«Һаятимиз вә хизмитимиз. Иш дәптири» үчүн мәлумат мәнбәлири
1—7 июнь
ХУДА СӨЗИДИКИ ҒӘЗНӘ | ЯРИТИЛИШ 44, 45
«Йүсүп қериндашлирини кәчүрди»
w15 1/5 14, 15-б.
Мән Худа әмәсмән!
Әнди Йүсүп ойлиған ишини әмәлгә ашурмақчи болған. Йүсүп қериндашлириниң кәйнидин адәмләрни әвәткәндә, улар қериндашлирини тутувелип, күмүч қәдәһни оғурлидиңлар дәп әйиплигән. Шу қәдәһни Биняминниң мишкавидин тепивалғанда, уларниң һәммисини Йүсүпниң алдиға әкәлгән. Шундақ қилип, қериндашлириниң ич сирини билишкә Йүсүпниң пурсити болған. Һәммә қериндашлириниң намидин Йәһуда сөз қилған. У Йүсүптин рәһимлик қилишини өтүнүп, һәтта 11 қериндишиниң һәммиси Мисирда қул болуп қелишқа тәйяр екәнлигини ейтқан. Амма Йүсүп қарши болуп, пәқәт Биняминни қалдуруп, қалғанлириниң қайтишини буйруған (Яритилиш 44:2—17).
Шу вақитта Йәһуда Биняминни қоғдап мундақ дегән: «У өзи ялғуз анисиниң балилиридин қалған еди вә атимиз уни наһайити яхши көриду». Бу сөзләр Йүсүпниң қәлбигә бәк тәсир қилған, чүнки у атисиниң әң сөйүмлүк аяли Раһиләниң чоң оғли болған. Раһилә болса, Биняминни бошанғанда вапат болуп кәткән. Йүсүпму Атисиға охшаш аниси Раһиләни сеғиниш билән әслигән. Бәлким Йүсүп билән Бинямин бир қосақ анидин болғанлиқтин, улар бир-биригә бәк йеқин болған (Яритилиш 35:18—20; 44:20).
Йәһуда Йүсүптин Биняминни қул қилмаслиғини өтүнгән. У һәтта Биняминниң орниға өзиниң қул болушини Йүсүптин сориған. Йәһуда: «Мән атамға балисиз қандақму баримән? Чүнки шу чағда атамниң дәрттин өрүлгинини көримәнғу»— деди (Яритилиш 44:18—34). Шундақ қилип, Йәһуда пүтүнләй өзгәргәнлигини көрсәткән. У пәқәт товва қилипла қоймай, шундақла һисдашлиғини, меһрибанлиғини вә җанпидалиғини көрсәткән.
Йүсүп өз һиссиятини бесивелишқа амалсиз қелип, хизмәткарлириниң ташқириға чиқип турушини буйриди. У шундақ қаттиқ жиғлидики, униң авази һәтта пирәвнгә йәткән. Кейин у қериндашлириға: «Мән силәр Мисирға сетивәткән иниңлар Йүсүп болумән»,— деди. У һәйран қалған қериндашлирини қаттиқ қучақлап, һәммә қилған ишлири үчүн кәчүргәнлигини көрсәткән (Яритилиш 45:1—15). Шундақ қилип, Йүсүп Йәһвадин үлгә елип, қериндашлирини чин жүрәктин кәчүргән (Зәбур 85:5). Бизчу шундақ меһрибанлиқни көрситиватимизму?
Роһий гөһәрләрни издәйли
it «Кийимни жиртиш», 1, 2-абз.
Кийимни жиртиш
Йәһудийлар вә шәриқтики башқа милләтләрму өзиниң қайғусини көрситиш үчүн яки йеқининиң вапат болғинини аңлиғанда кийимини жиртатти. Адәттә улар кийимини баштин аяқ әмәс, бәлки яқисидин көксигичә жиртатти. Шуңа жиртилған кийимни улар давамлиқ кийәләтти.
Муқәддәс китапта, биринчи болуп кийимини жиртқан киши Яқупниң тунҗа оғли Рубән болған. Рубән қудуқниң йениға келип Йүсүпниң йоқлиғини көргәндә, кийимини жиртип: «Бала йоқ! Әнди мән немә қилимән?»— дегән. У тунҗа оғул болғачқа, иниси үчүн җавапкар болған. Яқупму Йүсүп өлди дегән хәвәрни аңлиғанда, кийимини жиртип, матәм кийимини кийгән (Яр 37:29, 30, 34). Шуңа Мисирда Биняминни оғри дәп әйиплигәндә, униң қериндашлири өзлириниң қайғусини көрситиш үчүн кийимлирини жиртқан (Яр 44:13).
w04 15/8 15-б., 15-абз.
Сәвәпсиз өч көрүш
15 Бизни сәвәпсиз өч көргәнләргә адавәтни сақлимаслиққа немә ярдәм бериду? Есиңиздә болсун, бизниң баш дүшминимиз — Шәйтан вә униң җинлири (Әфәсликләргә 6:12). Бәзи адәмләр Худаниң хәлқигә қәстән зиянкәшлик қилиду. Көпинчиси болса, билмәй яки башқиларниң тәсири астида болуп қарши чиқиду (Даниял 6:4—16; Тимотийға 1-хәт 1:12, 13). Йәһва Худа «һәрқандақ адәмләрниң қутқузулушини вә һәқиқәтниң тоғра билимигә келишини халайду» (Тимотийға 1-хәт 2:4). Бизгә қарши чиққанларниң бәзилири бизниң әдәплик жүрүш-турушимизни көрүп, Худаға хизмәт қилиш үчүн бизниң сепимизгә қошулди (Петрусниң 1-хети 2:12). Йәнә Яқупниң оғли Йүсүптин яхши үлгә алалаймиз. Гәрчә Йүсүп акилиридин көп зиян тартсиму, у уларға дүшмәнлик билән қарап жүрмигән. Немә үчүн? Чүнки Йүсүп Йәһва уни Өз ирадисини орунлаш үчүн Мисирға әвәткәнлигини чүшәнгән (Яритилиш 45:4—8). Шуниңға охшаш, биз қандақту бир зиянкәшликкә учриғанда, Худаниң исмини улуқлаш үчүн пурсәт яритиши мүмкин (Петрусниң 1-хети 4:16).
8—14 июнь
ХУДА СӨЗИДИКИ ҒӘЗНӘ | ЯРИТИЛИШ 46, 47
«Ачарчилиқта ярдәм бериш»
w87 1/5 15-б., 2-абз.
Ачарчилиқ вақтида һаятни сақлап қелиш
2 Йәттә баяшат жил аяқлишип, Йәһва алдин-ала ейтқандәк, ачарчилиқ пәқәт Мисирда әмәс, пүткүл йәр йүзидә башланған. Мисирдики ач қалған адәмләр пирәвнгә ялвурғанда, у: «Йүсүпниң қешиға бериңлар вә у силәргә немә десә, шуни қилиңлар»,— дегән. Йүсүп мисирлиқларға уларниң пуллири түгмигичә ашлиқ сатқан. Кейин у пулниң орниға уларниң маллирини алған. Ахири, адәмләр Йүсүпкә келип: «Бизни һәм бизниң йеримизни ашлиқ үчүн сетивалғила вә биз йеримиз билән пирәвнниң қуллири болайли»,— дегән. Шуңа Йүсүп пирәвн үчүн мисирлиқларниң пүтүн зиминини сетивалған (Яритилиш 41:53—57; 47:13—20).
kr 22-бап, 11, 12-абз.
Асмандики Падишалиқ Худаниң ирадисини йәрдә орунлимақта
11 Молчилиқ. Бу дуниядики адәмләр роһий җәһәттин ач болуватмақта. Муқәддәс китап мундақ дәп агаһландуриду: «“Мана, шундақ күнләр келидуки”,— дәйду Рәб Пәрвәрдигар,— “Зиминға қәһәтчиликни [ачарчилиқни] әвәтимән, нанға болған қәһәтчилик әмәс, яки суға болған чаңқашму әмәс, бәлки Пәрвәрдигарниң сөз-каламини аңлашқа болған қәһәтчиликни әвәтимән”» (Амос 8:11, КТ). Асмандики Падишалиқниң пухралири ач қаламду? Йәһва Өз хәлқиниң вә дүшмәнлириниң арисидики пәрқи һәққидә алдин-ала мундақ дәп ейтқан: «Мана, Мениң қуллирим йәйду, силәр ач қалисиләр. Мана, Мениң қуллирим ичиду, бирақ силәр уссуз қалисиләр. Мана, Мениң қуллирим шатлиниду, силәр шәрмәндиликтә қалисиләр» (Йәшая 65:13, КТ). Мошу сөзләрниң орунлиниватқанлиғини көрүватамсиләр?
12 Роһий озуқни техиму чоңқур вә кәңийиватқан дәрияниң сүйи билән селиштурушқа болиду. Мошу дунияда роһий ачарчилиқни көрүватқан адәмләргә қариғанда, биз роһий җәһәттин молчилиққа егә болуватимиз. Мәсилән, биздә Муқәддәс китапқа асасланған әдәбиятлар, аудио вә видео язмилар, торбетимиздики мәлуматлар, җамаәт учришишлири вә конгресслар бар (Әзәк. 47:1—12; Йоел 3:18). Йәһваниң вәдиси күндин күнгә әмәлгә ешиватқанлиғини көрүп, хошал болмамсиләр? Силәр Йәһваниң дәстиханидин дайим озуқлиниватамсиләр?
Роһий гөһәрләрни издәйли
it «Һаләт вә һәрикәтләр»/«Башқа һаләт вә һәрикәтләр», 3-абз.
Һаләт вә һәрикәтләр
Өлгән кишиниң көзини қол билән жумдуруш. Бу сөзләрни Йәһва Худа Яқуп пәйғәмбәргә ейтип мундақ дегән: «Йүсүп өз қоли билән сениң көзлириңни жумиду» (Яр 46:4). Бу сөзләр Йүсүп дадиси өлгәндә, униң көзлирини өз қоли билән жумидиғанлиғини көрситиду. Адәттә буни тунҗа оғул қилатти. Шундақ қилип, Йәһва тунҗилиқ һоқуқ Йүсүпкә өтидиғанлиғини көрсәткән (Т1я 5:2).
nwtsty, «Адәмләрниң умумән сани 75», Әлч 7:14 үчүн тәтқиқ қилиш мәлумати
Адәмләрниң умумән сани 75. Әйсаниң шагирти Истипан Яқупниң Мисирда болған аилисиниң сани «75» екәнлигини тилға алғанда, Ибраний язмилардин мәлум бир айәтни кәлтүрмигән. Бу сан Ибраний язмиларниң масорет текстлирида учримайду. Яр 46:26дә мундақ йезилған: «Яқупниң келинлирини һесапқа алмиғанда, Яқуп билән биллә Мисирға барған өз әвлатлири җәми атмиш алтә киши еди». Кейин 27-айәттә: «Яқуп җамаитиниң Мисирдики нопуси җәми йәтмиш киши болди»,— дәп йезилған. Мошу икки айәттә кәлтүрүлгән адәмләрниң сани икки хил йол билән саналған. Биринчи топқа Яқупниң бирқанлиқ туққанлири кириду. Иккинчи топқа Мисирға кәлгән адәмләрниң умумий сани кириду. Йәнә Яқупниң әвлатлириниң сани Чқ 1:5 вә Қ.ш 10:22дә «70» дәп кәлтүрүлгән. Истипан болса, бу санларға охшимайдиған Яқупниң көпийиватқан аилисиниң йәнә башқа бир санини ейтиду. Бәзи алимларниң ейтишичә, мошу санға «Септуагинта» тәрҗимисиниң Яр 46:20-айитидә тилға елинған Йүсүпниң Манассә вә Әпраим оғуллириниң балилири кириду. Башқа алимлар болса, бу санға Яр 46:26-айәттә кәлтүрүлгән сандин өчүривәткән Яқупниң аяллири кириду дәп ойлайду. Мисирға кәлгәнләрниң умумий сани «75» болған охшайду. Б.м.и биринчи әсирдә кәң тарқалған Ибраний язмиларниң көчүрмә нусхисиға асаслинип, мундақ хуласә чиқиришқа болиду. Алимлар көплигән жиллар давамида «75» сан пәқәт грек «Септуагинта» тәрҗимисиниң Яр 46:27 вә Чқ 1:5тә «75» сани учиритилған дәп ойлиған. Кейинирәк, 20-әсирдә Өлүк деңиздики орам язминиң икки қисми тепилғанда, Чқ 1:5-айәттә «75» сани ибраний тилидиму учрайду. Истипанниң ейтқан сөзлири қедимий Язмиларға асасланған болуши мүмкин. Мәйли қандақ болмисун, Истипан Яқупниң әвлатлирини санаш үчүн башқа һесаплаш усулини ишләткән.
15—21 июнь
ХУДА СӨЗИДИКИ ҒӘЗНӘ | ЯРИТИЛИШ 48—50
«Яшанғанлар өз тәҗрибиси билән бөлүшәләйду»
it «Яқуп»/«Мисирға көчүш», 4-абз.
Яқуп
Яқуп өлүмидин авал өз нәврилирини йәни Йүсүпниң икки оғли Әпраим билән Манассәни бәрикәтләп, Худаниң ирадиси бойичә кәнҗә оғли Әпраимни тунҗа оғли Манассәдин жуқури қойған. Кейин тунҗа оғулға мәнсуп болған мирасниң икки қисмини Яқуп Йүсүпкә берип, мундақ дегән: «Мән саңа қериндашлириңға қариғанда, бир тағлиқ қирниң йерини артуқ бәрдим. Шу йәрни мән аморийлардин қилич вә оқ-ярим билән тартивалған едим» (Яр 48:1—22; Т1я 5:1). Яқуп Шәқәм шәһириниң йенидики йәрни тартивалмиған, уни Хаморниң оғуллиридин сетивалған. Бирақ Йүсүпкә берилгән бу вәдә Яқупниң пәйғәмбәрлик сөзләргә болған мәһкәм ишәнчисини испатлиған. Яқуп Қанан зиминини униң әвлатлири қилич вә оқя билән тартивалидиғанлиғини алдин-ала ейтқан (Яр 33:19, 20). Йүсүпкә берилгән йәрниң икки қисмиға униң әвлатлири Әпраим вә Манассәниң қәбилилири егә болған.
it «Ахир заман»/«Яқупниң ахирқи пәйғәмбәрлик сөзлири»
Ахир заман
Яқупниң ахирқи пәйғәмбәрлик сөзлири. Яқуп оғуллирини чақирип: «Һәммиңлар җәм болуңлар һәм мән силәргә ахирқи күнләрдә [кейинки күнләрдә, Калам] силәр билән немә болидиғанлиғини ейтип берәй»,— деди. «Ахирқи күнләр» яки «кейинки күнләр» дегән ибарә Яқупниң ейтқан сөзлири орунлашқа башланған вақитни көрситиду (Яр 49:1). Буниңдин башқа, 200 жил илгири Йәһва Худа Яқупниң бовиси Ибрамға (Ибраһимға) униң әвлатлири 400 жил азап чекиду дәп алдин-ала ейтқан (Яр 15:13). Демәк, Яқуп ейтқан «ахирқи күнләр» 400 жил азап чәккәндин кейин башлиниши керәк еди (Яқупниң оғуллири һәққидики мақалиләрдә Яритилиш китавиниң 49-баби тәпсилий чүшәндүрүлгән). Шундақла бу бәшарәт келәчәктә «Худаниң Исраил», йәни майланғанлар пәйда болғанда орунлиниши керәк еди (Гл 6:16; Рм 9:6).
w07 1/6 28-б, 10-абз.
Яшлар үчүн яшанғанлар зор бәрикәт
10 Яшанғанлар етиқатдашларға яхши тәсир қилиши мүмкин. Мәсилән, Яқупниң оғли Йүсүп 110 яшта болғанда, зор етиқадини көрсәткән. Йүсүп өз сүйәклирини елип кетиши тоғрилиқ әмир қилған. Исраиллар Мисирдин чиққанда униң сүйәклирини елип кетиши керәк еди. Униң етиқади кейин яшиған миллионлиған исраилларға қаттиқ тәсир қилған (Ибранийларға 11:22; Яритилиш 50:25). Йүсүп бәргән әмир көплигән жиллар бойи қуллуқта азап чәккән исраиллиқларға келәчәктә азат қилинидиғанлиғиға үмүт бәргән.
Роһий гөһәрләрни издәйли
w04 1/6 15-б., 4, 5-абз.
Худани мәдһийилигәнләр бәхитлик
4 Вәдә қилинған йәргә кириштин авал Гад қәбилиси убдан яйлақниң барлиғини көрүп, Йордан дәриясиниң шәриқ тәрипидә маканлишишни соравалған (Санлар 32:1—5). Йордан дәриясиниң шәриқ тәрипидә яшиған адәмләр көп қийинчилиққа дуч кәлгән. Йордан дәриясиниң ғәрбий тәрипидикиләр болса, бехәтәр яшалиған. Чүнки дүшмәнләр уларға дәрия сәвәвидин һуҗум қилалмиған (Йәшуа 3:13—17). Демәк, Йорданниң шәриқ тәрипидә яшиғанларниң әһвали тамамән башқа болған. Джордж Адам Смитниң «Муқәддәс йәрниң тарихий географияси» китавида мундақ дәп йезилған: «[Уларниң] һәммиси йоған әрәп вадисиға һечбир тосалғусиз келәләтти. Демәк, улар һәр қетим ач қалған көчмәнләрниң һуҗумиға дуч келәтти. Дүшмәнләрниң бәзилири һәр жили уларниң яйлақлирини булаң-талаң қилатти» (The Historical Geography of the Holy Land).
5 Гад қәбилиси дайим дуч кәлгән һуҗумға қандақ қарши туралиған? Әсирләр бурун Яқуп өлүминиң алдида мундақ бәшарәт ейтқан: «Гадқа қарақчилар топлири һуҗум қилиду, лекин у җававән уларниң тапинини бесип қоғлайду» (Яритилиш 49:19). Қаримаққа бу сөзләр ғәлитә болуп көрүнгән. Бирақ бу бәшарәт әслидә Гад қәбилиси дүшмәнлирини йеңивелиши үчүн бир топ әскәрләрни жиғип уларға қарши туридиғанлиғини көрситиду. Әгәр Гад қәбилиси бу бәшарәткә мас һәрикәт қилған болса, қарақчиларни шәрмәндә қилип, уларниң арқисидин һуҗум қилалатти.
it «Бинямин»/«2-мәнаси», 5-абз.
Бинямин
Биняминниң әвлатлири урушни жүргүзүшкә маһир болидиғанлиғи һәққидә Яқуп өлүминиң алдида мундақ бәшарәт қилған: «Бинямин олҗини бөридәк титиду. Әтигәнлиги у тутқан һайванни йәйду, кәчқурунлуғи олҗини бөлүшиду» (Яр 49:27). Биняминниң җәңчилири сол қолида салға етиш билән данқ чиқарған еди (Һк 20:16; Т1я 12:2). Мәсилән, Бинямин әвладидин чиққан солхай Еһуд һакими Моаб падишаси Әглонни өлтүргән (Һк 3:15—21). Яритилиш 49:27дики «әтигәнлиги у тутқан һайванни йәйду» дегән сөзләр Исраил падишалиғи пәйда болғанда, униң падишаси Исраил қәбилисидин әң кичик болған Бинямин қәбилисидин чиққанлиғини көрситиду. Бу Киш исимлиқ кишиниң оғли Саул болған. У филистинлиқларға чоң қаршилиқ көрсәткән (С1я 9:15—17, 21). Шундақла «кәчқурунлуғи олҗини бөлүшиду» дегән сөзләр, Исраил падишалиғиниң ахири йеқинлишиватқанда, Бинямин қәбилисигә мәнсүп болған мәликә Әстәр һәм һөкүмран Мордикай арқилиқ Парс империясиниң қол астида болған исраиллиқлар қирғинчилиқтин аман қалғанлиғини көрситиду (Әст 2:5—7).
22—28 июнь
ХУДА СӨЗИДИКИ ҒӘЗНӘ | ЧИҚИШ 1—3
«“Мән ким болушни халисам, шу болимән”»
w13 15/3 25-б., 4-абз.
Худаниң улуқ исмини мәдһийиләң
4 Чиқиш 3:10—15ни оқуң. Муса пәйғәмбәр 80 яшқа киргәндә, у Худадин муһим бир тапшуруқ алған: «Мениң хәлқим, Исраил оғуллирини, Мисирдин елип чиқисән». Лекин Муса һөрмәт билән Худаға бир әһмийити зор соал қойған. У: «Исмиң қандақ?»— дәп сориди. Худаниң исми алиқачан мәлум болсиму, немә сәвәптин Муса шундақ соал қойған? Рошәнки, Муса шу исимға егә болған шәхсни билгүси кәлгән, йәни у Худа Өз хәлқини һәқиқәтән қутқузалайдиғанлиғиға ишәндүрүш үчүн дәлил-испатларни билишни халиған. Мусаниң ғәм-әндишилирини чүшинишкә болиду, сәвәви исраиллар көп жиллар давамида қуллуқта болған. Хәлиқ Худа уларни һәқиқәтән азат қилалайдиғанлиғиға гуман қилиши мүмкин еди. Чүнки бәзи исраиллар Мисирдики илаһларға сәҗдә қилишни башлиған (Әзәк. 20:7, 8).
kr 4-бап, рамка
ХУДА ИСМИНИҢ МӘНАСИ
Йәһва дегән исим, «болмақ» дегән мәнадики ибранийчә пеилдин келип чиққан. Бәзи алимлар бу йәрдә пеилниң болушлуқ шәкли ишлитилгән дәп һис қилишиду. Шуңа нурғунлири Худаниң исминиң мәнаси «У Болғузиду» дәп чүшәнгән. Бундақ изаһәтләш Йәһваниң Яратқучи болуш сүпитидә һәрикәт қилишиға бәкму мас келиду. У Каинатни вә барчә әқиллиқ яратмиларниң пәйда болуши вә мәвҗут болуп турушиға сәвәп болған һәмдә давамлиқ Өз ирадиси вә мәхсәтлириниң әмәлгә ешишиға сәвәпчи болди.
Бирақ Мусаниң соалиға Йәһваниң җававини қандақ чүшинишкә болиду? Бу соал Чиқиш 3:13, 14тә йезилған: «Мән Исраил оғуллириниң қешиға бардим дәйли һәм уларға: “Мени силәргә әҗдатлириңларниң Худаси әвәтти” десәм, улар мениңдин: “Униң исми қандақ?”— дәп сориса, уларға немә дәп җавап берәй?— дәп сориди. Худа Мусаға: “МӘН КИМ БОЛУШНИ ХАЛИСАМ, ШУ БОЛУМӘН”,— деди».
Диққәт қилсиңиз, Муса пәйғәмбәр Йәһвадин Униң исмини соримиған. Мусаму һәм исраилларму Худаниң исмини аллиқачан билгән. У ишәнчини мустәһкәмләш үчүн Йәһваниң қандақ Худа екәнлигини вә исминиң мәнасини ечип беришини сориған. Бу исраилларниң етиқадини күчәйткән. Йәһваниң «Мән ким болушни халисам, шу болумән» дегән сөзлири Униң есил пәзиләтлириниң бирини көрситиду. У һәрбир вәзийәттә Өзиниң ирадисини орунлаш үчүн ким болушни халиса, шу болалайду. Мәсилән, У Муса пәйғәмбәр вә исраиллар үчүн Қутқазғучи, Қанун бәргүчи вә Тәминлигүчи болған. Демәк, Йәһва Өз ирадисини әмәлгә ашуруш үчүн ким болуш зөрүр болса, У Өзи шу болушни таллайду. Амма Йәһва дегән исим бу мәнани өз ичигә алсиму, У пәқәт ким болушни Өзи таллаш билән чәклинип қалмайду. У йәнә Йәһваниң Өз мәхсәтлирини орунлаш үчүн яратмилири ким яки немә болғузидиғанлиғини өз ичигә алиду.
Роһий гөһәрләрни издәйли
g04 8/4 6-б., 5-абз.
Муса пәйғәмбәр һәқиқәтән һаят кәчүргәнму?
Пирәвнниң қизи шундақ балини беқивелиши мүмкинму? Мисирлиқларниң урп-адити бойичә, киши өлгәндин кейин асманда болуши үчүн яхши ишларни қилиш керәк еди. Бала беқивелиш һәққидә археолог Джойс Тилдесли мундақ дегән: «Мисирдики аяллар әр кишиләр билән тәң бир дәриҗидә болуп, охшаш қануний һәм ихтисадий һоқуқларға егә болған (бирақ уларниң һоқуқлири һәр вақитта орунланмиған)... вә бала беқивелишқиму һоқуқи болған». Қедимий қол язмиларда бир аялниң өз қуллирини беқивелиши тоғрилиқ мәлумат йезилған. Бир Муқәддәс китапниң қамусида мундақ йезилған: «Месопатамиядә тепилған беқивелиш һәққидики шәртнамиләрдә Мусаниң аниси балисини емитип баққанлиғи үчүн иш һәққини алғанлиғи адәттики иш болғанлиғини көрситиду» (The Anchor Bible Dictionary).
w04 15/3 24-б., 4-абз.
Чиқиш китавидики пайдилиқ ой-пикирләр
3:1: Йетро қандақ роһаний болған? Қедимий заманларда адәттә аилә беши роһаний болуп хизмәт қилған. Йетро исимлиқ кишиму мидиянлиқлар қәбилиси үчүн роһаний болған. Мидиянлиқлар Ибраһим билән Кетурадан чиққан әвлатлири болғанлиқтин, Йәһва Худаға қандақ ибадәт қилиш керәклигини билгән болуши мүмкин (Яритилиш 25:1, 2).
29-июнь—5-июль
ХУДА СӨЗИДИКИ ҒӘЗНӘ | ЧИҚИШ 4, 5
«“Ағзиңға сөз салимән”»
w10 15/10 13-б.
Йәһва Худа өзүмизни ақлашқа қандақ қарайду?
«Бу иш қолумдин кәлмәйду». Сиз вәз қилиш қолумдин кәлмәйду дәп ойлишиңиз мүмкин. Қедимий заманларда садиқ хизмәтчиләрму Худаниң тапшуруқлирини қилалмаймиз дәп ойлиған. Мәсилән, Муса пәйғәмбәрни алайли. Муса Худадин алаһидә тапшуруқни алғанда, мундақ дегән: «Кәчүргин мени, Йәһва Худа, бирақ мән һечқачан сөзгә бай адәм болмиған едим: түнүгүнму, униңдин авалму йә Сән һазир чакариң билән сөзлишиватқандиму. Мән начар сөзләймән һәм тилим еғир». Йәһва Худа униңға ярдәм беридиғанлиғини вәдә қилсиму, лекин Муса йәнә: «Йәһва, кәчүргин мени, өтүнүмән, мениң орнумға халиған башқа бирсини әвәткинә»,— дегән (Чиқ. 4:10—13). Йәһва буниңға қандақ инкас қайтурған?
w14 15/4 9-б., 5, 6-абз.
«Көзгә көрүнмәйдиған Худани» көрәмсиз?
5 Муса пәйғәмбәр Мисирға қайтиштин бурун Йәһва униңға муһим бир принципни чүшәндүргән. Муса бу принципни Аюп китавида язған: «Рәбтин қорқуш даналиқтур» (Аюп 28:28). Йәһва Муса пәйғәмбәргә Худадин әйминип, дана болушқа ярдәм бериш үчүн Һәммигә Қадир Худа инсанлардин қандақ пәриқлинидиғанлиғини көрсәткән. У: «Ким адәмгә еғиз бәрди? Ким кекәч, паңқай, көзи очуқ яқи қарғу қилиду? Мән Йәһва әмәсму?»— дәп сориди (Чиқ. 4:11).
6 Буниңдин қандақ савақ алимиз? Йәһва Худа Мусани Өзи әвәтип, пирәвнгә Худаниң хәвирини йәткүзүш үчүн керәк нәрсиниң һәммисини бәргәнликтин, у қорқмаслиғи керәк еди. Йәнә Йәһва Худани пирәвн билән зади селиштурушқа болмайду. Буниңдин илгири Йәһва Худа Өз хизмәтчилирини Мисирниң һөкүмранлиридин қутқузған. Бәлким Муса буни әстә тутуп, Йәһваниң Ибраһимни, Йүсүпни, һәтта өзиниму пирәвнниң алдида қутқузғанлиғи һәққидә мулаһизә қилған (Ярит. 12:17—19; 41:14, 39—41; Чиқ. 1:22—2:10). Муса көзгә көрүнмәйдиған Худаға ишәнч қилип, пирәвнниң алдиға берип, җасарәтлик билән Йәһваниң һәммә сөзлирини йәткүзгән.
w10 15/10 14-б.
Йәһва Худа өзүмизни ақлашқа қандақ қарайду?
Йәһва Мусани бәргән тапшуруғидин бошатмиди. Бирақ Худа Һарунни униң ярдәмчиси болушқа тәйинлигән (Чиқ. 4:14—17). Кейин жиллар давамида Йәһва Мусаға Ярдәмчи болуп, бәргән тапшуриғини яхши атқуруши үчүн керәк нәрсиниң һәммисини бәргән. Бүгүнки күндә Йәһва хизмитимизни яхши атқурушимиз үчүн тәҗрибилик етиқатдашларни дәвәт қилмақта. Әң муһими, Муқәддәс китапта Йәһваниң ишлирини атқурушқа лайиқ болуш үчүн сизгә ярдәм беридиғанлиғи йезилған (Кор. 2-х. 3:5).
Роһий гөһәрләрни издәйли
w04 15/3 28-б., 4-абз.
Оқурмәнләрниң соаллири
Зипораниң «қан арқилиқ қутулдурулған еримсән» дәп ейтқан сөзлиридин у һәққидә немә билимиз. Зипора хәтнә қилиш һәққидә әмирни орунлап, Йәһва Худа билән түзгән келишимни етирап қилғанлиғини көрсәтти. Кейинирәк, исраиллар билән Қанун келишими түзүлгәндә, Йәһва йолдишиниң ролини, қарши тәрәп болса, аялиниң ролини атқурғанлиғини ениқ көрүшкә болиду (Йәрәмия 31:32). Шу сәвәптин, Йәһваға униң пәриштиси арқилиқ «қан арқилиқ қутулдурулған еримсән» дәп ейтқан сөзлири келишимниң тәләплири билән келишиватқанлиғини көрсәткән. Бу келишимдә Зипора аялиниң ролини, Йәһва болса, йолдишиниң ролини атқурған. Мәйли қандақ болмисун, шундақ һәрикәтлири билән Зипора Худаниң тәләплирини орунлайдиғанлиғини көрсәткән. Шундақ қилип у оғлиниң һаятини сақлап қалған.
it «Йәһва»/«Қедимий заманда исимниң ишлитилиши вә униң мәнаси», 6-абз.
Йәһва
«Билиш» дегән сөз бирини билип қоюшнила әмәс, бәлки уни толуқ тонуп-билишни билдүриду. Мәсилән, ахмақ Набал Давутниң исмини билсиму, «Ким у Давут?»— дәп сориғанда, «Кимкә у шунчә?»— дәп ейтмақчи болған (С1я 25:9—11; С2я 8:13ни селиштуруң.). Набалға охшаш, пирәвн Мусаға: «Мән униң сөзигә бойсунуп, Исраилни қоюп беридиған Йәһва дегән кимкән? Мән Йәһвани тонумаймән һәм Исраилни қоюп бәрмәймән!»— дегән (Чқ 5:1, 2). Бәлким, пирәвн Йәһвани һәқиқий Худа сүпитидә билмәйдиғанлиғини ейтқуси кәлгән. Йә болмиса, Мисирниң һөкүмранидин үстүн туридиған вә униңға буйруқ беридиған бириниң бар екәнлигини етирап қилишни халимиған. Шундақла Муса билән Һарун ейтқан хәвәр чоқум әмәлгә ашидиғанлиғиға униң ишәнгүси кәлмигән. Пирәвн, Мисирниң пүткүл турғунлири, һәтта исраиллар Худа исминиң һәқиқий мәнасини чүшиниши керәк еди. Йәһва мундақ дегән: «Шу чағда силәр Мениң силәрниң Худайиңлар Йәһва екәнлигимни... билисиләр» (Чқ 6:4—8). Йәһва буни қандақ әмәлгә ашуриду? Йәһва исраилларни қуллуқтин азат қилип, уларниң әҗдатлири билән түзгән келишимни орунлап, Вәдә қилинған зиминни уларға бәргәндә, уларниң һәммиси Худа исминиң һәқиқий мәнасини яки Худаниң қандақ шәхс екәнлигини чүшиниду.