Te Bioéthique Pea Mo Te ʼu Tafa ʼAē ʼe Mole Fakaʼaogaʼi Ai Te Toto
ʼI TE ʼu taʼu pe ʼaenī, neʼe hoko te haʼele ki muʼa fakatalakitupua ʼi te faʼahi ʼo te faitoʼo. Kae logope la te fakatokatoka ʼo te ʼu fihifihia ʼi te faʼahi ʼo te faitoʼo, ko ʼihi ʼu meʼa foʼou ʼaē neʼe maʼu, neʼe tupu ai te tahi ʼu fihifihia ʼi te ʼu meʼa ʼaē ʼe tonu ke fai.
ʼE tonu ke fakakaukauʼi e te kau tōketā te ʼu fihifihia ʼaenī: ʼI ʼihi temi, ʼe tonu koa ke fakagata te fakaʼaogaʼi ʼo te ʼu faitoʼo mālohi, ke mate ia ia ʼaē ʼe mahaki ʼi he aga ʼe tau pea mo ia? ʼE tonu koa ke mole tokagaʼi e te tōketā te loto ʼo ia ʼaē ʼe mahaki, mo kapau ʼi tana manatu ʼe ko he faitoʼo ʼe lelei anai kia ia? ʼE lava feafeaʼi ke faitoʼo lelei te hahaʼi fuli, mo kapau ʼe totogi kovi te faitoʼo ʼaia?
Ko te ʼu fehuʼi faigataʼa ʼaia neʼe vakavakaʼi e te faʼahi faka tōketā, ʼaē ʼe higoa ko te bioéthique. Neʼe fakatuʼutuʼu tāfito te faʼahi ʼaia moʼo tokoni ki te kau tōketā pea mo te kau hahaʼi popoto ke nātou fai he meʼa ʼo ʼuhiga mo te ʼu meʼa ʼaē ʼe kau ki te ʼu kumi ʼo te sino ʼo te tagata pea mo te haʼele ki muʼa ʼi te faʼahi ʼo te faitoʼo. Mai tona ʼaluʼaga ʼaē ʼe fai ʼi te ʼu lopitali ia te ʼu tonu faigataʼa, kua lahi te ʼu lopitali kua nātou fakatuʼutuʼu tanatou ʼu komite bioéthique. ʼI te agamāhani, ko nātou ʼaē ʼe kau ki te komite ʼaia—ʼe kau ai te kau tōketā mo te ʼu avoka—ʼe nātou kau ki te ʼu ako ʼo te bioéthique, ʼaē ʼe vakavakaʼi ai te ʼu fihifihia ʼi te faʼahi faka tōketā.
Ko te ʼu fehuʼi ʼaenī ʼaē ʼe tautau lagaʼi ʼi te ʼu ako ʼaia: ʼE tonu ke aʼu kifea te fakaʼapaʼapa ʼo te ʼu tōketā ki te tui ʼa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼaē, tāfito ʼuhi ko tanatou lotu, ʼe nātou fakafisi ki te ʼu foʼi huki toto? ʼE tonu koa ke ʼai e he tōketā he toto ki he tahi ʼe mahaki kae mole ina loto kiai, mo kapau ʼi te faʼahi faka tōketā ʼe “tonu” ke ina fai? ʼE ko he meʼa totonu koa te fai ʼo te meʼa ʼaia kae mole fakahā age kia ia ʼaē ʼe mahaki, ke ʼui ai ‘ ʼe mole lotomamahi anai ia ia ʼaē ʼe mahaki he neʼe mole ina ʼiloʼi te faʼahi ʼaia’?
Moʼo tali lelei ki te ʼu fehuʼi ʼaia, ʼe tonu ki te kau tōketā ke nātou mahino lelei ki te manatu ʼa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova. Ki tonatou ia faʼahi, ʼe fia fakamahino e te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova tanatou manatu ki te kau tōketā, ʼi tanatou ʼiloʼi ʼaē ko te femahinoʼaki ʼaia ʼe feala ke ina tekeʼi te ʼu fihifihia.
Te Fefakahāʼaki ʼo Te ʼu Manatu
Ko te Polofesea ko Diego Gracia, ko te tagata Sepania ʼiloa ʼi te faʼahi ʼo te bioéthique, neʼe ina loto ke maʼu e tana kalasi te taʼi felogoi ʼaia. Neʼe ʼui fēnei e te polofesea ʼaia: “ ʼE ko he meʼa lelei te faka fealagia kia koutou [kau Fakamoʼoni ʼa Sehova], ke koutou fakahā te ʼu meʼa ʼo ʼuhiga mo koutou . . . ʼuhi ko te ʼu faigataʼaʼia ʼaē ʼe tau mo koutou ʼo ʼuhiga mo te ʼu foʼi huki toto.”
Koia, ʼi te ʼaho 5 ʼo Sūnio, ko te ʼu Fakamoʼoni ʼa Sehova e toko tolu neʼe fakaafe ki te univelesitē ʼo Complutense ʼi Madrid, Sepania, moʼo fakamahino tanatou manatu. Neʼe kau ai te ʼu tōketā e toko 40 pea mo te kau hahaʼi popoto.
ʼI te ʼosi fakahā fakanounou e te kau Fakamoʼoni tanatou manatu, neʼe kamata leva te fono ʼaki te ʼu fai fehuʼi. Ko nātou fuli ʼaē neʼe ʼi te fono, neʼe nātou ʼio fuli ki te ʼui ʼaē, ko ia ʼaē ʼe mahaki ʼe feala ke fakafisi ki he faʼahiga faitoʼo. Neʼe toe fakamoʼoni foki e te kalasi ʼaia ki te mole tonu ʼaē ke ʼai ki he tahi ʼe mahaki he foʼi huki toto kae neʼe mole heʼeki fakamahino age kia ia pea neʼe mole ina fakagafua ke ʼai. Kae neʼe nātou fia ʼiloʼi te tahi ʼu faʼahi ʼo ʼuhiga mo te kau Fakamoʼoni.
Neʼe ʼi ai te fehuʼi ʼo ʼuhiga mo te paʼaga. ʼI ʼihi temi, ʼe ʼaoga ki te ʼu tafa ʼaē ʼe mole fakaʼaogaʼi ai te toto he ʼu meʼa gāue makehe, ohage ko te tafa ʼaki te laser, mo te ʼu meʼa faitoʼo ʼe totogi kovi, ohage ko te érythropoïétine, ʼe fakaʼaogaʼi moʼo fakatupu te ʼu selule kula ʼo te toto. Neʼe fia ʼiloʼi e te tahi tōketā, ʼuhi ko te fakafisi ʼo te kau Fakamoʼoni ki te ʼu foʼi huki toto ʼaē ʼe mole totogi kovi (ʼaki te toto ʼaē ʼe foaki e he tahi kehe), ʼe lagi nātou ʼamanaki ke foaki e te selevisi ʼo te ʼu faitoʼo he ʼu pilivilesio makehe.
Logope la tana fakamoʼoni ʼaē ko te paʼaga ʼe ko he faʼahi ʼe tonu ke fakatokagaʼi e te ʼu tōketā, kae neʼe talanoa te Fakamoʼoni ʼo ʼuhiga mo te ʼu kumi, neʼe nātou vakavakaʼi te ʼu totogi ʼaē ʼe fūfū ʼo te ʼu foʼi huki toto. Neʼe kau ki te ʼu meʼa ʼaia, te totogi ʼo te faitoʼo ʼo te ʼu kovi ʼaē ʼe hoko ʼi te hili ʼo te ʼai ʼo te foʼi huki toto, pea mo te pulihi ʼo te falā tupu mai te ʼu kovi ʼaia ʼo te faitoʼo. Neʼe talanoa ʼo ʼuhiga mo te ako mai Amelika ʼe mahino lelei, ʼaē neʼe ina fakahā ko te fakafuafua ʼo te foʼi huki toto e tahi ʼaē neʼe totogi ʼi te kamata ko tola e 250 pe (25 000 CFP), ʼi tona fakahagatonu kua fai ʼo totogi ko tola e 1 300 tupu (130 000 CFP)—ʼo tuʼa nima age te lahi ʼo tona totogi ʼi te kamata. Koia, neʼe ina fakahā lelei ai, ka vakavakaʼi lelei te ʼu faʼahi fuli, ʼe totogi siasiaʼa age te tafa ʼaē ʼe mole fakaʼaogaʼi ai te toto. Pea tahi ʼaē meʼa, ʼe lahi te ʼu tafa ʼaē ʼe mole fakaʼaogaʼi ai te toto ʼe lau e totogi kovi, kae ko te ʼu meʼa gāue ʼi te ʼu tafa ʼaia, ʼe feala ke toe fakaʼaogaʼi.
Ko te tahi fehuʼi ʼo te tokolahi ʼo te kau tōketā, neʼe fai ʼo ʼuhiga mo te fakamālohi ʼaē ʼe fai e nātou ʼo te kokelekasio. Neʼe nātou fia ʼiloʼi, pe koteā ʼaē ka hoko mo kapau ʼe tui vaivai he Fakamoʼoni pea mo ina tali he foʼi huki toto? ʼE fakamavae anai koa ia ia ʼi te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova?
Ko te tali ki te faʼahi ʼaia ʼe fakalogo ki te ʼaluʼaga ʼaē ʼe tau mo ia ʼaē ʼe mahaki, koteʼuhi ko te talagataʼa ki te lao ʼa te ʼAtua, ʼe ko he meʼa ʼe mole tonu ke meʼa noaʼi, kae ko he meʼa ʼe tonu ke vakaʼi e te kau tagata ʼāfea. ʼE fia tokoni te kau Fakamoʼoni ki he tahi ʼe ina kātakiʼi te meʼa kovi ʼaē neʼe hoko kia ia, ʼaē ko tana tafa, he neʼe feala pe ke mate ai, pea neʼe ina tali te foʼi huki toto. ʼE mahino papau ia, ko te Fakamoʼoni ʼaia ʼe loto hoha anai pea mo tuʼania ʼo ʼuhiga mo tana vāhaʼa mo te ʼAtua. ʼE lagi ʼaoga anai ki te Kilisitiano ʼaia he tokoni pea mo he lotomahino. Mai tona ʼaluʼaga ʼaē ʼe fakatafito te Lotu Faka Kilisitiano ki te ʼofa, ʼe loto anai e te kau tagata ʼāfea, ohage ko te ʼu faʼahi ʼo te ʼu fai fakamāu, ke nātou fakafuafua lelei te faʼahi ʼaia ʼaki he aga mālohi pea mo he loto manavaʼofa.—Mateo 9:12, 13; Soane 7:24.
Neʼe fehuʼi fēnei e te polofesea ʼi te bioéthique, neʼe haʼu mai Amelika: “ ʼE koutou toe vakavakaʼi anai koa takotou manatu ʼo ʼuhiga mo te faʼahi ʼaia? ʼI te ʼu taʼu pe ʼaenī, neʼe fai e ʼihi ʼu lotu te meʼa ʼaia.”
Neʼe ʼui age kia ia ko te fakaʼapaʼapa ʼa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ki te ʼuhiga taputapu ʼo te toto, ʼe ko he akonaki ʼe nātou tui kiai, pea ʼe mole fetogi te manatu ʼaia. Ko te fakatotonu lelei ʼo te Tohi-Tapu ʼe mole ina fakagafua ke fai he ʼu fetogi ʼo ʼuhiga mo te faʼahi ʼaia. (Gāue 15:28, 29) ʼE mole tonu ki he Fakamoʼoni ʼa Sehova ke ina maumauʼi te lao fakaʼatua ʼaia, ohage pe ko tana fakafisi ki te tauhi tamapua pea mo te folonikasio.
ʼE loto fakafetaʼi ʼaupito te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ki te lotolelei ʼo te kau tōketā—ohage ko nātou ʼaē neʼe kau ki te fono bioéthique ʼi Madrid—ʼi tanatou fakaʼapaʼapa ki tanatou loto ʼaē ke nātou kumi he tahi age faitoʼo ʼe ʼalutahi mo tanatou tui ʼaē ʼe fakatafito ki te Tohi-Tapu. ʼE mahino papau ia, ko te ʼu fono bioéthique ʼaia neʼe maʼuhiga moʼo fakahaʼele ki muʼa ʼo te ʼu felogoi ʼo te tōketā pea mo te kau mahaki, pea mo tokoni ke fakaʼapaʼapa lahi ki te ʼu meʼa ʼaē ʼe loto kiai ia ia ʼaē ʼe mahaki.
Ohage ko te ʼu palalau ʼaē neʼe ʼui neʼe fai e te tōketā Sepania ʼiloa, ʼe tonu ke manatuʼi tuʼumaʼu e te kau tōketā ʼe nātou “gāue ʼaki he ʼu meʼa gāue ʼe feala ke hala.” Koia la ʼaē, ʼe tonu ke nātou “tui papau ko te ʼofa ʼe tonu ke fakahā tuʼumaʼu, kae tāfito ʼi te ʼu faʼahi ʼaē ʼe mole nātou faʼa mahino kiai.”