Ti bu laj yichʼ lokʼesel li stakʼobiltak li ta Jkuxlejaltik xchiʼuk Kabteltik sventa Dios, programa xchiʼuk bu chijtsʼibaj
1-7 YUʼUN JULIO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | SALMOS 57-59
Li Jeovae tsmak ta be li yajkontratak steklumale
«Kʼalal to ta namal balumil»
14 Kʼalal skʼan toʼox xichʼ milel li Estebane, tsots yoʼonton la spakbe skʼoplal li mantale (Ech 6:5; 7:54-60). Kʼalal laj xa ox smilik une, «lik jun tsatsal kontrainel». Jaʼ yuʼun, jatavik batel ta Judea xchiʼuk ta Samaria li yajchankʼoptak Jesuse, jaʼ xa noʼox te komik ta Jerusalen li jtakboletike. Pe muʼyuk te xpaj-o li cholmantale. Li Felipee bat ta Samaria sventa spukbe batel skʼoplal li Kristoe xchiʼuk lek kʼusi kʼot ta pasel yuʼun te (Ech 8:1-8, 14, 15, 25). Xi to chal li loʼile: «Li buchʼutik laj yichʼik pukel batel kʼalal lik tsatsal vokolil ta skoj li kʼusi la spasbeik Estebane batik kʼalal to ta Fenisia, ta Chipre xchiʼuk ta Antiokia, la xcholik batel li mantale, pe jaʼ noʼox la xcholbeik li judaetike. Pe oy junantik viniketik ta Chipre xchiʼuk ta Sirene ti talemik ta Antiokiae lik xchiʼinik ta loʼil li krixchanoetik ti chkʼopojik ta griegoe, la xcholbeik li lekil aʼyejetik sventa Kajvaltik Jesuse» (Ech 11:19, 20). Kʼuchaʼal chkakʼtik ventae, kʼalal laj yichʼik kontrainele, mas to puk batel ta yantik lumetik li lekil aʼyeje.
15 Jaʼtik jech kʼot ta pasel li ta voʼneal Unión Sovieticae. Li ta sjabilaltik 1950, laj yichʼik chukel batel ta smilal xa noʼox stestigotak Jeova ta Siberia. Ta skoj ti tanpuk batik ta jeltos jteklumetike, puk batel li lekil aʼyeje. Ti manchukuk jech kʼot ta pasele, li ermanoetike muʼyuk xkʼotik ta namal lum ti jechuke, yuʼun junantike mas ta lajunmil kilometro takatik batel. Ti ta stakʼinuk stukike, mu xtoj yuʼun li spasajeike. Pe li ermanoetike kʼotik ta namal lum ta skoj ti chukbilik batele. Jech kʼuchaʼal laj yal jun ermanoe, jaʼ koltavanik li j-abteletik sventa xojtikinik mantal li epal krixchanoetik ta Siberiae.
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
w23.07 paj. 18, 19 par. 16, 17
«Junuk-o me avavilik, te me oyanik-o»
16 Jtsatsubtas li koʼontontike. Li ajvalil Davide laj yalbe ta jun kʼejoj Jeova ti muʼyuk chikta skʼanele. Xi laj yalbee: «Dios kuʼun, staoj-o yav li koʼontone» (Sl 57:7). Li voʼotik eke, xuʼ me jech jpat koʼontontik ta stojolal Jeova (kʼelo Salmo 112:7). Li Roberto ti laj kalbetik skʼoplal ta parafo 9, ¿kʼuxi koltaat-o ti tukʼ yoʼontone? Kʼalal albat ti chapal xa yuʼunik li chʼichʼe, li Robertoe laj yal ti chlokʼ batel ta anil ta skoj ti xuʼ van xtikʼbat chʼichʼe. Li Robertoe xi chale: «Jnaʼoj lek li kʼusi ta jpase xchiʼuk muʼyuk la jvul koʼonton ta skoj li kʼusi xuʼ xkʼot ta pasele».
17 Li Robertoe maʼuk to te la snop ti skʼan tukʼ xakʼ sba kʼalal te xa oy ta ospitale, yuʼun baʼyel xa onoʼox snopojbe skʼoplal. Ti kʼu yuʼun jech la spase, jaʼ ta skoj ti tskʼan ti xmuyubaj yuʼun li Jeovae. Ta yan xtoke jaʼ ti la xchanbe skʼoplal ta Vivlia xchiʼuk ta jvuntik ti chʼul li kuxlejal xchiʼuk li chʼichʼe. Jech xtok, snaʼoj lek ti ch-akʼbat smoton yuʼun Jeova mi la xchʼunbe li smantaltake. Jech kʼuchaʼal li Robertoe xuʼ me tukʼ xkakʼ jbatik akʼo mi jnuptantik kʼusiuk preva.
8-14 YUʼUN JULIO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | SALMOS 60-62
Li Jeovae tskoltautik sventa junuk koʼontontik, mu kʼusi xijxiʼo xchiʼuk chchabiutik
it-2-S paj. 1146 par. 4
Tayal kʼelob osil
Skoʼoltasobil. Li buchʼutik oy xchʼunel yoʼontonik ta stojolal Jeova xchiʼuk ti chchʼunbeik smantale xuʼ jpʼel ta yoʼontonik ti ta xchabiatik jech kʼuchaʼal xi la skʼejinta li Davide: «Voʼot jnakʼobbailot, jun tsatsal tayal kʼelob osil ti chchabiun ta stojolal li kajkontrae» (Sl 61:3). Li buchʼu snaʼojik kʼusi skʼan xal li sbie spatoj yoʼontonik ta stojolal, tukʼ chakʼ sbaik. Jaʼ yuʼun, muʼyuk kʼusi chiʼik-o, yuʼun xi chal li Vivliae: «Li sbi Jeovae jaʼ jun tsatsal tayal kʼelob osil. Jaʼ te chbat ta anil li buchʼu tukʼe, vaʼun te chichʼ chabiel» (Pr 18:10; koʼoltaso xchiʼuk 1 Samuel 17:45-47).
it-2-S paj. 1122 par. 2
Karpana
Li jpʼel kʼop «karpana» xie, oy yan smelolal. Li karpanae jaʼ sventa te xkux yoʼontonik xchiʼuk ti mu kʼusi snuptanike (Je 18:1). Ta skoj ti nopem xaʼiik chchʼamvanike, li jvulaʼaletike snaʼojik ti lek chchʼamatik xchiʼuk lek ichʼbilik ta mukʼ kʼalal chkʼotik ta skarpana jun krixchanoe. Kʼalal chal ta Apokalipsis 7:15 ti «chchapan jun karpana sventa xichʼik chabiel» li epal krixchanoetike, jaʼ skʼan xal ti ta xichʼik chabiele xchiʼuk ti muʼyuk kʼusi tsnuptanike (Sl 61:3, 4). Kʼalal chchapan sba Sion ti jaʼ yajnil Dios sventa xil li yalabtake, xi laj yal li Isaiase: «Mukʼibtaso batel li akarpanae» (Is 54:2). Jaʼ yuʼun chaʼa, li Sione ta smukʼibtas skarpana sventa xchabi li yalabtake.
w02-S 15/4 paj. 16 par. 14
Jaʼ sventa jlekilaltik li smantaltak Diose
14 Li smantaltak Diose mu snaʼ xjel, jaʼ yuʼun tspat koʼontontik. Avi ti tsots xa tajek li kuxlejale, li Jeova ti kuxul-o sbatel osile te oy-o xchiʼuk xkoʼolaj kʼuchaʼal mukʼta ton ti mu xbakʼe (Sl 90:2). Xi laj yalbe sba skʼoplale: «Voʼon Jeovaun, muʼyuk chijel» (Mal 3:6). Xuʼ jpat koʼontontik li ta smantaltak Jeova ti te tsʼibabil ta Vivliae, jaʼuk li kʼusi chal krixchanoetike ta xjelilan (Snt 1:17). Kalbetik junuk skʼelobil: li psicologoetike ta epal jabil yalojbeik toʼox totil meʼiletik ti jaʼ akʼo spas kʼusi xal yoʼonton li ololetike. Pe ta tsʼakale, oy junantik ti la sjelik li kʼusi chalike, yuʼun laj yakʼik venta ti muʼyuk lek li kʼusi toʼox laj yalike. Yuʼun li mantaletik chalik li krixchanoetik taje ta xjelilan jech kʼuchaʼal xtal xbat li ikʼe. Pe jaʼuk li Skʼop Jeovae mi jsetʼuk snaʼ xjel. Ta voʼne xa onoʼoxe, li Vivliae yakʼoj tojobtaseletik sventa lekuk stsʼites yalab xnichʼnabik li totil meʼiletike. Xi laj yal li jtakbol Pabloe: «Totiletik, mu me xasabeik skʼakʼal yoʼonton li anichʼnabike, tukʼibtasik me sventa xachabiik xchiʼuk albeik mantal jech kʼuchaʼal tskʼan Jeovae» (Ef 6:4). Tspat tajek koʼontontik ti muʼyuk onoʼox bu chjel li smantaltak Jeovae.
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
w06-S 1/6 paj. 11 par. 6
Li kʼusi mas tsotsik skʼoplal ta xchibal livro ta Salmose
62:11. Li Diose chʼabal bu tsta talel ta yan li sjuʼele, yuʼun jaʼ te chlik talel ta stojolal. Xi chal li Vivliae: «Jaʼ yuʼun Dios li juʼelale».
15-21 YUʼUN JULIO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | SALMOS 63-65
«Jaʼ mas toj lek li tukʼil kʼanelal avuʼune, jaʼ xkom to ta be li kuxlejale»
w01-S 15/10 paj. 15, 16 par. 17, 18
¿Buchʼu xuʼ snamajesutik ta stojolal li Diose?
17 ¿Mi ep tajek sbalil chkiltik ti skʼanojutik li Diose? ¿Mi jaʼ jech ta jnoptik kʼuchaʼal li David ti xi la stsʼibae: «Yuʼun jaʼ mas toj lek li tukʼil kʼanelal avuʼune, jaʼ xkom to ta be li kuxlejale, tskʼupil kʼoptaot li kee. Jaʼ yuʼun, ta sjunul jkuxlejal ta jkʼupil kʼoptaot; ta jtoy muyel jkʼob kʼalal ta jkʼoponot ta abie»? (Sl 63:3, 4). ¿Mi oy to van kʼusi lek chakʼbutik li sba balumil ti jaʼ mu sta ti kʼu yelan skʼanojutik li Dios xchiʼuk ti kʼu yelan xuʼ xkamigointike? Jech kʼuchaʼal liʼe, ¿mi mas van lek ti xachanunaj lek sventa xata lek avabtele o mi jaʼ lek ti jun noʼox avoʼonton xchiʼuk ti xamuyubaj ta skoj ti lek xavil aba xchiʼuk li Diose? (Lu 12:15). Junantik yajtsʼaklomtak Kristoe kontrainbilik xchiʼuk ch-albatik ti ta xichʼik milel mi muʼyuk ta xiktaik li Jeovae. Taje jaʼ jech kʼot ta stojolal epal stestigotak Jeova ti laj yichʼik ikʼel batel ta spasel tsatsal abtelal yuʼun jnazietik li ta Xchibal Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile. Jaʼ ep li ermanoetik ti tukʼ laj yakʼ sbaik ta stojolal Dios akʼo mi xichʼik milel. Li buchʼutik tukʼ laj yakʼ sbaike xuʼ jpʼel ta yoʼontonik ti ch-akʼbatik onoʼox kuxlejal ta sbatel osil yuʼun li Diose ti jaʼ mu jechuk li kʼusi chakʼ sba balumile (Mr 8:34-36). Li buchʼu tukʼ chakʼ sbaike maʼuk noʼox tstaik kuxlejal sbatel osil.
18 Mu me xuʼ jtatik kuxlejal sbatel osil mi maʼuk kamigotik li Jeovae. Jnoptik noʼox avaʼi kʼu yelan kuxlejal ti chʼabaluk li Jpasvanej kuʼuntike. Chʼabal van sbalil li jkuxlejaltike xchiʼuk chʼabal smelolal. Li Jeovae yakʼojbe sbain steklumal ti spasik jun abtelal ti chakʼ muyubajel li ta slajebal kʼakʼale. Mi sta yorail ti chakʼ kuxlejal sbatel osil li Jeovae, muʼyuk me spajeb li kʼusitik tspas li krixchanoetike xchiʼuk ep kʼusitik kʼupil sba chchanik (Ekl 3:11). Akʼo mi jsabetik skʼoplal ta smilal xa noʼox jabil li ta jelavele, muʼyuk onoʼox ta jtabetik «spajeb li skʼulejal Diose, li spʼijile xchiʼuk li yojtikinobil yuʼune» (Ro 11:33).
«Tojik me ta vokol skotol»
Ti buchʼu skʼan mu xchʼay ta koʼontontik stojbel ta vokole jaʼ li Jeovae. Melel onoʼox ti oy ta jnopbetik skʼoplal li kʼusitik lekik yakʼojbutik Diose xchiʼuk ti jech-o chakʼbutike (Dt 8:17, 18; Ech 14:17). Pe skʼan mu baluk xkaʼitik ti anil noʼox ta jnopbetik skʼoplale, yuʼun skʼan jchʼakbetik yorail yoʼ jnopbetik skʼoplal ti kʼu yelan yakʼojbutik ta ilel slekil yoʼonton li Diose xchiʼuk ti jech tspas ta stojolal li kutsʼ kalaltik eke. Kʼalal jech ta jpastike, mas to chlokʼ ta koʼontontik stojbel ta vokol, jpʼel-o ta koʼontontik ti skʼanojutike xchiʼuk ti ep jbalil chilutike (1Jn 4:9).
Mu xkiktatik snopel li kʼusitik ta sventa Diose
7 Bateltike, kʼalal jaʼo chijchanunaje toj vokol chkaʼitik ti xkakʼ ta koʼontontik xchiʼuk ti jnopbetik skʼoplal li kʼusi ta jchantike. Yuʼun xuʼ van toj lubemutik xchiʼuk ep kʼusitik xvochet li ta jpat jxokontike. Jaʼ yuʼun, skʼan te jnopbetik skʼoplal ti bu lek noʼox stsʼijete xchiʼuk kʼalal jaʼo muʼyuk kʼusi mas ta jnopbetik skʼoplale. Jun skʼelobile jaʼ li Davide, ti lek toʼox xaʼi snopel ta akʼobaltike (Sl 63:6). Li jun xtoke jaʼ li Jesuse, yuʼun la saʼ ti butik lek noʼox stsʼijet sventa snopbe skʼoplal kʼusitike xchiʼuk ti bu xuʼ spas orasione (Lu 6:12).
Chanbo stalelal li Jesuse: akʼo ta ilel ti cha kʼanvan kʼalal cha chanubtasvane
6 Jkotoltik lek chkaʼitik yalbel skʼoplal li kʼusi lek chkiltike. Kʼalal oy kʼusi tsots skʼoplal chkiltike chvinaj ta anil, yuʼun xi jmuyubaj noʼox chkalbetik skʼoplal. Mas to kʼalal chkalbetik skʼoplal li buchʼu jkʼanojtike. Stalel onoʼox ti ta jkʼantik akʼo snaʼ yantik kʼuyelan stalelale. Lek onoʼox chi jkʼopoj ta stojolal, jech noxtok ta jpakbetik skʼoplal kʼalal oy buchʼu chopol chkʼopoj ta stojolale. Ta jkʼantik ti akʼo jechuk chilik yantik jech kʼuchaʼal chkiltike.
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
w07 12/1 paj. 29 par. 6
¿Mi xkuxet noʼox oʼontonal kuʼuntik?
Ti kʼuyelan chkil jbatik xchiʼuk li jchiʼiltaktike xkoʼolaj kʼuchaʼal jpʼej na: vokol ta vaʼanel, pe kʼun ta lomesel. Toj anil chkilbetik smul li yantike, yuʼun jkotoltik chʼabal jtukʼiltik xchiʼuk muʼyuk lek chbat kuʼuntik spasel skotol. Jech kʼuchaʼal laj yal li ajvalil Salomone «muʼyuc bochʼo liʼ ta banamil ti batsʼi ven tuqʼue ti me jutuc mu sta smule» (Ekl 7:20). Jech oxal chaʼa, ta anil noʼox chkilbetik smul li jchiʼiltaktike xchiʼuk ti jyalestik ta lum kʼalal chkaltik kʼusitik kʼuxik ta aʼyele (Sl 64:2-4). Pe skʼan me xi jtojob sventa jpatik lek li oʼontonale.
22-28 YUʼUN JULIO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | SALMOS 66-68
Li Jeovae «jujun kʼakʼal chkuch batel li kikatstike»
¿Kʼu yelan tstakʼ j-orasiontik li Jeovae?
15 Li Jeovae muʼyuk ti labal xa sba kʼu yelan tstakʼ li j-orasiontike, pe ti kʼu yelan tstakʼbutike jaʼ ti tskoltautik sventa tukʼ xkakʼ jbatike. Jaʼ yuʼun, skʼan jkʼeltik kʼu yelan tstakʼ j-orasiontik li Jeovae. Jun ermana ti Yoko sbie mu xtakʼbat yileluk li s-orasione. Pe lik stsʼiba ta jlik vun li kʼusi tskʼanbe li Jeovae. Kʼalal la xchaʼkʼel li kʼusi stsʼibaoje, laj yakʼ venta ti takʼbil xa jutuk mu skotoluk li s-orasione. Junantike mu xa xvul ta sjol mi skʼanoj. Lek onoʼox ti jnopbetik skʼoplal bakʼintik ti kʼu yelan yakal tstakʼ j-orasiontik li Jeovae (Sl 66:19, 20).
wp11 01/01 paj. 23 par. 6
Kʼuxi xuʼ xkichʼtik ta kʼux li meʼiletik ti stuk tstsʼites yalabike
Ta xchʼul espiritu li Jeovae laj yakʼ akʼo stsʼibaik salmoetik jlom j-israeletik, jaʼ xkaltik, kʼejojetik sventa chichʼ muyubtael Dios. ¿Kʼu van yelan laj yaʼi sba li meʼon antsetik xchiʼuk li buchʼu muʼyuk stot smeʼik kʼalal tskʼejintaik li kʼejojetik taje? Xuʼ jnoptik ti xkuxet yoʼontonike, yuʼun chvulesbat ta sjolik ti «jaʼ stotic cʼotem» li Jeovae xchiʼuk ti «jaʼ Jcʼopojel yuʼunic» ti chchabiatike (Sl 68:5; 146:9). Li voʼotik eke xuʼ jpatbetik yoʼonton ta jkʼopojeltik li meʼiletik ti stuk tstsʼites yalabike, taje yikʼaluk me mu xchʼay-o ta sjolik. Jaʼ jech kʼot ta pasel ta stojolal Ruth. Leʼ xa mas ta jtob jabile mi jaʼuk xchʼay ta sjol kʼusi albat yuʼun jun yajtsʼaklom Cristo ti lek xtojob ta stsʼitesel xnichʼnabtake. Xi albate: «Jnaʼoj ti cha mil aba ta stsʼitesel li chaʼvoʼ avalabtake. Akʼbo-o yipal jech, yuʼun toj lek ti jech cha pase». Xi chal li Ruthe: «Ta melel kʼot ta koʼonton ti vaʼ yelan laj yalbune». Yuʼun jech kʼuchaʼal chal li Vivliae, kʼalal «xlamamet xa yutsil ti cʼope, sta to smuybajel» li jun krixchanoe (Pr 12:25, Ch). Jech oxal un chaʼa, ¿mi oy kʼusi xuʼ xa pas sventa xa patbe yoʼonton junuk meʼon ants ti jech svokole?
wp09 07/01 paj. 30 par. 1
Jun totil sventa li buchʼu chamem stot o smeʼe
«LI Dios ti nacal ta xchʼulnae; jaʼ stotic cʼotem li bochʼotic muʼyuc xa stot smeʼique» (Sl 68:5). ¡Li ta teksto liʼe te chvinaj ti toj echʼ xa noʼox lek yoʼonton li Jeova Diose! Jech onoʼox ta melel, yuʼun chchabi xchiʼuk tskolta li buchʼutik oy svokolike, ti te kapal skʼoplal li buchʼutik chamem stot o smeʼike. Li Mantal ti laj yakʼbe Jeova li j-israeletike te chakʼ ta ilel ti oy tajek ta yoʼonton li ololetik taje. Jkʼeltik ta Éxodo 22:22-24, ti bu baʼyel velta laj yichʼ albel skʼoplal li «meʼon ololetique».
Tskoltautik Jeova sventa lek kʼusi xkʼot ta pasel ta jkuxlejtik
17 (Kʼelo Salmo 40:5). Li kʼusi tskʼan li buchʼu lek chaʼi chmuy ta vitstikaltike jaʼ ti xkʼot ta jol vitse. Kʼalal yakal xa chmuy batel ta jpʼejuk vitse, xuʼ xpaj jlikeluk sventa skʼel li kʼusitik kʼupilik sba xvinaj teye. Jaʼtik jech ek, xuʼ xijpaj jlikeluk sventa jnopbetik skʼoplal ti kʼu yelan skoltaojutik talel Jeova sventa lekuk stsal kuʼuntik li jvokoltike. Xiuk jakʼbe jbatik jujun kʼakʼale: «¿Kʼusi bendision laj yakʼbun Jeova avie? Akʼo mi oy-o li jvokole, ¿kʼuxi yakal tskoltaun sventa xkuch batel kuʼun?». Kʼalal ch-echʼ jujun kʼakʼale, jkʼeltik kʼusi bendision laj yakʼbutik li Jeovae.
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
¿Mi jech chatsak ta venta antsetik kʼuchaʼal tspas Jeovae?
Spatoj yoʼonton ta stojolalik. Li Jeovae laj yalbe Eva ti akʼo skolta sba ta xchabiel li balumile (Je 1:28). Ep sbalil chil ti tskolta smalal li Evae. Jech xtok, jaʼ la svaʼan ta meʼ j-alkʼop li Debora xchiʼuk Ulda sventa stojobtasik li steklumal Diose. La stojobtasik xtok jun jchapanvanej xchiʼuk jun ajvalil (Jue 4:4-9; 2Re 22:14-20). Li avi eke, li Jeovae spatoj yoʼonton ta stojolal li yajtuneltake xchiʼuk yakʼanojbe yabteltak. Li ermanaetik ti tukʼ yakʼoj-o sbaike chcholik mantal, jaʼik prekursoraetik o misioneraetik. Tskolta sbaik ta spasel xchiʼuk ta svaʼanel ti bu chichʼ ichʼel ta mukʼ Diose xchiʼuk tskolta sbaik ti lekuk noʼox oy li Salonetik sventa Tsobobbaile xchiʼuk li Beteletike. Junantike te chtunik ta Betel o ta Ofisina ti bu chichʼ Jelubtasel Kʼope. Li antsetik taje, jaʼik epal soltaroetik ti chtunesatik yuʼun Jeova sventa xkʼot ta pasel li kʼusi oy ta yoʼontone (Sl 68:11). Jamal xvinaj ti tsots skʼoplal chil antsetik li Jeovae xchiʼuk ti ep kʼusitik spas yuʼunike.
29 YUʼUN JULIO–4 YUʼUN AGOSTO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | SALMO 69
Li ta Salmo 69 te chal kʼusitik la snuptan li Jesuse
La smalaik li Mesiase
17 Chichʼ kontrainel akʼo mi muʼyuk smul (Sl 69:4). Xi chal li Jesuse: «Ti muʼyucuc la jpas sqʼuelubil jtsatsal ta stojolic [judioetik] ti muʼyuc bochʼo yan xuʼ yuʼun jech tspase, muʼyuc smulic ti jechuque. Pero liʼ ta orae laj xa yilic, pero la sbajicun, xchiʼuc laj xa sbajic li Jtote. Ti jech chcʼot ta pasele, yuʼun jaʼ chcʼot o ti jech onoʼox tsʼibabil comel ta mantaletic te yichʼojique: “Jech noʼox ti chiscontrainicune”» (Jn 15:24, 25). ¿Kʼu yuʼun laj Jesús ti te oy «ta Mantaletic» li albilkʼopetik, kʼalal te oy ta Salmoetike? Yuʼun chichʼ alel ti jaʼ «Mantaletic» skotol li Tsʼibetik ta Hebreo Kʼope (Jn 10:34; 12:34). Li ta Evanjelioetike chal ti ep yajkontratak li Jesuse, jaʼ mas to li ta stojolal jbabeetik ta srelijion judioetike. Li Jesuse xi laj yalbe li buchʼutik chchikintabate: «Yuʼun li voʼoxuque mu xuʼ chopol chayiloxuc li cristianoetique. Yan li vuʼune chopol chiyilicun, yuʼun vuʼun ta xcalbeic ta jamal ti chopol cʼusitic tspasique» (Jn 7:7).
Oyuk tajek ta koʼontontik li melel yichʼel ta mukʼ Diose
7 Kʼalal jayib toʼox u slikesoj chol mantal li Jesuse, li ta yorail kʼin Koltael ta sjabilal 30 te laj yakʼ ta ilel ti oy tajek ta yoʼonton yichʼel ta mukʼ Diose. Kʼalal kʼot ta Jerusalén xchiʼuk yajtsʼaklomtake «noj ta jchon-vacaxetic [la sta li chʼulnae], ta jchon-chijetic, ta jchon-palomaetic, xchiʼuc jel-taqʼuinetic chotajtic ta stsʼel stiʼil xmexa ta sjelic staqʼuinic». ¿Kʼusi la spas li Jesuse xchiʼuk kʼu yelan laj yil li yajtsʼaklomtake? (Kʼelo Juan 2:13-17, Ch).
8 Li kʼusi laj yal xchiʼuk la spas Jesuse jaʼ te vul-o ta sjolik li kʼusi yaloj David ta jun albil kʼop ta salmo liʼe: «Coʼol sʼelan tilemal cʼocʼ ta xʼabtej ta coʼnton ta sventa ti achʼulna ti tsots scʼoplal ta xcaʼie» (Sl 69:9, Ch). ¿Kʼu yuʼun vul ta sjolik taje? Yuʼun oy kʼusi toj xibal sba la spas li Jchanubtasvanej yuʼunike. Li jchonolajeletik ti lek xchʼam li kʼusitik chchonike, pe ti mu lekuk ti vaʼ yelan tspasike, te kapal skʼoplalik ek li bankilaletik ta chʼulnae, jech kʼuchaʼal paleetik xchiʼuk jchanubtasvanejetik. Kʼalal bat smak ta be Jesús li kʼusitik chopol tspasike xchiʼuk ti jamal laj yal ti chopol stalelalike, yakal me tspas sba ta yajkontra li jbabeetik ta relijione. Li yajtsʼaklomtake laj yaʼibeik lek smelolal ti jaʼ svinajeb ti oy tajek ta yoʼonton sna Dios li Jesuse, jaʼ xkaltik, li yichʼel ta mukʼ melel Diose. ¿Kʼusi smelolal ti oy tajek ta koʼontontik li yichʼel ta mukʼ Diose? ¿Kʼuxi te tsakal skʼoplal ti kʼalal sujom noʼox ta anil ta jpasbetik li yabtele? Jkʼeltik batel.
g95-S 22/10 paj. 31 par. 4
¿Mi oy van buchʼu xuʼ xcham ta vul oʼonton?
Oy buchʼutik chalik ta jaʼ van ta skoj at-oʼonton ti cham li Jesukristoe, yuʼun xi xa onoʼox albil skʼoplale: «Lilijem tajek yuʼun koʼonton li loʼiltaele xchiʼuk muʼyuk xa xpoxil li jyayijemale» (Sl 69:20). ¿Mi jaʼ van jech kʼot ta pasel ta melel taje? Xuʼ van, yuʼun kʼalal skʼan toʼox jayibuk ora xcham li Jesukristoe, tsots kʼusitik la snuptan. Maʼuk noʼox laj yil svokol ta sbekʼtal stakopal, yuʼun la svul tajek yoʼonton xtok (Mt 27:46; Lu 22:44; Ebr 5:7). Jech xtok, ta skoj ti la svul tajek yoʼontone, jaʼ van srasonal ti lokʼ talel «chichʼ xchiʼuk voʼ» kʼalal jombat ta lansa xokon ti jaʼtik toʼox xchamele. Kʼalal tuchʼanuk li sbe xchʼichʼel ta yoʼontone, jaʼ van ta skoj ti te la xchup sba chʼichʼ li ta yut xchʼilteʼe (cavidad torácica) o jaʼ van te la xchup sba li kʼusi pixil-o li yoʼontone (pericardio). Yuʼun li kʼusi pixil-o koʼontontike, oy kʼusitik xchupoj. Mu jnaʼtik lek bu jotukal lokʼ talel, pe kʼalal jombat li xokone xkoʼolaj ti lokʼ talel chʼichʼ xchiʼuk voʼe (Jn 19:34).
it-2-S paj. 669 par. 10
Jpets tsʼiʼlel ti oy svenenoale
Laj yichʼ xa onoʼox alel ti ch-akʼbat slajes «jpets tsʼiʼlel ti oy svenenoal» li Mesiase (Sl 69:21, tsʼib ta yok vun). Taje jaʼo kʼot ta pasel kʼalal akʼbat yuchʼ vino ti kapal ta chʼail tsʼiʼlel kʼalal muʼyuk toʼox tsjokʼanik ta teʼe. Kʼalal la spas prevae, muʼyuk la skʼan laj yuchʼ, yuʼun ti jech akʼbat yuchʼe jaʼ sventa xyochbe-o xkʼuxul li syayijemaltake. Kʼalal laj yichʼ tsʼibael ti kʼuxi kʼot ta pasel li albil kʼop taje, li ta Mateo 27:34 la stunes jpʼel kʼop ta griego ti kholḗ xie (chʼail tsʼiʼlel), ti jaʼ jech te chvinaj ek li ta Septuaginta ta Salmo 69:21. Pe li kʼusi la stsʼiba ta s-evanjelio li Markose chal ti jaʼ mirrae (Mr 15:23), jaʼ yuʼun xuʼ van oy buchʼutik tsnopik ti kʼalal chalbe skʼoplal «jpets tsʼiʼlel ti oy svenenoal» o «chʼail tsʼiʼlele» jaʼ van li mirrae. Yantik xtoke chalik ti kʼusi akʼbat yuchʼ li Jesuse xuʼ van kapal ta chʼail tsʼiʼlel xchiʼuk ta mirra.
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
w99-S 15/1 paj. 18 par. 11
Tukʼuk me koʼontontik kʼalal ta jpastik orasione
11 Epal krixchanoetike jaʼ noʼox tspasik orasion kʼalal oy kʼusi tskʼanike. Pe mu jechuk ta jpastik maʼ voʼotike, yuʼun ta skoj ti jkʼanojtik li Jeova Diose, ta jtojbetik ta vokol xchiʼuk ta jkʼupil kʼoptatik kʼalal ta jpastik orasion ta jtuktik o ta yeloval yantike. Xi la stsʼiba li Pabloe: «Mu me kʼusi xavul-o avoʼontonik jsetʼuk, jaʼ lek albeik Dios ta orasion li kʼusi chavul-o avoʼontonike, ta sjunul avoʼontonik xakʼanik vokol xchiʼuk tojik ta vokol kʼalal chapasik orasione; vaʼun li jun oʼontonal yuʼun Dios ti toj echʼ xa noʼox lek ti jaʼ mu sta li snopben krixchanoetike chchabi avoʼontonik xchiʼuk anopbenik ta stojolal li Kristo Jesuse» (Flp 4:6, 7). Maʼuk noʼox ta jpastik orasion kʼalal oy kʼusi ta jkʼantike, yuʼun skʼan jtojbetik ta vokol Jeova li kʼusitik yakʼojbutik ta mantal xchiʼuk li kʼusitik chtun kuʼuntike (Pr 10:22). Li jtsʼibajom yuʼun salmoe xi laj yale: «Kʼalal chatoj ta vokole, jaʼ xa chikʼbil matanal chavakʼbe Dios xchiʼuk kʼotuk ta pasel avuʼun li kʼusi avalojbe li Buchʼu toj toyol oye» (Sl 50:14). Li David eke xi laj yal ta jun kʼupil sba kʼejoje: «Ta jkʼupil kʼopta ta kʼejimoletik li sbi Diose, jech xtok, ta jmukʼibtasbe skʼoplal kʼalal ta jtojbe ta vokole» (Sl 69:30). ¿Mi mu jaʼuk jech skʼan jpastik kʼalal ta jpas orasion jtuktik o ta yeloval yantike?
5-11 YUʼUN AGOSTO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | SALMOS 70-72
Albo skʼoplal sjuʼel Dios «li jkʼol kuxlejal chtale»
w99-S 1/9 paj. 18 par. 17
Kerem tsebetik, chanubtaso li anopbenike
17 Sventa mu xapʼaj li ta spetsʼ Satanase, skʼan ti vikʼiluk-o asate xchiʼuk bateltike skʼan ti tsotsuk avoʼontone. Yuʼun maʼuk noʼox skʼan stsal avuʼun li prevaetik chakʼbot li achiʼiltak ta akerem atsebale, yuʼun skʼan stsal avuʼun xtok skotol li kʼusi chakʼ sba balumile. Li Davide xi laj yal ta s-orasione: «Kajval Jeova ti Mukʼul Jpasmantalote, voʼot spatobilot koʼonton; ta jkeremal onoʼox jpatoj koʼonton ta atojolal. [...] Dios kuʼun, ta jkeremal onoʼox achanubtasojun tal xchiʼuk yakal-o chkalbe skʼoplal li kʼusitik toj labalik sba apasoje» (Sl 71:5, 17). Li Davide ojtikinbil lek ti tsots yoʼontone. Pe ¿kʼusi ora ti lik tsatsubuk yoʼonton une? ¡Ta skeremal onoʼox! Yuʼun kʼalal chʼabal toʼox tstsak sbaik ta kʼop xchiʼuk li Goliate, laj yakʼ xa onoʼox ta ilel ti tsots yoʼonton kʼalal la smil jkot leon xchiʼuk jkot oso sventa xchabibe li xchijtak stote (1Sa 17:34-37). Manchuk mi oy kʼusitik labal sba la spas, jaʼ laj yakʼ ta ichʼel ta mukʼ li Jeovae, yuʼun xi laj yal ta stojolal li Diose: «Ta jkeremal onoʼox jpatoj koʼonton ta atojolal». Ta skoj ti jech la spas li Davide, tsal yuʼun li prevaetike. Jaʼ me jech li voʼot eke, mi chapat avoʼonton ta stojolal Jeovae, ta me xakʼbot stsatsal avoʼonton xchiʼuk avip sventa spas avuʼun ta kanal li balumile (1Jn 5:4).
g04-S 8/10 paj. 23 par. 3
¿Kʼu yelan skʼan xkiltik li buchʼutik oy xa sjabilalike?
Xi la spas orasion li jtsʼibajom yuʼun salmoe: «Mu xaviktaun komel mi limolibe; mu xajipun komel kʼalal muʼyuk xa kipale» (Sl 71:9). Li Diose muʼyuk chikta li yajtuneltak ti tukʼ yakʼoj sbaike akʼo mi mu xa kʼusi mas spas yuʼun chaʼiik. Li jtsʼibajom yuʼun salmoe maʼuk la skʼan laj yakʼ ta aʼiel ti tenbil xa komel yuʼun li Jeovae, moʼoj, yuʼun laj yakʼ venta ti kʼalal mas xa chmolibe, skʼan mas spat yoʼonton ta stojolal li Jpasvanej yuʼune. Li Jeovae tstsak ta venta ti tukʼ yakʼoj sba li yajtuneltake, jaʼ yuʼun tskoltaan ti kʼusi sjalil kuxulike (Sl 18:25). Ep ta velta ti jaʼ tstunes li ermanoetik yoʼ skoltaane.
Tunan ta stojolal Jeova yoʼ to mu xtal li chopol kʼakʼaletike
4 Mi oy xa ta sjaylajunebal jabil kʼusitik achanoj ta akuxlejale, xi xa jakʼbe abae: «¿Kʼuxi ta jtunes li jkuxlejal avie, yoʼ to tsotsun xchiʼuk ti oy to kipale?». Kʼuchaʼal yajtsʼaklom Cristo ti ep xa ajabilale, oy kʼusitik xuʼ xapas ti mu xuʼ spas li yantike. Jech kʼuchaʼal liʼe, xuʼ xajelubtasbe kerem tsebetik li kʼusitik achanoj ta stojolal Jeovae, xchiʼuk xuʼ xatsatsubtas yan yajtsʼaklomtak Cristo kʼalal chaloʼiltabe kʼusi aviloj ta akuxlejal kʼalal chatun ta stojolal li Diose. Li ajvalil Davide jaʼ jech laj yalbe ta orasion Dios ti akʼo x-akʼbat spas jeche. Xi la stsʼibae: «Dios cuʼun, oy cʼusi lec laj achanubtasun tal ta jqueremal [...]. Acʼo me molun xa, me sac xa jol, pero mu me xacomtsanun, Dios cuʼun. Ta to me xcalbe yaʼyic cʼu xʼelan atsatsal avuʼel, xchiʼuc cʼusitic toj mucʼtic laj apas li tsʼacal olnichʼonetic liʼi, xchiʼuc li bochʼotic tsʼacal to ta xtalique» (Sl 71:17, 18).
5 ¿Kʼuxi xuʼ xajelubtasbe yantik li kʼusitik xanaʼ xa spasel ta skoj ti jal xa kuxiemote? ¿Mi xuʼ van xavikʼ batel ta ana ermanoetik ti mas kerem tsebik to sventa tstabeik sbalil ti jmoj oyoxuke? ¿Mi xuʼ van xavalbe ti akʼo xbat xchiʼinoxuk ta cholmantal sventa chilik ti xamuyubaj chatun ta stojolal Jeovae? Xi laj yal li Eliú ta voʼnee: «Acʼo cʼopojicuc li bochʼo oy xa cʼusi snaʼique; acʼo yacʼ ta ilel sbijilic li bochʼo ep xa jabil xchʼielique» (Job 32:7). Li jtakbol Pablo eke, laj stijbe yoʼonton ermanaetik ti ep xa sjabilalik ti akʼo stsatsubtasik yan ermanaetik ta sventa li kʼusi chalike xchiʼuk li ta stalelalike. Xi la stsʼibae: «Jaʼ noʼox jech ec li meʼeletique [...] jaʼ acʼo yaqʼuic ta chanel li cʼusi leque» (Tit 2:3).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
it-1-S paj. 883 par. 5
Eufrates
Ti bu kʼalal smakoj li yosilal Israele. Li Diose laj yalbe Abraan ti chakʼbe snitilulal li osil ti «chlik talel ta yukʼumal Ejipto kʼalal to li ta mukʼta ukʼume, jaʼ li ukʼum Eufratese» (Je 15:18). Li kʼusi laj yal Diose jech to laj yichʼ albel yan velta li jteklum Israele (Eks 23:31; Dt 1:7, 8; 11:24; Jos 1:4). Li ta 1 Kronikas 5:9 chal ti kʼalal muʼyuk toʼox stsakoj yabtel li ajvalil Davide, oy junantik snitilulal li Rubene la sventainik batel li osil ti «te chlik ta takixokol balumil ta stsʼel ukʼum [Eufratese]». Pe ta skoj ti te van 800 kilometro snamal xkom li Eufrates ta stukʼil slokʼeb kʼakʼal ta Galaade (1Kr 5:10), jaʼ van skʼan chakʼ ta aʼiel ti jrubenetike lik sventainik batel li osil ti chlik ta stukʼil slokʼeb kʼakʼal ta Galaad kʼalal to ti bu chlik li takixokol balumil ta Siriae. Li takixokol balumil taje te to chkʼot kʼalal ta Eufrates («ta stuqʼuil sloqʼueb cʼacʼal cʼalal to ta stiʼ xocol banamil yoʼ bu xlic batel li ucʼum Eufratese», Che; «ta yeloval sloqʼueb cʼacʼal nopol xa ta stiʼil sbajtical banomil ti smacoj echʼel cʼalal to ucʼum Eufrates», Ch). Li kʼusi laj yal Jeovae jaʼ to kʼot ta pasel skotol kʼalal lik ventainvanuk li ajvalil David xchiʼuk Salomone. Taje jaʼo kʼalal och ta skʼob j-israeletik ti bu kʼalal smakoj li ajvalil ta Aram-Soba ti te chpaj ta stsʼak ta yukʼumal Eufrates ti jaʼ stsʼakinoj li snorteal Siriae (2Sa 8:3; 1Re 4:21; 1Kr 18:3-8; 2Kr 9:26). Ta skoj ti toj tsots skʼoplale, ep ta velta jaʼ noʼox chichʼ alel «Ukʼum» (Jos 24:2, 15; Sl 72:8).
12-18 YUʼUN AGOSTO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | SALMOS 73, 74
¿Mi itʼix chkiltik li buchʼutik muʼyuk chtunik ta stojolal Diose?
Li Jeovae «tskolta li buchʼutik chibajem yoʼontonike»
14 Li jtsʼibajom yuʼun Salmo 73 jaʼ jun jlevi vinik. Li jlevietike staojik jun mukʼta matanal ti xuʼ te xtunik ti bu chichʼ ichʼel ta mukʼ li Jeovae. Pe jun veltae, chibaj yoʼonton ta skoj ti la skʼelbe kʼu yelan xkuxlejalik li chopol krixchanoetik xchiʼuk li jtoybaetike. Maʼuk ti tskʼan tspas kʼusitik chopole. Pe lik itʼixajuk yoʼonton ta skoj ti lek yileluk li xkuxlejalike (Sl 73:2-9, 11-14). Yileluke, oy yuʼunik skotol: jkʼulejik, lek noʼox xkuxlejalik xchiʼuk mi jsetʼuk kʼusi tsvul-o yoʼontonik. Chibaj tajek yoʼonton li jtsʼibajom yuʼun salmoe, jaʼ yuʼun xi laj yale: «Ta melel, jecheʼ noʼox ti muʼyuk xchopolil koʼonton kakʼoj jbae xchiʼuk ti jpokoj jkʼob sventa chkakʼ ta ilel ti muʼyuk jmule». Jamal xvinaj ti xuʼ ox xnamaj ta stojolal li Jeovae.
w20.12 paj. 19, 20 par. 15, 16
Li Jeovae «tskolta li buchʼutik chibajem yoʼontonike»
15 (Lea Salmo 73:16-19, 22-25). Li jlevi vinike och batel «ti bu chʼul tajek yuʼun Diose» te oyik ek li yan j-israeletik ti yakal chichʼik ta mukʼ Jeovae. Vaʼun, te van la snopbe skʼoplal li kʼusi yakal tsnuptane xchiʼuk la spas orasion. ¿Kʼusi kʼot ta pasel un? Vul xchʼulel xchiʼuk laj yakʼ venta ti xuʼ xnamaj ta stojolal Jeova mi jech-o ch-itʼixaj yoʼontone. Jech xtok, kʼot ta nopel yuʼun ti te vaʼalik ti bu chʼulul li buchʼutik chopolike xchiʼuk ti muʼyuk kʼusi lek tstaike. ¿Kʼusi koltaat-o li jlevi vinik sventa mu xchibaj yoʼonton xchiʼuk ti mu x-itʼixaje? Jaʼ ti jechuk snopben kʼuchaʼal li Jeovae. Kʼalal jech la spase, jun xa yoʼonton kom xchiʼuk xmuyubaj. Xi laj yalbe li Jeovae: «Mi te oyun ta atojolale, muʼyuk kʼusi yan ta jkʼan li ta balumile».
16 ¿Kʼusi chakʼ jchantik? Mu x-itʼixaj koʼontontik ta skoj ti lek xa yilel xkuxlejalik li chopol krixchanoetike. Yuʼun j-echʼel be noʼox li smuyubajelike xchiʼuk muʼyuk chkuxiik ta sbatel osil (Ekl 8:12, 13). Mi lij-itʼixaj ta stojolalike, xuʼ me xijchibaj-o xchiʼuk xijlaj ta mantal. Mi oy jech laj kaʼi jbatik kʼuchaʼal li jlevi vinike, jchikintatik li tojobtasel chakʼbutik li Diose xchiʼuk jaʼ jchiʼintik li buchʼutik chtunik ta stojolale. Mi jaʼ jkʼanojtik mas li Jeovae, ta me xijmuyubaj ta melel xchiʼuk ta jtatik «li batsʼi mero kuxlejale» (1Ti 6:19).
Jchanbetik xchʼunel yoʼonton li Moisese
5 ¿Kʼuxi xuʼ xkuch kuʼuntik sventa mu xijtsʼuj ta spasel «li cʼusi sventa noʼox banamil ti jliquel noʼox xcuxet» oʼontonal chakʼe? Mu me xchʼay ta joltik ti mu jaluk chichʼ kʼupinel li tsatsal mulil chichʼ pasele. Mi oy xchʼunel koʼontontike jaʼ tskoltautik yoʼ xkiltik ti «banamile xchiʼuc li cʼusi chacʼ batuc coʼntontic yuʼune, ta onoʼox xlaj» (1Jn 2:15-17). Nopo kʼusi chkʼot ta stojolalik li buchʼutik tspas smulik ti mu sutes yoʼontonike. Li krixchanoetik taje oyik ta «be ti toj bilile [...]. Anil noʼox xuʼ chchamic; ta xiʼel noʼox xuʼ chlajic, jech ta xchʼayic o batel» (Sl 73:18, 19). Kʼalal chavichʼ akʼel ta preva ta spasel kʼusi chopole, xi xajakʼbe abae: «¿Kʼu van yelan ta jkʼan jkuxlejal ta tsʼakal?».
Mu me kʼusi smakutik stael li ichʼel ta mukʼ chakʼ Diose
3 Li buchʼu la stsʼiba li Salmo 73, snaʼoj lek ti Jeovae tstsakbat skʼob sventa xbeiltasat xchiʼuk ti x-ichʼat ta mukʼ ta melele (kʼelo Salmo 73:23, 24). ¿Kʼuxi chichʼ ta mukʼ yajtuneltak Jeova ti bikʼit yakʼoj sbaike? Ep ta tos ti kʼuyelan chichʼutik ta mukʼe. Jech kʼuchaʼal liʼe, chakʼbutik bendision kʼalal chakʼ kaʼibetik smelolal li kʼusi tskʼan yoʼontone (1Co 2:7). Mi ta jchikintabetik li kʼusi chal ta Skʼope xchiʼuk mi ta jchʼuntike, li ichʼel ta mukʼ chakʼbutike jaʼ ti lek chkil jbatik xchiʼuke (Snt 4:8).
4 Li Diose yakʼojbe yajtuneltak jun matanal ti jun yutsile, jaʼ li cholmantale (2Co 4:1, 7). Kʼalal ta jcholtik mantal sventa ta jkʼupil kʼoptatik li Jtotik ta vinajele xchiʼuk mi ta jkoltatik li yantike li stuke chichʼutik ta mukʼ ek. Yuʼun xi yaloj li Jeovae: «Jaʼ chquichʼ ta mucʼ ec li bochʼo chiyichʼun ta muqʼue» (1Sa 2:30). Jech un chaʼa, xuʼ me jtatik matanal ti lek jkʼoplaltik ta stojolale xchiʼuk li ta tsobobbaile (Pr 11:16; 22:1).
5 Mi chijnopaj ta stojolal Jeova xchiʼuk ta jchʼunbetik li kʼusi chalbutike, li Stuke chakʼbutik kʼusi lek ta tsʼakal, yuʼun li Vivliae xi onoʼox chale: «Jaʼ chayacʼot ta ichʼel ta mucʼ; jaʼ chayacʼbot avuʼunin o li avosilale, xchiʼuc chavil lec ta asat chichʼic ulesel scotol li jpasmuliletique» (Sl 37:34). Jaʼ yuʼun, jpatoj lek koʼontontik ti chkichʼtik ichʼel ta mukʼ yuʼun Dios kʼalal mi laj yakʼbutik li kuxlejal sbatel osile (Sl 37:29).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
it-2-S paj. 213 par. 6
Leviatan
Li ta Salmo 74 chalbe skʼoplal kʼuxi la spoj lokʼel steklumal li Diose, li ta versikulo 13 xchiʼuk 14 chal ti kʼuxi la spoj lokʼel li jteklum Israel ta Ejiptoe. Li ta loʼil liʼe, kʼalal chichʼ alel «mukʼtikil chanul voʼ» xie [ebreo than·ni·ním, plural tan·nín]», jaʼtik jech chichʼ albel skʼoplal li Leviatane. Kʼalal chichʼ vochʼbel sjolik li Leviatane, jaʼ van chalbe skʼoplal ti kʼu xa noʼox yelan laj yichʼik lajesel faraon xchiʼuk yajsoltarotak kʼalal lokʼik batel ta Ejipto li j-israeletike. Li voʼneal tsʼibetik ta arameo «Tárgum» muʼyuk chal li sjoltak Leviatane, yuʼun xi chale: «Li faraon xchiʼuk li soltarotak ti lek tsotsike» (koʼoltaso xchiʼuk Esekiel 29:3-5, ti bu tskoʼoltas li Faraon ta jun mukʼta chanul voʼ ti te oy ta ukʼum Niloe; koʼoltaso xtok ta Esekiel 32:2). Yaʼeluke, li kʼusi chal ta Isaias 27:1 ti ‹Leviatan› xie (li ta Septuaginta chal: «Li dragone»), jaʼ chalbe skʼoplal jun ajvalilal ti tsots sjuʼele: jun organisasion ta spʼejel balumil ti ventainbil yuʼun li kiletel chone ti dragon ojtikinbile (Ap 12:9). Li albil kʼop taje jaʼ chalbe skʼoplal ti chchaʼta yav li jteklum Israele, jaʼ yuʼun kʼalal chal Jeova ti chakʼbe kastigo li Leviatane, jaʼ skʼan xal ti chichʼ lajesel li Babiloniae. Pe li ta versikulo 12 xchiʼuk 13 maʼuk xa noʼox chalbe skʼoplal li Babiloniae, yuʼun chalbe skʼoplal xtok li Asiria xchiʼuk Ejiptoe. Jaʼ yuʼun, kʼalal chkalbetik skʼoplal Leviatan li ta loʼil liʼe, jaʼ skʼoplal jun organisasion o jun ajvalilal ti sventainoj spʼejel balumil ti tskontrainik li Jeova xchiʼuk yajtuneltake.
19-25 YUʼUN AGOSTO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | SALMOS 75-77
¿Kʼu yuʼun muʼyuk lek ti jtoy jbatike?
Li yajtuneltak Diose mu xkoʼolajik xchiʼuk li yan krixchanoetike
4 Kʼalal laj xaox yal Pablo ti ep buchʼutik tskʼan sba stukik xchiʼuk ti tskʼanik tajek li takʼine, laj to yal xtok ti «xtoyet xa chaʼi sbaik, jpʼel xalik» li krixchanoetike. Jech tspasik ta skoj ti oy kʼusi lek xtojobik spasele, ti toj kʼupil sba chaʼi sbaike, ti mas oy stakʼinike o ti lek ojtikinbilike xchiʼuk oy tajek ta yoʼontonik ti lekuk x-ilatik xchiʼuk ti x-ichʼatik ta mukʼ yuʼun li krixchanoetike. Jun vinik ti lek chanunajeme xi laj yalbe smelolal kʼu yelan stalelal li buchʼu toj toybae: «Xkoʼolaj ti spasoj jun skajleb smoton sdios li ta yut yoʼontone, vaʼun ti jaʼ te tskejan sba sventa xichʼ sba ta mukʼ stuke». Oy buchʼutik chalik ti muʼyuk lek li talelal taje, yuʼun kʼalal toj toyba li jun krixchanoe toj chopol chil ek kʼalal tstoy sba li yan krixchanoe.
5 Ta melel, li Jeovae toj chopol chil li toybaile. Jech kʼuchaʼal chal li Vivliae spʼajoj tajek «li bochʼo tstoy sba cʼu xʼelan [tskʼel] osile» (Pr 6:16, 17). Li toybaile tsnamajesutik ta stojolal li Diose (Sl 10:4). Jaʼ jech stalelal li Diabloe (1Ti 3:6). Kʼux ta alel ti oy tukʼil yajtuneltak Diose jaʼ jech tstoy sbaik ta skoj ti jaʼ chchanbeik stalelal li krixchanoetike. Jun ti buchʼu jech chichʼ albel skʼoplale jaʼ li Usiase. Li ajvalil ta Juda taje epal jabil tukʼ tun ta stojolal Jeova, pe li Vivliae chal ti «cʼalal ivinaj ti lec xuʼ yuʼune, lic stoy sba, pero jaʼ noʼox sventa isoc o. Lic spas cʼusi mu scʼan li Mucʼul Dios yuʼune, yuʼun iʼoch ta chʼulna; la xchicʼ pom te ta scajleb». Junchib jabil ta mas tsʼakale, li ajvalil Esekiase lik stoy sba ek, pe mu jaluk ti jech la spase (2Cr 26:16; 32:25, 26).
¿Kʼusi chakʼ jchantik li skʼelobil juʼelal la spas Jesuse?
11 Li kʼusi la spas Jesuse chakʼ jchantik ti skʼan bikʼit xkakʼ jbatike, yuʼun muʼyuk xtoyet xa laj yal ti la spas ta vino li voʼe. Jech xtok, muʼyuk la stoy sba ta skoj li kʼusitik la spase. Bikʼit laj yakʼ sba xchiʼuk jaʼ laj yakʼ ta ichʼel ta mukʼ li Stote (Jn 5:19, 30; 8:28). Mi ta jchanbetik stalelal li Jesuse, bikʼit me chkakʼ jbatik xchiʼuk muʼyuk ta jtoy jbatik ta skoj li kʼusi pasem kuʼuntike. Mu ventauk kʼu yelan yakal chijtun ta stojolal Jeova, mu jtoy jbatik. Jaʼuk kakʼtik ta ichʼel ta mukʼ li Dios ti chijtun ta stojolale (Jer 9:23, 24). Jaʼ noʼox sta-o Jeova ti xichʼ ichʼel ta mukʼe, yuʼun muʼyuk kʼusi xuʼ spas kuʼuntik ta jtuktik (1Ko 1:26-31).
12 Kalbetik skʼoplal kʼuxi yan xuʼ bikʼit xkakʼ jbatik kʼuchaʼal li Jesuse. Jnoptik noʼox ti oy jun mol ta tsobobbail ti jal la xchʼakbe yorail ta skoltael jun siervo ministerial ta xchapanel li baʼyel sdiskursoe. Ta skoj taje, li siervo ministeriale lek tajek kʼu yelan la sjelubtas xchiʼuk lek laj yaʼiik li ermanoetike. Pe kʼalal tsuts li tsobajele, xuʼ van oy buchʼu xi chalbe li mol ta tsobobbaile: «¿Mi mu jechuk ti lek tajek kʼu yelan laj yetʼes sdiskurso li ermanoe?». Mi xi van chal xanaʼ li mol ta tsobobbaile: «Jech, yuʼun voʼon la jkolta». O xi van chale: «Jech, lek tajek la spas». Li buchʼu bikʼit chakʼ sbae muʼyuk tskʼan ichʼel ta mukʼ ta skoj ti tskolta yantike, yuʼun jaʼ tsots skʼoplal chaʼi ti yiloj Jeova li kʼusi tspase xchiʼuk ti ep sbalil chile (koʼoltaso xchiʼuk Mateo 6:2-4; Ebreos 13:16). Li Jeovae xmuyubaj tajek kʼalal chil ti ta jkʼan bikʼit chkakʼ jbatik kʼuchaʼal li Jesuse (1Pe 5:6).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
w06-S 15/7 paj. 11 par. 4
Li kʼusi mas tsotsik skʼoplal ta yoxibal xchiʼuk ta xchanibal livro ta Salmose
76:10. ¿Kʼuxi xuʼ xichʼ ichʼel-o ta mukʼ Jeova «li skapemal sjol krixchanoe»? Kʼalal chakʼ permiso Dios ti xichʼik kontrainel li yajtuneltake, bateltike oy kʼusitik lek chkʼot ta pasel. Jech xtok, xuʼ me jtabetik sbalil, yuʼun jaʼ tstukʼibtasutik o chchanubtasutik. Pe sventa stsʼaki li chanubtasel chkichʼtike, li Jeovae muʼyuk te skʼeloj mi mu xa stsʼik kuʼuntik chil li jvokoltike (1Pe 5:10). Li skomenal skapemal sjolik krixchanoetike tskʼupiltas-o sba li Diose. Pe ¿mi chkil jvokoltik ti xuʼ xijcham-o une? Mi jech kʼot ta pasele, xuʼ me skʼupil kʼopta-o Jeova xtok. Yuʼun li buchʼutik chil ti tukʼ chkakʼ jbatike, xuʼ me xlik skʼupil kʼoptaik li Dios eke.
26 YUʼUN AGOSTO–1 YUʼUN SEPTIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | SALMO 78
Mu me jchanbetik li jtoyba j-israeletike
w96-S 1/12 paj. 29, 30 par. 5, 6
¿Kʼu yuʼun skʼan jvules ta joltik «li kʼusi kʼot ta pasel ta voʼnee»?
Li j-israeletike ep ta velta la xchʼay ta sjolik li kʼusitik kʼotem ta pasel ta voʼnee. ¿Kʼusi kʼot ta pasel un? «Ep ta velta laj yakʼik ta preva li Diose xchiʼuk laj yakʼbeik yatel yoʼonton li Buchʼu chʼul yuʼun Israele. Muʼyuk la svules ta sjolik li sjuʼele, li skʼakʼalil kʼalal pojatik lokʼel ta stojolal li jkontrainvaneje» (Sl 78:41, 42). Ta mas tsʼakale, li Jeovae la sten komel j-israeletik ta skoj ti muʼyuk xchʼunbat smantale (Mt 21:42, 43).
Li kʼusi la stsʼiba li jtsʼibajom yuʼun salmoe oy kʼusi lek chakʼ jchantik: «Ta jvules ta jol li yabteltak Jeovae; ta jvules ta jol li kʼusitik labalik sba apasoj ta voʼnee. Ta jnopbe skʼoplal skotol li avabteltake xchiʼuk ta jnopbe skʼoplal li atratotake» (Sl 77:11, 12). Kʼalal ta jnopbetik skʼoplal ti kʼu yelan tukʼ tunemutik talele xchiʼuk ti kʼu yelan yakʼoj ta ilel ti skʼanojutik li Jeovae, jaʼ tstij koʼontontik, tspat koʼontontik xchiʼuk ti jtojtik ta vokole. Jech xtok, kʼalal ta jnopbetik skʼoplal li kʼusi kʼotem ta pasel ta voʼnee, jaʼ chakʼ kipaltik sventa jechuk-o xijtun ta stojolal Jeova ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntike xchiʼuk ti xkuch batel kuʼun li jvokoltike.
w06-S 15/7 paj. 17 par. 16
Mu me ta bikʼtal kʼopojeluk jpastik skotol li kʼusitike
16 Mi chijbikʼtal kʼopoje, jaʼ me mas chbat ta koʼontontik li kʼusi ta jkʼan jtuktike xchiʼuk li jvokoltike, vaʼun muʼyuk xa ta jtsaktik ta venta li bendisionetik ta jtatik ti jaʼutik stestigo Jeovae. Sventa mu xlik bikʼtal kʼopojkutike, skʼan teuk ta jnopbentik li bendisionetik taje. Kalbetik skʼoplal junantik: jkotoltik jtaojtik jun mukʼta matanal ti kichʼojbetik sbi Jeovae (Is 43:10). Xuʼ jkʼopontik ta kʼusiuk noʼox ora li buchʼu chchikinta j-orasiontike xchiʼuk ti lekuk tajek xkil jbatik xchiʼuke (Sl 65:2; Snt 4:8). Jun noʼox koʼontontik, yuʼun jnaʼojtik lek kʼusi smakoj li mukʼul pasmantal yuʼun Jeovae xchiʼuk ti xuʼ tukʼ xijtun ta stojolale (Pr 27:11). Jech-o ta jcholtik batel li lekil aʼyej ta sventa li Ajvalilale (Mt 24:14). Xuʼ sak jol koʼontontik ta skoj ti kakʼoj xchʼunel koʼontontik li ta pojelal laj yakʼ Jesukristoe (Jn 3:16). Xuʼ jtatik skotol li bendisionetik taje mu ventauk li kʼusitik ta jnuptantike.
wp11 10/01 paj. 27 par. 3, 4
¿Mi chopol van chaʼi Jeova kʼalal oy kʼusi chopol ta jpastike?
Li jtsʼibajom yuʼun Salmoe xi chale: «Toj ep ta velta la stoy sbaic ta stojol te ta xocol banamil» (versikulo 40). Xi to chal xtoke: «La saʼbeic scʼacʼal yoʼnton yan velta noxtoc» (versikulo 41). Jech kʼuchaʼal chakʼ ta ilel li jtsʼibajome li jteklum taje nopajtik noʼox tstoy sbaik. Ti kʼuyelan mu xichʼik ta mukʼ li Jeovae te ilik ta taki xokol balumil, jaʼo kʼalal mu toʼox jaluk slokʼelik ta mosoil li ta Egiptoe. Te «lic chopol cʼopojicuc ta stojol» li Diose xchiʼuk la xchibal kʼoptaik ti xuʼ yuʼun xchiʼuk ti mi melel oy ta yoʼonton chkoltavane (Nu 14:1-4). Jlik livro sventa li buchʼutik tsjelubtasik ta yan kʼop li Vivliae chal ti jpʼel kʼop «la stoy sbaic ta stojol» xie, xuʼ la xi xichʼ alel «la stsatsubtas yoʼontonik ta stojolal Dios» o «laj yalbeik Dios ti moʼoje». Manchuk mi jech, ta skoj ti oy slekil yoʼonton li Jeovae kʼalal mi la sutes yoʼontonike chakʼbe perton. Pe akʼo mi jech, kʼalal mi echʼ xaʼox kʼuk sjalile chchaʼ pasik jech xtok. Jaʼ yuʼun jech-o la spasilanik (Sl 78:10-19, 38).
¿Kʼu van yelan laj yaʼi sba Jeova kʼalal ep ta velta valopatinat yuʼun li jteklum taje? Li versikulo 40 chal ti «ep laj yacʼbeic yat yoʼnton[e]». Ta yan Vivliae chal ti «laj soquesbeic yoʼnton» li Diose. Ta sventa li versikulo liʼe jlik livroe xi chale: «Li kʼusi skʼan xale jaʼ ti ta xchopol talelik li j-hebreoetike chakʼ-o at-oʼonton, jech kʼuchaʼal chaʼi sba jun totil kʼalal tstoy sba xnichʼone». Jech kʼuchaʼal chakʼbe yat yoʼonton stot smeʼ li jun nichʼonil ti tstoy sbae, li jtoyba israeletike laj «yacʼbeic yat yoʼnton li Chʼul Dios yuʼun Israele» (versikulo 41).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
w06-S 15/7 paj. 11 par. 5
Li kʼusi mas tsotsik skʼoplal ta yoxibal xchiʼuk ta xchanibal livro ta Salmose
78:24, 25. ¿Kʼu yuʼun chichʼ alel ti jaʼ «sveʼelik ta vinajel» xchiʼuk «span [anjeletik]» li manae? Taje maʼuk skʼan xal ti yuʼun jaʼ jech sveʼelik li anjeletike. Kʼalal chichʼ alel «sveʼelik ta vinajel» xie, jaʼ skʼan xal ti te likem talel ta vinajele (Sl 105:40). Ta skoj ti te oyik ta vinajel li anjeletike, kʼalal chichʼ alel «span [anjeletik]» xie, jaʼ noʼox van chakʼ ta aʼiel ti te likem talel ta stojolal Diose, ti te nakal ta vinajele (Sl 11:4). Jech xtok, li Jeovae xuʼ van jaʼ la stunes anjeletik sventa xakʼbe talel mana li j-israeletike.