«Icol li Noé xchiʼuc yan vucub xchiʼiltaque»

KʼALAL yakal chakʼ tsatsal voʼe te van stsoboj sbaik lek xchiʼuk yutsʼ yalal li Noee. Nopo noʼox avaʼi ti jaʼ noʼox xil-o sbaik li skasike, lek pilil satik chchikintaik ti tsots xlomomet voʼ li ta sba xchiʼuk ta xokontak li arkae. Chmak-o van jchikintik ti solel tsots tajek xlomomet li voʼe.

Pe muyubaj van tajek Noé kʼalal te skʼeloj li yutsʼ yalal ti skʼanoje, li yajnil ti tukʼ yakʼoj sbae, li skeremotak ti tukʼ yakʼoj sbaik xchiʼuk yajnilike. Akʼo mi toj tsots li kʼusi la snuptane jun yoʼonton laj yaʼi sba, yuʼun te xchiʼinojan li buchʼutik skʼanoje xchiʼuk ti tspasik li kʼusi leke. Jech xtok, lek oyik xchiʼuk kuxul komik. Ta melel, jaʼ van la sbeiltas yutsʼ yalal ta stojbel ta vokol Jeova ta orasion xchiʼuk ta skoj ti tsots tajek chbakʼ li voʼe lek van tsots kʼopoj sventa xaʼi yutsʼ yalal li kʼusi chale.

Li Noee lek tsots xchʼunel yoʼonton. Taje jaʼ li kʼusi tijbat-o yoʼonton Dios sventa xchabi li Noé xchiʼuk yutsʼ yalale (Hebreos 11:7). ¿Mi mu xa persauk xakʼ xchʼunel yoʼontonik kʼalal lik yakʼ voʼe? Mu jechuk, ta skoj ti tsnuptanik to tsatsal vokoliletike skʼan oyuk-o xchʼunel yoʼontonik sventa xkuch yuʼunik. Taje jaʼ jech chkʼot ta jtojolaltik ek ti oy tsatsal vokoliletik avie. Jaʼ yuʼun, jkʼeltik batel kʼuxi xuʼ jchanbetik xchʼunel yoʼonton li Noee.

«CHAʼVINIC [...] CʼACʼAL XCHIʼUC CHAʼVINIC [...] ACʼUBAL»

«Chaʼvinic (40) cʼacʼal xchiʼuc chaʼvinic (40) acʼubal xlomet noʼox li voʼe.» (Génesis 7:4, 11, 12.) Vaʼun li voʼe yantik noʼox xmuy, xmuy, xmuy tal tajek. Kʼalal jech chkʼot ta pasel taje, te laj yakʼ venta Noé ti yakal chchabi buchʼu lekik li Jeovae xchiʼuk tslajes li buchʼu chopolike.

Te lajik ta Nojelal ta voʼ li jtoybaetik ti jaʼ la slikesik li anjeletike. Ta skoj ti jaʼ la xchanbeik stalelal Satanás ti jaʼ noʼox tspas kʼusi tskʼan stuke, epal anjeletik «la scomtsanic li yavil acʼbili[k]» ta vinajel sventa xtal yikʼik antsetik xchiʼuk laj yil xnichʼnabik, ti nefilim sbiike (Judas 6; Génesis 6:4). Solel xmuyubaj van tajek Satanás kʼalal jech la spasik li anjeletike, yuʼun la sokesik li kʼusi mas mukʼ spasoj Jeovae: li krixchanoetike.

Akʼo mi jech, kʼalal yantik xmuy tal li voʼe persa laj yikta sbekʼtalik li anjeletik taje, joypʼijik yan velta ta espiritu xchiʼuk mu xa stakʼ xichʼik-o yan velta li sbekʼtalik kʼuchaʼal krixchanoetike. Laj yikta yajnilik xchiʼuk xnichʼnabtakik ta skoj ti chamik ta nojelal ta voʼe xchiʼuk te lajik ek skotol li yan krixchanoetike.

Kʼalal skʼan toʼox vukubuk siglo xvul li nojelal ta voʼe, li ta skʼakʼalil Enoque laj onoʼox yal ti tslajes chopol krixchanoetik li Jeovae (Génesis 5:24; Judas 14, 15). Li vaʼ kʼakʼale jaʼ xa noʼox tspasik kʼusitik chopol li krixchanoetike, tsokesik li Balumile xchiʼuk tsnojesik ta choplejal. Pe yakal xa chichʼik lajesel. ¿Mi xmuyubaj xa van li Noé xchiʼuk yutsʼ yalal ta skoj taje? ¡Mi jutebuk muyubajik-o!

Ta skoj ti oy xkʼuxul yoʼontone muʼyuk muyubaj ek li Diose (Ezequiel 33:11). Sventa ep buchʼutik kuxul xkomike ep kʼusitik la spas li Jeovae. Yuʼun laj yalbe Enoc ti akʼo yalbe krixchanoetik li kʼusi chtale xchiʼuk laj yalbe xtok ti akʼo spas jun arka li Noee. Taje oy van ta sjaylajunebaluk jabil la spas xchiʼuk yutsʼ yalal, ti te skʼeloj li krixchanoetik eke. Jech xtok, albat yuʼun Jeova ti akʼo «yal ta jamal cʼusi tucʼ ta pasel» li Noee (2 Pedro 2:5). Jech kʼuchaʼal pʼijubtasvanem xa onoʼox li Enoque, laj yal ti poʼot xa xichʼik chapanel krixchanoetik li Noé eke. ¿Kʼu van yelan takʼavik? Ta skoj ti te skʼeloj tal ta vinajel li kʼusi kʼot ta pasele, xi laj yalbe skʼoplalik ta mas tsʼakal li Jesuse: «Muc xchʼunic ti chtal li pulel ta voʼe. Jaʼ to la xchʼunic ti cʼalal itale, pero ilaj o scotolic» (Mateo 24:39).

Jnoptik xa noʼox ti kʼuyelan chaʼi sbaik ta yut arka li Noé xchiʼuk yutsʼ yalal ta slikebaltik kʼakʼal kʼalal smakoj xaʼox stiʼ arka li Jeovae. Xuʼ van nop xaʼi kʼusi tspasik xvaxakvoʼalik kʼalal xlomomet-o tajek voʼ li jujun kʼakʼal akʼobal ch-echʼe, chchabi sbaik ta jujuntal, chchʼubaik li bu nakalike xchiʼuk chakʼbeik kʼusi chtun yuʼun li chonbolometik ti te lapajtike. ¡Xyukʼlajet van tajek! Xchiʼuk xtal xbat noʼox van li mukʼta arkae. Kʼalal yantik xmuy, xmuy noʼox batel li voʼe, xkajet noʼox muyel ta sba voʼ li arkae, «te lic toyuc muyel ta banamil», jaʼ xkaltik, xkom to staylej vitsetik yuʼun li voʼe, vaʼun jaʼ te xkajet kʼotel li arkae (Génesis 7:17). Taje jaʼ skʼelobil sjuʼel Jeova, li Dios ti skotol xuʼ yuʼune.

Maʼuk noʼox tstoj ta vokol Noé ti chabiat xchiʼuk yutsʼ yalale, tstoj ta vokol xtok ti tunesat yuʼun Jeova ta spʼijubtasel li krixchanoetik ti te jikʼavike. Li jayib jabil tsots tajek abteje xuʼ van muʼyuk mas sbalil yilel li vaʼ kʼakʼale. Yuʼun mu skʼan xchikintaik li krixchanoetike. Jnoptik liʼe, oy van sbankiltak, yitsʼinab, xvixobtak, yixleltak, xjunichʼontak ti kuxulik toʼox kʼalal muʼyuk talem li Nojelal ta voʼe, pe muʼyuk la xchikintaik ek, yuʼun jaʼ noʼox la xchʼunik li yajnil, skeremotak xchiʼuk yalibtake (Génesis 5:30). Kʼalal te xa tikʼilik ta arka xvaxakvoʼalike jun yoʼontonik, yuʼun snaʼojik ti la xchʼakbeik yorail sventa xalbeik krixchanoetik ti xuʼ ox sta skolebike.

Ti kʼuyelan ta skʼakʼalil Noee, muʼyuk bu jelem-o li Jeovae (Malaquías 3:6). Li Jesuse laj yal ti jech kʼuchaʼal «icʼot ta pasel ta yorail li Noee» jaʼ jech li ta jkʼakʼaliltik eke (Mateo 24:37). Tsots me tajek skʼoplal kʼusitik chkʼot ta pasel li ta jkʼakʼaliltike, oy ep tsatsal vokoliletik ti jaʼ to chlaj mi tal slajeb li kʼusitik chopol oy ta balumile. Li avie jaʼ jech chpʼijubtasvanik li steklumal Diose, jaʼ tspʼijubtasik li buchʼu oy ta yoʼonton chchikintae. ¿Mi ta van xachʼun li pʼijubtasel taje? ¿Mi oy ta avoʼonton chapukbe batel skʼoplal yantik mi achanoj xa li kʼusitik melel ti chakʼ kolebale? Ta sventa taje lek xuʼ jchanbetik stalelal li Noé xchiʼuk yutsʼ yalale.

«COLIC LOQʼUEL TA NOJEL TA [VOʼ]»

Kʼalal te xkajet batel ta ba voʼ li arkae, jaʼ noʼox xaʼiik ti x-apʼlajet chbakʼ steʼeltak arka li buchʼutik te oyik ta yute. ¿Mi chat van yoʼonton Noé ta skoj ti toj tsots xyukʼlajet li voʼe o ti xuʼ xvokʼ li mukʼta arkae? Moʼoj. Li buchʼutik muʼyuk xchʼunel yoʼontonike xuʼ van chat-o yoʼontonik, pe li Noee mu jechuk. Xi chal li Vivliae: «Ta sventa xchʼunojel yoʼnton li Noee [...] la spas jun barco», jaʼ xkaltik, jun arka (Hebreos 11:7). ¿Kʼusi ti laj yakʼ-o xchʼunel yoʼontone? Oy kʼusi albat yuʼun Jeova ta melel, jaʼ ti xuʼ spat yoʼontonik ti chchabiat xchiʼuk yutsʼ yalal sventa kuxul xkomik li ta Nojelal ta voʼe (Génesis 6:18, 19). ¿Mi xuʼ van xchabi buchʼutik oyik ta arka li Buchʼu la spas vinajelbalumil xchiʼuk skotol li kʼusitik oye? Ta melel xuʼ yuʼun. Spatoj yoʼonton ta melel ti tspas kʼusi yaloj Dios li Noee. Jech onoʼox kʼot ta pasel, yuʼun «colic loqʼuel ta nojel ta [voʼ]» li Noé xchiʼuk yutsʼ yalale (1 Pedro 3:20).

Kʼalal echʼem xaʼox 40 kʼakʼal xchiʼuk 40 akʼobale paj li tsatsal voʼe. Li ta jkalendariotike tetik van ta disiembre ta 2370 kʼalal maʼuk toʼox jkʼakʼaliltik kʼot ta pasel taje. Pe mu teuk laj skʼoplal li kʼusitik chkʼot ta pasel ta stojolal li utsʼ alalil taje. Jaʼ noʼox stuk te xkajet ta ba nab xchiʼuk ta sjelavel to staylej vitsetik oy li arkae, ti te tikʼajtik krixchanoetik xchiʼuk chonbolometike (Génesis 7:19, 20). Jnoptik noʼox ti tsots ch-abtej xchiʼuk skeremotak li Noee, ti jaʼik li Sem, Cam xchiʼuk Jafet sventa chakʼbeik sveʼel li chonbolometike, ti sakikuke xchiʼuk ti lekikuk noʼoxe. Ta melel, li Jpasvanej yuʼun li chonbolometik taje xuʼ onoʼox yuʼun xtok sventa lekikuk-o ti kʼu sjalil echʼ li Nojelal ta voʼe.a

Jamal xvinaj ti oy lek ta venta yuʼun skotol kʼusitik chkʼot ta pasel li Noee. Yuʼun te chal ti kʼusi ora lik yakʼ voʼe xchiʼuk ti kʼusi ora paj xtoke. Jaʼ te xuʼ xkakʼtik venta ti te van 150 kʼakʼal ti noj ta voʼ li balumile. Ta tsʼakale lik yaluk li voʼe. Vaʼun oy jun kʼakʼale «te cajal icʼot ta jun vits te ta Ararat» li arkae, ti te oy ta yosilal Turquía li avie. Taje kʼot van ta pasel ta avril ta sjabilal 2369 kʼalal maʼuk toʼox jkʼakʼaliltike. Kʼalal echʼ xaʼox 73 kʼakʼale, jaʼ xkaltik, li ta junioe lik xa vinajuk li jol vitsetike. Vaʼun kʼalal echʼem xaʼox oxib ue, li ta septiembree, lik slokʼesbe jtuchʼ sba arka li Noee. Ti tsots abtej ta spasel taje xkuxet to van laj yaʼi kʼalal och sakil osil xchiʼuk lek siket ikʼ laj yaʼiik te ta yut li arkae. Ta slikebale, la spas preva mi lek xa oy xchiʼuk mi stakʼ xa naklebinel. La skolta batel jkot joj mut, pe te kʼuk sjaliluke xtal xbat noʼox, jaʼ noʼox van xuʼ te xkoti ta ba arka mi paj ta vilele; laj une la skolta batel jkot paloma ti tsutilan toʼox tal eke, jaʼ to ti la sta bu xuʼ xkotie (Génesis 7:24–8:13).

Li kʼusi tspas jujun kʼakʼal li Noee maʼuk tsots skʼoplal laj yaʼi, jaʼ mas tsots skʼoplal laj yaʼi li kʼusitik sventa mantale. Jnoptik ti nopajtik noʼox tspasik orasion xchiʼuk yutsʼ yalal li Noee xchiʼuk ti tsloʼiltaik ti kʼuyelan chabiatik yuʼun li Stotik ta vinajele. Kʼalal tspas kʼusi tsots skʼoplal li Noee laj onoʼox spat yoʼonton ta stojolal Jeova. Akʼo mi laj xa onoʼox yil Noé ti «lec xaʼox taquin li banamile», ti oy xaʼox van mas ta jun jabil te tikʼilike, muʼyuk la snop ti xuʼ sjam li tiʼ arkae xchiʼuk ti xikʼ lokʼel li yutsʼ yalal xchiʼuk chonbolometike (Génesis 8:14). Mu jechuk la spas, jaʼ la smala kʼusi ch-albat yuʼun li Jeovae.

Li jolil ta utsʼ alaliletik avie xuʼ ep kʼusi xchanbeik ti tukʼ laj yakʼ sba li vinik taje. Yuʼun baxbol, oy smalael yuʼun xchiʼuk chchabi li buchʼutik oy ta sba skʼelele. Pe jaʼ mas tsots skʼoplal chil li kʼusi tskʼan yoʼonton Jeovae. Mi jech oy xchʼunel koʼontontik kʼuchaʼal Noee xuʼ me jtatik ep bendision xchiʼuk li buchʼutik jkʼanojtike.

LOKʼANIK TAL TA ARKA

Vaʼun ta slajeb xae xi jal yal li Jeovae: «Locʼanic tal ta barco [o arka] achiʼuc li avajnil anichʼnabe xchiʼuc li avalibtaque» (Génesis 8:15-18). Li yutsʼ yalal Noee jech la spasik, vaʼun li chonbolometik eke tsʼaklivanik lokʼel. ¿Kʼuxi ti jech la spasike? ¿Mi te van snetʼ netʼ sbaik lokʼel? ¡Mu jechuk la spasik! Yuʼun li Vivliae chal ti xcholet lokʼike: «Ta jujuchop stsʼunbalik lokʼik li ta arkae» (Génesis 8:19, TNM). Kʼalal lokʼik xaʼox li ta arkae lek van sikiket laj yaʼiik li ikʼe, laj van skʼupinik ti kʼuyelan xvinaj li vits Ararate xchiʼuk ti lek chʼubabil xvinaj li Balumile. Muʼyuk xaʼox li nefilimetike, li choplejale, li jtoyba anjeletike xchiʼuk skotol li chopol krixchanoetike.b Ti kʼuyelan li xkuxlejalike xuʼ slikesik ta achʼ.

Pe snaʼoj lek kʼusi tspas li Noee, yuʼun lik yichʼ ta mukʼ Dios. La smeltsan skajleb matanal xchiʼuk laj yakʼbe chikʼbil matanal Jeova, jaʼ la stunes jlom li chonbolometik ti sak ta sba sat Diose, jaʼ xkaltik, li «vuccot stot xchiʼuc vuccot smeʼ» la stikʼik ochele (Génesis 7:2; 8:20). ¿Mi lek van laj yil Jeova taje?

Xi tstakʼ li Vivliae: «Icʼot ta stojol Mucʼul Dios li smuil yicʼ smotone». Akʼo mi laj yat tajek yoʼonton Jeova kʼalal noj ta choplejal li Balumile, jun xa noʼox yoʼonton laj yaʼi sba kʼalal laj yil jun utsʼ alalil ti oy ta yoʼonton ch-ichʼat ta mukʼe xchiʼuk ti tspasik li kʼusi tskʼan yoʼontone. Pe snaʼoj ti muʼyuk tukʼik xtoke, yuʼun xi to chal li tekstoe: «Li cristianoetique ta sbicʼtalic onoʼox ti jaʼ noʼox oy ta yoʼnton tspasic li cʼusi chopole» (Génesis 8:21). Jkʼeltik kʼuxi laj yakʼ ta ilel xkʼuxul yoʼonton ta stojolal krixchanoetik li Jeovae.

Kʼalal la stoy sbaik li Adán xchiʼuk Evae la sokes balumil li Diose, jaʼ yuʼun vokol tajek chchʼi li kʼusitik chichʼ tsʼunele. Pe kʼalal lokʼik ta arka li Noé xchiʼuk yutsʼ yalale mu xa jechuk. Li Lameque, Noé laj yakʼbe sbi xnichʼon ti «Kux oʼontonal» van skʼan xale, yuʼun laj yal ti jaʼ chakʼbe xkux yoʼonton krixchanoetik ti tsots chabtelanik balumile. Solel muyubaj van tajek Noé kʼalal laj yil ti kʼot ta pasel li albilkʼope xchiʼuk ti lek xa chchʼi li kʼusitik chichʼ tsʼunel ta balumile. Jaʼ yuʼun, mu labaluk sba chkaʼitik ti lik tsʼunolajuk li Noee (Génesis 3:17, 18; 5:28, 29; 9:20).

Li Diose laj yakʼbe mantaletik li snitilul Noé ti jamal ta aʼiel xchiʼuk ti mu tsotsuk ta pasel sventa xbeiltasat ta xkuxlejalik ti te tsakal skʼoplal ti mu stakʼ xmilvanik xchiʼuk ti mu chopoluk stunesik li chʼichʼe. Jech xtok, la spas jun trato xchiʼuk krixchanoetik li Diose, laj yal ti muʼyuk xa tslajes ta nojelal ta voʼ yan velta li kʼusitik kuxul ta Balumile. Sventa chakʼ ta ilel ti chkʼot ta pasel kʼusi chal li Jeovae oy kʼusi laj yakʼ ta ilel ti labal sbae: jaʼ li vaknakʼobale. Li avi eke chvul ta joltik xchiʼuk tspat koʼontontik li kʼusi laj yal Dios kʼalal chkiltik junuk vaknakʼobale (Génesis 9:1-17).

Ti yuʼun mu meleluk li sloʼilal xkuxlejal Noee, jaʼ noʼox te tsuts-o jechuk li ta vaknakʼobale. Pe kuxi ta melel xchiʼuk mu kʼunuk laj yaʼi li xkuxlejale. Li ta voʼnee jal toʼox tajek chkuxi li krixchanoetike, jaʼ yuʼun kuxi to 350 jabil li tukʼil vinik taje, ti kʼu sjalil taje laj to yichʼ tajek svokol. Jun veltae oy kʼusi chopol la spas, yuʼun yakub, pe mas to laj yil svokolik kʼalal la spas tsatsal mulil li smom ti Canaán sbie xchiʼuk la sta svokol sjunul yutsʼ yalal ta skoj taje. Li Noee laj to yil ti pʼajik ta mulil li snitilule, ti chichʼik ta mukʼ jecheʼ diosetike xchiʼuk ti tspasik choplejal li ta skʼakʼalil Nimrode. Akʼo mi jech, laj yil xtok ti oy lek xchʼunel yoʼonton li skerem ti Sem sbie, ti xuʼ jech xakʼbe xchan li yutsʼ yalale (Génesis 9:21-28; 10:8-11; 11:1-11).

Sventa xkuch kuʼuntik li vokoliletik eke skʼan oyuk xchʼunel koʼontontik. Skʼan jechuk jpastik kʼuchaʼal la spas Noé kʼalal oy buchʼutik mu skʼan xchʼunbeik smantal li melel Diose o kʼalal oy buchʼu mu xa skʼan xtun ta stojolale. Li yajtuneltak ti tukʼ chkuch yuʼun svokolike toj ep sbalil chil li Jeovae. Jech kʼuchaʼal laj yal li Jesuse «li bochʼo ta xcuch yuʼun cʼalal to ta slajebe jaʼ ta xcol» (Mateo 24:13).