KʼALAL CHTOY STOJOL LI KʼUSITIKE

Lekuk jtunes jtakʼintik

Vokol onoʼox chkaʼitik kʼalal chtoy stojol li kʼusitik chtun kuʼuntike. Pe oy kʼusitik xuʼ jpastik sventa mu toj vokoluk xkaʼitike.

¿KʼU YUʼUN TSOTS SKʼOPLAL TAJE?

Mi muʼyuk la jkʼeltik lek ti kʼu yelan ta jtunes li jtakʼintike, xuʼ me anil noʼox xlaj kuʼuntik, vaʼun mas to chkil jvokoltik xchiʼuk ta jvul koʼontontik. Pe oy kʼusitik stakʼ jpastik sventa lekuk jtunes li jtakʼintike, akʼo mi juteb noʼox kuʼuntik.

LI KʼUSI XUʼ JPASTIKE

Mu jmantik li kʼusi mu xtoj kuʼuntike. Mi muʼyuk la jmantike, jaʼ tskoltautik sventa masuk jun koʼontontik xchiʼuk ti oyuk jtakʼintik mi oy kʼusi la jnuptantik ta anile.

Sventa spas kuʼuntik taje, skʼan jtsʼibatik ti kʼu yepal ta jpastik kanale xchiʼuk jkʼeltik li kʼusi chtun kuʼuntik ta melele, vaʼun jtsʼibatik ti kʼu yelan ta jtunes li jtakʼintike. Kakʼtik persa ti jaʼuk noʼox jlajestik ti kʼu yepal la jtsʼibatike. Mi oy jel stojol li kʼusitik ta jmantik o ti kʼu yepal ta jpastik kanale, jeltik ek li kʼusi jtsʼibaojtike. Jech xtok, mi nupunemutike, skʼan jnop jchaʼvoʼaltik ti kʼu yelan ta jlajes li jtakʼintike.

Jpastik liʼe: Mi oy kʼusi ta jkʼan ta jmantike, mas lek mi la jtojtik skotole, ti mu jatsintike. Kʼalal jech ta jpastike, jaʼ tskoltautik sventa jaʼuk noʼox jlajestik ti kʼu yepal oy jtakʼintike xchiʼuk ti mu jtikʼ jbatik ta ilile. Ep buchʼutik yilojik ti ep sbalile. Jech xtok, jkʼeltik kʼu yepal oy jtakʼintik li ta vankoe o jtsʼibatik ti kʼu yepal ta jlajestik jujun kʼakʼale o ta jujun ue. Mi jech ta jpastike, mu me masuk ta jvul koʼontontik.

Vokol onoʼox sventa mu jlajes ep jtakʼintik. Pe mi jnopojtik lek ti kʼu yelan ta jtunestike, xuʼ me skoltautik. Vaʼun, mu masuk ta jvul koʼontontik ta skoj li takʼine.

«Tskʼel kʼu yepal chlaj yuʼun» (Lukas 14:28).

Baxbolukutik ta abtel. ¿Kʼusi xuʼ jpastik sventa oyuk-o kabteltike? Xuʼ xi jpastike: ta yorailuk noʼox xijkʼot xchiʼuk ta sjunuluk koʼontontik jpastik. Oyuk kʼusitik yan jpastik li ta kabteltike ti mu jaʼuk to jmalatik chkichʼtik albele, ichʼvankutik ta mukʼ, jchʼuntik li kʼusi chkichʼtik albele xchiʼuk kakʼtik persa ti masuk to xijtojob spasel li kabteltike.

Mu xkixtolan jtakʼintik. Xiuk jakʼbe jbatike: «¿Mi nopem xkaʼi ta jman li kʼusi muʼyuk chtun kuʼune o ti xuʼ xakʼbun jvokole?». Epal krixchanoetike nopem xaʼi tslajes stakʼinik ta droga, ta tajimoletik ta takʼin, ta sikʼolal o toj ep tsmanik pox. Skotol taje xuʼ xij-ipaj-o yuʼun xchiʼuk xuʼ muʼyuk xa kabteltik xijkom.

«Xmuyubaj noʼox li vinik ti tsta spʼijile [ . . . ], mas to x-echʼ slekil kʼuchaʼal li platae» (Proverbios 3:13, 14).

Jtsʼin jtakʼintik. Mi xuʼ chkiltike, jtsʼin jutuk jtakʼintik sventa jtunestik mi oy kʼusi la jnuptantik ta anile. Mi lij-ipaj, mi ipaj junuk kutsʼ kalaltik, mi chʼabal kabteltik lijkom o mi oy kʼusi yan la jnuptantike, mas jun koʼonton chkaʼi jbatik mi jtsʼinoj jutuk jtakʼintike.

«Tsnuptan skotolik li yorail kʼusitik chkʼot ta pasel ti muʼyuk malabile» (Eklesiastes 9:11).

Li kʼusitik xuʼ jpastik sventa jtsʼin jtakʼintike

Jmeltsan jtuk li jveʼeltike

Mi nopem xkaʼi ta jman jveʼeltik o li kʼusi chkuchʼtike, xuʼ me mas chlaj jtakʼintik xchiʼuk mu jnaʼtik kʼu yelan smeltsanojik. Pe mi la jmeltsan jtuktike, mas jutuk chlaj jtakʼintik. Sventa spas kuʼuntike, skʼan van jchʼakbetik mas yorail o ti xkakʼtik persae. Akʼo mi jech, xlokʼ venta mi jech ta jpastike.

Tojobkutik ta manolajel

Kʼalal chijbat ta manolajele, jtsʼibatik batel li kʼusi ta jmantike xchiʼuk jaʼuk noʼox jmantik tal.
Mi xlokʼ-o jtakʼintik xchiʼuk mi jaʼ mas yalel xlokʼe, ta ep jmantik li kʼusitik chtun kuʼuntike. Pe jkʼeltik lek ti oyuk bu stakʼ jkʼejtik li kʼusitik ta jmantik sventa mu soke.
Xuʼ jaʼ jmantik li kʼusitik mas yalelik stojole, pe ti lekik onoʼoxe.
Li ta internete, xuʼ van oy kʼusitik mas yalel stojol jtatik. Mi stakʼ jech xijmanolaj ti bu nakalutike, ¿mi xuʼ jech jpastik? Jech xtok, tskoltautik sventa jnaʼtik kʼu yepal ta jlajes jtakʼintik.
Xuʼ jaʼo xijmanolaj kʼalal mi yal stojol li kʼusi ta jsaʼtike. Jech xtok, xuʼ jkʼeltik ti bu mas yalel chchonolajike.

Jnoptik lek

Li buchʼutik tsmeltsanik selular o li yan kʼusitike nopolik noʼox kʼusitik tslokʼesik sventa masuk to spasik kanal takʼin. Jaʼ yuʼun, kʼalal mu to kʼusi jmantike xiuk jnoptike: «¿Mi ta melel skʼan jel li kʼusi oy kuʼune? Mi jeche, ¿mi skʼan xa noʼox jel o mi smala to? Mi skʼan xa jele, ¿mi persa jaʼ skʼan jman li bu mas achʼ lokʼem tale?».

Jmeltsantik li kʼusitik tsok kuʼuntike xchiʼuk jmantik li bu usado xae

Jkʼeltik lek li kʼusitik oy kuʼuntik jech kʼuchaʼal refrijerador, estufa o li yan kʼusitik oy kuʼuntik sventa mu sok ta anile. Pe mi soke, jmeltsantik. Jech xtok, muʼyuk me mas chlaj jtakʼintik mi jaʼ la jmantik li bu usado xae.

Jtsʼun jtuktik li kʼusitik ta jlajestike

¿Mi oy bu stakʼ jtsʼuntik jutebuk li kʼusitik stakʼ jlajestike? Mi la jtsʼuntike, muʼyuk xa mas chlaj jtakʼintik ta smanel. Jech xtok, xuʼ jchontik, jkʼelantik o jeltik xchiʼuk yantik li kʼusitik chlokʼ kuʼuntike.

«Li kʼusitik snopoj tspas li buchʼutik baxbolike jpʼel skʼoplal lek chkʼot ta pasel» (Proverbios 21:5).

«Nopolik noʼox ta jkʼelkutik kʼuxi stojol li kʼusitik chtun kuʼunkutike xchiʼuk ta jkʼelkutik jayib xa velta jtunesojkutik li tarjeta de creditoe» (Miles, Inglaterra).

«Kʼalal mu to chibatkutik ta manolajele, baʼyel ta jtsʼibakutik li kʼusitik chtun kuʼunkutike» (Jeremy, Estados Unidos).

«Nopolik noʼox ta jkʼelkutik mi xlokʼ-o jtakʼinkutik li kʼusi ta jkʼan ta jmankutike xchiʼuk ta jkʼej batel juteb jtakʼinkutik sventa jtuneskutik mi oy kʼusi la jnuptankutik ta anile» (Yael, Israel).

«Chkakʼbekutik xchan kalab jnichʼnabkutik kʼuxi xuʼ smeltsanik li kʼusitik tsok yuʼunike, ti mu persauk smanik achʼe. Taje te skʼoplal li jkarrokutike xchiʼuk li kʼusitik ta jnakutike. Jech xtok, chkakʼkutik persa xchiʼuk kajnil ti mu jmankutik li kʼusitik mas achʼ chlokʼanuk tale» (Jeffrey, Estados Unidos).

«Sventa mas jutuk jlajes jtakʼine, la jtsʼun jaykotuk kuni alakʼ xchiʼuk li kʼusitik stakʼ lajesele. Avie, li kʼusitik chlokʼ kuʼune chkakʼbe xtok li yantike» (Hono, Myanmar).

Jun vinik yakal tstulbe sat li kʼusitik stsʼunoje.