He Koʼe Koa ʼe Matataku Te Hahaʼi Ki Te Apokalipesi?

“LOLOTOGA ni ʼu taʼu, ko te hahaʼi ʼaē ʼe mulimuli ki te Lotu Faka Kilisitiano neʼe nātou fakakikite kua vave molehi te sosiete fakatagata.” Neʼe fai te ʼu palalau ʼaia ʼi te nusipepa Time, e Damian Thompson, ko te tagata faitohi faka lotu. “ ʼI te temi nei, ʼe nātou punamaʼuli, heʼe kua faka tui te hahaʼi ki tanatou ʼu fakakikite, pea ʼe kau ai mo te hahaʼi ʼaē neʼe nātou vāʼi nātou ʼi muʼa atu: te hahaʼi fai polokalama olotinatea, mo te hahaʼi faifakatau, pea mo te hahaʼi fai politike.” ʼE ina ʼui ko te mataku ʼa te tagata naʼa hoko he tuʼutāmaki faka olotinatea ʼi te malamanei ʼi te taʼu 2000, “kua ina fakaliliu te hahaʼi heʼe tui ko he hahaʼi millénaristes” ʼe nātou tuʼania naʼa hoko he ʼu tuʼutāmaki ohage ko “te mataku fakavale ʼa te hahaʼi, te mole kei gāue ʼa te puleʼaga, te fetauʼaki ʼa te hahaʼi ki te meʼa kai, pea mo he tō vakalele ʼo paʼulu ki he ʼu falefata lalahi.”

ʼO hilifaki ki te mataku ʼaia ʼa te hahaʼi, ʼe toe ʼi ai mo te ʼu gāue fakatupu tuʼania ʼa ʼihi kautahi faka lotu ʼaē ʼe ʼui, ʼe ko he ʼu lotu “faka apokalipesi.” ʼI te māhina ʼo Sanualio 1999, ʼi te alatike ko tona kupu tāfito ʼaenī, “Ko Selusalemi pea mo te ʼu Pupuhi Fakatagi ʼo te Apokalipesi,” neʼe ʼui fēnei e te sulunale Fakafalani Le Figaro: “Ko te ʼu kautahi faka puleʼaga ʼi [Iselaele] neʼe nātou fakafuafua, ko te toko teau tupu hahaʼi ‘millénaristes’ ʼe nonofo ʼi te Moʼuga ʼo Oliveto peʼe nonofo ōvi ai, pea ʼe nātou talitali ki te parousia peʼe ki te apokalipesi.”

ʼI te tohi 1998 Britannica Book of the Year, ʼe maʼu ai te talanoa makehe ʼo ʼuhiga mo “Te ʼu Lotu ʼo Te ʼAho ʼo Te Fakamāu.” ʼE talanoa ai ʼo ʼuhiga mo ʼihi lotu neʼe hoko ai te ʼu fakamate, ohage ko Heaven’s Gate (Te Matapā ʼo Te Palatiso), pea mo te Hahaʼi ʼo Te Fale Lotu, pea mo te Kautahi ʼo Te Temple Solaire, pea mo Aum Shinrikyo (peʼe ko Te Moʼoni Māʼoluga), ʼaē neʼe ina fakatuʼutuʼu te faka mafola ʼo te kasa kona ʼi te ʼu taulaga saliote afi ʼo Tokio ʼi te taʼu 1995, pea neʼe mate ai te toko 12 pea mo mahahaki ai te toko lauʼi afe. ʼI tana fakanounou te fakamatala ʼaia, neʼe tohi fēnei e Martin E. Marty, ko te tagata faiako ʼo te ʼu lotu ʼi te Univelesitē ʼo Chicago: “Ko tatatou aʼu ki te taʼu 2000 ʼe ina uga tatou ke tou fakakaukau​—pea ʼe tupu ai anai te ʼu fakakikite pea mo te ʼu faʼahiga kautahi kehekehe. Ko ʼihi ia nātou ʼe feala ke fakatupu tuʼutāmaki. Ko te temi ʼaia ʼe tonu anai ke kita nofo tokaga ai.”

Te Hisitolia ʼo Te Mataku ʼa Te Hahaʼi Ki Te Apokalipesi

Ko te Apokalipesi, peʼe ko te Fakahā, ʼe ko te higoa ʼaia ʼa te tohi fakamuli ʼo te Tohi-Tapu, ʼaē neʼe tohi ʼi te fakaʼosi ʼo te ʼuluaki sēkulō ʼo totatou temi. ʼUhi ko te ʼu lea faka polofeta pea mo te ʼu palalau fakatātā ʼaē ʼe fai ʼi te tohi ʼaia, neʼe kamata fakaʼaogaʼi te kupu “apokalipesi” ʼi he ʼu tohi kua fualoa tona tohi ka heʼeki tohi te Fakahā. Neʼe kamata hā te ʼu faʼahiga tohi fakatātā ʼaia ʼi te temi ʼa te kau Pelesia pea ʼi muʼa atu. Koia, ʼe talanoa te tohi The Jewish Encyclopedia ki “te manatu ʼa te kau Papiloni ʼaē neʼe hā lelei ʼi te ʼu fakamatala fakatātā ʼaē neʼe fai ʼi te ʼu tohi [faka apokalipesi] ʼa te kau [Sutea].”

Ko te ʼu tohi faka apokalipesi ʼa te kau Sutea neʼe mafola tāfito ʼi te kamata ʼo te lua sēkulō ʼi muʼa ʼo totatou temi, ʼo aʼu ki te fakaʼosi ʼo te lua sēkulō ʼo totatou temi. ʼI tana fakamahino te haʼuʼaga ʼo te ʼu tohi ʼaia, neʼe tohi fēnei e te tagata sivi Tohi-Tapu: “Neʼe vaheʼi lua e te kau Sutea te hisitolia ʼa te tagata. Neʼe ʼi ai te temi ʼaē neʼe nātou maʼuʼuli ai, ʼaē neʼe kovi ʼaupito . . . Koia, neʼe fakatalitali te kau Sutea ki te fakaʼosi ʼo te temi ʼaia. Pea neʼe ʼi ai te temi ka haʼu ʼaē neʼe tonu ke lelei ʼaupito, te temi ʼaia ʼa te ʼAtua ʼaē ʼe tonu ke tokalelei, mo manuʼia pea mo faitotonu . . . Neʼe tonu ke fetogi feafeaʼi tonatou temi ʼaki te temi foʼou ʼaia? Neʼe faka tui e te kau Sutea, ʼe mole feala ki he fakatuʼutuʼu fakatagata ke ina fakahoko te fetogi ʼaia, koia neʼe nātou ʼamanaki ai ʼe fakahoko fakahagatonu anai e te ʼAtua te faʼahi ʼaia. . . . Ko te ʼaho ʼo te haʼele mai ʼa te ʼAtua neʼe fakahigoaʼi ko Te ʼAho ʼo Te ʼAliki, pea neʼe ʼui ʼe ko te ʼaho fakamataku ʼo te fakaʼauha pea mo te fakamāu, pea hoa kiai te temi foʼou. Ko te ʼu meʼa ʼaia ʼe fakamatala ʼi te ʼu tohi faka apokalipesi fuli.”

ʼE Tonu Koa Ke Tou Matataku Ki Te Apokalipesi?

ʼE talanoa te tohi faka Tohi-Tapu ʼo te Apokalipesi ʼo ʼuhiga mo “te tau o te aho fakaʼilifia o te Atua Mafimafi,” pe ko Halamaketone, ʼaē ka fakaʼauha ai te kau agakovi, pea hoa kiai te ʼu taʼu e afe ʼaē ka lī ai Satana ki te vanu, pea fakamāuʼi ai e Kilisito te malamanei. (Apokalipesi 16:​14, 16; 20:​1-4) ʼI te Moyen-Âge, neʼe mahino hala te hahaʼi ki te ʼu lea faka polofeta ʼaia, koteʼuhi ko te “Sagato” Katolika ko Aukusitino (ʼaē neʼe tupu ʼi te taʼu 354 ʼo totatou temi pea mate ʼi te taʼu 430 ʼo totatou temi) neʼe ina ʼui, ko te ʼu taʼu e afe ʼe kamata ʼi te tupu ʼa Kilisito pea ʼe hoa kiai te Fakamāu Fakamuli. Neʼe mole faʼa tokagaʼi e Aukusitino te lau ʼo te ʼu taʼu, kae ʼi te fakaōvi mai ʼo te taʼu 1000, neʼe ʼāsili tuʼania ai te hahaʼi. ʼE mole manatu tahi te hahaʼi fai hisitolia ʼo ʼuhiga mo te mafola ʼa te mataku ʼa te hahaʼi ki te apokalipesi ʼi te temi ʼāfea ʼaia. Tatau aipe pe neʼe feafeaʼi tona mafola, kae neʼe mole tonu te mataku ʼaia ʼa te hahaʼi.

ʼO toe feiā pe ia ʼaho nei, ʼe ʼi ai te hahaʼi lotu pea mo te hahaʼi ʼe mole lotu ʼe nātou matataku ki te taʼu 2000, peʼe ki te taʼu 2001, heʼe nātou manatu ʼe hoko ai anai te apokalipesi fakamataku. Kae ʼe tonu koa tanatou mataku ʼaia? Tahi ʼaē meʼa, ʼe tonu koa ke tou matataku ʼi te logo ʼaē ʼe fakahā mai e te Tohi-Tapu ʼi te tohi ʼo te Apokalipesi, peʼe tonu koa ke tou fakaʼamu ke hoko mai? Moʼo tali kiai, koutou vakaʼi te alatike ʼaē ka hoa mai.

[Talanoa ʼo te pasina 4]

Neʼe mole he ʼaoga ʼo te mataku ʼa te hahaʼi ʼo te temi muʼa ʼo ʼuhiga mo te Apokalipesi

[Haʼuʼaga ʼo te pasina]

© Cliché Bibliothèque Nationale de France, Paris

[Haʼuʼaga ʼo te paki pasina 3]

Maya/Sipa Press