XCHANOBIL 28
KʼEJOJ 88 «Akʼbun kil li abetake, Kajval Jeova»
¿Kʼu yuʼun chtun kuʼuntik tojobtasel?
«Li pʼijilale te oy ta stojolal li buchʼutik tsaʼik tojobtasele» (PROV. 13:10).
LI K’USI CHALBE SKʼOPLALE
Li ta xchanobil liʼe, ta jkʼeltik kʼusi skʼan jpastik sventa jtabetik sbalil li tojobtasel chkichʼtik akʼbele.
1. ¿Kʼusi xuʼ jpastik sventa lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntike? (Proverbios 13:10; 15:22).
JKOTOLTIK onoʼox ta jkʼantik ti lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntik xchiʼuk ti lekuk xbat ta pasele. Sventa jechuk xkʼot ta pasele, li Skʼop Diose chalbutik ti skʼan onoʼox jkʼantik tojobtasele (kʼelo Proverbios 13:10; 15:22).
2. ¿Kʼusi yaloj tspas ta jtojolaltik li Jeovae?
2 Ta melel, jaʼ noʼox stuk Jtotik Jeova ti xuʼ xakʼbutik lekil tojobtasele. Jaʼ yuʼun, lek ti jkʼanbetik ta orasion sventa xakʼ jpʼijiltike. Xi onoʼox jamal yalojbutike: «Te kakʼoj batel jsat ta atojolal kʼalal ta jtojobtasote» (Sal. 32:8). Taje jaʼ skʼan xal ti te yakʼoj sat ta jtojolaltik sventa xakʼbutik li tojobtasel ti chtun kuʼuntike xchiʼuk tskoltautik ta yakʼel ta jkuxlejaltik.
3. ¿Kʼusi ta jkʼelbetik skʼoplal li ta xchanobil liʼe?
3 Li ta xchanobil liʼe, tskoltautik Skʼop Sdios sventa jkʼelbetik skʼoplal li chanib sjakʼobil ti oy van jech ta jnopbetik skʼoplale: 1) «¿Kʼusi talelal skʼan oyuk kuʼun sventa jtabe sbalil li tojobtasel chakʼbeikune?, 2) ¿buchʼu xuʼ jkʼanbe lekil tojobtasel?, 3) ¿kʼuxi xuʼ xkakʼ ta ilel ti ta melel ta jkʼan tojobtasele? xchiʼuk 4) ¿kʼu yuʼun mu stakʼ ti xkakʼbe snop yantik li kʼusi ta jkʼan ta jpase?».
«¿KʼUSI TALELAL SKʼAN OYUK KUʼUN?»
4. ¿Kʼusi talelal skʼan oyuk kuʼuntik sventa jtabetik sbalil li tojobtasel chij-akʼbate?
4 Sventa jtabetik sbalil li tojobtasel chij-akʼbate, skʼan bikʼit xkakʼ jbatik. Skʼan teuk ta joltik ti mas lek kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntik kʼalal ta jkʼanbetik tojobtasel li buchʼu ep xa kʼusi snaʼ o ti ep xa kʼusi yiloj talel ta xkuxlejale. Mi muʼyuk bikʼit chkakʼ jbatike, muʼyuk me tskoltautik li Jeovae xchiʼuk xnel noʼox chkaʼitik li tojobtaseletik ta jtatik ta Skʼope (Mik. 6:8; 1 Ped. 5:5). Pe mi bikʼit chkakʼ jbatike, muʼyuk ta jmak jchikintik kʼalal chkichʼtik akʼbel tojobtasel ti lokʼem ta Vivliae.
5. ¿Kʼu yuʼun xuʼ ox stoy sba li ajvalil Davide?
5 Jkʼeltik kʼusi xuʼ jchantik ta stojolal li ajvalil Davide, yuʼun bikʼit laj yakʼ sba akʼo mi ep kʼusitik pasem tal yuʼun xchiʼuk ti oy kʼusitik xtojob spasele. Kʼalal jal toʼox skʼan x-och ta ajvalile, xtojob xa onoʼox lek ta stijel arpa xchiʼuk chbat stijbe son li ajvalil Saule (1 Sam. 16:18, 19). Kʼalal tʼujat yuʼun Jeova sventa jaʼ xa x-och ta ajvalile, akʼbat chʼul espiritu, vaʼun pas ta tsatsal vinik (1 Sam. 16:11-13). Ta skoj ti ep la smil yajkontratak xchiʼuk ti la smil li natil Goliat ti jaʼ jun jfilisteae, kʼupil kʼoptaat yuʼun li jteklume (1 Sam. 17:37, 50; 18:7). Ti jtoybauke, xi van laj yale: «Ep xa kʼusi pasem talel kuʼun, muʼyuk buchʼu xuʼ xtal stojobtasun». Pe li stuke bikʼit laj yakʼ sba.
6. ¿Kʼuxi jnaʼojtik ti ta sjunul yoʼonton la xchʼam tojobtasel li Davide? (Kʼelo xtok li lokʼol ta pajina 1).
6 Kʼalal ochem xa ox ta ajvalil li Davide, la stʼuj lek yamigotak sventa x-akʼbat lekil tojobtaseletik (1 Kron. 27:32-34). Taje mu labaluk ta aʼiel, yuʼun kʼalal skʼan toʼox x-och ta ajvalile, lek snaʼ xchʼam li tojobtasel chichʼ akʼbele, mu ventauk mi jaʼ jun vinik o jun ants ti buchʼu chtojobtasate. Jun veltae, tojobtasat yuʼun li Abigaile. Li smalal ti Nabal sbie jaʼ jtoyba vinik, jaʼ noʼox tspas li kʼusi tskʼan stuke xchiʼuk mu snaʼ stoj ta vokol. Pe li Davide bikʼit laj yakʼ sba xchiʼuk la xchʼun li kʼusi albate, vaʼun muʼyuk la spas li kʼusi toj chopole (1 Sam. 25:2, 3, 21-25, 32-34).
Li ajvalil Davide bikʼit laj yakʼ sba xchiʼuk la xchʼun li kʼusi laj yal Abigaile (Kʼelo parafo 6).
7. ¿Kʼusi xuʼ jchantik ta stojolal li Davide? (Eklesiastes 4:13; kʼelo xtok li lokʼoletike).
7 Oy kʼusi xuʼ jchantik ta stojolal li Davide. Jtose, jaʼ ti mu jnoptik ti jnaʼtik xa skotol o ti mu xa persauk buchʼu stojobtasutik ta skoj ti oy kʼusi xijtojob lek spasel o ti oy kʼusi jbainojtike. Yan xtoke, skʼan jchʼamtik ta sjunul koʼontontik li tojobtasel chij-akʼbate, mu ventauk ti buchʼu chakʼbutike (kʼelo Eklesiastes 4:13). Kʼalal jech ta jpastike, jaʼ tskoltautik sventa mu jpastik tsatsal mulil ti xuʼ xkil-o jvokoltike o ti xil svokol kuʼuntik li yantike.
Skʼan jchʼamtik ta sjunul koʼontontik li tojobtasel chij-akʼbate, mu ventauk ti buchʼu chakʼbutike. (Kʼelo parafo 7).c
«¿BUCHʼU XUʼ JKʼANBE LEKIL TOJOBTASEL?»
8. ¿Kʼu yuʼun lek ti jaʼ la skʼanbe tojobtasel Jonatan li Davide?
8 Oy to kʼusi xuʼ jchantik ta stojolal li Davide, yuʼun jaʼ noʼox la skʼanbe tojobtasel li buchʼu 1) lek xil sba xchiʼuk Jeovae xchiʼuk 2) ti snaʼoj lek li kʼusi yakal tsnuptane. Kalbetik skʼoplal liʼe, kʼalal tskʼan ox chchapan skʼop xchiʼuk li ajvalil Saule, la skʼanbe tojobtasel li Jonatan ti jaʼ xnichʼon Saule. ¿Kʼu yuʼun ti jaʼ la skʼanbe koltael li Jonatane? Yuʼun lek xil sba xchiʼuk Jeova xchiʼuk xojtikin lek li Saule (1 Sam. 20:9-13). ¿Kʼuxi xuʼ jchanbetik stalelal li David eke?
9. ¿Buchʼu xuʼ jkʼanbetik tojobtasel kʼalal chtun kuʼuntike? Albo junuk skʼelobil (Proverbios 13:20).
9 Kʼalal ta jkʼantik junuk tojobtasele, mas lek ti jaʼuk jkʼanbetik li buchʼu 1) lek xil sba xchiʼuk Jeovae xchiʼuk 2) ti snabeuk skʼoplal li kʼusi ta jakʼtike (kʼelo Proverbios 13:20).a Kalbetik junuk skʼelobil, jnoptik noʼox ti oy junuk kerem ti tskʼan tsaʼ yajnile. ¿Buchʼu van xuʼ skʼanbe koltael? Mi jaʼ tskʼanbe koltael junuk yamigo ti muʼyuk nupuneme, xuʼ onoʼox x-akʼbat lekil tojobtaseletik ti lokʼemik ta Vivliae. Pe mi jaʼ la sjakʼbe junuk nupultsʼakal ti lek oyik ta mantal, ti xojtikin lek, ti xmuyubajik noʼox xchiʼuk ti oy xa kʼuk sjalil snupunelike, mas lek xuʼ xtojobtasat xchiʼuk ch-albat li kʼusi yiloj talel ta xkuxlejalike.
10. ¿Kʼusi xa ta jkʼeltik batel?
10 Laj xa jkʼeltik talel jtos talelal ti xuʼ skoltautike xchiʼuk ti buchʼu xuʼ jkʼanbetik lekil tojobtasele. Avi une, jaʼ xa ta jkʼelbetik batel skʼoplal kʼuxi xuʼ xkakʼtik ta ilel ti ta melel ta jkʼantik tojobtasele xchiʼuk ti kʼu yuʼun mu stakʼ ti jaʼuk snop yantik li kʼusi ta jkʼan ta jpastike.
«¿KʼUXI XUʼ XKAKʼ TA ILEL TI TA MELEL TA JKʼAN TOJOBTASELE?»
11, 12. 1) ¿Kʼusi ti mu stakʼ jpastike? 2) ¿Kʼusi la spas Reoboam kʼalal oy kʼusi la snop tspas ti tsots skʼoplale?
11 Bateltike, xuʼ van oy buchʼu skʼanbutik tojobtasel sventa snaʼ li kʼusi tspase, pe ti snopoj xa onoʼox lek li kʼusi tspase, jaʼ xa noʼox tskʼan chkalbetik ti lek li kʼusi kʼotem ta nopel yuʼune. Kʼalal jech tspase, jamal chakʼ ta ilel ti muʼyuk tskʼan tojobtasel ta melele. Li kʼusi chopol la spas li ajvalil Reoboame xuʼ spʼijubtasutik jkotoltik.
12 Kʼalal cham li Salomone, jaʼ xa och ta ajvalil ta Israel li xnichʼon ti Reoboam sbie. Li vaʼ orae, jun toʼox yoʼonton li jteklume, pe li j-israeletike la skʼanbeik parte li Reoboame, yuʼun tsnopik ti tsots akʼbat svokolik ta abtel li Salomone. Jaʼ yuʼun, laj yalbeik Reoboam ti akʼo xyochbat li yabtelike. Li ajvalile laj yalbe j-israeletik ti ta to snopbe skʼoplale. Lek li kʼusi la spase, yuʼun jaʼ la skʼanbe tojobtasel li moletik ti jaʼ toʼox tskoltaik li Salomone (1 Rey. 12:2-7). Akʼo mi jech, muʼyuk la xchʼun li kʼusi albate. ¿Kʼu yuʼun? ¿Mi snopoj xa onoʼox van li kʼusi tspase, ti jaʼ xa noʼox tskʼan ti oyuk buchʼu x-albat ti lek li kʼusi snopoj tspase? Mi jaʼ jeche, jaʼ van ta skoj ti la skʼanbe tojobtasel li yamigotak ti mas to keremike, vaʼun jaʼ xa lek laj yaʼi li kʼusi albate, yuʼun jaʼ xa onoʼox jech snopoj tspas (1 Rey. 12:8-14). Li Reoboame la xchʼun li kʼusi albate. Ta skoj taje, la xchʼak sba li jteklume xchiʼuk naka vokolil la snuptan kʼalal jaʼo ajvalilaje (1 Rey. 12:16-19).
13. ¿Kʼusi xuʼ skoltautik sventa xkakʼtik ta ilel ti ta melel ta jkʼantik tojobtasele?
13 ¿Kʼusi xuʼ jchantik ta stojolal li Reoboame? Mi ta jkʼantik koltaele, skʼan xkakʼtik ta ilel ti ta melel ta jkʼantik tojobtasele, jaʼ xkaltik, ti ta jeltik li kʼusi kʼotem xa ta nopel kuʼuntike. Xiuk jnopbetik skʼoplale: «Mi la jkʼan junuk tojobtasele, pe ti yan-o kʼusi chalbeikun kʼuchaʼal jnopoje, ¿mi ta van jpʼaj ta anil?». Kalbetik junuk skʼelobil.
14. ¿Kʼusi ti skʼan teuk ta joltike? Albo junuk skʼelobil (kʼelo xtok li lokʼole).
14 Jnopbetik skʼoplal junuk ermano ti ch-albat junuk abtelal ti lek chtojate, pe ti skʼan xikta komel kʼuk sjalil li yutsʼ yalale. Kʼalal mu to chchʼam li abtelale, tskʼanbe tojobtasel jun mol ta tsobobbail. Vaʼun, ch-akʼbat yil ta Vivlia ti jaʼ mas tsots skʼoplal ti xchabi ta mantal li yutsʼ yalale (Efes. 6:4; 1 Tim. 5:8). Pe li ermanoe muʼyuk lek laj yaʼi li kʼusi albat yuʼun li mol ta tsobobbaile, vaʼun chchol jakʼbe ermanoetik jaʼ to ti oy buchʼu xi x-albate: «Lek, chʼamo li abtelale». ¿Mi ta melel tskʼan junuk tojobtasel o mi snopoj xa onoʼox lek li kʼusi tspase xchiʼuk ti jaʼ xa noʼox tskʼan chaʼi ti oyuk buchʼu x-albat ti lek li kʼusi tspase? Teuk ta joltik ti ven xloʼlavan li koʼontontike (Jer. 17:9). Bateltike, li tojobtasel ti chtun kuʼuntike jaʼ li bu mas vokol chkaʼitik ta xchʼamele.
¿Mi ta melel ta jkʼan tojobtasel o mi jnopoj xa lek li kʼusi ta jpase xchiʼuk ti jaʼ xa noʼox ta jkʼan chkaʼi ti oyuk buchʼu xalbun ti lek li kʼusi ta jpase? (Kʼelo parafo 14).
«¿MI STAKʼ TI XKAKʼBE SNOP YANTIK LI KʼUSI TA JKʼAN TA JPASE?»
15. ¿Kʼusi ti mu stakʼ jpastike, xchiʼuk kʼu yuʼun?
15 Li Jeovae oy ta yoʼonton ti jnoptik ta jujuntal li kʼusi ta jnop ta jpastike (Gal. 6:4, 5). Jech kʼuchaʼal laj xa jchantik talele, kʼalal muʼyuk to jnopoj kʼusi ta jpastike, lek ti jsaʼtik beiltaseletik ta Vivlia xchiʼuk jkʼanbetik tojobtasel li ermanoetik ti yijik ta mantale. Pe li kʼusi muʼyuk leke jaʼ ti ta jkʼantik xa albel li kʼusi skʼan jpastike. Jaʼ yuʼun, mu me xiuk jakʼbetik li buchʼu jpatoj koʼontontik ta stojolale: «Ti voʼotuke, ¿kʼusi chapas?». Jech xtok, muʼyuk lek ti naka noʼox ta jchanbetik li kʼusi tspas yantike, ti muʼyuk jnopojbetik lek skʼoplal li kʼusi ta jpastike.
16. ¿Kʼusi skʼan xkʼot ta nopel yuʼunik li yajtsʼaklomtak Kristo ta Korintoe? (1 Korintios 8:7; 10:25, 26).
16 Kalbetik skʼoplal kʼusi kʼot ta pasel ta baʼyel siglo li ta tsobobbail ta Korintoe. Li yajtsʼaklomtak Kristoe skʼan snopik mi tstiʼik li bekʼet ti xuʼ van akʼbil xa ta smoton santoetike. Xi albatik yuʼun li Pabloe: «Jnaʼojtik ti muʼyuk sbalil ta balumil li santoetike xchiʼuk ti kʼajomal noʼox oy jun Diose» (1 Kor. 8:4). Jaʼ yuʼun, junantike kʼot ta nopel yuʼunik ti tsman stiʼik li bekʼet ti akʼbil xa van ta smoton santoetike. Pe junantike kʼot ta nopel yuʼunik ti muʼyuk tstiʼike, yuʼun chopol chaʼi li sjol yoʼontonike (kʼelo 1 Korintios 8:7; 10:25, 26). Yuʼun ta jujuntal tsnopik li kʼusi tspasike. Li Pabloe muʼyuk onoʼox laj yalbe jkorintoetik ti akʼo xalbeik yantik li kʼusi skʼan spasike o ti xchanbeik li kʼusi tspas yantike. Moʼoj, yuʼun xi laj yal ta Romanos 14:10 kʼalal ta 12: «Ta jujuntal chchapanutik Dios ti kʼu yelan ta jpastike».
17. ¿Kʼusi xuʼ xkʼot ta pasel mi jaʼ noʼox ta jchantik li kʼusi tspas yantike? Albo junuk skʼelobil (kʼelo xtok li lokʼoletike).
17 ¿Kʼusi van xuʼ jnuptantik li avi eke? Kalbetik skʼoplal ta sventa li sbikʼtal chʼakbenaltak chʼichʼe. Jkotoltik skʼan jnoptik mi ta jchʼamtik o mi moʼoj.b Xuʼ van vokol chkaʼibetik smelolal ta sventa li sbikʼtal chʼakbenal chʼichʼe, pe ta jujuntal oy ta jbatik snopel li kʼusi ta jpastike (Rom. 14:4). Mi jaʼ noʼox ta jchanbetik li kʼusi tspas yantike, muʼyuk me lek ta jchanubtastik li jol koʼontontike. Sventa jchanubtastike, skʼan jnop jtuktik li kʼusi ta jpastike (Ebr. 5:14). Mi oy kʼusi ta jnop ta jpastike, baʼyel skʼan jsabetik skʼoplal xchiʼuk jsaʼtik beiltaseletik ta Vivlia ti xuʼ skoltautike. Pe mi mu xkaʼibetik-o smelolale, lek onoʼox ti jkʼanbetik koltael junuk ermano ti lek yij ta mantale.
Jaʼ noʼox xuʼ jkʼantik tojobtasel mi jsaʼojbetik xa ox skʼoplal li kʼusi ta jkʼan ta jnaʼtike. (Kʼelo parafo 17).
JECHUK-O ME JKʼANTIK TOJOBTASEL
18. ¿Kʼusi yakʼojbutik li Jeovae?
18 Li Jeovae spatoj yoʼonton ta jtojolaltik, yuʼun yakʼoj jnop jtuktik li kʼusi ta jpastike. Yakʼojbutik li Skʼope xchiʼuk kamigotaktik ti yijik ta mantal sventa skoltautik ta yaʼibel smelolal kʼuxi xuʼ xkakʼ ta jkuxlejaltik li beiltaseletik ta Vivliae. Kʼalal jech tspase, chakʼ ta ilel ti chchabiutik li Jeovae ti jaʼ Jtotike (Prov. 3:21-23). ¿Kʼuxi xuʼ xkakʼbetik yil Jeova ti ta jtojbetik ta vokol li kʼusi yakʼojbutike?
19. ¿Kʼuxi xuʼ xmuyubaj kuʼuntik li Jeovae?
19 Li totil meʼiletike xmuyubajik tajek kʼalal chilik ti chchʼiik ta mantal li yalab xnichʼnabike, ti chpʼijubike xchiʼuk ti oy ta yoʼonton tskoltaik li yantike. Jaʼ jech li Jtotik ta vinajel eke, xmuyubaj kuʼuntik kʼalal chil ti jech-o chijchʼi ta mantale, ti ta jkʼantik tojobtasele xchiʼuk chkichʼtik-o ta mukʼ kʼalal lek kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntike.
KʼEJOJ 127 Ti kʼu yelan skʼan jtalelale
a Bateltike, lek onoʼox ti xichʼ kʼanbel koltael li buchʼutik maʼuk yajtuneltak Jeova ti xchanojbeik skʼoplal poxiletik, kʼuxi ta tunesel takʼin xchiʼuk yan kʼusitik.
b Te to chatabe mas yaʼyejal li ta livro Kʼupino akuxlejal ta xchanobil 39, punto 5 xchiʼuk ti bu chal «Xuʼ to xakʼel liʼe».
c LI KʼUSI XVINAJ TA LOKʼOLETIKE: Jun mol ta tsobobbail tstojobtas yan mol ta stsobobbail ta skoj ti tsotsik xa kʼopoj kʼalal jaʼtik toʼox la stsob sbaike.