ʼE Lava Feafeaʼi Ke Fakagata ʼo Talu Ai Ia Te Agamālohi?

MOʼO fakasiʼisiʼi ia te tuputupu ʼo te agamālohi, neʼe lahi te ʼu kolo ʼo te ʼAtu Fenua ʼo Amelika, neʼe nātou ʼahiʼahiʼi te manatu foʼou​—⁠te totogi ʼaki he paʼaga pe ko he ʼu meʼa maʼuhiga ia nātou ʼaē ʼe nātou toe fakaliliu tanatou ʼu fana, ʼo mole fakafehuʼi nātou. Koteā tona fua? Ohage la ko te kolo ʼo St. Louis, neʼe ina tānaki ia fana e 8 500 ki te totogi e 341 000 tola. Ko te fakatuʼutuʼu feiā neʼe toe fai ʼi te kolo ʼo New York, neʼe ina maʼu ni ʼu mahafu ʼe lauʼi afe.

Koteā te fua ʼo te ʼu meʼa fuli ʼaia ʼo ʼuhiga mo te fai fakapō? Meʼa fakaʼofaʼofa foki, neʼe mole lahi hona fua. Ko te ʼu fai fakapō ʼaki te ʼu fana neʼe aʼu ki hona ʼaluʼaga neʼe mole heʼeki hoko feiā ʼi St. Louis, ʼi te taʼu ʼaē neʼe hoa mai kiai. ʼI te kolo ʼo New York, neʼe fakafuafua ʼe kei ʼi ai pe te ʼu fana e 2 miliona ʼa te hahaʼi. ʼI te ʼAtu ʼu Fenua ʼo Amelika, ko te ʼu fana e 200 miliona ʼe maʼu e te hahaʼi, ʼo teitei pe ko te tagata, mo te fafine pea mo te tamaliki ʼe nātou maʼu takitokotahi pe tana fana. ʼI te tahi ʼu fenua, ko te agamālohi ʼaē neʼe fai ʼaki he fana, ʼe tuputupu ʼi hona ʼaluʼaga fakamataku. ʼI Pilitania, “ ʼi te taʼu 1983 ki te taʼu 1993, ko te lahi ʼo te ʼu maveuveu ʼaē neʼe lau e te kau polisi, ʼaē neʼe kau ai te fakaʼaogaʼi ʼo te fana, neʼe teitei tuputupu ʼo tuʼa lua, ki te 14 000,” ko te ʼui ʼaia ʼa te nusipepa The Economist. Logope peʼe kua siʼisiʼi ia te fai fakapō, kae kei ʼi ai pe te ʼu fana e tahi miliona tupu ʼi te fenua ʼaia ʼe mole fakagafua e te lao.

ʼE mahino ia, ko te fakasiʼisiʼi ʼo te lahi ʼo te ʼu meʼa fakamataku ʼaia, ʼe ko he fakahaʼele ia ki muʼa. Kae, ko te ʼu fakatuʼutuʼu lelei ohage ko te ʼu fakatuʼutuʼu ʼaē ʼe tuʼu ʼi ʼoluga, ʼe mahino papau ia ʼe mole lave ki te ʼu tupuʼaga moʼoni ʼo te agamālohi. Koteā te ʼu tupuʼaga ʼaia? Neʼe lahi te ʼu tupuʼaga neʼe lau, kae tokosiʼi ʼi te ʼu meʼa ʼaia ʼe maʼuhiga. Ko te mole ʼi ai ʼo he mālohi ʼi te famili pea mo te mole akoʼi te meʼa ʼaē ʼe lelei mo te meʼa ʼaē ʼe kovi, neʼe ina taki te tokolahi ʼi te kau tūpulaga ke nātou fakatahi mo te ʼu kūtuga fakatupu maveuveu, heʼe nātou logoʼi ai ʼe ʼaoga pea mo ʼofainaʼi ai nātou. Ko te holi ʼaē ke maʼu he tuʼuga paʼaga, ʼe ina taki te tokolahi ke nātou fakaʼaogaʼi te agamālohi. Ko te heʼe faitotonu ʼe ina uga ʼihi ke nātou fakatokatoka te ʼu fihifihia ʼaki te agamālohi. Ko te faka maʼuhigaʼi ʼo te fenua, te lanu, peʼe ko te tuʼulaga ʼi te sosiete, ʼe ina fakatupu te mole ʼiloʼi ʼaē e te hahaʼi ia te mamahi ʼaē ʼe tau mo ʼihi. Ko te ʼu meʼa ʼaia ko te ʼu faʼahi kua loloto ʼaupito, ʼe mole faigafua te maʼu ʼo he ʼu puleʼaki kiai.

Koteā ʼAē ʼe Feala Ke Fai?

Ko te fakalahi ʼo te kau polisi, te fakamamafa ʼo te ʼu fakatūʼa ʼi te fale pilisoni, te sivisivi fakalelei ʼo te fakatau pea mo te toʼo ʼo te ʼu fana, te ʼu fakatūʼa ki te mate​—⁠ko te ʼu meʼa fuli ʼaia neʼe ʼui pea neʼe ʼahiʼahiʼi moʼo fakasiʼisiʼi te fai fakapō pea mo te agamālohi. Neʼe tupu ai te ʼu faʼahiga ikuʼaga lelei, kae ko te faʼahi ʼaē ʼe kovi he ko te agamālohi ʼe kei hoko pe ʼi totatou maʼuli. Koteā tona tupuʼaga? Koteʼuhi ko te ʼu fakatuʼutuʼu ʼaia ʼe nātou fakatokatoka pe te ʼu meʼa ʼaē ʼe hā.

ʼI te tahi faʼahi, ko te tokolahi ʼi te kau popoto ʼe nātou ʼui ko te puleʼaki ʼaē ka ina fakagata te agamālohi ko te ako. Logope la peʼe lelei te manatu ʼaia, ʼe tonu ke tou fakatokagaʼi ko te agamālohi ʼe mole maʼu pe ʼi te ʼu fenua ʼaē ʼe faka tuʼakoi ai te fealagia ki te ako. Kapau koia ʼaia, pea ʼe hage ia ko te ʼu fenua ʼaē ʼe lahi ai te agamālohi ʼe ko te ʼu fenua ʼaia ʼaē ʼe toe lahi aipe te ʼu lekula ʼo ʼuhiga mo te ako. ʼE mole faigataʼa te mahino ʼaē ko te meʼa ʼaē ʼe ʼaoga ʼe mole gata pe ʼi te ako kae ʼe tonu ko he ako ʼe totonu. Ko he taʼi ako totonu feafeaʼi? ʼE ko he tahi ʼe feala ke ina akoʼi te hahaʼi ke nātou manako ki te tokalelei pea mo te faitotonu.

“Ko ʼau, Sehova, ko ʼau tou ʼAtua, ia Ia ʼaē ʼe ina akoʼi koe ke ʼaoga kia te koe, ia Ia ʼaē ʼe ina taki koe ʼi te ala ʼaē ʼe tonu ke ke haʼele ai. A! kanapaula neʼe ke tokagaʼi fakalelei taku ʼu fakatotonu. Ko tou fīmālie ʼe hage anai ia ko te liuʼa, pea ko tau faitotonu, ʼe hage anai ko te ʼu peau ʼo te tai.” (Isaia 48:​17, 18) ʼE akoʼi feafeaʼi e Sehova ʼAtua te hahaʼi ke nātou manako ki te tokalelei pea mo te faitotonu? ʼUluaki, ʼaki tana Folafola, te Tohi-Tapu.

Te Mālohi ʼo Te Folafola ʼa Te ʼAtua

Ko te Tohi-Tapu ʼe mole ko he tānakiʼaga pe ʼo he ʼu fagana ʼāfea pea mo he ʼu tāʼaga lea ʼe mole kei tau mo te temi ʼaenī pea mole kei hona ʼaoga. ʼE tuʼu ai te ʼu pelesepeto pea mo te ʼu manatu mai te Tupuʼaga ʼo te malamanei, ʼaē, mai tona tuʼulaga māʼoluga, ʼe ina ʼiloʼi lelei te ʼuhiga ʼo te tagata ʼi he tahi age. ʼE ʼui fēnei e Sehova ʼAtua: “Ohage pe ko te māʼoluga ʼo te lagi ʼi te kele, ʼo toe feiā pe mo te māʼoluga ʼo toku ʼu ala ʼi ʼokotou ʼu ala, pea mo taku ʼu manatu ʼi takotou ʼu manatu.”​—⁠Isaia 55:⁠9.

Ko te tupuʼaga la ʼaia ʼo te fakamoʼoni e te ʼapositolo ko Paulo ko “te folafola ʼa te ʼAtua ʼe maʼuli pea ʼe ina fakalogoʼi tana gāue, pea ʼe māsila ake ia ʼi he heletā ʼe mata lua pea ʼe ulu ia ʼo kaku ki tana vaheʼi te nefesi pea mo te laumālie, pea mo te ʼu hokoga hui mo ʼonatou uho, pea ʼe feala ia ke ina ʼiloʼi lelei te ʼu manatu pea mo te ʼu fakatuʼutuʼu ʼo te loto.” (Hepeleo 4:12) Ei, ko te Folafola ʼa te ʼAtua ʼe ina maʼu te mālohi ʼaē ke aʼu pea mo lave ki te loto ʼo he tahi pea mo ina fetogi tana manatu pea mo tana aga. ʼE mole koa la ko te meʼa ʼaia ʼaē ʼe ʼaoga moʼo fetogi te agamālohi ʼa te hahaʼi ia ʼaho nei?

Ko te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova, ʼaē ko te lagi toko nima miliona ʼi te ʼu fenua e 230 tupu, ʼe nātou fakamoʼoni lelei ko te Folafola ʼa te ʼAtua, ʼe ina maʼu te mālohi ʼaē ke ina fetogi te ʼu maʼuli ke lelei age. ʼI te lotolotoiga ʼo nātou, ʼe ʼi ai te ʼu hahaʼi mai te ʼu fenua, mo te ʼu lea, pea mo te ʼu lanu fuli pe. ʼE nātou toe ʼōmai mai te ʼu tuʼulaga faka ekonomike pea mo faka sosiale kehekehe. Ko ʼihi ia nātou, ʼi te temi ʼāfea, neʼe nātou agamālohi pea mo maʼuli hoha. Kae neʼe mole nātou fakagafua ki te ʼu taʼi ʼaluʼaga ʼaia ke nātou fakatupu te lotokovi, te fakataupiepie, te fakalainoaʼi, pea mo te fehiʼa ia nātou, kae neʼe nātou ako ke nātou fakalaka ʼi te ʼu meʼa ʼaia, pea mo nātou liliu ko he hahaʼi ʼe manako ki te tokalelei pea ko he hahaʼi logo tahi ʼi te malamanei katoa. Koteā ʼaē neʼe ina fakagafua te faʼahi ʼaia?

Ko Te ʼu Gāue Moʼo Fakagata Te Agamālohi

ʼE fekauʼi te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ke nātou tokoni ki ʼihi ke nātou maʼu te ʼatamai mālama ʼo ʼuhiga mo te fakatuʼutuʼu ʼa te ʼAtua ohage ko tona fakahā mai ʼi tana Folafola, te Tohi-Tapu. ʼI te ʼu potu fuli pe ʼo te kele, ʼe nātou kumi ia nātou ʼaē ʼe nātou fia ako te ʼu ala ʼo Sehova pea ke akoʼi nātou e ia. Ko tanatou ʼu faiga ʼe fua. Ko te ikuʼaga ʼo tanatou gāue faiako ʼe ko te lolotoga fakahoko ʼo te lea faka polofeta fakatalakitupua.

Kua hili kiai ia taʼu e 2 700, neʼe tohi fēnei e te polofeta ko Isaia ʼaki te laumālie ʼo te ʼAtua: “ ʼE hoko moʼoni anai, ʼi te temi fakaʼosi ʼo te ʼu ʼaho, . . . ʼe tokolahi anai te hahaʼi ʼe nātou ʼolo anai pea mo ʼui maʼa nātou: ‘Koutou ʼōmai pea ke tou hake ki te moʼuga ʼo Sehova, ki te fale ʼo te ʼAtua ʼo Sakopo; pea ʼe ina akoʼi anai tatou ki tona ʼu ala, pea ʼe tou haʼele anai ʼi tona ʼu ala foufou.’ ”​—⁠Isaia 2:​2, 3.

Ko te akoʼi ʼaē e Sehova pea mo te haʼele ʼi tona ʼu ala ʼe feala ke hoko ai he ʼu fetogi fakatalakitupua ʼi te maʼuli ʼo te hahaʼi. Ko he fetogi ʼaia neʼe fakakikite ʼi te lea faka polofeta pe ʼaia, ʼaē ʼe ina ʼui fēnei: “ ʼE tonu anai ke nātou tuki tanatou ʼu heletā ko he ʼu huo fuli kele pea mo tanatou ʼu tao ko he ʼu pipi moʼo pakimaga. ʼE mole hiki anai te heletā ʼa he puleʼaga ki he tahi puleʼaga, pea ʼe mole nātou toe ako anai te tau.” (Isaia 2:⁠4) Tokolahi neʼe nātou lau te koga Tohi-Tapu ʼaia. ʼI tona fakahagatonu, ko te koga Tohi-Tapu ʼaia ʼe tohi ʼi te kaupā ʼo te tuʼuʼaga ʼo te ʼu Puleʼaga Fakatahi ʼi te kolo ʼo New York. ʼE ko te fakamanatu ʼaia ʼo te meʼa ʼaē ʼe loto kiai te ʼu Puleʼaga Fakatahi kae mole feala ke nātou fakahoko. Ko te pulihi ʼaia ʼo te tau pea mo te agamālohi ʼe mole feala ia ke fakahoko anai e he kautahi faka politike ʼa te tagata. ʼE gata pe kia Sehova ʼAtua tokotahi ʼaē ʼe feala ke ina fai te faʼahi ʼaia. ʼE ina fakahoko feafeaʼi anai?

ʼE mahino papau ia, ʼe mole ko te hahaʼi fuli ʼaē ka nātou tali anai ki te fakaafe ʼaē ke “hake ki te moʼuga ʼo Sehova” pea ke ‘akoʼi anai nātou ki tona ʼu ala’ pea mo “haʼele anai ʼi tona ʼu ala foufou”; pea ʼe mole nātou lotolelei fuli anai ke “tuki tanatou ʼu heletā ko he ʼu huo fuli kele pea mo tanatou ʼu tao ko he ʼu pipi moʼo pakimaga.” Koteā anai ka fai e Sehova ki te ʼu taʼi hahaʼi ʼaia? ʼE mole ina tuku tuʼumaʼu anai te fealagia ʼaia pea mo ina talitali anai ke nātou fetogi. ʼI tana fakagata ia te agamālohi, ʼe toe pulihi anai e Sehova ia nātou ʼaē ʼe hoholo atu tanatou agamālohi.

Ko He Ako Maʼuhiga

Ko te meʼa ʼaē neʼe fai e te ʼAtua ʼi te temi ʼo Noe, ʼe ina foaki mai he fakatokaga moʼo akoʼi ʼo tatou ia ʼaho nei. Ko te fakamatala ʼa te Tohi-Tapu ʼe ina fakahā te faʼahiga mālama ʼo te temi ʼaia: “Neʼe liliu te malamanei ʼo kovi ia mata ʼo te ʼAtua moʼoni pea neʼe fonu te kele ko te agamālohi.” Ko te tupuʼaga la ʼaia ʼo te ʼui fēnei age e te ʼAtua kia Noe: “Ko te fakaʼosi ʼo te kakano fuli kua aʼu mai ki ʼoku muʼa, heʼe ko te kele kua fonu ʼi te agamālohi ʼuhi ko nātou; pea koʼeni ʼe ʼau fakaʼauha nātou mo te kele.”​—⁠Senesi 6:​11, 13.

ʼE tonu ke tou fakatokagaʼi ko te puani e tahi ʼe maʼuhiga. ʼI te temi ʼaē neʼe ina fakatō ai te Tulivio ki te taʼiake ʼaia, neʼe taupau e te ʼAtua ia Noe pea mo tona famili. Koteā tona tupuʼaga? ʼE tali fēnei e te Tohi-Tapu: “Ko Noe neʼe ko te tagata faitotonu. Neʼe heʼe mele ʼi te lotolotoiga ʼo te ʼu hahaʼi ʼo tona temi. Neʼe haʼele ia Noe mo te ʼAtua moʼoni.” (Senesi 6:9; 7:⁠1) Logope neʼe mole ko te hahaʼi fuli ʼaē neʼe maʼuʼuli ʼi temi ʼaia ʼaē neʼe agamālohi, kae neʼe ko Noe pe mo tona famili ʼaē neʼe “haʼele mo te ʼAtua moʼoni.” Ko te tupuʼaga la ʼaia ʼo tanatou maʼuʼuli ʼi te temi ʼaē neʼe pulihi ai te mālama agamālohi ʼaia.

ʼI tatatou sisio ʼaē ki te kele kua toe liliu ʼo ‘fonu ʼi te agamālohi,’ ʼe feala ke tou ʼiloʼi papau mole tuku noaʼi anai e te ʼAtua te faʼahi ʼaia. Ohage pe ko tana fai ʼi te ʼu ʼaho ʼo Noe, kua vave pe anai tana haga ʼo fakagata te agamālohi​—⁠ʼo talu ai. Kae ʼe ina toe foaki anai pe foki he ala ke hāofaki ia nātou ʼaē ʼe nātou ako ʼi te temi nei ke nātou ‘haʼele mo te ʼAtua moʼoni,’ ia nātou ʼaē kua nātou tali te gāue faiako lahi ki te tokalelei.

ʼAki te tagata fai pesalemo, ʼe foaki mai e Sehova te fakapapau ʼaenī: “Kei toe siʼisiʼi pe te temi, pea pulihi anai te tagata agakovi; pea ʼe mahino papau ia ʼe ke tokaga anai ki tona potu, ka kua puli anai ia. Kae ko te kau agavaivai ʼe nātou maʼu anai te kele, pea ʼe nātou fiafia anai ʼi te mahu ʼo te tokalelei.”​—⁠Pesalemo 37:​10, 11.

ʼE fiafia anai te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼi tanatou ako mo koutou ia te Tohi-Tapu, ke feala ai hakotou fakatahi mo nātou ʼaē ʼe nātou ʼui fēnei: “Koutou ʼōmai pea ke tou hake ki te moʼuga ʼo Sehova, ki te fale ʼo te ʼAtua ʼo Sakopo; pea ʼe ina akoʼi anai tatou ki tona ʼu ala, pea ʼe tou haʼele anai ʼi tona ʼu ala foufou.” (Isaia 2:⁠3) ʼI takotou fai feiā, ʼe feala ke koutou kau ia nātou ʼaē ʼe nātou sisio anai ki te fakagata ʼo te agakovi pea mo te agamālohi fuli pe. ʼE feala ai leva ke koutou “fiafia ʼi te mahu ʼo te tokalelei.”

[Haʼuʼaga ʼo te Paki pasina 5]

Reuters/Bettmann