“Neʼe Ma Maʼu Te Mesia”!

“Neʼe ʼuluaki [Atelea] felāveʼi mo tona tēhina ko Simone, pea ina ʼui age kia ia: ‘Neʼe ma maʼu te Mesia’ (ko tona faka ʼuhiga, ko Kilisito).” — Soane 1:41.

1. Koteā te meʼa ʼaē neʼe fakamoʼoni ki ai Soane Patita ʼo ʼuhiga mo Sesu ʼo Nasaleti, pea koteā te maʼu ʼa Atelea ʼo ʼuhiga mo ia?

NEʼE fualoa te fagona ʼa Atelea, ke ina maʼu totonu te tagata Sutea ʼaē ʼe higoa ko Sesu ʼo Nasaleti. Neʼe mole hage Sesu ia ko he tagata hau, peʼe ko he tagata poto, peʼe ko he rabbi. Neʼe mole kofu ia ki he teu fakaʼaliki, pe neʼe lau ʼulu hina, peʼe ko tona ʼu nima kua vaivai pea mo kili tetea. Ko Sesu neʼe ko te tūpulaga ia — neʼe taʼu 30 — pea ko tona ʼu nima kei malolohi pea neʼe lanu vaelua tona kili ʼuhi ko tana gāue. Koia ʼaē lagi neʼe mole puna’maʼuli ai ia Atelea ʼi tana ʼiloʼi ʼaē neʼe ko Sesu ko te tagata tufuga ʼakau. Kae, neʼe ʼui e Soane Patita ʼo ʼuhiga mo te tagata ʼaia, ʼo fēnei: “Koʼeni te Akeno ʼo te ʼAtua!” ʼI muʼa atu ʼo te ʼaho ʼaia, neʼe fai e Soane te palalau fakaofoofo ʼaenī: “Koʼeni te ʼAlo ʼo te ʼAtua.” Ko te ʼAlo moʼoni koa ʼaia ʼa te ʼAtua? Neʼe loaloaga te fagono ʼa Atelea kia Sesu ʼi te ʼaho ʼaia. ʼE mole tou ʼiloʼi foki te meʼa ʼaē neʼe talanoa kiai ia Sesu; ʼe tou ʼiloʼi pe ko te ʼu talanoa leva ʼaia ʼaē neʼe fetogi ai te maʼuli ʼo Atelea. Neʼe ina kumi fakavilivili tona tēhina ʼaē ko Simone pea mo ina ʼui age fēnei: “Neʼe ma maʼu te Mesia!” — Soane 1:​34-41.

2. He koʼe ʼe maʼuhiga ke ʼiloʼi te fakamoʼoni ʼaē ko Sesu ko te Mesia?

² Ko Atelea pea mo Simone (ʼaē leva neʼe higoaʼi e Sesu ko Petelo) neʼe nā liliu ko te ʼu ʼapositolo ʼa Sesu. Hili ki ai te ʼu taʼu e lua ʼi tanā kua liliu ʼaē ko te ʼu tisipulo, neʼe ʼui fēnei leva e Petelo kia Sesu: “Ko koe ko Kilisito [Mesia], te ʼAlo ʼo te ʼAtua maʼuli.” (Mateo 16:16). Ko te kau ʼapositolo agatonu pea mo te kau tisipulo neʼe nātou tali fakalelei ke nātou foaki ʼonatou maʼuli ʼuhi ko tanatou tui ʼaē kia Kilisito. Ia ʼaho nei foki, ko te toko miliona hahaʼi fakamalotoloto, ʼe nātou toe foaki foki mo ʼonatou maʼuli ki te faʼahi ʼaia. ʼE feafeaʼi hatatou ʼiloʼi? Ko te tui ʼaia ʼe ina fakakehekeheʼi te tui moʼoni pea mo te hoko tui pe ʼaē ki he meʼa (Vakaʼi ia Hepeleo 11:1). Koia tou vakaʼi age muʼa te ʼu meʼa tāfito e tolu ʼaē ʼe nātou fakamoʼoni, ko Sesu neʼe ko te Mesia moʼoni.

Te hākoga ʼo Sesu

3. Koteā te ʼu fakamatala ʼa te ʼu Evaselio ʼa Mateo pea mo Luka ʼo ʼuhiga mo te hākoga ʼo Sesu?

³ Ko te ʼuluaki fakamoʼoni ʼaenī ʼe fakahā mai e te ʼu Tohi faka keleka kilisitiano ʼo ʼuhiga mo tona tuʼulaga faka mesia, ko te hākoga ʼaē ʼo Sesu. Neʼe fakakikite e te Tohi-Tapu ʼe haʼu anai te Mesia mai te hōloga ʼaē ʼo te hau ko Tavite (Pesalemo 132:​11, 12; Isaia 11:​1, 10). ʼE kamata fēnei ʼi te Evaselio ʼo Mateo: “Ko te tohi ʼaenī ʼo te hisitolia ʼo Sesu Kilisito, ko te ʼalo ʼo Tavite, ko te ʼalo ʼo Apalahamo.” Neʼe toe lagolago e Mateo te maʼu ʼaia ʼi tana fakahā te hākoga ʼo Sesu mai tana tāmai ko Sosefo ʼaē neʼe vaheʼi ia ia (Mateo 1:​1-16). Ko te Evaselio ʼa Luka ʼe ina fakahā te hākoga ʼo Sesu ʼi tana faʼe, ko Malia, ʼo kamata atu ia Tavite pea mo Apalahamo kia Atama (Luka 3:​23-38)a. Koia, ko te kau tohi Evaselio neʼe nātou fakahā te maʼu ʼaē ko Sesu ʼe hifo mai te faʼahiga ʼo Tavite ʼi te faʼahi ʼaē ʼo te lao pea mo te toto.

4, 5. a) Ko nātou ʼaē ʼi te temi ʼo Sesu neʼe nātou fakafeagai koa ʼi te ʼui ʼaē ko Sesu ko te hāko ʼo Tavite, pea he koʼe koa ko te meʼa ʼaia ʼe maʼuhiga? b) ʼE feafeaʼi koa te lagolago e te ʼu fakamatala ʼe mole tuʼu ʼi te Tohi-Tapu te hākoga ʼaē ʼo Sesu?

⁴ Māʼia pe la mo te ʼu fili ʼaē ʼo Sesu, ʼe molemo fakafisi nātou ki te maʼua ʼaia ko Sesu ko te foha ʼo Tavite. Koteā tona tupuʼaga? ʼE ʼi ai te ʼu fakamoʼoni e lua. ʼUluaki, neʼe logona ʼi Selusalemi ko Sesu ko te foha ʼo Tavite ia taʼu e hogofulu ʼi muʼa ʼo te faka ʼauha ʼo te kolo ʼaia ʼi te taʼu 70 ʼo totatou temi (Vakaʼi ia Mateo 21:9; Gāue 4:27; 5:​27, 28). Kanapaula neʼe hāla te maʼu ʼaia, neʼe feala pe ki he tahi ʼi te kau fakafeagai ʼo Sesu, ke nātou fakahā ko ia Sesu totonu ʼaē neʼe haga ʼo kakaʼi te pepa faka famili ʼaē neʼe tohi ai tona hākogab. Kae ʼe mole pe la maʼu ʼi te hisitolia he tahi neʼe ina fakafihiʼi te hōloga ʼo Sesu mai te hau ko Tavite. ʼE ʼiloga ai, ʼe mole maʼu he fakafeagai ki te fakamoʼoni ʼaia. ʼE lagi neʼe hiki pe e Mateo pea mo Luka te ʼu higoa maʼuhiga mai te ʼu tohi faka puleʼaga moʼo fai ʼaki tanā ʼu fakamatala.

⁵ Ko te lua fakamoʼoni, ko te ʼu fakamoʼoni ia ʼe mole maʼu ʼi te Tohi-Tapu. Ohage la, ʼe fakamatala e te tohi Talmud, ko te rabbi ʼi te fā sēkulō neʼe ina fai te fasituʼu ʼo ʼuhiga mo Malia te faʼe ʼa Sesu, ʼo ina ʼui maʼana ko Malia neʼe ina fai ‘te aga faka paomutu mo te kau tufuga ʼakau’; kae ko te koga tohi pe ʼaia ʼe ina toe fakamoʼoni ʼaē ko Malia “ ʼe hifo mai te hākoga pule pea mo ʼaliki”. Ki muʼa atu ko te tagata hisitolia ko Hegesippus ʼi te lua sēkulō, neʼe ina fai te fakamatala ʼo ʼuhiga mo te temi ʼaē neʼe loto ai ia te tagata Loma ko Sesale Domitien ke ina matehi te hōloga fuli ʼo Tavite, pea neʼe tokolahi ʼi te kau fili ʼo te kau ʼuluaki kilisitiano neʼe nātou tala te mokopuna ʼaē ʼo Sute, te tēhina ʼo Sesu ʼaē “ ʼe kau ki te famili ʼo Tavite”. Kapau neʼe ʼiloʼi ia Sute ko te hākoga ʼo Tavite, ʼe mole kau koa la ia Sesu ia ki te hōloga ʼo Tavite? ʼE ko he meʼa moʼoni ia! — Kalate 1:19; Suta 1.

Te ʼu lea faka polofeta faka mesianike

6. ʼE feafeaʼi koa te mahu ʼo te ʼu fakakikite faka mesia ʼi te ʼu Tohi Faka Hepeleo?

⁶ Ko te tahi fakamoʼoni ʼaē ko Sesu ko te Mesia, ko te fakahoko ʼaē ʼo te ʼu lea faka polofeta. Ko te ʼu lea faka polofeta ʼaē neʼe pipiki ki te Mesia ʼe mahu ʼi te ʼu Tohi Faka Keleka. ʼI tana tohi Te maʼuli pea mo te temi ʼo Sesu te Mesia, neʼe maʼu e Alfred Edersheim ko kogaʼi tohi e 456 ʼi te ʼu Tohi Faka Hepeleo, ʼe talanoa te ʼu rabbi ʼo te temi muʼa kia Sesu ko te Mesia. Logope foki te lahi ʼaē ʼo te ʼu manatu kovi ʼa te kau rabbi ʼo ʼuhiga mo te Mesia; ʼe lahi te ʼu koga tohi ʼe mole tonu fuli ke nātou fakaʼaoga ʼe faka mesia. Kae ʼe ʼi ai pe te ʼu lea faka polofeta ʼe nātou fakamoʼoni ko Sesu ko te Mesia. — Vakaʼi ia Fakahā 19:10.

7. Ko te ʼu lea faka polofeta feā ʼaē neʼe fakahoko e Sesu ʼi tana maʼuli ʼaē ʼi te kele?

⁷ ʼI te ʼu lea faka polofeta ʼaia, ʼe kau ai: te kolo ʼaē neʼe fānauʼi ai Sesu (Mikea 5:2; Luka 2:​4-11); te fakapō ʼo te tamaliki ʼi te ʼosi fānauʼi ʼaē ʼa Sesu (Selemia 31:15; Mateo 2:​16-18); te pāuʼi ʼaē ʼo Sesu ki Esipito (Osea 11:1; Mateo 2:15); te fakatahi ʼa te kau takitaki ʼo te ʼu puleʼaga moʼo matehi ia Sesu (Pesalemo 2:​1, 2; Gāue 4:​25-28); tona kakaʼi ki te ʼu foʼi piesi siliva e 30 (Sakalia 11:12; Mateo 26:15); feiā aipe mo te faʼahiga matehi ʼaē ʼa Sesu. — Pesalemo 22:​16, ta fakapilitānia ʼi te ʼu kumiʼaga, nota; Soane 19:​18, 23; 20:​25, 27c.

Ko te haʼu ʼaē ʼa Sesu neʼe fakakikite

8. a) Ko te lea faka polofeta fea ʼaē ʼe ina hinoʼi lelei te temi ʼaē ʼe haʼu ai te Mesia? b) Koteā te ʼu meʼa e lua ʼe tonu ke tou ʼiloʼi, moʼo maʼu he mahino ki te lea faka polofeta ʼaia?

⁸ Tou fakakaukauʼi age muʼa te lea faka polofeta ʼaenī. Ia Taniela 9:​25, neʼe fakahā ki te kau Sutea te temi ʼaē ʼe haʼu ai anai te Mesia. ʼE tou lau, ʼo fēnei: “ ʼE tonu ke ke ʼiloʼi pea mo mahino talu mai te palalau ʼaē ke toe fakafoʼou pea mo toe laga ia Selusalemi, ʼo aʼu kia Mesia ʼaē ko te Takitaki, ʼe ʼi ai anai vāhaʼa e fitu, pea mo vāhaʼa e onogofulu-ma-lua.” ʼE mata faigataʼa foki te lea faka polofeta ʼaia. Kae ko te ʼu meʼa tāfito pe e lua ʼe tonu ke tou maʼu: tona temi ʼaē ʼe kamata ai pea mo tona loaloaga. Koʼeni te fakatā ke tou mahino ki te meʼa ʼaia: kapau ʼe tou nonofo mo te mape ʼe ina hinoʼi mai te koloā ʼe tanu “ia meta e 252 ʼi te potu hahake ʼo te puna vai ʼo te ʼōloto ʼo te kolo”, ʼe koutou fakaʼaogaʼi anai ni ʼu ala kehekehe — tāfito la mo kapau ʼe mole koutou ʼiloʼi te tuʼuʼaga ʼo te puna vai, pea mo te fua ʼo te ‘meta’ e tahi. ʼE mole koutou kumi anai koa te ʼu meʼa ʼaia e lua ke feala hakotou maʼu te tanuʼaga ʼo te koloā? ʼE toe feiā aipe mo te lea faka polofeta ʼa Taniela, kae ʼe lelei pe foki he kua tou ʼiloʼi tona kamataʼaga pea mo te loaloaga ʼo tona temi.

9, 10. a) ʼE kamata koa ʼi te temi fea te ʼu vāhaʼa ʼaē e 69? b) Ko temi koa ʼe fia ʼi te ʼu vāhaʼa ʼaia e 69, pea ʼe feafeaʼi hatatou ʼiloʼi te faʼahi ʼaia?

⁹ ʼUluaki, ʼe ʼaoga ke tou maʼu tona kamataʼaga, te temi ʼaē neʼe ‘fai ai te palalau ʼo ʼuhiga mo te toe fakatuʼu pea mo te toe laga ʼo Selusalemi’. Pea lua leva, ʼe toe ʼaoga ke tou ʼiloʼi te loaloaga ʼo te temi ʼaē neʼe fakahoko ai te palalau ʼaia, pea mo ʼiloʼi peʼe faka ʼuhiga feafeaʼi te ʼu vāhaʼa ʼaia e 69 (7 fakatahi mo te 62). ʼE mole he fakamoʼoni ʼe faigataʼa tona maʼu. Neʼe fakahā fakalelei mai e Nehemia kia tatou ko te palalau ʼaē ʼo ʼuhiga mo te toe laga ʼo te ʼu kaupā ʼo Selusalemi neʼe fai “ ʼi te ʼuafulu taʼu ʼo te pule ʼo te hau ko Artaxerxès”. (Nehemia 2:​1, 5, 7, 8.) ʼE tou maʼu tona temi kamata, ʼi te taʼu 455 ʼi muʼa ʼo totatou temid.

¹⁰ ʼO ʼuhiga leva mo te ʼu vāhaʼa ʼaē e 69, ʼe feala koa ko te vāhaʼa ʼaia ko ni ʼu ʼaho ʼe fitu? Kailoa, heʼe ko te Mesia neʼe mole hā ia ʼi te hili ʼo te taʼu 455 ʼi muʼa atu ʼo totatou temi. Koia ʼaē ʼe tokolahi ai te kau tagata fai tohi-tapu pea feiā aipe mo te faga Tohi-Tapu neʼe fakaliliu (ʼi te Tohi-Tapu ʼa Chouraqui, ʼaē ʼe palalau ki te “soixante-dix septennats” ʼi tana alatike ʼo te taʼu 1975, pea mo te “septante septaines” ʼi tana alatike ʼaē ʼi te taʼu 1985), ʼe nātou felogoi ʼo ʼuhiga mo te vaega ʼaia ki te ʼu vāhaʼaʼi “taʼu”. Ko te ako ʼaia ʼo ʼuhiga mo te ʼu ‘vāhaʼaʼi taʼu’, peʼe ko te ʼu taʼu e fitu, neʼe ko he meʼa ia neʼe māhani kiai te kau Sutea ʼo te temi ʼaia. ʼI te temi ʼaia neʼe nātou fakaʼaoga te ʼaho fakaʼosi ʼo te ʼu vāhaʼa fuli ko te sapato, pea mo te fitu taʼu ʼi te ʼu taʼu ʼaē e fitu ko te sapato (Ekesote 20:​8-11; 23:​10, 11). Ko te ʼu vāhaʼaʼi taʼu ʼaē e 69 ʼe fakatatau kia taʼu e 69, ko temi e 7, peʼe ko taʼu e 483. ʼO tonu leva ke tou lau. Mai te taʼu 455 ʼi muʼa atu ʼo totatou temi, ʼe tou lau ko taʼu e 483 ki te taʼu 29 ʼo totatou temi — taʼu totonu ʼaia neʼe papitema ai Sesu pea mo liliu ai mashiach, ko te Mesia! — Vakaʼi “Soixante-dix semaines”, Auxiliaire pour une meilleure intelligence de la Bible, pasina 1413.

11. ʼE feafeaʼi ha kita tali kia nātou ʼaē ʼe nātou ʼui ko te meʼa ʼaia ko he faʼahiga fakaliliu pe ia ʼo te fakamatala ʼaia ia ʼaho nei ʼo te fakakikite ʼa Taniela?

¹¹ Ko ʼihi ʼe nātou fakafeagai anai ki te fakamatala ʼaia, ʼo nātou ʼui ko he faʼahiga fakaliliu pe ia ʼo te fakamatala ʼaia ia ʼaho nei ʼo te lea faka polofeta ʼaia ke ʼalu tahi mo te hisitolia. Kapau koia, he koʼe leva ko te hahaʼi ʼaē ʼo te temi ʼo Sesu neʼe nātou fakatalitali ke hā ʼi te temi ʼaia? Ko te tagata kilisitiano ko Luka, mo te ʼu tagata hisitolia Loma ʼaē ko Tacite mo Suètone, mo te tagata hisitolia Sutea ko Josèphe pea mo te tagata filosofia Sutea ko Philo, neʼe nātou maʼuʼuli fuli ʼi te temi ʼaia pea neʼe nātou fakamoʼoni ʼo ʼuhiga mo te fakatalitali ʼaia (Luka 3:15). Ko ʼihi hahaʼi popoto ʼo te temi nei, ʼe nātou fakahā fakamālohi neʼe ko te fai pule mālohi ʼaē ʼa te kau Loma ʼaē neʼe fakaʼamu ai te kau Sutea pea mo nātou talitali ki te Mesia ʼi te ʼu ʼaho ʼaia. He koʼe koa neʼe fakatalitali te kau Sutea ki te Mesia ʼi te temi ʼaia kae neʼe mole nātou fai te faʼahi ʼaia ʼi te lolotoga ʼaē ʼo te fakataga mālohi ʼa te kau Keleka ʼi te ʼu sēkulō ki muʼa atu? He koʼe koa neʼe ʼui e Tacite ko te “ ʼu lea faka polofeta faka misitelio” ʼaē neʼe uga ai te kau Sutea ke nātou falala ki he ʼu pule mālohi ke haʼu mai Sutea pea ke nātou “maʼu he puleʼaga faka malamanei”? Ko Hillel Silver, ʼi tana tohi A History of Messianic Speculation in Israel, neʼe ina fakamoʼoni ko “te Mesia ʼaē neʼe fakatalitali kiai ʼi te vaelua ʼo te ʼuluaki sēkulō ʼo totatou temi”, neʼe mole fakatalitali nātou ʼuhi ko te fakataga ʼaē ʼa Loma, kae ʼuhi ko te “hōloga ʼo te temi ʼo ʼuhiga mo te ʼaho ʼaia”, ʼaē neʼe kua fakamahino ʼi te tohi ʼo Taniela.

Neʼe fakamoʼoni mai te lagi

12. Koteā te fakamoʼoni ʼa Sehova ʼo ʼuhiga mo Sesu ko te Mesia?

¹² Ko te tolu fakamoʼoni ʼaē ko Sesu Mesia, ko te fakamoʼoni totonu pe ʼaē ʼa te ʼAtua. Ia Luka 3:​21, 22, ʼi te ʼosi hili ʼo te papitema ʼa Sesu, neʼe fakanofo ia e te maʼoniʼonʼi lahi pea mo te māʼoluga ʼo te ʼatulaulau, e te laumālie maʼoniʼoni totonu ʼo Sehova ʼAtua. Pea ʼaki tona leʼo, neʼe fakahā e Sehova tana leleiʼia tona ʼAlo ko Sesu. ʼI ʼihi atu ʼu ʼaluʼaga e lua, neʼe palalau fakahagatonu Sehova mai te lagi, ʼo ina fakahā fakalelei Tana ʼofa ʼaē kia ia: neʼe fagono te ʼu ʼapositolo e tolu ʼa Sesu ki tana ʼui ʼaia, pea neʼe toe hoko te meʼa ki te hahaʼi tokolahi (Mateo 17:​1-5; Soane 12:​28, 29). Pea tahi foki, neʼe fekauʼi mai te kau ʼaselo ki te kele moʼo fakamoʼoni te tuʼulaga ʼo Sesu ʼaē ko Kilisito, peʼe ko te Mesia. — Luka 2:​10, 11.

13, 14. Neʼe feafeaʼi koa te fakahā e Sehova tana leleiʼia ia Sesu ʼaē ke Mesia?

¹³ Neʼe fakahā e Sehova tana tali ia nātou ʼaē neʼe ina fakanofo ʼaki tona laumālie moʼo fai ʼo te ʼu gāue lahi. Ohage la, neʼe talanoa Sesu ki te ʼu lea faka polofeta ʼe nātou fakahā fakatomuʼa te ʼu ʼaluʼaga ʼo te hisitolia — ko ʼihi ʼaluʼaga neʼe hoko ʼi totatou temie. Neʼe ina toe fai mo te ʼu milakulo, ko te fafaga ʼo te toe hahaʼi tokolahi pea mo fakamālōlō ʼo te ʼu mahaki. Neʼe toe fakatuʼuake foki mo ia mai te mate. Ko tana kau tisipulo neʼe nātou fakatupu koa te ʼu fakamatala ʼaē ʼo ʼuhiga mo te ʼu gāue mālohi ʼaia ʼi te ʼosi hoko ʼo te ʼu meʼa moʼoni ʼaia? Neʼe fai e Sesu te ʼu faga milakulo ia muʼa ʼo te tokolahi, ʼi ʼihi temi neʼe ko te lauʼi afe hahaʼi. ʼO toe feiā aipe ki te ʼu fili ʼaē ʼo Sesu neʼe mole nātou fakafisi ʼo ʼuhiga mo te fakahoko ʼaē e Sesu te ʼu meʼa ʼaia (Maleko 6:2; Soane 11:47). Pea, kapau neʼe fakatupu pe e te ʼu tisipulo ʼa Sesu te ʼu fakamatala ʼaia, he koʼe koa neʼe nātou toe fakahā fakalelei pe tanatou ʼu hāla? ʼIo, neʼe nātou tali fakalelei pe koa honatou matematehi ʼuhi ko tanatou tui neʼe fakatafito pe ia ki te ʼu fagana neʼe nātou tahi fakatupu pe ʼe nātou? Kailoa ia, ko te ʼu milakulo ʼa Sesu ko te ʼu moʼoni ia ʼo te hisitolia.

¹⁴ Ko te fakamoʼoni ʼa te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo Sesu ʼaē ko te Mesia ʼe toe maʼuhiga age ia. ʼAki tona laumālie maʼoniʼoni, neʼe tokaga ia ki he fakamoʼoni ʼo ʼuhiga mo te tuʼulaga faka mesia ʼaē ʼo Sesu, ke tuʼu ʼi he tohi pea ke fakaliliu fakalahi pea mo tufa te tohi ʼaia ʼi te hisitolia katoa.

He koʼe koa neʼe mole tali e te kau Sutea ia Sesu?

15. a) ʼE feafeaʼi koa te lahi ʼo te ʼu pepa fakamoʼoni ʼo ʼuhiga mo Sesu ʼaē ko te Mesia? b) Koteā te ʼu fakaʼamu ʼa ʼihi kau Sutea ʼaē ʼo nātou liu fakafisi ai ko Sesu ko te Mesia?

¹⁵ Koia ko te ʼu faʼahiga fakamoʼoni ʼaia e tolu, ʼe nātou pipiki tāfito ki te ʼu meʼa neʼe hoko ʼe lauʼi teau, ʼe nātou fakahā ko Sesu ko te Mesia. ʼE mole feʼauga ai pe koa la? Koutou fakakaukauʼi age hakotou faiga ki hokotou pelemi taki motokā peʼe ko hakotou pepa keleti, pea neʼe tala atu ʼe mole feʼauga te ʼu pepa fakamoʼoni e tolu ʼo ʼuhiga mo te faʼahi ʼaia — ʼe tonu leva koa ke koutou foaki he ʼu fakamoʼoni e lauʼi teau? Kailoa ia! Koia, ʼe feʼauga pe te ʼu fakamoʼoni ʼi te Tohi-Tapu moʼo hinoʼi ia Sesu ko te Mesia. Kae, he koʼe neʼe tokolahi te kau Sutea neʼe mole nātou faka tui ki te ʼu fakamoʼoni ʼaia, ko Sesu ko te Mesia? Heʼe mole feʼauga pe te tui moʼo maʼu te tui moʼoni. Māʼia pe la, ʼe tokolahi te hahaʼi ʼe nātou tui pe ki te ʼu meʼa ʼaē ʼe nātou fia tui ki ai, logope la ʼe mole maʼu he fakamoʼoni mo ʼona fakafihiʼi. ʼO ʼuhiga mo te Mesia, neʼe lahi age pe te kau Sutea ʼaē neʼe nātou maʼu te ʼu manatu ʼo ʼuhiga mo te ʼu meʼa ʼaē ʼe nātou fia tui kiai. Neʼe loto nātou ki he mesia faka politike, ko he tahi ia ʼe ina pulihi anai te taki mālohi ʼa te kau Loma pea mo toe laga Iselaele ki he faʼahiga kolōlia fakakoloa, ohage ko te temi ʼaē ʼo Salomone. Koia, ʼe feafeaʼi age leva hanatou tali te foha agavaivai ʼaia ʼo te tagata tufuga ʼakau, te tagata Nasalea ʼaē neʼe mole tokaga ia ki te ʼu meʼa faka politike peʼe ko te ʼu koloā? Pea tahi foki, ʼe tonu ke toe mate ʼi te pou puluhia, ʼe feafeaʼi leva he ʼui ko ia ko te Mesia?

16. He koʼe koa neʼe tonu ke toe fakatonutonuʼi e te kau tisipulo ʼa Sesu tanatou ʼu fakaʼamu ʼo ʼuhiga mo te Mesia?

¹⁶ ʼI te mate ʼaē ʼa Sesu neʼe hēʼia tana kau tisipulo. ʼI tona toe fakatuʼuake faka kolōlia mai te mate, neʼe nātou falala tāfito ʼe ina ‘fakatuʼu anai te puleʼaga ʼi Iselaele’ ʼi te temi pe ʼaia (Gāue 1:6). Kae, neʼe mole nātou fakafisi ko Sesu ko te Mesia, ʼuhi pe he neʼe mole hoko tanatou ʼamanaki ʼaia. Neʼe nātou fakatafito tanatou tui ʼaē kia ia ʼaki te ʼu meʼa ʼaē kua nātou ʼiloʼi, pea neʼe nātou mamālama ai leva ki te faʼahi ʼaia; ʼo ʼiloga mamalie ai leva te ʼu misitelio. Neʼe nātou mahino ko te Mesia neʼe mole feala ke ina fakahoko te ʼu lea faka polofeta fuli ʼaē ʼo ʼuhiga mo ia ʼi te kiʼi temi nounou ʼaē neʼe nofo ai ʼi te kele. He koʼe koa ʼe talanoa te lea faka polofeta ʼo ʼuhiga mo tana haʼu agavaivai, ʼe heka ʼi te tuʼa ʼo te asino, kae ko te tahi lea faka polofeta ʼe talanoa ki tana haʼu faka kolōlia ʼi te ʼu ʼao! ʼI te ʼu lea faka polofeta ʼaia e lua, kofea ʼaē ʼe moʼoni? ʼE ʼiloga mai ʼi heni ʼe toe haʼu anai ia. — Taniela 7:13; Sakalia 9:9.

He koʼe koa neʼe tonu ke mate te Mesia?

17. ʼE feafeaʼi te fakahā fakalelei e te fakakikite ʼa Taniela ko te Mesia ʼe tonu muʼa ke mate, pea koteā te tupuʼaga ʼaē ʼe tonu ai ke mate?

¹⁷ Tahi ʼaē meʼa, ko te ʼu fakakikite faka mesia neʼe nātou fakahā fakalelei ko te Mesia ʼe tonu ke mate. Ohage la, ko te lea faka polofeta pe ʼaē ʼe ina fakakikite te temi ʼaē ʼe haʼu ai te Mesia, ʼe fakakikite pe ʼi te vaega ʼaē ʼe hoko kiai: “Pea ʼi te ʼosi ʼo te ʼu vāhaʼa e onogofulu-ma-lua [neʼe hoa atu ki te ʼu vāhaʼa e fitu], ʼe toʼo anai ia Mesia.” (Taniela 9:26). Ko te kupu faka hepeleo ʼaē ko karath ʼe fakaʼaoga ʼi heni moʼo “toʼo”, ʼe tatau mo te kupu ʼaē neʼe fakaʼaoga ʼo ʼuhiga mo te tūʼa ʼaē ki te mate ʼi te Lao ʼa Moisese. ʼE ʼiloga mai ko te Mesia neʼe tonu ke mate. Koteā tona tupuʼaga? ʼE foaki mai e te vaega 24 tona tali: “Ke pulihi ai te agahala, pea mo maʼu he faifakalelei ʼo ʼuhiga mo te hāla, pea mo fakahu te faitotonu ki he temi heʼegata.” Neʼe ʼiloʼi lelei pe e te kau Sutea ʼe gata pe ki he sakilifisio, he meʼa mate, ʼe feala ke maʼu ai he faikalelei ʼo ʼuhiga mo he hāla. — Levitike 17:11; vakaʼi ia Hepeleo 9:22.

18. a) ʼE fakahā feafeaʼi e te kapite 53 ʼo Isaia ko te Mesia ʼe tonu muʼa ke mamahi pea mo mate? b) Koteā ʼaē neʼe nātou feʼekeʼaki ʼo ʼuhiga mo te lea faka polofeta ʼaia?

¹⁸ Ia Isaia kapite 53 ʼe talanoa ki te Mesia ohage ko he kaugana makehe ʼa Sehova neʼe tonu ke mamahi pea mo mate moʼo ʼaofia te ʼu agahala ʼa ʼihi. Ko te vaega 5 ʼe ina ʼui fēnei: “Neʼe lavelavea ia maʼa ʼatatou ʼu talagataʼa; neʼe fakavolu ia maʼa ʼatatou ʼu hāla.” Ko te lea faka polofeta pe ʼaia, ʼe ina toe ʼui ko te Mesia ʼe tonu muʼa ke mate ohage “ko he sakilifisio faifakalelei”, pea toe ʼui ko Ia ʼaia ʼe ina “fakatologa anai tona ʼu ʼaho, pea ʼi tona nima ʼe ina fua anai te ʼu meʼa ʼaē ʼe leleiʼia e Sehova”. (Vaega 10.) ʼE mole fefakafeagai koa te ʼu talanoa ʼaia? ʼE feafeaʼi koa he lava mate ʼa te Mesia, pea mo ina “fakatologa tona ʼu ʼaho”? ʼE feafeaʼi koa hana mamahi faka sakilifisio pea mo feala ke ina ‘fua te ʼu meʼa ʼaē ʼe leleiʼia e Sehova’? ʼIo, ʼe feafeaʼi koa hana mate pea mo nofo ʼi te mate ʼo mole ina fakahoko leva te ʼu lea faka polofeta maʼuhiga ʼaē ʼo ʼuhiga mo ia, ʼaē ka pule anai ʼi tona ʼuhiga Hau ʼo ina foaki te tokalelei mo te fīmālie ki te kele katoa? — Isaia 9:​6, 7.

19. ʼE fakatokatoka feafeaʼi e te toe fakatuʼuake ʼa Sesu te ʼu fakakikite ʼaē ʼe mata fakafeagai ʼo ʼuhiga mo te Mesia?

¹⁹ Ko te meʼa ʼaē ʼe hage ʼe mata faigataʼa, neʼe ina fakatokatoka ia ʼaki te milakulo fakaofoofo. Ko Sesu neʼe toe fakatuʼuake mai te mate. Ko te toko lauʼi teau Sutea agatonu neʼe nātou sio tonu ki te kolōlia moʼoni ʼaia (1 Kolonito 15:6). Ki muli age, neʼe fēnei te tohi ʼa te ʼapositolo ko Paulo: “Ko ia ʼaia [Sesu Kilisito] kua ina momoli ke talu ai te sakilifisio e tahi ki te ʼu agahala pea kua heka ʼi te toʼomataʼu ʼo te ʼAtua, ʼo talitali ai ʼo kaku ki te tānaki ʼo tona ʼu fili ohage hona hilihiliʼaga vaʼe.” (Hepeleo 10:​10, 12, 13). ʼIo, ʼi te ʼosi fakatuʼuake ʼaē ʼo Sesu mai te mate ke ina maʼu te maʼuli ʼi selo pea mo toe “fakatalitali” ki te temi ʼaē ka Hau ai pea mo ina tauʼi leva te ʼu fili ʼo tana Tāmai, ia Sehova. ʼI tona tuʼulaga Hau ʼi selo, ʼe lave ki te maʼuli ʼo te hahaʼi takitokotahi ʼo te temi nei ia Sesu ko te Mesia. ʼO feafeaʼi? Ko tatatou alatike ka hoa mai ʼe tali anai ki te fehuʼi ʼaia.

[Nota ʼi te lalo pasina]

ʼE feafeaʼi anai takotou tali?

◻ Kapau ko Sesu ko te Mesia ʼaē neʼe fakapapau mai, he koʼe koa ʼe tonu ke vakaʼi hona fakamoʼoni?

◻ Neʼe feafeaʼi koa te lagolago ʼo te hākoga ʼo Sesu ʼo ʼuhiga mo tona tuʼulaga faka mesia?

◻ ʼE feafeaʼi te tokoni mai ʼa te ʼu fakakikite ʼo te Tohi-Tapu moʼo fakamoʼoni ko Sesu neʼe ko te Mesia?

◻ Neʼe feafeaʼi koa te fakamoʼoni e Sehova ko Sesu ko te Mesia?

◻ Koteā te ʼu tupuʼaga ʼaē neʼe lahi ai te fakafisi ʼa te kau Sutea ko Sesu ko te Mesia, pea he koʼe koa ko te ʼu tupuʼaga ʼaia ʼe mole hona ʼaoga?

[Paki ʼo te pasina 12]

Ko te ʼu milakulo ʼa Sesu neʼe nātou tahi fakamoʼoni tona tuʼulaga faka mesia.