Kua Tuku Taku Tauhi Ki Te Hau Kae Kua ʼAu Tauhi Ki Te Moʼoni

KO TE FAKAMATALA ʼA ISAMU SUGIURA

Logope la ʼi te taʼu 1945, neʼe kua mahino ki Saponia neʼe mole mālo ʼi te Lua Tau Faka Malamanei, kae neʼe kei mātou falala ko te kamikaze (“te matagi ʼo te ʼatua”) ʼe agi mai anai pea ʼe mātou mālo anai ʼi te fili. ʼE faka ʼuhiga te kupu kamikaze ki te ʼu afā e lua ʼaē neʼe tō ʼi te taʼu 1274 pea mo te taʼu 1281, ʼo fakaʼauha ai te tokolahi ʼo te ʼu kautau ʼo Mongolie ʼaē neʼe nātou kamata ʼohofi te matafenua ʼo Saponia, pea neʼe tupu ai tanatou mavae mai ai.

KOIA, ʼi te fakahā e te Hau ko Hirohito, ʼi te ʼaho 15 ʼo ʼAukusito 1945, kua puleʼi ia Saponia e te ʼu Mālohi Fakatahi, neʼe mole kei falala te lauʼi teau miliona hahaʼi kia ia. Neʼe kei ʼau ako ʼi te temi ʼaia, pea ʼo toe feiā mo ʼau, neʼe mole kei ʼau falala ki te hau. Neʼe ʼau feʼekeʼaki: ‘Kapau ʼe mole ko te hau ia te ʼAtua maʼuli, pea ko ai ʼaē ʼe tonu ke ʼau falala ki ai?’

Kae ʼe mahino ia ko te mole mālo ʼo Saponia ʼi te Lua Tau Faka Malamanei, neʼe ina faka fealagia kia ʼau pea mo te toko lauʼi afe kau Saponia ke mātou ʼiloʼi te ʼAtua moʼoni ko Sehova. ʼI muʼa ʼo taku fakamatala atu te ʼu fetogi ʼaē neʼe tonu ke ʼau fai, koutou tuku muʼa ke ʼau fakamahino atu te maʼuli faka lotu ʼaē neʼe akoʼi mai.

Te Lotu ʼAē Neʼe Akoʼi Mai ʼi Taku Kei Veliveli

Neʼe ʼau tupu ʼi te kolo ʼo Nagoya ʼi te ʼaho 16 ʼo Sūnio 1932, pea neʼe ko ʼau te muli ʼi te ʼu tama e toko fā. Ko taku tāmai neʼe ko te tagata neʼe ina leʼoleʼo te ʼu tuʼakoi ʼo te kolo. Neʼe tauhi fakamalotoloto taku faʼe ki te lotu Tenrikyo, ko te magaʼi lotu Shinto, pea neʼe akoʼi toku taʼokete ke liliu ko he faiako ʼo te lotu Tenrikyo. Neʼe ʼau felogoi lelei mo taku faʼe, pea neʼe ʼau ʼalu mo ia ki te ʼu fale fono ʼaē neʼe fai ai tanatou tauhi.

Neʼe akoʼi mai ke ʼau punou ʼo faikole. Neʼe faka tui te lotu Tenrikyo ki he tupuʼaga ʼe higoa ko Tenri O no Mikoto, pea mo te ʼu ʼatua e hogofulu ʼe nātou veliveli age ia ia. Neʼe toe fai foki e te hahaʼi ʼo te lotu ʼaia he ʼu fakamālōlō ʼaki pe te tui, pea neʼe nātou faka maʼuhigaʼi te tauhi ki te hahaʼi pea mo te faka mafola ʼo te lotu.

ʼI taku kei veliveli, neʼe ʼau fia ʼiloʼi meʼa fuli. Neʼe ʼau mataleleiʼia te māhina pea mo te fetuʼuʼia ʼo te lagi ʼi te pōʼuli, pea neʼe ʼau fia ʼiloʼi peʼe lahi feafeaʼi te ʼatulaulau ʼi te lagi. Neʼe ko he meʼa fakaofoofo kia ʼau taku sio ʼaē ki te homo ake ʼo te ʼu aubergines pea mo te ʼu komukomu ʼaē neʼe ʼau to ʼi te moʼi kele ʼaē neʼe tuʼu ʼi tomatou tuʼa ʼapi. Ko taku vakavakaʼi te ʼu meʼa ʼaia neʼe ina fakamālohiʼi taku tui ki te ʼAtua.

Te Temi Tau

Ko te ʼu taʼu ʼaē neʼe ʼau kau ai ʼi te ʼu kalasi veliveli, mai te taʼu 1939 ki te taʼu 1945 neʼe tō tahi mo te temi ʼaē neʼe hoko ai te Lua Tau Faka Malamanei. Ko te tauhi ʼaē ki te Hau, te koga tāfito ʼo te lotu Shinto, neʼe maʼuhiga ʼi tomatou temi ako. Neʼe akoʼi mai kia mātou te shushin, neʼe kau kiai te akoako ʼo te ʼu hiva ʼo te fenua pea mo te ʼu hiva faka solia. Ko te ʼu toʼotoʼoga ʼaē neʼe fai ʼo ʼuhiga mo te fuka, mo te hiva ʼo te fenua, mo te ako ʼo te hisitolia ʼo te ʼu faʼahiga pule kehekehe, pea mo te fakaʼapaʼapa ki te fakatātā ʼo te hau neʼe ko te ʼu faʼahi fuli ʼaia ʼaē neʼe mātou ako ʼi te faleako.

Tahi ʼaē meʼa, neʼe mātou ʼolo ki te fale tāfito ʼo te lotu Shinto, ʼo mātou faikole ki te ʼAtua ke mālo te kau solia ʼo te hau. Ko toku ʼu tēhina lalahi e lua neʼe nā solia. Mai tona ʼuhiga ʼaē neʼe akoʼi mai te lotu ke ʼau ʼofa ki toku fenua, koia neʼe ʼau fiafia ai ʼi taku logo ʼaē neʼe mālo Saponia ʼi he ʼu tau.

Ko Nagoya neʼe ko te kolo ʼo te ʼu matani gāue faʼu vakalele ʼo Saponia, koia neʼe lahi ai tona faka paʼulu e te ʼu vakalele tau Amelika. Lolotoga te ʼu ʼaho ʼaia, ko te ʼu vakalele tau ʼe higoa ko te ʼu B-29 neʼe nātou fakatō ifo, mai ia meta e 9 000, te ʼu pulu ki te koga meʼa ʼaē neʼe faʼu ai te ʼu vakalele tau. ʼI te pōʼuli, neʼe fakainaina ʼaki te ʼu hila te ʼu vakalele tau ʼaia ʼaē neʼe feʼoloʼaki ʼi te lagi ia meta e 1 300. Ko te ʼohofiʼi liuliuga ʼaia ʼaē neʼe fai e te ʼu vakalele ʼaki te ʼu pulu afi, neʼe vela ai te ʼu ʼapi. ʼI te ʼu māhina fakamuli e nima ʼo te tau, neʼe ʼohofi tuʼa 54 ia Nagoya e te ʼu vakalele tau, pea neʼe hoko ai te toe mamahi lahi pea mo te kau mātea ʼe toko 7 700 tupu.

ʼI te temi ʼaia, neʼe kamata faka paʼulu e te ʼu vaka tau te ʼu matafenua ʼo te ʼu kolo e hogofulu, pea neʼe talanoa te hahaʼi ki te fealagia ʼaē ke fakaōvi ki Tokio te ʼu vakalele tau ʼo te kau Amelika. Neʼe akoako ki te hahaʼi fafine pea mo te kau tūpulaga ke nātou poto ʼi te tau ʼaki te ʼu kauʼi kofe, ke feala hanatou puipui te kolo. Neʼe mātou ʼui fēnei: “Ichioku Sougyokusai,” ʼaē ko tona faka ʼuhiga “ ʼE lelei age ke mate he toko 100 miliona ʼi hamatou liliu ʼo fakalogo kia nātou.”

ʼI te ʼaho 7 ʼo ʼAukusito 1945, neʼe ko te ʼuluaki meʼa ʼaenī ʼaē neʼe tohi ʼi te sulunale: “Ko Te Foʼi Pulu Foʼou Neʼe Lī Ki Hiroshima.” Hili ʼaho e lua, pea neʼe toe lī te tahi foʼi pulu ki te fenua ʼo Nagasaki. Neʼe ko te ʼu foʼi pulu atomike, pea ki muli age neʼe fakahā mai kia mātou neʼe mamate ai te hahaʼi ʼe toko 300 000. Pea ʼi te ʼaho 15 ʼo ʼAukusito, ʼi tamatou ʼosi akoako te haʼele faka solia ʼaki te ʼu mahafu ʼakau, neʼe mātou logo ki te palalau ʼa te hau, neʼe ina fakahā te mole mālo ʼo Saponia ʼi te tau. Neʼe mātou tui ʼe mātou mālo anai, kae ʼi te temi ʼaia neʼe mole kei mātou falala ki he meʼa!

ʼE Tuputupu Te ʼAmanaki Foʼou

ʼI te kamata puleʼi ʼo te fenua e te ʼu kautau Amelika, neʼe mātou mahino māmālie ai ki te kua mālo ʼo Amelika ʼi te tau. Neʼe fakahū ki Saponia te temokalasia, pea mo te ʼu lao foʼou neʼe nātou fakapapau ai te ʼāteaina faka lotu. Neʼe faigataʼa te maʼuli ʼuhi ko te hoge, pea ʼi te taʼu 1946 neʼe mate pakupaku taku tāmai.

ʼI te temi pe ʼaia, neʼe kamata akoʼi ia te lea Fakapilitānia ʼi te faleako ʼaē neʼe ʼau kau ai, pea ʼi te fale lātio NHK neʼe kamata fai ai te ʼu polokalama ʼi te lea Fakapilitānia. Lolotoga taʼu e nima neʼe ʼau fakalogo ʼi te ʼaho fuli ki te polokalama ʼaia, pea mo ʼau mulimuli ki te tohi. Neʼe tupu ai taku fia ʼalu ki Amelika. Neʼe ʼau lotovaivai ʼuhi ko te lotu Shinto pea mo Putisi, pea neʼe ʼau manatu ai ʼe lagi ʼau maʼu anai te moʼoni ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua ʼi te ʼu fenua ʼo te Potu Hihifo.

ʼI te kamata ʼo te māhina ʼo ʼApelili 1951, neʼe ʼau felāveʼi mo Grace Gregory, te misionea ʼo te Sosiete Watch Tower. Neʼe tuʼu ʼi muʼa ʼo te taliʼaga ʼo te saliote afi ʼi Nagoya, pea neʼe ina tufa Te Tule Leʼo ʼi te lea Fakapilitānia pea mo te kiʼi kaupepa faka Saponia neʼe talanoa ki te Tohi-Tapu. Neʼe ʼau ōfo ʼi tana agavaivai ʼo fai te gāue ʼaia. Neʼe ʼau toʼo taku ʼu tohi e lua pea neʼe ʼau tali ke ina fai haku ako Tohi-Tapu. Neʼe ʼau fakapapau age ʼe ʼau ʼalu age anai kiō ia ʼi he ʼu ʼaho ki muli age moʼo fai taku ako.

ʼI taku heka ʼi te saliote afi pea mo ʼau kamata lau Te Tule Leʼo, ko te ʼuluaki kupu ʼaē neʼe ʼau tokagaʼi, neʼe ko te kupu “Sehova.” Neʼe mole heʼeki ʼau logo ki te huafa ʼaia ʼi muʼa atu. Neʼe mole ʼau manatu ʼau ʼe tuʼu te kupu ʼaia ʼi te kiʼi tikisionalio Fakapilitānia pea mo faka Saponia, kae neʼe tuʼu ai! Neʼe tohi fēnei ai “Sehova . . . ko te ʼAtua ʼo te Tohi-Tapu.” ʼI te temi ʼaia, neʼe ʼau kamata kumi ai te ʼAtua ʼo te Lotu Faka Kilisitiano!

ʼI taku ʼuluaki ʼalu ki te ʼapi ʼo te kau misionea, neʼe fakahā mai ʼe fai anai he akonaki faka Tohi-Tapu ʼi ni ʼu vāhaʼa ki muli age e Nathan H. Knorr, ʼaē neʼe ko te pelesita ʼi te temi ʼaia ʼo te Sosiete Watch Tower Bible and Tract. Neʼe ina ʼaʼahi ia Saponia mo tana sikalaipe, ko Milton Henschel, pea neʼe nā ʼōmai ki Nagoya. Logope la neʼe mole lahi taku mālama ki te Tohi-Tapu, kae neʼe ʼau leleiʼia ʼaupito te akonaki pea mo taku fakatahitahi mo te kau misionea pea mo te hahaʼi ʼaē neʼe ʼōmai ki te akonaki ʼaia.

Lolotoga māhina e lua, neʼe ʼau ako mo Grace te ʼu moʼoni tāfito ʼo ʼuhiga mo Sehova, mo Sesu Kilisito, mo te faitotogi, mo Satana te Tevolo, mo Halamaketone, pea mo te Palatiso ʼi te kele. Ko te logo lelei ʼo te Puleʼaga neʼe ko te logo ʼaia ʼaē neʼe ʼau kumi. ʼI te temi ʼaē neʼe ʼau kamata ako ai, neʼe ʼau kamata kau ki te ʼu fono ʼo te kokelekasio. Neʼe ʼau leleiʼia te ʼu felogoi fakakaumeʼa ʼo te ʼu fono ʼaia, ʼaē neʼe fakatahitahi lelei ai te kau misionea pea mo te kau Saponia, pea neʼe mātou heheka fakatahi ki te ʼu tatami (ko te ʼu tapi neʼe laga ʼaki te mohuku).

ʼI ʼOketopeli 1951, neʼe fai te ʼuluaki fakatahi faka silikosikilipisio ʼi Saponia, ʼi te foʼi fale ki te hahaʼi fuli ʼo Nakanoshima, ʼi te kolo ʼo Osaka. Neʼe ko teitei kau Fakamoʼoni ʼe toko 300 ʼi Saponia katoa; ko te toko 300 hahaʼi neʼe nātou kau ki te fakatahi, pea neʼe kau ai mo te teitei toko 50 kau misionea. Neʼe ʼau fai taku kiʼi palalau nounou ʼi te polokalama. Neʼe malave ʼaupito kia ʼau te ʼu meʼa ʼaē neʼe ʼau sio kiai pea mo logo kiai, ʼo ʼau fakatotonu ai ʼi toku loto ke ʼau tauhi kia Sehova ʼi toku maʼuli katoa. ʼI te ʼaho ake, neʼe ʼau papitema ʼi te ʼu vai māfana ʼo te māʼanuʼaga neʼe ōvi mai ki te fale ʼaia.

Taku Fiafia ʼi Te Selevisi Pionie

Neʼe ʼau fia pionie, te higoa ʼaia ʼo te kau minisi temi katoa ʼo te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova, kae neʼe ʼau toe logoʼi foki te maʼua ʼaē ke ʼau tokoni ki toku famili. ʼI taku fakatotonu ʼaē ke ʼau fakahā ki toku patolo te meʼa ʼaē neʼe ʼau loto kiai, neʼe ʼau punamaʼuli ʼi taku logo ki tana ʼui ʼaē: “ ʼE ko he meʼa fakafiafia anai kia ʼau haku tokoni atu kia koe mo kapau ʼe ko te meʼa ʼaia ʼaē ʼe feala ke ke fiafia ai.” Neʼe feala ke ʼau gāue ia ʼaho pe e lua ʼi te vāhaʼa pea neʼe kei feala ai ke ʼau tokoni ki taku faʼe ʼo ʼuhiga mo te ʼu meʼa neʼe tonu ke totogi ki te loto fale. Neʼe ʼau hage ko he manulele neʼe faka ʼāteaina mai te meʼa ʼaē neʼe fakamaʼu ai.

ʼI te fakaʼaluʼalu ʼo lelei ia te maʼuli, neʼe ʼau pionie ai ʼi te ʼaho 1 ʼo ʼAukusito 1954, ʼi te telituale ʼaē ʼe tuʼu ʼi muli ʼo te taliʼaga saliote afi ʼo Nagoya, ʼaē ʼe mole mamaʼo mo te koga meʼa ʼaē neʼe ʼau ʼuluaki felāveʼi ai mo Grace. Hili kiai te ʼu māhina, neʼe hinoʼi ʼau ke ʼau pionie makehe ʼi Beppu, ko te kolo ʼi te motu ʼo Kyushu ʼi te Potu Hihifo. Neʼe hinoʼi ia Tsutomu ke ma kaugā gāue.a ʼI te temi ʼaia, neʼe mole he kokelekasio ʼa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼi te motu, kae ʼi te temi ʼaenī ko te lauʼi teau kokelekasio kua vaevae ia silikosikilipisio e 22!

Neʼe Mahino Kia ʼAu Peʼe Feafeaʼi Anai Te Mālama Foʼou

ʼI te temi ʼaē neʼe ʼaʼahi ai e te Tēhina ko Knorr ia Saponia ʼi ʼApelili 1956, neʼe ina kole mai ke ʼau lau leʼolahi he ʼu kiʼi palakalafe ʼi Te Tule Leʼo Fakapilitānia. Neʼe mole ina fakahā mai tona tupuʼaga, kae hili kiai te ʼu māhina, neʼe ʼau maʼu taku tohi neʼe fakaafe ai ʼau ke ʼau kau ki te kalasi 29 ʼo te ako faka misionea ʼo Kalaate. ʼI te māhina ʼo Novepeli, neʼe ʼau folau ai ki Amelika ʼo fakahoko te meʼa ʼaē neʼe ʼau loto kiai talu mai fualoa. ʼI taku maʼuli pea mo gāue ia māhina e lua ʼaki te foʼi famili ʼo te Petele ʼo Brooklyn, neʼe mālohi ai taku tui ki te kautahi fakahāhā ʼa Sehova.

ʼI Fepualio 1957, ko te Tēhina ko Knorr neʼe ina ʼave te toko tolu ʼo mātou kau faiako ki te nofoʼaga ʼo te Faleako ʼo Kalaate ʼi South Lansing ʼi New York. ʼI te ʼu māhina e nima ʼaē neʼe hoa kiai, ʼi te Faleako ʼo Kalaate, ʼi toku akoʼi ʼaki te Folafola ʼa Sehova pea mo taku maʼuli mo toku ʼu kaugā ako ʼi he koga matalelei, neʼe mahino kia ʼau peʼe feafeaʼi anai te maʼuli ʼi te Palatiso ʼi te kele. Ko te toko 10 ʼi te toko 103 hahaʼi ako, ʼo kau ai mo ʼau, neʼe hinoʼi mātou ki Saponia.

ʼE ʼAu Leleiʼia Te Faʼahi ʼAē Neʼe Hinoʼi ʼAu Kiai

Neʼe ko Fakamoʼoni ʼe teitei toko 860 ʼi Saponia ʼi te temi ʼaē neʼe ʼau toe liliu ai kiai ʼi te māhina ʼo ʼOketopeli 1957. Neʼe hinoʼi ʼau ke ʼau tagata taupau faka silikosikilipisio, moʼo fai te gāue feʼaluʼaki, kae neʼe ʼuluaki akoako ʼau e Adrian Thompson ki te gāue ʼaia lolotoga he ʼu ʼaho ʼi Nagoya. Neʼe kamata taku telituale faka silikosikilipisio mai Shimizu, ʼaē ʼe ōvi ki te Moʼuga ʼo Fuji, ʼo aʼu ki te motu ʼo Shikoku pea kau ai mo te ʼu kolo lalahi ohage ko Kyoto, mo Osaka, mo Kobe, pea mo Hiroshima.

ʼI te taʼu 1961, neʼe hinoʼi ʼau ke ʼau tagata taupau faka tisitilike. Neʼe tonu ke ʼau folau mai te motu niveʼia ʼo Hokkaido ʼi te Potu Tokelau, ki te motu māfana ʼo Okinawa, pea mo te ʼu motu ʼo Ishigaki ʼaē ʼe ōvi ki Taiwan, ʼe fevāhaʼaʼaki ia kilometa e 3 000.

Pea ʼi te taʼu 1963, neʼe fakaafe ʼau ke ʼau kau ki te ako ʼe fai ia māhina e hogofulu ʼi te Faleako ʼo Kalaate ʼi te Petele ʼo Brooklyn. Lolotoga te ako ʼaia, neʼe fakahā lelei mai e te Tēhina ko Knorr te maʼuhiga ʼaē ke mātou maʼu he manatu lelei ʼo ʼuhiga mo te gāue ʼaē ʼe hinoʼi mai ke mātou fai. Neʼe ina ʼui ko te fakamaʼa ʼo te ʼu fale mamaʼo ʼe ko he gāue ʼe maʼuhiga ohage pe ko te gāue ʼi te ʼu pilō. Neʼe ina ʼui, kapau ʼe ʼuli te ʼu fale mamaʼo pea ʼe mole lelei ki te famili katoa ʼo te Petele pea mo tanatou gāue. Ki muli age, neʼe kau ki taku gāue ʼaē ʼi te Petele te fakamaʼa ʼo te ʼu fale mamaʼo, pea neʼe ʼau manatuʼi ai te tokoni ʼaia.

ʼI taku ʼosi toe liliu ki Saponia, neʼe toe hinoʼi ʼau ki te gāue feʼaluʼaki. Hili kiai taʼu e lua, ʼi te taʼu 1966, neʼe ʼau ʼohoana mo Junko Iwasaki, neʼe ko te pionie makehe ʼi te kolo ʼo Matsue. Neʼe ko Lloyd Barry, te tagata taupau ʼo te filiale ʼi te temi ʼaia, ʼaē neʼe ina fai te akonaki fakaloto māfana ʼo tamā ʼohoana. Neʼe fakatahi ia Junko mo ʼau ʼi te gāue feʼaluʼaki.

Neʼe fetogi tamā gāue ʼi te taʼu 1968, he neʼe pāui ʼau e te filiale ʼo Tokio ke ʼau kau ki te gāue fakaliliu. ʼI te mole feʼauga ʼo te ʼu kogafale ʼi te Petele, neʼe ʼau faka felogoi mo nātou mai te kolo ʼo Sumida, ʼi Tokio, pea neʼe pionie makehe ia Junko ʼi te kokelekasio ʼo te kolo ʼaia. ʼI te temi ʼaia neʼe ʼaoga he ʼu pilō ʼe lahi age. Koia, ʼi te taʼu 1970 neʼe toʼo te moʼi kele ʼi te kolo ʼo Numazu, mole tuʼu mamaʼo ʼi te Moʼuga ʼo Fuji. Neʼe laga ai te fale gāue ʼe laufata tolu pea mo te nofoʼaga. ʼI muʼa ʼo te kamata ʼo te gāue laga fale, neʼe fakaʼaogaʼi te ʼatu fale ʼaē neʼe tuʼu ʼi te moʼi kele ʼaia moʼo fai ai te Ako ʼo te Minisitelio ʼo te Puleʼaga, ʼaē neʼe akoako ai te kau tagata taupau ʼo te ʼu kokelekasio. Neʼe ʼau maʼu te pilivilesio ʼaē ke ʼau akoʼi nātou, pea neʼe teuteuʼi e Junko te meʼa kai maʼa te kau ako. Neʼe ko he meʼa fakafiafia ʼi taku sio ʼaē ʼe foaki te ako makehe ʼo ʼuhiga mo te minisitelio ki te lauʼi teau kau Kilisitiano.

ʼI te tahi hili hoʼatā, neʼe ʼau maʼu taku tohi. Ko taku faʼe neʼe fakahū ki te lopitali pea neʼe mole ʼiloʼi peʼe maʼuli anai. Neʼe ʼau ʼalu ʼi te saliote afi ki Nagoya pea neʼe ʼau foimo lele ki te lopitali. Neʼe mole kei mālama taku faʼe ki he meʼa, kae neʼe ʼau nofo ʼi ʼona tafa ʼi te po ʼaia. Neʼe mate taku faʼe ʼi te uhu ake. ʼI taku toe liliu ki Numazu, neʼe ʼau tagi ʼi taku manatuʼi te ʼu temi faigataʼa ʼaē neʼe hoko ʼi tona maʼuli pea mo tana ʼofa kia ʼau. Kapau ʼe ko te finegalo ʼa Sehova, pea ʼe ʼau toe sio anai kia ia ʼi te fakatuʼuake.

Mole fualoa pea neʼe fakalahi te ʼu pilō ʼi Numazu. Pea neʼe toʼo te kele e eketa 18 ʼi te kolo ʼo Ebina, pea neʼe kamata laga te filiale foʼou ʼi te taʼu 1978. ʼI te temi ʼaenī, kua fakatuʼu ʼi te kele katoa ʼaia te ʼu falefata ki te ʼu pilō pea mo te ʼu nofoʼaga, ʼo feiā mo te Fale ki te Fakatahi ko ʼona lapalasi e 2 800 tupu. Ko te ʼu fale fakamuli ʼaē neʼe laga, ko te ʼu nofoʼaga e lua mo ʼona ʼu laufata e 13 pea mo te taulaga motokā e 5, neʼe hoki ʼosi ʼi te kamata ʼo te taʼu ʼaenī. ʼI te Petele, ʼe mātou toko 530 ʼi te temi ʼaenī, kae ko te fakalahi ʼo te ʼu fale ʼe feala anai ke aʼu ki te toko 900.

ʼE Lahi Te ʼu Tupuʼaga Ke ʼAu Fiafia Ai

Neʼe ko he meʼa fakafiafia taku sio ki te fakahoko ʼo te lea faka polofeta, ei, taku sio ʼaē ki te ‘liliu ʼo te meʼa ʼaē ʼe veliveli ko he toe puleʼaga mālohi.’ (Isaia 60:22) ʼE ʼau manatuʼi, ʼi te taʼu 1951 neʼe fehuʼi mai e toku taʼokete, “Ko Fakamoʼoni ʼe fia ʼi Saponia?”

Neʼe ʼau tali fēnei: “ ʼE mātou teitei toko 260.”

ʼI tana punamaʼuli, neʼe ina fehuʼi ai: “Ko tona gata pe ʼaia?”

ʼE ʼau manatuʼi neʼe ʼau ʼui ʼi toku loto ‘ ʼAki te temi ʼe hā anai pe ko hahaʼi ʼe fia ʼaē ka taki anai e Sehova ki tana tauhi ʼi te kolo ʼaenī ʼaē ʼe lotu Shinto pea mo Putisi.’ Pea neʼe tali kiai ia Sehova! Ia ʼaho nei, kua fakahoko te gāue faka mafola ʼi te ʼu telituale fuli ʼo Saponia, pea kua tuputupu te lahi ʼo te kau atolasio moʼoni ʼo aʼu ki te toko 222 000 tupu ia kokelekasio e 3 800!

Ko toku ʼu taʼu e 44 ʼaē neʼe ʼau kau ai ki te minisitelio ʼi te temi katoa​—ko taʼu e 32 mo toku ʼohoana ʼofaina​—neʼe ko te ʼu taʼu ʼaē neʼe ʼau fiafia tāfito ai. Ko taʼu e 25 neʼe ʼau gāue ʼi te Selevisi ʼo te Fakaliliu ʼi te Petele. ʼI Sepetepeli 1979, neʼe toe fakaafe ʼau ke ʼau kau ʼi te komite ʼo te filiale ʼa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼi Saponia.

Neʼe ko he pilivilesio pea mo he tapuakina taku tokoni veliveli pe ki te ʼu hahaʼi fakamalotoloto pea mo ʼoʼofa ki te tokalelei ke nātou ʼōmai ki te tauhi ʼa Sehova. Tokolahi neʼe nātou fai te ʼu meʼa ohage ko ʼau​—te ʼu fetogi mai te tauhi ʼaē neʼe nātou fai ki te hau ʼo nātou atolasio ki te ʼAtua moʼoni pe e tahi, ko Sehova. ʼE ʼau loto ʼaupito ke ʼau tokoni ki he tahi ʼu hahaʼi tokolahi ke nātou kau ki te faʼahi ʼa Sehova heʼe mālo anai, pea ke nātou maʼuli ʼo heʼegata ʼi te mālama foʼou tokalelei.​—Fakahā 22:⁠17.

[Nota ʼi te lalo pasina]

[Paki ʼo te pasina 29]

ʼI te faleako, neʼe akoʼi tāfito kia mātou te tauhi ki te hau

[Haʼuʼaga ʼo te paki]

The Mainichi Newspapers

[Paki ʼo te pasina 29]

ʼI New York mo te Tēhina ko Franz

[Paki ʼo te pasina 29]

Ko ʼau mo toku ʼohoana, ko Junko

[Paki ʼo te pasina 31]

Taku gāue ʼi te Selevisi ʼo te Fakaliliu