MWAHA WA VAKAAPANI | NIIREKE ENOOKHALA EGUVERNU YOOROROMELEYA?
Waakhela Makhwankwa: Eretta ya Olumwenku Wotheene
Waakhela makhwankwa eriyari ya anamuteko a guvernu onitaphulela orumeela owerya moohiloka mmureerelo wa mutthu mwaneene. Okhuma khalai, atthu annirumeela owerya moohiloka. Mwa ntakiheryo, Biibiliya onniromola nlamulo naakhoottiherya alipa-oophuka a khalai waakhela makhwankwa. Eyo enooniherya wira yoolema eyo yaanisuweliwa iyaakha sinivikana 3.500 ottuli. (Okhuma 23:8) Ohiroromeleya khontaphulela paahi waakhela makhwankwa. Ikwaha sikina, anamuteko a guvernu anniiya itthu wala annikuxa etthu ahivahiwe, aahiiso wiiya musurukhu. Nave, akina annirumeela owerya arina aya wira yaakhaliherye apatthani ni amusi aya.
Ohiroromeleya pooti wiiraneya mapuro otheene, masi vanikhala ntoko wira ohiroromeleya eriyari ya iguvernu onootepa. Erelatoorio Global Corruption Barometer 2013, (eBarometro Enivarerya Ohiroromeleya Molumwenkuni) ya Nikhuuru Nnaakiherya Exariya, enihimya wira atthu olumwenku wotheene anoona wira ipartido sa epoliitika, mapoliisia, anamuteko a guvernu, alipa-anikumiherya malamulo, ni itribunaale ti ipantte sa guvernu sinitepa ohiroromeleya. Moone matakiheryo vakhaani:
● AFRIKA: Mwaakha wa 2013, anamuteko a guvernu anivikana 20.000 wAfrika do Sul, yaahihimmwa wira yaaniirela mpantta miteko soohiloka.
● AMÉRICA DO SUL: Mwaakha wa 2012, oBrasil, atthu 25 yaahiphwanyaniwa mulattu mwaha wa orumeela musurukhu wa atthu wira ephwanye nikhaliheryo na epoliitika. Eriyari ya atthu awo, aahikhala ministro a khalai a presidente, niire so, mukhulupale a nenli oowerya a elapo ele.
● ASIA: Mwaakha wa 1995, oSeul, Correia do Sul, atthu 502 yaahikhwa mwaha wa alumasia aamonre. Alipa-ootokosa aphwannye wira makhulupale yaanivahiwa makhwankwa ni alipa-ooteka wira amurumeele concreto oohikhalela ni oheettela malamulo.
● EUROPA: Mukhulupale a European Commission Home Affairs (Ekomisau Enivarerya Myaha sa União Europeia) Cecilia Malmström, ohimmye wira [waakhela makhwankwa wEuropa] “onootepa mahiku ala. Vanikhala ntoko wira makhulupale a epoliitika khaniwerya omaliha muxankiho ola”.
Waakhela makhwankwa etthu yooxankiha omaliha. Professora a jurisprudência onisuwela mwaha ola Rose-Ackerman, olempe wira omaliha muxankiho ola waarowa otthuneya “opaka marukunuxo wa moota guvernu onilamulela awe”. Masi, nnaamwi muxankiho ola okhalaka ntoko wira khonimala, Biibiliya onnooniherya wira muhoolo muxankiho ola onoomala.