelal taje? Xuʼ van. Pe li yabtel toʼox ta voʼnee jaʼ noʼox votsʼ achʼel xchiʼuk puru pat xamit tspas sventa li j-egiptoetike (Eks 1:13, 14). Vaʼun chaʼa, ¿kʼuxi xa noʼox ipas yuʼun li tsatsal abtelal taje? Jaʼ koliyal ti «acʼbil xa lec sbijil yuʼun li Diose; lec snaʼ snopel cʼusi tspas. Oy sbijil ta sventa scotol abtel. Lec snaʼ sbisel, lec snaʼ yichʼel ta poroval cʼusi tspas [...]. Cʼusiuc noʼox tsbis lec snaʼ yichʼel ta poroval». Kʼusiuk noʼox ti xtojobuk spasele, li Diose laj yakʼbe stsatsal ta xchʼul espiritu, jech la spas ta stojolal ek li Aholiabe (Oholiab). Xuʼ van xchaʼvoʼalik lek la xchanik spasel li yabtelike: pe maʼuk noʼox ti ipas yuʼunike, yuʼun li Jeovae laj yakʼbe «ep sbijil[ik] sventa chchanubtas[ik]» li yantike.
Ibeiltasatik ta chʼul espiritu li yajtuneltak Dios ta voʼnee
7 ¿Kʼusi yan sprevail xuʼ jtatik ti laj yichʼik beiltasel ta xchʼul espiritu Dios li Bezaleel xchiʼuk li Aholiabe? Jaʼ ti lek ibat ta pasel li yabtelike, yuʼun li kʼusitik la spasike jal ikuch yuʼun. Yuʼun li krixchanoetike yakal toʼox stunesik li kʼusitik la spasik taje, akʼo mi echʼem xaʼox 500 jabil (2Kr 1:2-6). Ep krixchanoetik li avie, jaʼ noʼox tskʼanik ichʼel ta mukʼ ta skoj li yabtel tspasike. Pe li Bezaleel xchiʼuk li Aholiabe mu jechuk la spasik. Yuʼun jaʼ noʼox oy ta yoʼontonik ti akʼo xichʼ ichʼel ta mukʼ li Jeovae (Eks 36:1, 2).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
w05 15/5 paj. 23 par. 14
Kojtikibetik li sbetak Jeovae
14 Tsotsuk skʼoplal xkil ta jkuxlejaltik li mantale. Li j-israeletike skʼan mu svul yoʼontonik ta sventa li kʼusitik chtun yuʼunike, yuʼun mi jech la spasike jaʼ muʼyuk xa tspasik li kʼusitik ta sventa mantale. Skʼan mu jaʼuk xbat ta yoʼontonik spasel li kʼusitik nopem xaʼiik tspasik jujun kʼakʼale. Li Jeovae xchʼakojbe skʼakʼalil jujun xemana sventa spasik li kʼusitik chʼule. Li kʼakʼaletik taje jaʼ noʼox xuʼ xichʼik ta mukʼ li melel Diose (Eks 35:1-3; Nu 15:32-36). Jech xtok, skʼan xchʼakbeik skʼakʼalil jujun jabil sventa xbatik li ta chʼul tsobajeletike (Le 23:4-44). Ti jech ta xbatike jaʼ te chalbeik skʼoplal li kʼusitik spasoj ta sjuʼel Jeovae, ti svules ta sjolik li smantaltake xchiʼuk ti stojbeik ta vokol li slekil yoʼontone. Kʼalal chichʼik ta mukʼ li Jeovae, mas to chiʼtaik xchiʼuk tskʼanik, vaʼun chkoltaatik sventa jaʼuk xchʼunbeik li smantaltake (Dt 10:12, 13). Li lekil beiltaseletike jtunel yuʼunik li yajtuneltak Dios avi kʼakʼale (Ebr 10:24, 25).
w00 1/11 paj. 29 par. 2
Chakʼ muʼyubajel kʼalal chkakʼ li kʼusi oy kuʼuntike
Jnoptik noʼox ti kʼu yelan laj yaʼi sbaik li j-israeletike. Yuʼun epal jabiletik laj yichʼik mosoinel xchiʼuk ep kʼusitik muʼyuk laj yichʼ akʼbel spasik. Pe li avie kolemik xa xchiʼuk ep skʼulejalik. ¿Kʼu van yelan laj yaʼi sbaik ti laj yakʼik li kʼusitik oy yuʼunike? Xuʼ van xalik ti jaʼ yuʼunike xchiʼuk ti mu persa xakʼike. Kʼalal albatik mi tskʼan tskolta sbaik sventa xichʼ pasel ti bu chichʼik ta mukʼ li Jeovae, ta sjunul yoʼonton laj yakʼik. Muʼyuk xchʼay ta yoʼontonik ti jaʼ onoʼox akʼbatik yuʼun li Jeovae, jaʼ yuʼun laj yakʼik epal plata, oro xchiʼuk vakaxetik. Li buchʼutik oy ta yoʼontonike tijbat yoʼontonik yuʼun chʼul espiritu sventa xakʼik. Li matanal laj yakʼike jaʼ sventa xakʼbeik ta smoton li Jeovae (Eks 25:1-9; 35:4-9, 20-29; 36:3-7).
26 YUʼUN OKTUVRE- 1 YUʼUN NOVIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | EKSODO 37, 38
«Li skajleb matanaletike jaʼ sventa xichʼ ichʼel-o ta mukʼ li Jeovae»
it-1 paj. 102 par. 4
Skajleb matanal
Skajleb matanal ti bu chchikʼik pome. Li skajleb matanal ti bu chchikʼik pome (ojtikinbil kʼuchaʼal «li skajleb matanal ta oroe» [Eks 39:38]) pasbil ta akasia teʼ, pe jaʼuk li sbae xchiʼuk li xokontake pixbil ta oro. Li ta sjoyobale laj yichʼ pasbel xnichimal ta oro. Li skajleb matanale 44.5 sentimetro sjamlej li xokontake xchiʼuk 89 sentimetro staylej, jech xtok oy xulubtak ta xchanjotal xchikin. Li ta jujujot xokon skajleb matanale laj yichʼ pasbel chib xotbil oro ta yolon li xnichimale, li xotbil oroe jaʼ sventa te xichʼ xojel ochel li steʼeltak ti pasbil ta akasia teʼ yoʼ xichʼ kuchel batele (Eks 30:1-5; 37:25-28). Li ta skajleb matanal taje, ta jujun sob xchiʼuk ta jujun bat kʼakʼal te chichʼ chikʼel chib velta ta kʼakʼal li pome (Eks 30:7-9, 34-38). Ta yantik xtoke chalbe skʼoplal xchikʼobil pom o yav akʼal ti te chchikʼik li pome, taje te tsakal skʼoplal xchiʼuk ti kʼu yelan chichʼ tunesel li skajleb matanale (Le 16:12, 13; Ebr 9:4; Ap 8:5; koʼoltaso xchiʼuk 2Kr 26:16, 19). Li skajleb matanal ti bu chchikʼik pome te akʼbil li ta yut axibalnae, ta yeloval skortinail li ta Batsʼi Lekil Chʼul Kuartoe, jaʼ yuʼun chichʼ alel ti te oy li «ta yeloval li xkaxail Mantale» (Eks 30:1, 6; 40:5, 26, 27).
it-1 paj. 1218 par. 13
Pom
Li chʼul pom ti jaʼ noʼox chichʼ tunesel ta axibalnae pasbil ta kʼusitik ti toyolik stojole ti jaʼ laj yakʼik li tsobobbaile (Eks 25:1, 2, 6; 35:4, 5, 8, 27-29). Kʼalal albat yuʼun Jeova li Moises ti kʼu yelan skʼan pasel li pome, xi albate: «Koʼol yepal xatsak li perfumeetik liʼe: jtsʼujuk muil xuchʼ, unya teʼ ti mu yikʼe, galbano ti oy sperfumeale xchiʼuk batsʼi sakil pom. Paso ta pom; lek me xakap skotol li muil tsʼiʼleletike xchiʼuk akʼbo lek atsʼam, taje jaʼ sventa lekuk sak xchiʼuk chʼuluk xkom li pome. Lek xanoy jlomuk jaʼ to mi nin xa kome xchiʼuk te xavakʼ jlomuk li ta yeloval xkaxail Mantal ti te oy ta karpana sventa tsobobbaile, jaʼ ti bu chkakʼ jba ta ilel ta atojolale. Skʼan me toj echʼ xa noʼox chʼul xavilik». Sventa xkom ta sjolik ti oy noʼox kʼusi sventa xchiʼuk ti chʼul tajek li pome, li Jeovae xi to laj yale: «Mi oy buchʼu la spas jtosuk ti xkoʼolaj kʼuchaʼal li pom taje ti tskʼan tskʼupinbe li smuil yikʼe, skʼan me xichʼ milel li ta steklumale» (Eks 30:34-38; 37:29).
it-1 paj. 102 par. 2
Skajleb matanal
Li skajleb matanaletik ta axibalnae. Jech kʼuchaʼal laj yal Jeova ti kʼu yelan skʼan pasele, laj yichʼ pasel chib skajleb matanaletik li ta axibalnae: li xchikʼobil matanale («li skajleb matanal ta kovre» sbi xtoke [Eks 39:39]) xchiʼuk li skajleb matanal ti bu chchikʼik pome. Li baʼyele xkoʼolaj ta jun kaxa ti pojol yute, pasbil ta akasia teʼ chʼabal smak xchiʼuk chʼabal smak li ta yolone. Ti kʼu sjamleje jaʼ 2.2 metro, li stayleje jaʼ 1.3 metro xchiʼuk li ta jujujot xchikintake oy xulubtak. Pixil ta kovre sjunlej. Jech xtok, laj yichʼ pasbel jun chajchaj takʼin ta oʼlol li ta skajleb matanale. Li ta jujujot xchikin ti bu oy li chajchaj takʼine te la snapʼanbeik jujun xotbil kovre. Yaʼeluke jaʼ te chojik li chaʼtel teʼ ti pasbil ta akasi ti lek pixbil ta kovre ti jaʼ sventa xichʼik batel li skajleb matanale. Ti kʼu yelan chichʼ albel skʼoplale chakʼ ta aʼiel ti oy kʼusi te jombil li ta chaʼjot xokontake, vaʼun te xvinaj ti te akʼbil li xotbil kovre ta chaʼjot xokone. Pe li buchʼutik xchanojbeik lek skʼoplale jelajtik ti k’u yelan tsnopike. Oy buchʼutik ti tsnopik ti jaʼ la li chib xotbil kovree. Yan xtoke, ta skoj la ti tstikʼbeik ochel li chaʼtel te’ sventa xkuchik batel li skajleb mantale, te la napʼal li ta kaxae. Junantik li kʼusitik ti pasbil ta kovre ti te chtun li ta skajleb matanale: jaʼ li palaetik sventa tslupik lok’el li tane, li mukʼta bochetik sventa tslupik lok’el li xchʼichʼel chonbolometike, li natil chavchav takʼinetik sventa chluchik lok’el li sbekʼtal chonbolometike xchiʼuk li yavtak akʼale (Eks 27:1-8; 38:1-7, 30; Nu 4:14).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
it-1 paj. 39 par. 2
Akasia te’
Li akasia teʼe tstsʼot sba xchiʼuk yan akasi teʼetik ti noj ta natil chʼixetike. Ta skoj ti tsyakakan sba li skʼobkʼobtak xchiʼuk li yan akasia teʼetike, solel chnoj ta bikʼtal teʼetik yileluk, jaʼ yuʼun k’alal chalbe skʼoplal Vivlia li akasia te’e ta xal ta plural schit·tím. Li Akasia te’e jaʼ 6 k’alal ta 8 metro snatil, ta kʼelel no’oxe xkoʼolaj ta bikʼit te’. Li yanaltake uni bikʼit silajtik xchiʼuk k’un soman, li xniche jaʼ kʼonik ti mu tajek yik’e, li sate telajtik xchiʼuk tsʼotajtik. Li spate ikʼ skoloral xchiʼuk korkoxtik, ol tajek li spate, lek yij xchiʼuk lek tsots li syole, jech xtok mu x-och xchanul. Ta skoj ti kʼu yelan li teʼ taje, mu vokoluk ta tael li ta takixokol balumile, jech oxal jaʼ la stunesik sventa smeltsanik li axibalnae xchiʼuk li kʼusitik te tune. Jaʼ la stunesik kʼalal la spasik li xkaxail strato Jeovae (Eks 25:10; 37:1), li xmexail pan sventa chichʼ akʼel ta matanale (Eks 25:23; 37:10), li skajleb matanaletike (Eks 27:1; 37:25; 38:1), li steʼeltak sventa xichʼ ichʼel batel li kʼusitik teye (Eks 25:13, 28; 27:6; 30:5; 37:4, 15, 28; 38:6), li yoyal kortinae (Eks 26:32, 37; 36:36), li steʼeltak axibalnae (Eks 26:15; 36:20) xchiʼuk li kʼatlom teʼ sventa xichʼ tsakanele (Eks 26:26; 36:31).
¿Mi anaʼoj xa?
Ti kʼu toʼox yelan tspasik nen li ta skʼakʼalil Vivliae jaʼ ta tsatsal takʼin ti lek stsʼayayete, jaʼtik onoʼox ta bronse, oy tspasik ta kovre xtok, ta plata, oro xchiʼuk yantik. Pe li avie jelel xa. Li baʼyel velta ti chalbe skʼoplal nen li Vivliae jaʼo kʼalal yichʼ pasel li chʼulna pasbil ta nukule, ti jaʼ li baʼyel snail bu laj yichʼik ta mukʼ Dios li jteklum Israele. Li vaʼ kʼakʼale, li antsetike laj yichʼik tal snenik sventa chichʼ pasel perol xchiʼuk snakleb, taje jaʼ ta bronse laj yichʼ pasel (Eks 38:8). Sventa xichʼ pasel taje skʼan xunijesik li nenetike.