Muhakalaleke vaavo munaakosoopaanyu ale ehiniiwerawera

1-2. Yehova onwoonela hayi ale enaakosoopa atthu ehiniiwera-wera? (Miruku 19:17) (Nwehe-tho efootu.)

MUNNA mmoha oCoreia oniitthaniwa Jin-yeol ohimme ha: “Miyo ni amwaaraka, soovira iyaakha soopwahaka 32 nithelanneene. Awo aakhalano eretta ya Parkinson ni khenwera wiitannya. Mwa yeeyo, mwa iyaakha 5 soomalihera, miyo kinnaakosoopa awo. Miyo kinnaasivela amwaaraka ni waakosoopa onnakeeriha okhala oohakalala. Ohiyu wootheene, awo enkonela ekaama ya ospitaale owaani. Miyo kinkona okhwipi waya, ni vaavo ninkonaahu ninnavarelana matata.”

² Neereke nyuwo mummukosoopa mmusi naari nthamwene oowuuluvala naari onvoreiwa? Wakhala weera aani, nyuwo munnahakalala mwaakhaviheraka ale munaasivelaanyu. Ni mwaha woopaka eyo, nyuwo-tho munnoonihera nsivelo nanyu wa Yehova. (1 Tim. 5:4, 8;Yak. 1:27) Mene khaiyene ti wookhweya omukosoopa mutthu, ni maxupo anyu ikwaha sintxipale atthu khenwera woona. Ikwaha ikina, nyuwo pooti woona weera muri meekhiinyu munhaawa. Atthu pooti owoonani mutheyaka. Mene awo khensuwela weera ikwaha ikina nyuwo munnariipiwa murima. (Nsal. 6:7 [6:6, Tradução do Novo Mundo]) Naamweera atthu akina ehisuwelaka maxupu munvirihaanyu, Yehoova ikwaha sootheene oosuwela ni onniiwexexa. (Mulikanxere ni Ottimula 3:7.) Wiinla wanyu ni wiilipihera wanyu, ti wootthuneya wa Owo. (Nsal. 56:9 [56:8, NM], 126:5) Owo onnoona itthu sootheene mumpakaanyu weera mmukhavihere mutthu owo mummusivela anyu. Menento, onkhala ntoko Yehova orimookophelani ni oolaihera wooreelihani mwaha woowiilipihera wanyu. — Musome Miruku 19:17.

3. Maxupo heeni Abrahamu ni Sara apaale yaavirinhaaya vaavo yaamukosoopaaya Tera?

³ Biblya ookhalano sooweereya sintxipale sa alopwana ni athiyana yaakosoopa ale yahaaiwera-wera. Moone ntakihero na Abrahamu ni Sara. Vaavo awo yaakhumaaya elapo ya Ur, apapaya sa, Tera yaarinono iyaakha sookwanelaka 200. Nnaamweera vareene hiiho, Tera aarowa vamoha ni Abrahamu ni Sara, awo yaaheetta ikiloomeetru sookwanelaka 960 mpaka ophiya elapo ya oHarani. (Eph. 11:31, 32) Mene nkuupuwelani moota waaraaya wooxupa omukosoopa Tera, otepaxa wene vaavo yeettaaya ekwaha eyo. Pooti weeraka awo yaapaka ekwaha ele evarihelaka muteko ikamelo ni apuuro, nkuupuwelani moota waaraaya woxupa wa Tera mwaha wooweera aari oowuuluvala. Ikwaha ikina, onooneya weera awo yannakhulumuwa vantxipale. Mene Yehova annaavaha ikuru yaahaawelaaya. Hiihaale ntoko Yehova aamukhavihenraawe Abrahamu ni Sara, Owo onoorowa wookhaviherani ni woolipihani nyuwo. — Nsal. 55:23 [55:22, NM].

4. Etthu heeni ninrowaahu woona mwa yoosoma ene yeela?

⁴ Ohakalala pooti wookhaviherani ovilela vaavo muumukosoopa anyu ole mummusivela anyu. (Mir. 15:13) Muupuweleke weera nyuwo pooti ovirelela oohakalala, nnaamweera nvirihaka maxupo. (Yak. 1:2, 3) Moota heeni? Etthu yootthuneya ori onvekela Yehova weera ookhavihereni ovirelela oohakalala. Mwa yoosoma ene yeela, nnoorowa woona ittthu anamakosoopa entthuneyaaya opakaka weera saakhavihere ovirelela okhala oohakalala. Nave-tho nnoorowa woona moota atthu akina enrowaaya waakhavihera. Mene nihinaaye ninrowa woona mwaha wa heeni oraaya wooxupa anamakosoopa ovirelela ohakalala.

MOOTA HEENI ORAAYA WOOXUPA OKHALA OOHAKALALA VAAVO MUNAAKOSOOPA ANYU ALE EHINIIWERA-WERA

5. Mwaha wa heeni anamakosoopa entthuneyaaya ovirelela ohakalala?

⁵ Wakhala weera anamakosoopa ennayeleela ohakalala waya, moowaakuveya awo pooti okhulumuwa. (Mir. 24:10) Ni vaavo enkhulumuwaaya, awo pooti ohoonihera oreera murima ntoko yaatthunaaya. Itthu heeni sikhanle ooweeriha anamakosoopa oyeleela ohakalala waya?

6. Mwaha wa heeni anamakosoopa akina enkhulumuwa aya?

⁶ Anamakosoopa pooti okhulumuwa. Murokora mmoha oniitthaniwa Leah ohimme ha: “Naari itthu seettaka nnene, ikwaha ikina miyo kinnanyoonyiheya okhwipi wa nihiku. Nkinkhalano ikuru weera kaakhule mensaagem.” Atthu akina onnaaxupa okona ewoora yoophwanelela naari wiivaha etempu weera yiitthuuwe. Murokora mmoha oniitthaniwa Inés ohimme ha: “Miyo onnakixupa okona ewoora yoophwanelela. Ohiyu, ikwaha sintxipale kinnavinya veeli-veeli weera kaakosoope asookora aka. Ni sinnavira iyaakha sintxipale aiyaka ni miyo nihikhumme ifeeriya.” Anamakosoopa akina khenaakhulelela nwopelo envahiwaaya ni asinthamwene akina naari a mareherero a Yehova mwaha wooweera mutthu emmukosoopa aya, ontthuneya okosoopiwa emaara yootheene. Yookhumelela aya, awo pooti wiisoona okhala meekhaaya ni wuupuwela weera maxupo aya khemmala.

7. Etthu heeni enweeriha anamakosoopa akina wiivaha nthowa naari oriipiwa murima?

⁷ Anamakosoopa akina ennawananano miyuupuwelo soowiivaha nthowa ni oriipiwa murima. Murokora mmoha oniitthaniwa Jessica ohimme ha: “Ikwaha sintxipale, miyo kinniisoona ohipaka etthu. Ni vaavo kiniiheiyera aka etempu weera kiikoosoope mwaneena aka, ennakeeriha wiivaha nthowa ni kinniisoona okhala mutthu oowiisunnuwiha.” Ikwaha ikina anamakosoopa ennanyoonyiheya mwaha wa etthu envirihaaya, ni mwaha wa yeeyo ennivaaha mathowa. Anamakosoopa akina pooti oxupeya mwaha wooweera khenwera ompakela itthu sootheene ole emmukosoopa aya. Ni akina enniivaha nthowa mwaha wooweera emaara ennyoonyiheya aya, pooti weeraka ennuuluuma masu oohireerela wa mutthu emmukosoopa aya. (Yak. 3:2) Akina ennariipiwa murima vaavo emmoonaaya mutthu emmusivela aya avirelelaka ovoreiwa. Murokora mmoha oniitthaniwa Barbara ohimme ha: “Wa miyo, etthu enkixupa vantxipale ori omoona mutthu kimmusivelaaka atepaka ovoreiwa nenne nri nihiku.”

8. Muhime yooweereya ya moota masu enoonihera oxukurela eneeraaya envoleele namakosoopa.

⁸ Anamakosoopa akina enniisoona okhala oohixukureliwa. Mwaha wa heeni? Mwaha wooweera ti wooxupa wa awo oxukureliwa naari ottottopeliwa mwaha wa muteko envaraaya. Wuuluma masu enoonihera oxukurela pooti okhavihera vantxipale. (1 Ates. 5:18) Murokora mmoha oneeriwa Melissa ohimme ha: “Kinnamoriha maithori mwaha woonyoonyiheya, menento ale enoonihera okipwattha vaavo enuulumaaya masu ooweera, asantte mwaha wa sootheene mukipakenlaanyu, eyo ennakihakalaliha. Masu ntoko awo ennakikhavihera ovinya nihiku ninttharelana kireene oolikaneene weera kaakosoope atthu awo veeli.” Munna mmoha oniitthaniwa Ahmadu onnahima moota iisonenlaawe mwaha wooxukureliwa. Owo ni amwaariye emmukosoopa mwaana a munnawe onkhala ni yaawo, owo onvoreiwa eretta ya mmuupuweloni. Owo ohimme ha: “Nnamweera owo ahiiwexexaka etthu nniilipihera ahu opaka weera nimukhavihere, murima aka onnahakalala vaavo owo onuuluma awe masu enoonihera onixukurela, ni masu ntoko ‘kinnoosivelani.’”

MOOTA WOOVIRELELA OHAKALALA

9. Moota heeni namakosoopa onrowa awe woonihera weera onnaakhulela weera sookhala itthu onwera awe opaka ni itthu ohinwera awe opaka?

⁹ Mwaakhuleleke itthu munweraanyu opaka ni muhinwera anyu opaka. (Mir. 11:2) Khaavo mutthu onwera opaka itthu sootheene ontthuna awe. Mwa yeeyo, nyuwo muntthuneya osuwela itthu munwera anyu opaka ni muhinweraanyu, ni ikwaha ikina, nyuwo muhipakeke itthu seiyo atthu akina yaatthuna aya weera mpake. Wakhala weera eyo enimweereya, nyuwo khontthuneya ohiisoona nneene! Eyo enoonihera weera munnaakhulela itthu munwera anyu opaka ni muhinwera anyu. Wakhala weera atthu akina enimwiivaherera weera yookhavihereni, mwaakhuleleke nikhavihero ni mwaaxukureleke. Munna mmoha oniitthaniwa Jay, ohimme ha: “Nenne nri nihiku, hiyo ninnavara itthu moovarihana ni etempu nraahuno. Wiiwexexa weera sookhala itthu nihinweraahu opaka ni ohiinyeserera opaka itthu ikina, onoonikhavihera ovirelela ohakalala.”

10. Mwaha wa heeni oraaya wootthuneya anamakosoopa wiiwexexa mathowa emmweeriha ole emmukosoopa aya opaka itthu moohireerela? (Miruku 19:11)

¹⁰ Mwiiwexexeke mathowa emmweeriha ole mummukosoopa anyu opaka itthu soohireerela. (Musome Miruku 19:11.) Wakhala weera nyuwo munoopaka eyo, munookhala oomaleleya vaavo ole mummukosoopa anyu onkela awe opaka etthu yoohireerela naari wuuluma masu oohireerela. Mutthu a miruku onneerera wiiwexexa mwaha wa heeni mutthu owo ompaka awe itthu mwa mukhalelo ene yoowo. Iretta ikina pooti omweeriha mutthu opaka itthu seiyo ahaarowa awe opaka. (Koh. 7:7) Mwa ntakihero, mutthu uuluma ni aapaka itthu mooreerela, pooti opatxera onyoonyiheya ni nyuwo. Naari owo pooti opatxera okhupanya vantxipale ni onyoonyiheya. Wakhala weera nyuwo mummukosoopa mutthu orinono eretta etokweene, onookhala wooreera oxuttera woohima sa eretta awe eyo. Vaavo nyuwo munrowaa anyu wiiwexexa eretta awe eyo, enimookhaviherani woonelela weera owo onuuluma naari ompaka itthu moohireerela mwaha wa eretta ohiya mwaha wa omutthu awe. — Mir. 14:29.

11. Itthu heeni sootepa otthuneya wa anamakosoopa, entthuneyaaya wiihiyeraka etempu weera epake mahiku ootheene? (Nsalmu 132:4, 5)

¹¹ Mwiihiyereke etempu weera mulipihe onthamwene anyu ni Yehova. Ikwaha ikina, nyuwo onootthuneyaka ohiya miteko mikina weera mpake ‘itthu sootepa otthuneya.’ (Afil. 1:10) Itthu sene seiya sootepa otthuneya ori olipiha onthamwene anyu ni Yehova. Mwene Davidi aari oowaatteliwa menento, omukokhorela Yehova yaari etthu ‘yootepa otthuneya’ mweekumini mwawe. (Mmusome Nsalmu 132:4, 5.) Mwa mukhalelo mmoha-moharu, nnaamweera mwaatteliwaka, onnatthuneya wiihiyera etempu mahiku ootheene weera mmusome Biblya. Murokora mmoha oniitthaniwa Elisha, ohimme ha: “Vaavo kinanvekelaaka Yehova, kinnasoma masalmu ni kinnuupuwelela moowiixera masu oomaaliha kisommaaka. Kinnakhala oomaaleleya ni oohakalala. Onvekela Yehova etthu enkikhavihera vantxipale. Ikwaha sintxipale kinnanvekela Yehova weera kikhale oomaaleleya.”

12. Mwaha wa heeni anamakosoopa entthuneyaaya wiihiyera etempu weera ekosoope ekumi aya?

¹² Mwiihiyereke etempu weera mukosoope ekumi anyu. Nyuwo pooti ohikhalano etempu yintxipale weera mutxe yootxa yooreera ni yoorehereriwa nnene. Otxa yootxa yooreera ni wiikhoveleliha opaka exercício, etthu yootthuneya weera mukosoope ekumi anyu ni muupuwelo anyu. Mwa yeeyo, mweerereke ovarihela muteko nnene etempu anyu, weera mutxe yootxa yooreera ni opaka exercício físico mahiku ootheene. (Aef. 5:15, 16) Opwaha mwa yeeyo, mwiilipihereke okona vantxipale. (Koh. 4:6) Anamatho-thola ennahima weera okona vantxipale, onnakhavihera okumiha itthu soonanara mmuupuweloni mwahu. Mwaha mmoha onhima weera, “Moota okona oneeraaya ovoleele muupuwelo ahu,” ohimmwale ni Banner Health, onnahima weera okona vantxipale pooti okhavihera ovukula onyoonyiheya ni okhala oolikaneene weera niwere ovilela oxupeya. Nyuwo-tho, ontthuneya wiihiyera etempu weera mutthekuleke. (Koh. 8:15) Namakosoopa mmoha oohima etthu emmukhavihera ovirelela okhala oohakalala. Owo ohimme ha: “Vaavo kinkhalaakano etempu, kinnavinya weera koone nsuwa. Kinnaasaasera nihiku nimoha vamweerini weera keetteette ni nthamwene aka nipakaka etthu ennisivela.”

13. Mwaha wa heeni oraaya wooreera otheya? (Miruku 17:22)

¹³ Mpakeke itthu sinrowa wootheihakani.(Musome Miruku 17:22; Koh. 3:1, 4) Otheya etthu yooreera weera nikhaleke nnene mwa mukhalelo wa weerutthuni ni wa mmuupuweloni. Vaavo nyuwo mummukosoopa anyu mutthu, ikwaha sintxipale itthu pooti ohikhumela nnene ntoko nyuwo muupuwela anyu. Mene wakhala weera nyuwo munoopaka itthu sinrowa wootheihakani emaara yeeyo munyoonyiheyaanyu, onooneya weera onookhala wookhweya wa nyuwo ovilela. Otheya ni mutthu yoowo mummukosoopa anyu, pooti olipiha onthamwene anyu ni owo.

14. Moota heeni otthekula ni nthamwene oororomeleya onrowaaya wookhaviherani?

¹⁴ Mmuleeleke nthamwene anyu oororomeleya moota muniisoonela anyu. Nnaamweera mwiilipiheraka weera muhakalaleke, ikwaha ikina nyuwo pooti oxupeya. Wakhala weera eyo enimweereya, nyuwo pooti wuuluma ni nthamwe anyu yoowo ohinrowa woothorihani moohireerela. (Mir. 17:17) Opwaha mwa yeeyo, owo onoowiiwani ni onimoolipihani. Eyo pooti okhala etthu mwaahaawela anyu weera nvirelele okhala oohakala. — Mir. 12:25.

15. Moota heeni yooweherera ya muhoolo enrowaaya oweerihani okhala ohakalala?

¹⁵ Nkuupuwelani moota ekumi anyu enrowa aya okhala mparayiisu vamoha ni ole munimusivela anyu. Muupuweleleke weera nyuwo khamunrowa waakosoopaka atthu oowuuluvala, naari ale envoreiwa mwa ekumi anyu yootheene, Yehova khaanipanke ni yoolakela ya ovara muteko owo. (2 Akor. 4:16-18) “Ekumi yekhaikhai” eneera ewaaka. (1 Tim. 6:19) Pooti weera nyuwo munnahakalala vaavo munuuluma anyu ni ole mummukosoopa anyu anyu woohima sa ele munrowaanyu opaka mparayiisu. (Yes. 33:24; 65:21) Murokora mmoha oniitthaniwa Heather ohimme ha: “Nnoorowa ottotthaka vamoha, otthimaka vamoha, ni weetta vatxinkani vamoha. Nnoorowa wooxaka ipaawu ni waapeya yootxa weera naavaheke ale naasivela ahu yavinyererihiwa vale. Hiyo ninnamuxukurela Yehova mwaha wa yooweherera onivanhaawe.”

MOOTA ATTHU AKINA ENROWA AYA WAAKHAVIHERA ANAMAKOSOOPA

16. Moota heeni ninrowa ahu waakhavihera anamakosoopa a muloko ahu? (Nwehe-tho efootu.)

¹⁶ Mwaakhavihere anamakosoopa weera ekhaleno etempu yoowiikosoopa asineene aya. Asinna ni asirokora mmulokoni, pooti wiivaherera weera emukhavihere namakosoopa. Yookhumelela aya, vaavo nimpaka ahu eyo, ninnaavaha etempu anamakosoopa weera yiitthuuwe ni ovara miteko saya. (Agal. 6:2) Anamalaleera akina aampaka palanu weera emusuweleke taani aneera akhavihereke vasemanani. Murokora mmoha oniitthaniwa Natalya, yoowo ommukosoopa iyawe ohinwera weetta, ohimme ha: “Munna mmoha onnawa weera akumane ni aiyaka ekwaha emoha naari piili vasemanani. Awo ennalaleera vamoha, ennatthekula vamoha, ni mpaka awo ennoonela iviidiyu vamoha. Imaara iyo, sinnaasivela aiyaka ni ennakivaha etempu weera kipake itthu kintthuna aka ntoko opaseyari.” Ni ikwaha ikina, nyuwo pooti wiivaherera weera mwakone vaate va mutthu owo onkosoopiwa weera ole ommukosoopa akhaleno etempu yookona nnene.

17. Moota heeni ninrowa ahu waakhavihera anamakosoopa mpuwa mwa mithukumano?

¹⁷ Mwaakhavihere anamakosoopa mpuwa mwa mithukumano. Anamakosoopa apaale pooti ottottela mureerelo vakhaani mithukumano sa assembleiya ni sa muthukumano mutokweene mwaha wooweera ennaatteliwa yaakosoopaka ale enaakosoopa aya. Asinna mmulokoni pooti wiivaherera weera yaakhavihere ekilaathiki ni ale ehiniiwera-wera, mpuwa mwa muthukumano wootheene naari eparte vakhaaniini. Wakhala weera ole onkosoopiwa khanwera okhuma owaani, nyuwo pooti wiivaherera murowaka owanyawe weera moonele mithukumano ni owo. Weera ole ommukosoopa arowe oonele mithukumano Empa ya Omwene.

18. Etthu heeni ekina nintthuneya ahu waapakela anamakosoopa?

¹⁸ Mwaattottopeleke ni waavekelela awo. Asitokweene a mmulokoni ennapaka etthu yooreera vaavo enaaxekuraaya moohihiyerera anamakosoopa. (Mir. 27:23) Nihipwatthaka makhalelo ahu, asinna ootheene mmulokoni onnathuneya waattottopela mooreera murima ni moohihiyerereya anamakosoopa. Hiyo-tho pooti onvekela Yehova weera avireleleke waalipiha ni waakhavihera ovirelela okhala oohakalala. — 2 Akor. 1:11.

19. Etthu heeni nintthuneya ahu oweherera?

¹⁹ Moohipisa va, Yehova onoorowa opuputtha maithori a atthu ootheene. Iretta ni okhwa khasinrowa okhala-tho. (Apok. 21:3, 4) “Mulipa òtuthunya anatuphe ntoko nahe.” (Yes. 35:5, 6) Itthu sooriipiha murima sinkhumelela mwaha woowuuluvala, ni mwaha woomukosoopa mutthu onvoreiwa sinrowa weerelaka eparte ‘itthu sa khalayi sihinrowa wuupuweleliwaka.’ (Yes. 65:17) Naari viinaanu niwehereraka okwanela yoolaihera ela yooreera, Yehova khanrowa onihiya. Wakhala weera nnoovirelela omuroromela Yehova weera niphwanye ikuru, Owo onoorowa onikhavihera ‘ovilela moopixa murima ni moohakalala.’ — Akol. 1:11.