Pajan ti bu skʼan xapaje

TSOTS skʼoplal ti xapajilan ta loʼil kʼalal chavetʼes junuk mantale o kʼalal oy buchʼu chakʼopone. Mi mu xapaj ta loʼile, xuʼ van mu xaʼibeik smelolal li kʼusi chavale xchiʼuk solel anil chakʼopoj chilik. Mi xanaʼ lek ti bu skʼan xapaje, lek tajek ta aʼiel kʼalal chaloʼilaje. Jech xtok, kʼalal jnaʼtik lek bu skʼan xijpaje, jaʼ chkoltavan sventa xkakʼtik ta aʼiel li kʼusitik tsots skʼoplale, vaʼun chkʼot ta yoʼontonik li kʼusi chkaltike.

¿Kʼuxi xuʼ xanaʼ bu chapaj xchiʼuk kʼu sjalil?

Skʼan xijpajutik kʼalal yichʼoj signoetik sventa puntuasione. Kʼalal oy kʼusi tsʼibabile, toj tsots skʼoplal ti xichʼ akʼbel li signoetik sventa puntuasione. Tstunesik sventa tstsutsesik junuk orasion, ta jlom kʼopetike jaʼ sventa tstsutsesik li kʼusi laj yal jun krixchanoe o li kʼusi chal jlikuk vune. Jlom signoetik sventa puntuasione jaʼ chakʼ ta ilel kʼuxi snitoj sba sloʼilal li jujun orasione. Kʼalal chakʼel o chavapta jlikuk vun atuke, chavakʼ venta ti yichʼoj signoetik sventa puntuasione, pe kʼalal chakʼel ta yeloval krixchanoetike, skʼan chavakʼ ta aʼiel ta akʼopojel ti kʼusi signoetik sventa puntuasion yichʼoje. (Mi chakʼan to chanabe mas smelolale, kʼelo ta xchanobil 1: «Jech xakʼel kʼuchaʼal tsʼibabile».) Mi muʼyuk chpaj ti bu yichʼoj signoetik sventa puntuasion li buchʼu tskʼel vune, xuʼ vokol ta aʼiel li kʼusi tskʼel tale xchiʼuk xuʼ van xjel smelolal li aʼyeje.

Maʼuk noʼox me skʼan tsakel ta venta li signoetik sventa puntuasion sventa jnaʼtik ti bu skʼan xijpaje, skʼan jnaʼtik xtok kʼusi chalbe skʼoplal li jun orasione. Li buchʼu xtojob ta tsʼot karoe snaʼoj kʼusi ora mas kʼunkʼun chbat xchiʼuk snaʼoj kʼusi ora chpaj. Jaʼ jech skʼan jpastik ek kʼalal chijkʼopoje. Mi lek chachapan aba kʼalal oy aparte o kʼalal chakʼel vune xchiʼuk mi xanaʼ ti bu skʼan xapaje, kʼupil me sba ta aʼiel li aloʼile xchiʼuk lek ta aʼiel.

Kʼalal yakal chachapan aba sventa chakʼel vun ta yeloval krixchanoetike, xuʼ me skoltaot mi chavakʼbe senyail li ta avune. Tuneso junuk raya (|) mi jlikel noʼox chapaje, yan mi mas jale, tuneso chibuk (||). Mi chavakʼ venta ti chapajilan tajek ti bu mu sta-oe, akʼbo senyail ta lapis jujupʼel kʼop ti bu nitil skʼan chakʼel batele. Vaʼun kʼelo sjunul orasion. Ep li buchʼutik xchanojik xa yetʼesel mantale jech spasik ek kʼuchaʼal laj xa kalbetik skʼoplale.

Li kʼu yelan chijloʼilaj jujun kʼakʼale mu vokoluk chkaʼitik ti bu skʼan xijpaje, yuʼun jnaʼojtik lek li kʼusi ta jkʼan chkaltike. Pe mi nopem xavaʼi chapajilan noʼox kʼuk sjalikile, manchuk mi sta-o o mi mu sta-o, chchʼay sbalil li kʼusi chavale xchiʼuk mu xaʼiik lek li aʼyeje. Li ta xchanobil 4: «Lekuk xcholet li kʼusi chavale», tskoltaot sventa spas avuʼun li kʼusi laj xa kaltike.

Skʼan xijpaj kʼalal yan xa-o kʼusi chlik kaltike. Ti chijpaj jlikeluk kʼalal ya xan-o kʼusi chlik kaltik ti tsotsik skʼoplale, ta jkoltatik sventa snopbeik skʼoplal, ti akʼo yakʼik venta ti yan xa-o li kʼusitik chlik kaltike, vaʼun jaʼ jech mas chaʼibeik smelolal li jloʼiltike. Toj tsots skʼoplal ti xijpaj kʼalal yan xa-o kʼusi chlik kaltike, xkoʼolaj kʼalal ta jkʼunijestik kʼu stsatsal chijxanav kʼalal chijkʼot ta junuk eskina sventa ta jtuchʼtik li kayee.

Ti kʼu yuʼun solel sujom chkʼopojik jlom li buchʼu chetʼesik mantale, jaʼ xkaltik, ti muʼyuk chpajik kʼalal yan xa-o li kʼusi chlik yalike, jaʼ ta skoj ti toj ep li kʼusi tskʼan chalike. Ti jech nopem xaʼi chkʼopojike, jaʼ van ta skoj ti jech onoʼox chkʼopojik jujun kʼakʼale o jaʼ van ta skoj ti jech chkʼopojik li buchʼutik chchiʼinik ta loʼile. Pe muʼyuk lek chchanubtasvanik kʼalal sujom chkʼopojike. Mi oy ta avoʼonton ta melel ti akʼo xchikintaik xchiʼuk ti akʼo komuk ta sjolik li kʼusi chakʼan chavale, chʼakbo lek yorail sventa xavalbe lek smelolal. Teuk me ta ajol ti solel tsots skʼoplal skʼan xijpaj yoʼ lekuk xpʼejlajet li kʼusi chkaltike.

Mi chatunes junuk voskejo kʼalal chavetʼes junuk apartee, chapano ti jamaluk xvinaj ti bu skʼan xapaj kʼalal yan xa-o kʼusi chlik aval ti tsotsik skʼoplale. Mi kʼelbil noʼox chavakʼ batel li apartee, akʼbo senyail ti bu skʼan xapaj kʼalal yan xa-o kʼusi chlik aval ti tsots skʼoplale.

Mas me jal chijpaj kʼalal yan xa-o li kʼusi chlik kaltike, jaʼ mu sta kʼalal yichʼoj signoetik sventa puntuasione, pe maʼuk batsʼi jal xtok un, yuʼun mi jeche, chijchʼajub yuʼun. Mi batsʼi jal chapaj xtoke, xuʼ van tsnopik ti muʼyuk achapanoj abae xchiʼuk ti mu xa xanaʼ kʼusi chavale.

Skʼan xijpaj kʼalal oy kʼusi tsots skʼoplal chkakʼtik ta aʼiele. Mi lijpaj jlikeluk kʼalal oy kʼusi tsots skʼoplal laj kaltike o kʼalal oy kʼusi tsots skʼoplal la jakʼtike, chtun sventa chkakʼtik ta aʼiel li kʼusitik mas tsotsik skʼoplale. Chtun xtok sventa snopbeik skʼoplal li kʼusi chavale o jaʼ sventa oyuk-o ta yoʼontonik xchikintael li kʼusi to mas chaval batele. Nopbo baʼyel skʼoplal kʼusi jtosukal chakʼan chapas. Teuk me ta ajol ti jaʼ noʼox skʼan chapaj mi tsotsik skʼoplal ta melel li kʼusi chakʼan chavale, yuʼun mi mu jechuke, mu xa xakʼik venta li kʼusitik tsotsik skʼoplale.

Kʼalal la skʼel chʼul Tsʼibetik ta nail tsobobbail ta Nasaret li Jesuse, toj lek ti kʼu yelan paj jlikele. Jaʼ lik xchan li loʼil ta balbalvun yuʼun j-alkʼop Isaias ti bu chalbe skʼoplal li kʼusi tspas li Jesuse, pe kʼalal muʼyuk toʼox yaloj ti chkʼot xa ta pasele, la sbal li balbalvune xchiʼuk laj yakʼbe sutel li jtunele, vaʼun choti. Jaʼ yuʼun kʼalal kʼelbil xaʼox yuʼun skotol li buchʼutik te oyik li Jesuse, xi laj yale: «Chkʼot ta pasel avi li kʼusi tsʼibabil laj avaʼiike» (Luk. 4:16-21).

Skʼan xijpaj kʼalal oy kʼusi chbakʼ o chnike. Xuʼ van xkaʼitik chbakʼ karoetik o ch-okʼ junuk neneʼ kʼalal ta jcholtik mantal ta jujupʼej nae. Bakʼintike skʼan xijpaj ta skoj ti oy kʼusi chbakʼ kʼalal chketʼes jpartetike. Xuʼ van oy kʼusi chbakʼ jutuk li ta asambleae, pe xuʼ mas tsots xakʼopoj sventa mu xapaj ta yalel li mantale. Pe mi tsots tajek xchiʼuk ti chjalije, mas lek ti xapaj jlikeluke, yuʼun muʼyuk xa onoʼox chchikintaik li buchʼutik tee. Jaʼ yuʼun tsots skʼoplal skʼan xapaj jlikeluk sventa stabeik sbalil aʼyejetik li buchʼutik chchikintaike.

Skʼan xijpaj sventa xuʼ stakʼik li kʼusi ta jakʼtike. Akʼo mi muʼyuk chakʼ sloʼilik kʼalal chavetʼes apartee, tsots me skʼoplal ti xapaj jlikeluk sventa xuʼ stakʼ ta yoʼontonik li kʼusi chajakʼe. Mi oy kʼusi chajakʼ ti skʼan snopbeik skʼoplale, muʼyuk mas tstabeik sbalil mi muʼyuk jal chapaje.

Maʼuk noʼox me skʼan xijpaj kʼalal chketʼestik mantale, skʼan me xijpaj xtok kʼalal ta jcholtik mantale. Oy jlom krixchanoetike mu noʼox xpajik ta loʼil yilel. Mi jaʼ jechote, akʼo persa ta yakʼel ta akuxlejal li kʼusi laj xa kalbetik skʼoplale, vaʼun jech mas xa lek chaloʼilaj xchiʼuk li yantike xchiʼuk mas xa chatojob batel ta xcholel li mantale. Jech kʼuchaʼal laj xa jchantike, kʼalal chijpaj jlikeluke, mu xchʼajubik-o li buchʼu chaʼibutike, jech xtok jaʼ chkakʼtik-o ta aʼiel li kʼusitik mas tsotsik skʼoplale, vaʼun mas xa oy ta yoʼontonik chchikintaik li mantale xchiʼuk kʼupil sba chaʼiik.

Tsots me skʼoplal ti jchikintabe jbatik li jloʼiltike. Mas me chchikintaboxuk yantik mi xanaʼ xchikintael li voʼot eke xchiʼuk mi oy ta avoʼonton li kʼusi chalboxuke. Jaʼ yuʼun jal me jutuk xapaj sventa xuʼ xalik li kʼusi oy ta yoʼontonike.

Mas me lek kʼusi xuʼ xkʼot ta pasel mi chijloʼilaj xchiʼuk yajval na ta cholmantale. Jlom stestigotak Jeovae oy kʼusi lek kʼotem ta pasel yuʼunik mi laj xaʼox skʼoponik li yajval nae, chalbeik li kʼusi snopojike xchiʼuk oy kʼusi tsjakʼbeik. Chpajik jlikel sventa tstakʼ tal li kʼusi la sjakʼbeike xchiʼuk te oy-o ta sjolik kʼusi laj yal yajval na akʼo mi chloʼilajik-o batel. Kʼalal jal xaʼox chloʼilajik batele, li jcholmantaletike tsjakʼbeik to kʼusi tsnop li yajval nae. Yuʼun mi albatik yuʼun yajval na li kʼusi tsnop ta sventa li kʼusi yakalik sloʼiltaele, xuʼ mas to lek skoltaik (Prov. 20:5).

Jnaʼojtik onoʼox ti mu skotol krixchano lek tstakʼik li kʼusi ta jakʼtike. Akʼo mi yajkontratak li buchʼu la xchiʼin ta loʼil li Jesuse, paj onoʼox kʼuk sjalil yoʼ xuʼ stakʼik li kʼusi la sjakʼe (Mar. 3:1-5). Kʼalal mi oy kʼusi chajakʼbe junuk krixchanoe, tsnopbe skʼoplal li kʼusi la ajakʼbee, jaʼ yuʼun xuʼ van xal li kʼusi oy ta yoʼontone. Li kʼusi oy ta koʼontontik ta melel kʼalal chijlokʼ ta cholmantale, jaʼ ti akʼo xalbutik ta sjunul yoʼontonik ti kʼusi snopik li krixchanoetik ta sventa li kʼusi ta jakʼbetik ta Vivlia ti skʼan snop stukik li kʼusi tspasike (Evr. 4:12).

Skʼan me xijtojob lek sventa jnaʼtik ti bu skʼan xijpaje. Kʼalal lek jnaʼtik bu skʼan xijpaje, xpʼejlajet li kʼusi chkaltike xchiʼuk mas jal te oy-o ta sjolik li mantale.