¿Mi apasoj preva li pan ti chakʼ kuxlejale?

LI JTURISTAETIKE chviʼnajik xa. Yuʼun jal xa la skʼelik li kʼusitik lek ojtikinbil li ta voʼneal Belene xchiʼuk tskʼan tslajesik li veʼlil te tspasike. Oy jun ti laj yil jun veʼebal ti ta xchonik jtos veʼlil ti felafel sbie, li veʼlil taje yichʼoj juchʼbil garbanzo, chichol, tuix xchiʼuk yan itajetik ti xuʼ stikʼbeik ta yut li pan pita sbie (pan ti pasbil ta arinae). Ti kʼusi la slajesike akʼbat yipik sventa xuʼ xlik xanavikuk yan velta ta skʼelel li kʼusi yakal tskʼelike.

Akʼo mi mu snaʼik, pe li uni veʼlil naka to la slajesike koltaatik-o ta snaʼel li kʼusi toʼox chichʼ lajesel ta voʼnee. Li Belene jaʼ skʼan xal «Yavil Pan», yuʼun ta smilal noʼox jabiletik laj yichʼ pasel pan te (Rut 1:22; 2:14). Li pan pita sbie jaʼ jtos pan ti lek ojtikinbil li ta Belene.

Te xa van chanmiluk jabil ti tetik xkom ta sural Belene, li yajnil Abraham ti Sara sbie, la spas jayibuk pan ta sventa li oxvoʼ yajvulaʼalik ti muʼyuk bu smalaojike (Génesis 18:6). Toj echʼ noʼox lek li arina la stunes li Sarae, yuʼun yikʼaluk van pasbil ta jtos trigo ti mukʼtik lek sbekʼe o ta sevada. Solel sujom la spas li pane xchiʼuk xuʼ van ta akʼal o ta ton la staʼajes ti lek kʼokʼe (1 Reyes 19:6).

Jech kʼuchaʼal chal li loʼil liʼe, li yutsʼ yalal Abrahame tspas stukik li spanike. Ta skoj ti muʼyuk jun yavil bu oyik li utsʼ alalil taje, li Sara xchiʼuk li skiaratake chʼabal s-ornoik jech kʼuchaʼal oy toʼox yuʼunik ta Ure, ti bu toʼox nakalike. Jech xtok, jaʼ tstunesik li sbekʼtak trigo ti te xchʼi yoʼ bu oyike. Spasel li arinae ep abtel yichʼoj yuʼun skʼan stunesik jun molino o jtos choʼ.

Chanib sien jabil ta tsʼakale, li Smantal Moisese laj yal ti mi oy kʼusi la xchʼamunbe sbaike mu stakʼ skʼanbe sbaik ta prental li smolinoike, yuʼun jaʼ chjuchʼ-o sveʼelik (Deuteronomio 24:6). Ta melel, li Diose toj tsots skʼoplal chil ti oyuk smolinoik li utsʼ alaliletike, yuʼun mi chʼabal yuʼunike mu xuʼ spasik li spanike. (Kʼelo li rekuadro ti bu chal: «Kʼu toʼox yelan chichʼ pasel pan li ta skʼakʼalil Vivliae».)

PAN TI CHAKʼ KUXIUK LI KRIXCHANOE

Li jpʼel kʼop pan xie ep ta velta chichʼ tael ta Vivlia. Bakʼintik li jtsʼibajometik ta Vivlia kʼalal pan xiike jaʼ chalbeik skʼoplal li veʼlile. Li Jesuse laj yal ti xuʼ skʼan ta sjunul yoʼontonik li kʼusitik chtun yuʼunik li yajtuneltak Diose: «Acʼbun jveʼelcutic ta sventa li jun cʼacʼal liʼi» (Mateo 6:11). Li kʼusi la skʼan laj yal li Jesuse jaʼ ti xuʼ jpat lek koʼontontik ta stojolal Jeova ti chakʼbutik jujun kʼakʼal li jveʼeltike (Salmo 37:25).

Akʼo mi jech, oy kʼusi mas tsots skʼoplal ti jaʼ xkom to li pan o li veʼlile. Li Jesuse xi laj yale: «Muc ta vajuc noʼox ta xcuxi li cristianoe. Jaʼ ta xcuxi ta sventa scotol li scʼop chlocʼ ta ye Diose» (Mateo 4:4). Li Jesuse jaʼ chalbe skʼoplal ti chamik ox ta viʼnal jechuk li j-israeletik ti muʼyukuk akʼbat sveʼelik yuʼun li Diose. Taje jaʼo kʼot ta pasel kʼalal jaʼtik toʼox slokʼelik tal ta Egiptoe. Oy xa ta jun u te oyik ta takixokol balumil ta vits Sinaí li j-israeletike xchiʼuk chlaj xa li sveʼelike. La snopik ti chchamik ta viʼnale, jaʼ yuʼun xi lik bikʼtal kʼopojikuke: «[Li ta Egiptoe] jun noʼox coʼntoncutic chotoluncutic ta stsʼel binal tiʼbol chiveʼcutic, jaʼ to ti cʼu yepal xnoj jchʼutcutic oe» (Éxodo 16:1-3).

Ta melel li pan ta Egiptoe solel lek muik toʼox. Li vaʼ kʼakʼale oy toʼox jmeltsanej panetik ti xtojobik lek ta spasel kʼusiuk panile. Pe kʼalal la slokʼes tal ta Egipto steklumal li Jeovae, muʼyuk ti yuʼun oy ta yoʼonton ti xlajik ta viʼnale. Xi laj yalbee: «Ta xcacʼ yalel tal aveʼelic ta vinajel». Kʼot ta pasel li kʼusi laj yale, yuʼun li ta jujun sobe oy kʼusi te sak ti xkoʼolaj kʼuchaʼal taiv o job osile. Kʼalal ta sba velta laj yilik li j-israeletike, xi la sjakʼbe sbaike: «¿Cʼusi leʼe?». Xi takʼbatik yuʼun li Moisese: «Leʼe jaʼ manavaj laj yacʼ tal Mucʼul Dios sventa ta jveʼtic». Vaʼun laj yakʼbeik sbiin mana xchiʼuk jaʼ la slajesik li 40 jabil echʼe (Éxodo 16:4, 13-15, 31).a

Li ta slikebale xuʼ van toj labal sba laj yaʼiik ta lajesel mana li j-israeletike. Li ta Éxodo 16:18 chal ti «lec chiʼ ta veʼel jech chac cʼu chaʼal bicʼtal vaj ti bonbil ta pome» xchiʼuk oy ep sventa xlokʼik-o skotolik. Pe kʼalal echʼ batel kʼuk sjalile, lik snaʼik li jeltos veʼliletik oy ta Egiptoe. Xi lik yalike: «Li liʼ ta orae muʼyuc cʼusi yan ta jtatic, jaʼ noʼox puru manavaj» (Números 11:6). Ta mas tsʼakale xi ilinem laj yalike: «Iʼechʼ xa coʼntoncutic yuʼun li veʼlil liʼi» (Números 21:5). Ta slajebal xae, solel la sbajik xchiʼuk ibal sba laj yilik li ‹vaj ti lik talel ta vinajele› (Salmo 105:40).

LI PAN TI CHAKʼ KUXLEJALE

Li krixchanoetike ep kʼusitik ti muʼyuk mas sbalil chilike, li jtose jaʼ li pane. Pe li Vivliae chalbe skʼoplal jtos pan ti toj tsots skʼoplale, ti skʼan ep sbalil xkiltike. Li pan taje, ti la skoʼoltas kʼuchaʼal mana li Jesuse, ti la sbajik li j-israeletike, xuʼ jtabetik sbalil ta sbatel osil.

Li Jesuse xi laj yale: «Vuʼunun ti pan ti ta xacʼ cuxlejale. Ti amolmucʼtotic ta voʼnee laj sveʼic ti maná ta xocol banomile. Manchuc mi jech un, chamic onoʼox. Jaʼuc ti vuʼune ta xcalbe scʼoplal ti pan ti liquem talel ta vinajele. Ti buchʼu ta sveʼe mu xcham. Vuʼunun ti cuxul pan liquem talel ta vinajele. Ti buchʼu ta sveʼ ti pan taje, ta xcuxi o sbatel osil. Ti pan ti vuʼun ta xcaqʼue, jaʼ ti jbecʼtal jtacopale. Ta xcacʼ ta cʼabal yoʼ jech ta sta xcuxlejal scotol ti jnaclejetic ta banomile» (Juan 6:48-51, Ch).

Ep li buchʼutik te yakal chchikintaik li kʼusi chal Jesuse mu xaʼibeik smelolal, yuʼun ta lokʼolkʼop tstunes kʼalal pan xchiʼuk jbekʼtal xie. Pe taje maʼuk skʼan xal ti muʼyuk lek li lokʼolkʼop la stunese. Li pane jaʼ toʼox li kʼusi la slajesik li judioetik sventa xkuxiike, jech kʼuchaʼal li smoltotakik ti la slajesik mana sventa xkuxiik li 40 jabil te nakiik ta takixokol balumile. Li manae jaʼ jun matanal laj yakʼ Dios, pe muʼyuk chakʼ kuxlejal sbatel osil. Pe li matanal laj yakʼ li Jesuse xuʼ jtatik-o kuxlejal sbatel osil mi laj kakʼ xchʼunel koʼontontik ta stojolale. Ta melel, li Jesuse jaʼ li pan «ti ta xacʼ cuxlejale».

Kʼalal chijviʼnaje xuʼ van ta jsaʼ kʼusi jlajestik. Ta jtojbetik ta vokol Dios ta skoj ti ‹chakʼbutik li jveʼeltik ta sventa li jujun kʼakʼale› (Mateo 6:11). Kʼalal ta jkʼupintik li jveʼeltik jujun kʼakʼale, mu me xchʼay ta joltik ti toj ep sbalil li pan «ti ta xacʼ cuxlejale», li Jesucristoe.

¿Kʼuxi xuʼ xkakʼtik ta ilel ti ep sbalil chkiltik li pan «ti ta xacʼ cuxlejale», xchiʼuk ti mu jechuk xkakʼ ta ilel jtalelaltik kʼuchaʼal li j-israeletik ta skʼakʼalil Moisese? Li Jesuse xi laj yale: «Me acʼanojicune, chachʼunbicun scotol li jmantaltaque» (Juan 14:15). Jaʼ yuʼun, jchʼunbetik me li smantaltake xchiʼuk jkʼupintik me li pan ti mu sna xlaj skʼoplale (Deuteronomio 12:7).

[Tsʼib ta yok vun]

[Lokʼol ta pajina 9]

Kʼu toʼox yelan chichʼ pasel pan li ta skʼakʼalil Vivliae

Smeltsanel arina. Skotol kʼakʼal sob chlik smeltsanik arina li antsetike, yuʼun nopem xaʼiik ta skʼob tspasik (Proverbios 31:15; Mateo 24:41). Li ta skʼakʼalil moltotiletike, li trigo ti mas oye jaʼ jtos ti mukʼtik sbekʼe. Toj tsots ta lilinel li sbekʼe, jech oxal tsots abtel chakʼ, yuʼun chichʼ vochʼel ta molino o ta jtos choʼ. Baʼyel chichʼ akʼbel jutuk voʼ li sbekʼ trigoe, chichʼ vochʼel xchiʼuk chichʼ akʼel ta Kʼakʼal. Ta tsʼakale chichʼ tʼujbel lokʼel li yikʼobale xchiʼuk mi laje tsnoyik lek.

Kʼalal chjuchʼik arina yoʼ xlokʼik-o li utsʼ alalile xuʼ jal xichʼ. Jaʼ yuʼun li ta jteklumetike ta buyuk noʼox xkaʼitik «chbacʼ smulinoi[k]» (Jeremías 25:10). Pe li buchʼu jaʼ yabtel-o xjuchʼel trigoe tstunes jpʼej mukʼta ton ti jaʼ tsjoyoyin jkot chonbolome (Mateo 18:6, TNM).

Smeltsanel pan. Li yan kʼusi chichʼ pasele jaʼ ti chichʼ taʼajesel li pane. Chichʼ akʼbel voʼ li arinae, chichʼ votsʼel xchiʼuk chichʼ taʼajesel (Génesis 18:6). Jlom antsetike ta stunesik ton ti lek kʼokʼe xchiʼuk li yantike uni bikʼit orno (Levítico 2:4; Isaías 44:15). Li krixchanoetik ti tsots skʼoplalike, jech kʼuchaʼal li faraonetike, oy jmeltsanej panetik yuʼunik ti lek chanemike, pe ta mas tsʼakale li yan krixchanoetik eke lik xa sman li spanike (Génesis 40:17; 1 Samuel 8:13; Isaías 55:2). Li ta skʼakʼalil Jeremiase, li ta Jerusalene oy toʼox jun ‹xoraltik ti spasubil pan› sbie xchiʼuk li ta skʼakʼalil Nehemiase oy toʼox jun «toyol qʼuelub osil [ti] Hornoetic» sbie (Jeremías 37:21; Nehemías 12:38).