ʼE Tou Maʼu Te Tokalelei ʼi He Mālama Maveuveu

KO TE paki ʼi te takafi ʼo te nusipepa ʼaenī ʼe hā ai te tau fakamataku neʼe hoko ʼi Bosnie pea mo Herzégovine. ʼE feala koa ke maʼu te tokalelei ʼi te ʼu koga meʼa ʼaia? E lagi ko he meʼa fakapunamaʼuli, kae ʼe feala ke tou ʼio ki te fehuʼi ʼaia. ʼI te fetauʼaki ʼa te kau Katolika Loma, te kau Orthodoxes ʼo te Potu Hahake, pea mo te kūtuga Mahometa ʼo ʼuhiga mo te fenua, tokolahi ʼe nātou fakaʼamu ki te tokalelei, pea ko ʼihi kua nātou maʼu te tokalelei ʼaia.

Ko te famili Djorem neʼe nonofo ʼi Sarajevo, pea ko nātou neʼe ko te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova. ʼI te lotolotoiga ʼo te tokakovi ʼi te kolo ʼaia, neʼe hoko atu aipe tanatou ʼaʼahi ʼonatou ʼu vāhaʼa fale, ʼo vaevae mo nātou te logo lelei ʼo te Puleʼaga ʼo te ʼAtua. (Mateo 24:14) Koteā tona tupuʼaga? Koteʼuhi neʼe ʼiloʼi e te famili Djorem ko te Puleʼaga ʼaia ʼe ko he puleʼaga moʼoni, ʼe kua ʼosi fakatuʼu ʼi selo, pea ko te Puleʼaga pe ʼaia e tahi ʼaē ʼe lelei ki te malamanei pea mo ʼaoga moʼo fakatuʼu ʼo te tokalelei. ʼE falala katoa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ki te meʼa ʼaē neʼe fakahigoaʼi e te ʼapositolo ko Paulo ko “te logo lelei ʼo te tokalelei.” (Efesi 2:17) ʼAki te ʼu hahaʼi ohage ko Bozo pea mo Hena Djor em, neʼe maʼu ai e te tokolahi te tokalelei ʼi Bosnie pea mo Herzégovine.

Ko He Tokalelei Moʼoni ʼi He Temi Ka Haʼu

ʼE lahi te ʼu meʼa ʼe feala ke tou talanoa kiai ʼo ʼuhiga mo te famili Djorem. Kae, tou palalau muʼa ki te tahi taumatuʼa neʼe nā falala ki te Puleʼaga ʼo te ʼAtua. Ko tonā higoa ko Artur pea mo Arina. Neʼe nā maʼuʼuli mo tana ʼu tama ʼaē ʼe kei tūpulaga ʼi te Lepupilika ʼe tuʼu ʼi te telituale ʼo te Lusia ʼāfea. ʼI te temi ʼaē neʼe hoko ai te tau faka sivile, neʼe lagolago ia Artur ki te tahi kūtuga. Kae, mole tuai pea ina fai te fehuʼi ʼaenī: ‘He koʼe koa ʼe ʼau tauʼi te ʼu hahaʼi ʼaia, ʼaē ʼe ko ʼihi ʼu Kilisitiano ohage pe ko ʼau?’ Neʼe mavae ia ʼi te fenua pea, ʼi te hili ʼo te ʼu faigataʼaʼia lahi neʼe tau mo ia, neʼe kaku ia mo tona famili ki Estonia.

ʼI tana ʼaʼahi ia St. Petersburg, neʼe felāveʼi ia Artur mo te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova, pea neʼe ōfo ia ʼi te meʼa ʼaē neʼe ina ako ʼo ʼuhiga mo te Puleʼaga ʼo te ʼAtua. Ko te finegalo ʼo Sehova, ke liliu te Puleʼaga ʼo te ʼAtua ko te Puleʼaga pe ʼaia e tahi ki te malamanei. (Taniela 2:44) Pea ko te kele ʼe toe liliu anai ko he potu ʼe maʼu ai te tokalelei, ʼe mole toe hoko ai he ʼu tau faka sivile, peʼe ko he ʼu tau faka puleʼaga. Neʼe fakakikite fēnei e te polofeta ko Isaia ʼo ʼuhiga mo te temi ʼaia: “ ʼE mole fai anai he meʼa ʼe kovi pea ʼe mole fakatupu anai he maumau ʼi toku moʼuga maʼoniʼoni katoa, heʼe fonu moʼoni anai te kele ʼi te ʼatamai mālama ʼo ʼuhiga mo Sehova ohage ko te ʼuʼufi ʼo te tai e te ʼu vai.”​—⁠Isaia 11:⁠9.

Neʼe fakahā age e te Fakamoʼoni ʼaē neʼe ina fai tana ako, te paki ʼe hā ai te kele ʼe tuʼu ai te maʼuli tokalelei, pea neʼe fakatokagaʼi e Artur neʼe ina fakaʼaogaʼi te paki ʼe hage tona matalelei, ko te matalelei ʼo te fenua ʼaē neʼe maʼuli ai ʼi muʼa ʼo te hoko ʼo te tau. Kae, ʼi te temi nei, kua maumau te fenua matalelei ʼaia, ʼuhi ko te tau faka sivile. ʼI tana liliu ki Estonia, kua lahi te ʼu meʼa neʼe ako e Artur pea mo tona famili ʼo ʼuhiga mo te Puleʼaga ʼo te ʼAtua, ʼi tanatou ako Tohi-Tapu mo te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova.

Te Tokalelei ʼi Te Lotolotoiga ʼo Te Tokakovi

ʼE ʼui fēnei ia Pesalemo 37:37: “Vakaʼi te tagata agatonu ʼaē ʼe mole hana hala pea mo sioʼi tuʼumaʼu te tagata faitotonu, heʼe ko te ka haʼu ʼo te tagata ʼaia ʼe tokalelei anai.” ʼI tona fakahagatonu, ko te tokalelei ʼo te tagata ʼaē ʼe mole hana hala pea mo faitotonu ia mata ʼo te ʼAtua, ʼe mole fakatalitali ki he temi ki ʼamuli ke ina maʼu ai te tokalelei. Kua ina maʼu ʼi te temi nei te tokalelei ʼaia. ʼE lava feafeaʼi hatatou ʼui kua ina maʼu te tokalelei? Tou vakaʼi muʼa te faʼifaʼitaki ʼo te tagata ʼe higoa ko Paulo.

ʼE nofo Paulo ʼi te nofoʼaga ʼo te hahaʼi ʼaē ʼe nātou feholaki mai tonatou fenua, ʼe tuʼu mamaʼo mo te Potu Toga-Hihifo ʼo Etiopea, kae ʼi tona ʼaluʼaga moʼoni ʼe nofo ʼi te fenua ʼe feōvi mo te fenua ʼaia. ʼI tona fenua, neʼe felāveʼi ia mo te tagata Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼaē neʼe gāue ʼi te matani gāue kalasini, pea neʼe foaki age e te tagata ʼaia te tohi faka Tohi-Tapu ʼaenī, La vérité qui conduit à la vie éternelle.a Neʼe mole toe felāveʼi ia Paulo mo te Fakamoʼoni ʼaia, kae neʼe ina ako fakaleleiʼi te tohi. ʼI te hoko ʼo te tau faka sivile neʼe hola ia ki te nofoʼaga ʼi Etiopea, pea neʼe palalau ia ki niʼihi ʼo ʼuhiga mo te ʼu meʼa ʼaē neʼe ina ako. Neʼe tali e te kiʼi kūtuga te faʼahi ʼaia ʼo ʼui maʼa nātou ko te moʼoni. ʼO mulimuli ki te ʼu meʼa ʼaē neʼe nātou akoʼi, neʼe mole tuai pea neʼe fai faka mafola ki te hahaʼi ʼaē ʼe nonofo ʼi te nofoʼaga.

Neʼe faitohi ia Paulo ki te pilō ʼo te Sosiete Watch Tower ʼo kole kiai ke fekauʼi age he tahi kia nātou. Neʼe fekauʼi mai te Fakamoʼoni ʼa Sehova mai Addis-Abeba, pea neʼe punamaʼuli ia ʼi tana maʼu atu te toko 35 hahaʼi ʼe nātou talitali kia te ia, kua nātou tokalelei ke nātou ako te tahi ʼu meʼa ʼo ʼuhiga mo te Puleʼaga ʼo te ʼAtua. Neʼe fai te ʼu fakatuʼutuʼu ke foaki tuʼumaʼu he tokoni ki te hahaʼi ʼaia.

ʼE lava feafeaʼi hatatou ʼui ko te hahaʼi ʼaia ohage ko Paulo ʼe maʼuʼuli ʼi te tokalelei? ʼE mole faigafua tonatou maʼuli, kae ʼe nātou tui ki te ʼAtua. Ka hoko kia nātou te ʼu tokakovi ʼo te mālama ʼaenī, ʼe nātou maʼuliʼi te tokoni faka Tohi-Tapu ʼaenī: “ ʼAua naʼa koutou tuʼania ki he meʼa, kae ʼi te faʼahi fuli, ʼaki te faikole pea mo te ʼu kole mamahi ʼaki te fakafetaʼi, koutou fakahā ki te ʼAtua takotou ʼu kole.” Koia, ʼe nātou maʼu he maʼuli fīmālie ʼe tahitahiga tona maʼu ia ʼaho nei. Ko te ʼu palalau ʼa te ʼapositolo ko Paulo ki te kokelekasio ʼo Filipe ʼe ʼalutahi mo tonatou maʼuli: “Ko te tokalelei ʼa te ʼAtua, ʼaē ʼe māʼoluga ake ʼi te ʼu manatu fuli, ʼe ina taupau anai tokotou ʼu loto pea mo tokotou ʼu ʼatamai ʼaki ia Kilisito Sesu.” ʼIo, ʼe nātou logoʼi ʼi tonatou loto ʼe nātou ōvi kia Sehova, “te ʼAtua ʼo te tokalelei.”​—⁠Filipe 4:⁠6, 7, 9.

Te Tokalelei ʼi Te Temi Nei

Ko te Hau ʼo te Puleʼaga ʼo te ʼAtua ʼaē kua ʼosi fakanofo ko Sesu Kilisito, ʼe fakahigoaʼi e te Tohi-Tapu ko te “ ʼAliki ʼo te Tokalelei.” (Isaia 9:⁠6) Neʼe ʼui fēnei e te polofeta ʼo te temi muʼa ʼo ʼuhiga mo ia: “ ʼE mahino ia ʼe palalau anai ia ʼo ʼuhiga mo te tokalelei ki te ʼu puleʼaga, pea ʼe mafola anai tona ʼuhiga pule ʼi te potu ʼo te tai ki te tahi potu ʼo te tai pea mai te Liuʼa ki te ʼu potu taupotu ʼo te kele.” (Sakalia 9:10) Ko te ʼu folafola ʼaia ʼaē ʼe haʼu mai te ʼAtua, ʼe ko he ʼu palalau neʼe malave mālohi ki te maʼuli ʼo te tagata ʼe higoa ko José.

ʼI te tahi temi, neʼe pilisoniʼi ia José. Neʼe ko he tagata fai fakapō pea neʼe puke ia, ka neʼe ina lolotoga teuteuʼi ke ina maumauʼi te nofoʼaga ʼo te kau polisi. ʼI tana manatu, ko te agamālohi tokotahi pe ʼaē ʼe feala ke ina fetogi te ʼu ʼaluʼaga ʼaē ʼe tau mo tona fenua. Lolotoga tana nofo ʼi te fale pilisoni, neʼe kamata ako e tona ʼohoana te Tohi-Tapu mo te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova.

ʼI te fakamavae mai ʼo José, neʼe ina ako foki mo ia te Tohi-Tapu, pea mole tuai pea hoko kia ia te ʼu palalau ʼaē ʼe tuʼu ia Pesalemo 85:8: “ ʼE ʼau logo anai ki te palalau ʼaē ka fai e te ʼAtua moʼoni ko Sehova, heʼe palalau ia anai ʼo ʼuhiga mo te tokalelei ki tana hahaʼi pea mo tana kau agatonu.” Kae, ʼe fakaʼosi e te vaega ʼaia ʼaki te fakatokaga ʼaenī: “Ke ʼaua naʼa nātou maliu ʼo falala pe kia nātou.” Koia, ko he tahi ʼe ina kumi te tokalelei ʼa Sehova, ʼe mole faʼifaʼitaliha anai peʼe fakafeagai ki Tona finegalo.

Ia ʼaho nei, kua liliu ia José pea mo tona ʼohoana ko te ʼu minisi Kilisitiano. ʼE nā taki te tahi ʼu hahaʼi ki te Puleʼaga ʼo Sehova, ʼaē ko te puleʼaki ʼo ʼuhiga mo te ʼu fihifihia, ʼaē neʼe faigaʼi e José ke ina fakatokatoka ʼi muʼa atu ʼaki te ʼu foʼi pulu ʼaē neʼe ina faʼu. ʼE nā falala ki te Tohi-Tapu, ʼaē ʼe ina ʼui fēnei: “Ko Sehova totonu, ʼe ina foaki anai te meʼa ʼaē ʼe lelei.” (Pesalemo 85:12) Ei, ʼe mole heʼeki faʼa fualoa neʼe ʼaʼahi e José te ʼu nofoʼaga ʼaē neʼe ina fakatuʼutuʼu ke ina maumauʼi. Koteā tona tupuʼaga? Ke feala ai hana palalau ki te ʼu famili ʼaē ʼe nonofo ʼi ai ʼo ʼuhiga mo te Puleʼaga ʼo te ʼAtua.

Ko Te ʼu Hahaʼi ʼe Manako Ki Te Tokalelei

ʼE ʼui fēnei e te Pesalemo 37:​10, 11: “ ʼE kei toe te kiʼi temi siʼisiʼi pe, pea pulihi anai te tagata agakovi; pea ʼe mahino papau ia ʼe ke vakaʼi anai te potu ʼaē ʼe nofo ai, ka kua puli ia. Kae ko te kau agavaivai ʼe nātou maʼu anai te kele, pea ʼe nātou fiafia anai ʼi te mahu ʼo te tokalelei.” ʼE ko he ʼamanaki faka kolōlia!

Kae, koutou fakatokagaʼi, ko te tokalelei ʼa Sehova ʼe ina foaki pe ki “te kau agavaivai.” Ko nātou ʼaē ʼe nātou kumi te tokalelei, ʼe tonu ke nātou ako ke nātou maʼuli tokalelei mo te hahaʼi. Ko te meʼa ʼaia neʼe hoko kia Keith, ʼaē ʼe nofo ʼi Niusila. Neʼe ʼui ko Keith ʼe ko he “tagata ʼe sino mālohi pea mo aga fefeka, mo agamālohi pea mo loto fakafifihi.” Neʼe kau ia ʼi he kūtuga agakovi pea neʼe nofo ia ʼi he ʼapi ʼe ko he tule matalelei, mo tona ʼu ʼōloto neʼe leʼohi e te ʼu kuli e tolu, naʼa hū mai niʼihi ki loto. Neʼe kua mavete ia mo tona ʼohoana, pea neʼe kua maʼu tanā ʼu tamaliki e toko ono.

ʼI te felāveʼi ʼa Keith mo te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova, neʼe lave ʼaupito ki tona loto te logo lelei. Mole tuai pea ʼalu ia mo tana fānau ki te ʼu fono ʼa te kau Fakamoʼoni. Neʼe ina kosi tona lauʼulu, he neʼe loloa ʼo aʼu ki tona koga loto, pea neʼe kamata palalau ai ki te Puleʼaga ʼo te ʼAtua ki tona ʼu kaugā gāue ʼāfea. Ko ʼihi ia nātou ʼaia neʼe nātou kamata ako ia te Tohi-Tapu.

Ohage ko te lauʼi miliona hahaʼi faitotonu ʼi te malamanei katoa, neʼe kamata maʼuliʼi e Keith te ʼu palalau ʼa te ʼapositolo ko Petelo: “Ko ia ʼaē ʼe manako ki te maʼuli pea mo fia sio ki he ʼu ʼaho ʼe lelei, . . . ke maliu ia mai te meʼa ʼaē ʼe kovi pea ke ina fai te meʼa ʼaē ʼe lelei; ke ina kumi te tokalelei pea ke ina muliʼi.” (1 Petelo 3:​10, 11) Neʼe toe lotolelei te ʼohoana ʼo Keith ke nā toe ʼohoana, pea ʼi te temi nei ʼe ina lolotoga ako te “kumi ʼo te tokalelei pea mo ina muliʼi.”

Ko te tokalelei ʼa Sehova neʼe ina hāofaki te tokolahi, ʼo kau ai mo te tagata faigaoʼi neʼe tupu ʼi te Lusia ʼāfea. Ko te tagata ʼaia neʼe ina maʼu te ʼu metai ʼi te ʼu faigaoʼi faka malamanei, kae neʼe lotovaivai pea neʼe maliu ia ki te toloke pea mo te kava. ʼI te hili ʼo te ʼu taʼu e 19 ʼaē neʼe tau ai mo te ʼu faigataʼaʼia, ʼo kau ai mo te ʼu taʼu e tolu ʼaē neʼe fakatūʼa ai ke gāue ʼi te lotoʼā fakamamahi ʼi Sipelia, mo tana hola ʼi te sitima ʼo ʼalu ki Kanata, pea neʼe tuʼa lua tana meihiʼi mate, ʼuhi ko tana fakaʼaogaʼi te toloke, neʼe faikole ia ki te ʼAtua ke tokoni age ki ai ke ina maʼu he fakatuʼutuʼu moʼoni ʼo ʼuhiga mo tona maʼuli. Neʼe ina maʼu te ʼu tali ki tana ʼu fehuʼi, ʼi tana ako te Tohi-Tapu mo te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼaē ʼe poto ʼi te lea faka Lusia. Ia ʼaho nei ko te tagata ʼaia, ohage pe ko ʼihi lauʼi miliona hahaʼi, neʼe kua tokalelei mo te ʼAtua pea mo ia totonu.

Te ʼAmanaki Ki Te Fakatuʼuake

Moʼo fakaʼosi, tou toe talanoa kia Bozo pea mo Hena Djorem ʼi Sarajevo. Ko te taumatuʼa ʼaia neʼe ʼi ai tana taʼahine neʼe taʼu nima, ko tona higoa ko Magdalena. ʼI Sūlio ʼo te taʼu 1995, neʼe nātou ʼolo ki te fai faka mafola, pea neʼe nātou mamate ʼuhi ko te foʼi pulu neʼe pa. Koteā koa te ʼui ʼo ʼuhiga mo te tokalelei ʼaē neʼe nātou faka mafola ki te hahaʼi? Neʼe hā koa ʼaki te foʼi pulu ʼaē neʼe pa, ʼe mole moʼoni te tokalelei ʼaē neʼe nātou faka mafola?

Kailoa! ʼI te tuʼu ʼo te ʼu faʼahiga meʼa ʼaenī, ʼe hoko te ʼu tuʼutāmaki. ʼE matematehi te hahaʼi e te ʼu foʼi pulu. Ko ʼihi ʼe mamate ʼuhi ko te mahaki peʼe ko te ʼu tuʼutāmaki. Tokolahi ʼe mamate matutuʼa. Ko nātou ʼaē ʼe nātou maʼu te tokalelei ʼa te ʼAtua, ʼe mole nātou hāo mai te ʼu faʼahiga tuʼutāmaki ʼaia, ka hoko te ʼu tuʼutāmaki ʼaia kia nātou, ʼe mole puli tanatou ʼamanaki.

Neʼe fakapapau age e Sesu ki tona kaumeʼa ʼaē ko Maleta: “Ko ʼau ko te toe fakatuʼuake pea mo te maʼuli. Ko ʼaē ʼe haga tui kia te ʼau, tatau aipe peʼe mate, ʼe haʼu anai ia ki te maʼuli.” (Soane 11:25) Neʼe tui te famili Djorem ki te faʼahi ʼaia, ohage pe ko te kau Fakamoʼoni fuli ʼa Sehova. Pea neʼe tui te famili Djorem kapau ʼe nātou mamate, ʼe fakatuʼuake anai nātou ʼi te kele ʼaē kua maʼu ai te tokalelei, pea ʼe nātou maʼu anai te tokalelei moʼoni. Ko Sehova ʼAtua “ ʼe ina holoholoʼi anai te ʼu loʼimata fuli pe ʼi ʼonatou mata, pea ko te mate ʼe puli anai ia; ʼe mole toe ʼi ai anai he putu, he tagilāulau, he mamahi. Ko te ʼu meʼa ʼāfea kua puli ia.”​—⁠Fakahā 21:⁠4.

Ia muʼa ʼo tona mate, neʼe ʼui age e Sesu ki tana kau tisipulo: “ ʼE ʼau foaki atu kia koutou taku tokalelei. . . . Ke ʼaua naʼa hoha tokotou ʼu loto.” (Soane 14:27) ʼE tou fakafiafia mo te famili Djorem ʼaē neʼe nātou maʼu te tokalelei ʼaia, pea ʼe mahino ia, ʼe nātou maʼu katoa anai te tokalelei ʼaia ʼi te fakatuʼuake. ʼE tou fakafiafia ʼo ʼuhiga mo nātou fuli ʼaē ʼe tauhi kia Sehova, te ʼAtua ʼo te tokalelei. Ko te ʼu hahaʼi ʼaia ʼe nātou maʼu te tokalelei ʼi tonatou ʼatamai. ʼE nātou tokalelei mo te ʼAtua. ʼE nātou maʼuliʼi te tokalelei ʼi tanatou ʼu felogoi mo te hahaʼi. Pea ʼe nātou falala ki he ka haʼu ʼe maʼu ai anai te tokalelei. ʼIo, neʼe nātou maʼu te tokalelei, logope la tanatou maʼuʼuli ʼi he mālama ʼe tokakovi. ʼE mahino ia, ko nātou fuli ʼaē ʼe tauhi ki te ʼAtua ʼaki te laumālie pea mo te moʼoni, kua nātou maʼu te tokalelei. ʼOfa pe ke koutou maʼu mo koutou te tokalelei ʼaia.

[Nota ʼi te lalo pasina]

[Paki ʼo te pasina 7]

Neʼe nātou maʼu te tokalelei logope la tanatou maʼuʼuli ʼi he mālama ʼe tokakovi