ʼE Koutou Tui Koa Ohage Ko Apalahamo?

“Ka haʼu anai te Foha ʼo te tagata, ʼe ina maʼu moʼoni anai koa te tui ʼi te kele?”​—Luka 18:8.

1. He koʼe ʼe faigataʼa hakita taupau he tui mālohi ia ʼaho nei?

ʼE FAIGATAʼA hakita taupau he tui mālohi ia ʼaho nei. ʼE fakafeagai mālohi te mālama ki te kau Kilisitiano ke ʼaua naʼa nātou tokagaʼi te ʼu meʼa fakalaumālie. (Luka 21:34; 1 Soane 2:​15, 16) Ko te tokolahi ʼe tonu ke nātou faiga mālohi ke nātou hāo ʼi te ʼu tau, mo te ʼu tuʼutāmaki lalahi, mo te ʼu mahaki, pea mo te pakupaku. (Luka 21:10, 11) ʼI ʼihi fenua, ʼe mole faʼa maʼuhiga ai te lotu, pea ko nātou ʼaē ʼe nātou faiga ke nātou maʼuliʼi tanatou tui ʼe lau e te hahaʼi ʼe mole nātou fakapotopoto, peʼe nātou vavale. Tahi ʼaē, ko te tokolahi ʼo te kau Kilisitiano ʼe fakatagaʼi nātou ʼuhi ko tanatou tui. (Mateo 24:9) Koia ʼe tonu ai te fehuʼi ʼaē neʼe fai e Sesu, kua hili kiai teitei taʼu e 2 000: “Ka haʼu anai te Foha ʼo te tagata, ʼe ina maʼu moʼoni anai koa te tui ʼi te kele?”​—Luka 18:8.

2. (a) He koʼe ʼe maʼuhiga ʼaupito ke mālohi te tui ʼa te kau Kilisitiano? (b) Ko ai te tagata tui ʼaē ʼe lelei ke tou vakaʼi?

² Kae ʼe maʼuhiga ʼaupito kia tatou he tui mālohi, mo kapau ʼe tou loto ke lava lelei totatou maʼuli ʼi te temi nei pea ke tou maʼu ʼi te ka haʼu te maʼuli heʼegata ʼaē neʼe fakapapauʼi mai. ʼI tana fakaʼaogaʼi te ʼu palalau ʼaē neʼe fai e Sehova kia Hapakuke, neʼe tohi fēnei e te ʼapositolo ko Paulo: “ ‘ ʼE maʼuli anai toku tagata agatonu ʼuhi ko te tui,’ pea kapau ʼe holomuli, ʼe mole fiafia toku nefesi ia te ia.’ . . . Kapau ʼe mole tou tui pea ʼe mole feala ke leleiʼia tatou [e te ʼAtua].” (Hepeleo 10:⁠38–​11:6; Hapakuke 2:4) Neʼe ʼui fēnei e Paulo kia Timoteo: “Tauʼi te tau matalelei ʼo te tui, puke maʼu te maʼuli heʼegata ʼaē neʼe pāui koe kiai.” (1 Timoteo 6:​12) Koia, ʼe lava feafeaʼi hatatou maʼu he tui mālohi feiā? Moʼo tali ki te fehuʼi ʼaia, ʼe ʼaoga anai ke tou vakavakaʼi te hisitolia ʼo te tagata neʼe maʼuli kua hili kiai taʼu e 4 000, kae kei fakaʼapaʼapa ki tana tui te ʼu lotu lalahi e tolu, ʼe ko te lotu Mahometa, mo te Lotu Faka Sutea, pea mo te Lotu Faka Kilisitiano. Ko te tagata ʼaia ko Apalahamo. He koʼe neʼe makehe ʼaupito tana tui? ʼE feala koa ke tou faʼifaʼitakiʼi ia ia ʼi te temi ʼaenī?

Tana Fakalogo Ki Te Takitaki ʼa Te ʼAtua

3, 4. He koʼe neʼe mavae ia Tela mo tona famili mai Ule ʼo nātou ʼolo ki Halane?

³ Ko te ʼuluaki talanoa ʼo ʼuhiga mo Apalahamo (ʼaē neʼe ʼuluaki higoa ko Apalamo) ʼe maʼu ʼi te kamata ʼo te Tohi-Tapu. Ia Senesi 11:26, ʼe tou lau fēnei ai: “Ko Tela . . . neʼe liliu ko te tāmai ʼo Apalamo, mo Nahole, pea mo Halane.” Ko Tela pea mo tona famili neʼe nonofo ʼi Ule ʼo te kau Kalitia, pea neʼe ko he kolo neʼe tuputupu lelei ʼi te potu toga ʼo Mesopotamia. Kae neʼe mole nātou nonofo fualoa ai. “Neʼe toʼo e Tela tona foha ko Apalamo pea mo tona mokopuna ko Lote, te foha ʼo Halane, pea mo Salai [ko Sala] te ʼohoana ʼo tona foha ko Apalamo, pea neʼe nātou mavae mo ia ʼi Ule ʼa te kau Kalitia ke nātou ʼolo ki te fenua ʼo Kanaane. Ki muli age, neʼe nātou tau ki Halane ʼo nonofo ai.” (Senesi 11:31) Ko Nahole, te tēhina ʼo Apalahamo, neʼe toe ʼalu foki ki Halane mo tona famili. (Senesi 24:10, 15; 28:​1, 2; 29:4) Kae he koʼe neʼe mavae ia Tela ʼi Ule ʼaē neʼe ko te kolo lelei ʼaupito, ʼo ʼalu ki te kolo mamaʼo ʼo Halane?

⁴ Hili kiai taʼu e 2 000 ki te temi ʼo Apalahamo, ko te tagata agatonu ko Etieni ʼaē neʼe palalau ʼi muʼa ʼo te Sanetualio ʼa te kau Sutea, neʼe ina fakamahino te tupuʼaga ʼo te mavae ʼaia ʼa te famili ʼo Tela. Neʼe ina ʼui fēnei: “Neʼe hā te ʼAtua ʼo te kolōlia kia Apalahamo tatatou kui ʼi tana kei nofo ʼaē ʼi Mesopotamia, ʼi muʼa ʼo tana mavae ʼo nofo ʼi Halane, pea neʼe ina ʼui age kia te ia, ‘Mavae mai tou fenua pea mo tou ʼu kāiga pea ʼalu ki te fenua ʼaē ka ʼau fakahā atu anai kia te koe.’ Neʼe mavae ai leva mai te fenua ʼa te kau Kalitia pea neʼe ʼalu ʼo nofo ʼi Halane.” (Gāue 7:​2-4) Neʼe fakalogo ia Tela ki te finegalo ʼo Sehova ʼo ʼuhiga mo Apalahamo ʼi tana ʼave tona ʼu kāiga ki Halane.

5. Kofea ʼaē neʼe ʼalu kiai ia Apalahamo ʼi te ʼosi mate ʼo tana tāmai, pea koteā tona tupuʼaga?

⁵ Neʼe fakatuʼutuʼu e te famili ʼo Tela tanatou nonofo ʼi te kolo foʼou. Hili kiai ni ʼu taʼu, neʼe talanoa ia Apalahamo ki ‘tona fenua’ ʼo faka ʼuhiga ki Halane, ka mole ko Ule. (Senesi 24:4) Kae neʼe mole tonu ke nofo ia Apalahamo ʼi Halane ʼo talu ai. Ohage ko tona ʼui e Etieni, “ ʼi te ʼosi mate ʼo [te] tāmai [ʼa Apalahamo], neʼe taki ia ia e te ʼAtua ke nofo ʼi te fenua ʼaenī ʼaē ʼe koutou nonofo nei ai.” (Gāue 7:4) ʼI tana fakalogo ki te takitaki ʼa Sehova, neʼe fakalaka Apalahamo pea mo Lote ʼi te Eufalate ʼo nā ʼolo ki te fenua ʼo Kanaane.a

6. Koteā te fakapapau ʼaē neʼe fai e Sehova kia Apalahamo?

⁶ He koʼe neʼe fakatotonu age e Sehova kia Apalahamo ke ʼalu ki Kanaane? Neʼe ina fai ʼuhi ko te ʼu fakatuʼutuʼu ʼaē neʼe ina fai ʼo ʼuhiga mo te tagata agatonu ʼaia. Neʼe ʼui e Sehova kia Apalahamo: “Mavae ʼi tou fenua pea mo tou ʼu kāiga, pea mo te ʼapi ʼo tau tāmai, pea ke ʼalu ki te fenua ʼaē ka ʼau fakahinohino atu. ʼE ʼau fakaliliu anai ia koe ko he puleʼaga lahi pea ʼe ʼau tapuakina anai koe, pea mo ʼau fakalahi anai tou higoa; pea ke liliu ko he tapuakina. Pea ʼe ʼau tapuakiʼi anai ia nātou ʼaē ʼe nātou tapuakiʼi koe, pea ko ʼaē ʼe ina pāui te kovi kia te koe, ʼe ʼau faka malaʼia anai ia ia, pea ʼaki ia koe ʼe tapuakina moʼoni anai te ʼu famili fuli ʼo te kele.” (Senesi 12:​1-3) Ko Apalahamo, neʼe tonu ke liliu ko te tāmai ʼo he puleʼaga lahi ʼe puipui anai e Sehova pea ʼe ina nofoʼi anai te fenua ʼo Kanaane. ʼI fakapapau taulekaleka leva! Kae neʼe maʼua ke fai e Apalahamo he ʼu fetogi maʼuhiga ʼi tona maʼuli ke feala hana maʼu te fenua ʼaia.

7. Koteā te ʼu fetogi ʼaē neʼe tonu ke fai e Apalahamo, ke feala hana maʼu te fakapapau ʼa Sehova?

⁷ ʼI te temi ʼaē neʼe mavae ai ia Apalahamo mai Ule, neʼe mavae mai te kolo neʼe koloaʼia ʼaupito, pea neʼe mavae ʼi te ʼu kāiga ʼo tana tāmai​—kae neʼe ko he ʼu faʼahi maʼuhiga ʼaia ʼi te ʼu temi ʼāfea. ʼI tana mavae mai Halane, neʼe mavete mo te ʼu kāiga ʼo te ʼapi ʼo tana tāmai, mo te famili ʼo tona tēhina ko Nahole, pea neʼe ʼalu ki he fenua neʼe mole ina ʼiloʼi. ʼI tana tau ki Kanaane, neʼe mole ina fakatuʼutuʼu ke maʼuli fīmālie ʼi he kolo. Koteā tona tupuʼaga? ʼI te ʼosi hū ʼa Apalahamo ki te fenua ʼaia, neʼe ʼui fēnei e Sehova kia ia: “Feʼaluʼaki ʼi te fenua ʼo vakaʼi tona loa pea mo tona laulahi, heʼe ʼau foaki atu anai kia te koe.” (Senesi 13:17) Ko Apalahamo ʼaē neʼe kua taʼu 75 pea mo tona ʼohoana ko Sala ʼaē neʼe kua taʼu 65, neʼe nā mulimuli ki te ʼu fakatotonu ʼaia. “ ʼAki te tui, neʼe nofo ohage ko he matāpule ʼi te kele ʼo te fakapapau ohage ko he fenua matāpule, pea neʼe nofo ʼi te ʼu falelā.”​—Hepeleo 11:9; Senesi 12:4.

Ko Te Tui Ia ʼAho Nei ʼe Hage Ko Te Tui ʼa Apalahamo

8. ʼI tatatou vakaʼi ia te faʼifaʼitaki ʼa Apalahamo pea mo ʼihi kau fakamoʼoni ʼo te temi muʼa, koteā ʼaē ʼe tonu ke tou maʼuliʼi?

⁸ ʼE tuʼu te higoa ʼo Apalahamo pea mo tona famili ia Hepeleo kapite 11, ʼaē ʼe talanoa ai ki te “toe ʼao ʼo te kau fakamoʼoni [ʼaē neʼe maʼuʼuli ʼi muʼa ʼo te temi faka Kilisitiano].” ʼUhi ko te tui ʼa te ʼu ʼuluaki kaugana ʼaia ʼa te ʼAtua, koia ʼe fakaloto mālohiʼi ai e Paulo te kau Kilisitiano ke nātou “līaki te ʼu meʼa fuli pe ʼaē ʼe mamafa pea mo te agahala [te tuigataʼa] ʼaē ʼe ina tāʼofi gafua ia tatou.” (Hepeleo 12:1) Ei, ko te tuigataʼa ʼe feala ke ina “tāʼofi gafua ia tatou.” Kae ʼi te temi ʼo Paulo pea mo te temi ʼaenī, neʼe maʼu e te kau Kilisitiano moʼoni he tui mālohi ohage ko te tui ʼo Apalahamo pea mo ʼihi ʼo te ʼu temi ʼāfea. Neʼe ʼui e Paulo ʼo ʼuhiga mo ia pea mo tana ʼu tēhina Kilisitiano: “ ʼE mole tou kau kia nātou ʼaē ʼe holomuli ki te fakaʼauha, kae kia nātou ʼaē ʼe tui ki te hāofaki ʼo te nefesi.”​—Hepeleo 10:39.

9, 10. Koteā te ʼu meʼa ʼe nātou fakamoʼoni, ʼe tokolahi te hahaʼi ia ʼaho nei ʼe nātou tui ohage ko Apalahamo?

⁹ ʼE moʼoni, kua fetogi te malamanei talu mai te temi ʼo Apalahamo. Kae ʼe kei tou tauhi pe ki te “ ʼAtua ʼo Apalahamo,” pea ʼe mole fetogi ia. (Gāue 3:​13; Malakia 3:6) Ia ʼaho nei, ʼe tāu mo Sehova ke tou atolasio ki ai ohage pe ko te temi ʼo Apalahamo. (Fakahā 4:​11) Ko te tokolahi ʼe nātou foaki katoa tonatou maʼuli kia Sehova, pea ohage ko Apalahamo, ʼe nātou fai te ʼu fetogi ʼaē ʼe ʼaoga ʼi tonatou maʼuli, ke feala hanatou fai te finegalo ʼo te ʼAtua. ʼI te taʼu ʼaenī kua hili, ko te toko 316 092 neʼe nātou fakahā ʼi muʼa ʼo te hahaʼi tanatou kua foaki tonatou maʼuli ki te ʼAtua, ʼo nātou papitema “ ʼi te huafa ʼo te Tāmai pea mo te ʼAlo pea mo te laumālie maʼoniʼoni.”​—Mateo 28:⁠19.

¹⁰ Ko te tokolahi ʼo te kau Kilisitiano foʼou ʼaia, neʼe mole maʼua ke nātou folau ki he fenua mamaʼo ke feala hanatou foaki tonatou maʼuli kia Sehova. Kae ʼi te faʼahi fakalaumālie, ʼe feala pe ke ʼui neʼe nātou fai he fagona lahi. Ohage la ʼi te motu ko Molisi, ko Elsie neʼe ko te fafine faifakalauʼakau. Neʼe mataku te hahaʼi fuli ia ia. Ko te pionie makehe neʼe ina fai te ako Tohi-Tapu ʼo te taʼahine ʼa Elsie, pea neʼe ko he faigamālie ʼaia kia Elsie ‘ke maliu mai te fakapōʼuli ki te mālama.’ (Gāue 26:18) ʼI te fia ʼiloʼi e tana taʼahine ia te moʼoni, neʼe tali ai e Elsie ke ina ako te tohi Recueil d’histoires bibliques. Neʼe fai tuʼa tolu tana ako ʼi te vāhaʼa, he neʼe ʼaoga ke fakaloto mālohiʼi tuʼumaʼu ia ia. Neʼe mole fiafia ʼi tana gaohi meʼa fakamanamana, pea neʼe lahi te ʼu fihifihia ʼaē neʼe tau mo ia. Kae ʼaki te temi, neʼe ina lavaʼi tana fagona loaloaga mai te faifakalauʼakau ʼo aʼu ki te tauhi moʼoni. Ka ʼōmai te hahaʼi ʼo kumi tokoni kia ia, pea ʼe ina fakamahino age kia nātou ʼe ko Sehova ʼāteaina pe ʼaē ʼe feala ke ina puipui nātou mai te agakovi. ʼI te temi nei kua papitema ia Elsie, pea ko te toko 14 ʼo tona ʼu kāiga pea mo tana ʼu feʼilo kua nātou tali te moʼoni.

11. Koteā te ʼu fetogi ʼaē ʼe fia fai e te hahaʼi ʼaē ʼe nātou foaki tonatou maʼuli kia Sehova?

¹¹ Ko te tokolahi ʼo nātou ʼaē neʼe nātou foaki tonatou maʼuli ki te ʼAtua ʼi te taʼu ʼaenī kua hili, neʼe mole maʼua ke nātou fai fuli he ʼu fetogi maʼuhiga feiā. Kae kua nātou tuʼuake fuli mai te mate fakalaumālie ki te maʼuli fakalaumālie. (Efesi 2:1) Logope ʼe kei nātou nonofo ʼi te mālama ʼaenī, kae ʼe mole kei nātou kau kiai. (Soane 17: 15, 16) ʼE nātou hage ko te kau Kilisitiano fakanofo, ʼaē ko “[tonatou] nofoʼaga ʼe ʼi te lagi”, pea ʼe nātou hage ko “he ʼu matāpule pea mo he ʼu hahaʼi ʼe nātou nonofo faka temi.” (Filipe 3:​20; 1 Petelo 2:​11) Neʼe nātou fetogi tonatou maʼuli ke ʼalutahi mo te ʼu lekula ʼa te ʼAtua, he neʼe uga tāfito nātou e tanatou ʼofa ki te ʼAtua pea mo tonatou kāiga. (Mateo 22:37-39) ʼE mole nātou fai he ʼu fakatuʼutuʼu ʼo nātou manatu pe kia nātou totonu, pea ʼe mole nātou faiga ke nātou maʼu tuʼulaga ʼi te mālama ʼaenī. Kae ʼe nātou tokagaʼi tāfito te fakapapau ʼo ʼuhiga mo ‘te lagi foʼou pea mo te kele foʼou ʼaē ʼe tonu ke nofo ai te faitotonu.’​—2 Petelo 3:​13; 2 Kolonito 4:​18.

12. Koteā te gāue ʼo te taʼu ʼaenī kua hili ʼe ina fakahā, kua maʼu e Sesu “te tui ʼi te kele” lolotoga tana ʼi henī?

¹² ʼI te temi ʼaē neʼe ʼalu ai ia Apalahamo ʼo nofo ʼi Kanaane, neʼe nofo tokotahi ai mo tona famili, pea neʼe ko Sehova tokotahi pe ʼaē neʼe lagolago kia nātou pea mo puipui nātou. Kae ko te toko 316 092 kau Kilisitiano ʼaia neʼe hoki papitema, ʼe mole nātou nonofo tokotahi. ʼE moʼoni, ʼe lagolago Sehova kia nātou pea mo ina puipui nātou ʼaki tona laumālie, ohage ko te meʼa neʼe ina fai kia Apalahamo. (Tāʼaga Lea 18:10) Kae ko te tahi meʼa ʼaē ʼe maʼuhiga, heʼe lagolago kia nātou ʼaki he “puleʼaga” faka malamanei ʼe kaugamālie age ʼi ʼihi fenua ia ʼaho nei. (Isaia 66⁠:⁠8) ʼI te taʼu ʼaenī kua hili, ko te toko 5 888 650 hahaʼi ʼo te puleʼaga ʼaia neʼe nātou fakahā tanatou tui ʼo nātou fakahā ki tanatou ʼu kāiga te ʼu fakapapau ʼa te ʼAtua. (Maleko 13:10) Neʼe nātou fakaʼaogaʼi ia hola e 1 186 666 708 ʼi te gāue ʼaia, ʼo nātou kumi te hahaʼi ʼaē neʼe fia logo. Neʼe tupu ai te fai ʼo te ʼu ako Tohi-Tapu e 4 302 852 mo te hahaʼi ʼaē ʼe nātou fia maʼuliʼi te tui. Moʼo fakahā tanatou fakamalotoloto ki te gāue, ko te toko 698 781 ʼi te “puleʼaga” ʼaia, neʼe nātou kau ki te selevisi pionie, ʼo fai ʼi te temi katoa kae fai e ʼihi ʼi te māhina e tahi peʼe laka age. (Ko te ʼu fakamatala ʼo ʼuhiga mo te gāue ʼaē neʼe fai e te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼi te taʼu ʼaenī kua hili ʼe maʼu ʼi te pasina 12 ki te 15.) Ko te tānaki lelei ʼaia ʼe ko he tali lelei ki te fehuʼi ʼaenī neʼe fai e Sesu, “Ka haʼu anai te Foha ʼo te tagata, ʼe ina maʼu moʼoni anai koa te tui ʼi te kele?”

ʼE Nātou Nofo Agatonu Logope La Te ʼu ʼAhiʼahi

13, 14. Koutou fakamatala te ʼu fihifihia ʼaē neʼe tau mo Apalahamo pea mo tona famili ʼi Kanaane.

¹³ Neʼe faigataʼa te maʼuli ʼo Apalahamo pea mo tona loto fale ʼi Kanaane. ʼI te tahi lakaga, neʼe tonu ke mavae mai Kanaane ʼo ʼalu ki Esipito, ʼuhi ko te hoge fakamataku. Tahi ʼaē meʼa, ko te Pule ʼo Esipito pea mo te Pule ʼo Kelale (ʼaē ʼe ōvi ki Kasa) neʼe nā faiga ke nā toʼo maʼa nāua ia Sala, te ʼohoana ʼo Apalahamo. (Senesi 12:​10-20; 20:​1-18) Neʼe toe hoko foki mo te fefakafeagaiʼaki ʼa te ʼu tagata tauhi manu ʼa Apalahamo pea mo Lote, ʼo tupu ai te mavete ʼo tonā loto fale. Neʼe mole manatu pe ia Apalahamo kia ia, kae neʼe ina tuku kia Lote ke ina ʼuluaki fili muʼa te kele ʼaē neʼe loto kiai, pea neʼe loto ia ke nofo ʼi te Tisitilike ʼo te Solotane, ʼaē neʼe hage ko te palatiso ʼo Eteni ʼuhi ko te maʼuli lelei ʼo te kele pea mo tona matalelei.​—Senesi 13:​5-13.

¹⁴ Ki muli age, neʼe hoko kia Lote te ʼu fua kovi ʼo te fetauʼaki ʼa te hau ʼo te potu mamaʼo ʼo Elame mo te ʼu hau neʼe fakatahi mo ia, ʼi tanatou fakafeagai ki te ʼu hau ʼo te ʼu kolo e nima ʼo te Telea Mālalo ʼo Sitime. Ko te ʼu hau ʼo te ʼu fenua mamaʼo ʼaia neʼe nātou mālo ʼi te ʼu hau ʼo te potu fenua ʼo Lote, pea neʼe lahi ʼaupito te ʼu meʼa neʼe nātou toʼo maʼa nātou, ʼo kau ai ia Lote pea mo tana ʼu koloā. ʼI te logo ʼa Apalahamo ki te ʼu meʼa ʼaia, neʼe mole mataku ia, kae neʼe ina tuli te ʼu hau ʼaia, pea neʼe ina toe lava faʼao ia Lote pea mo tona loto fale, ʼo feiā mo te ʼu koloā ʼo te ʼu hau ʼo te fenua. (Senesi 14:​1-16) Kae neʼe mole ko te meʼa kovi tāfito ʼaia ʼaē neʼe hoko kia Lote ʼi Kanaane. Neʼe fakatotonu ai leva e Lote ke nofo ʼi Sotoma, logope te kovi ʼo te hahaʼi ʼo te kolo ʼaia ʼuhi ko te ʼu meʼa heʼeʼaoga ʼaē neʼe nātou fai ai.b (2 Petelo 2:​6-8) ʼI tona fakatokagaʼi e te ʼu ʼaselo e lua ʼe fakaʼauha anai te kolo, neʼe hola ia Lote mo tona ʼohoana pea mo tana ʼu ʼofafine. Kae neʼe meʼa noaʼi e te ʼohoana ʼo Lote te fakatotonu ʼaē neʼe fai age e te ʼu ʼaselo, pea neʼe liliu ai ko te maka māsima. Neʼe tonu ai leva kia Lote pea mo tana ʼu ʼofafine e lua ke nonofo lolotoga he temi ʼi te ʼana ʼi Soale. (Senesi 19:​1-30) Neʼe lagi fakatupu hoha te ʼu meʼa ʼaia kia Apalahamo, tāfito la he neʼe kau ia Lote ki tona loto fale ʼi te temi ʼaē neʼe haʼu ai ki Kanaane.

15. Logope la te ʼu fihifihia ʼaē neʼe tau mo Apalahamo ʼi tana nofo ʼi te ʼu falelā ʼi te fenua matāpule, koteā te ʼu manatu hala neʼe ina tekeʼi?

¹⁵ Neʼe ʼi ai koa he temi neʼe manatu ai e Apalahamo, neʼe lelei age pe tana nofo mo Lote ʼi te kolo fīmālie ʼo Ule ʼi te famili ʼo tana tāmai, peʼe ʼi Halane mo tona tēhina ko Nahole? Neʼe ʼi ai koa he temi neʼe fakaʼamu ai e Apalahamo ke nofo fīmālie ʼi he kolo mālohi, ka mole nofo ia ʼi he ʼu falelā? Neʼe lotolotolua koa ʼo ʼuhiga mo te ʼaoga ʼo te maʼuli faka sakilifisio ʼaē neʼe ina fili ke feala hana feʼaluʼaki ʼi he fenua matāpule? ʼI tana talanoa ʼo ʼuhiga mo Apalahamo pea mo tona famili, neʼe ʼui fēnei e Paulo: “Kapau neʼe nātou haga manatuʼi moʼoni te potu ʼaē neʼe nātou ʼōmai mai ai, pea neʼe feala pe ke nātou toe liliu kiai.” (Hepeleo 11:15) Kae neʼe mole nātou toe liliu kiai. Neʼe mole nātou lotovaivai ʼi te ʼu faigataʼaʼia ʼaia, kae neʼe nātou nonofo ʼi te potu ʼaē neʼe loto e Sehova ke nātou nonofo ai.

ʼE Nātou Faʼa Kātaki Ia ʼAho Nei

16, 17. (a) Koteā te ʼu fihifihia ʼaē ʼe tau mo te tokolahi ʼo te kau Kilisitiano ia ʼaho nei? (b) Koteā te manatu lelei ʼaē ʼe maʼu e te kau Kilisitiano? Koteā tona tupuʼaga?

¹⁶ Ko te taʼi faʼa kātaki ʼaia ʼe maʼu e te kau Kilisitiano ia ʼaho nei. Logope la ʼe fiafia te kau Kilisitiano moʼoni ʼi tanatou tauhi ki te ʼAtua, kae ʼe faigataʼa tonatou maʼuli ʼi te ʼu ʼaho fakamuli ʼaenī. Logola tanatou nonofo ʼi he palatiso fakalaumālie, kae ʼe tau mo nātou te ʼu fihifihia faka paʼaga ʼaē ʼe tau mo te hahaʼi fuli pe. (Isaia 11:​6-9) Tokolahi ʼe nātou mamahi ʼuhi ko te fetauʼaki ʼa te ʼu puleʼaga, pea kua masiva ʼaupito ʼihi ka mole ko hanatou hala. Tahi ʼaē meʼa, ʼe hoko kia nātou te ʼu fakafeagai ʼuhi ko tanatou tokosiʼi. ʼE lahi te ʼu fenua ʼaē ʼe nātou fai faka mafola ai te logo lelei ka mole fia logo kiai te hahaʼi. ʼI te tahi ʼu fenua, ʼe nātou maʼuli mamahi ʼuhi ko te ʼu kākā ʼa te hahaʼi ʼaē ʼe nātou ‘fakaʼaogaʼi te lao moʼo fakamamahiʼi ʼo nātou’ pea mo nātou “tukugakoviʼi te toto ʼo te tagata ʼaē neʼe mole fai he meʼa ʼe kovi.” (Pesalemo 94:20, 21) Māʼiape la mo te ʼu fenua ʼaē ʼe mole fakatagaʼi ai te kau Kilisitiano pea mo vikiʼi ai nātou e te hahaʼi ʼuhi ko tanatou ʼu pelesepeto māʼoluga, ʼe nātou ʼiloʼi papau ʼe nātou kehe mo tonatou ʼu kaugā ako pea mo tonatou ʼu kaugā gāue​—ohage ko Apalahamo, ʼaē neʼe nofo ʼi te ʼu falelā, kae nofo te hahaʼi ʼi te ʼu kolo mālohi. Ei, ʼe faigataʼa hatatou maʼuʼuli ʼi te mālama kae ‘mole tou kau’ kiai.​—Soane 17:14.

¹⁷ Kae ʼe tou fakahemala ai koa ʼi tatatou kua foaki totatou maʼuli ki te ʼAtua? ʼE tou manatu koa, neʼe lelei age pe tatatou nonofo ʼi te mālama, ke tou tatau ai mo te hahaʼi fuli? ʼE tou lāuga koa ʼi te ʼu sakilifisio fuli ʼaē neʼe tou fai ʼi tatatou tauhi kia Sehova? Kailoa ia! ʼE mole tou fakahemala, kae ʼe tou faka ʼuhiga te ʼu meʼa fuli ʼaia neʼe tou līaki ʼe ko he ʼu meʼa noa ia mokā tou fakatatau mo te ʼu tapuakina fuli ʼaē kua tou maʼu pea mo te ʼu tapuakina ʼaē ka tou maʼu ʼi te ka haʼu. (Luka 9:​62; Filipe 3:8) Tahi ʼaē, ʼe fiafia koa te hahaʼi ʼo te mālama? ʼI tona fakahagatonu, tokolahi ia nātou ʼe nātou fia maʼu te ʼu tali ʼaē kua tou maʼu. ʼE nātou maʼuli mamahi heʼe mole nātou mulimuli ki te takitaki ʼa te ʼAtua ʼaē ʼe tou mulimuli kiai ʼi te Tohi-Tapu. (Pesalemo 119:105) Pea tokolahi ia nātou ʼe nātou kumi te faʼahiga logo tahi faka Kilisitiano pea mo te felogoi fakatautehina ʼaē kua tou maʼu.​—Pesalemo 133:1; Kolose 3:​14.

18. Koteā te ʼu fua ʼaē ʼe maʼu e te kau Kilisitiano mokā nātou lototoʼa ohage ko Apalahamo?

¹⁸ ʼE moʼoni, ʼe maʼua ʼi ʼihi temi ke tou lototoʼa ohage ko Apalahamo ʼi te temi ʼaē neʼe ina tuli ai ia nātou ʼaē neʼe nātou puke ia Lote. Kae ka tou fai te faʼahi ʼaia, pea ʼe tapuakina e Sehova te ikuʼaga ʼo tatatou ʼu faiga. Ohage la, ʼi Ilelani ʼo te Potu Tokelau, kua mālohi ai te fefehiʼaʼaki ʼa te hahaʼi ʼuhi ko te ʼu agamālohi ʼaē neʼe hoko ai, pea ʼe maʼua ke kita lototoʼa moʼo fakahā takita mole fia kau ʼi te ʼu meʼa ʼaia. Kae neʼe mulimuli te kau Kilisitiano agatonu ki te ʼu palalau ʼaē neʼe fai e Sehova kia Sosue: “Lototoʼa pea mo mālohi. ʼAua naʼa hoha tou loto peʼe ke mataku, koteʼuhi ko Sehova tou ʼAtua ʼe nofo mo koe ʼi te faʼahi fuli pe ʼaē ʼe ke ʼalu kiai.” (Sosue 1:9; Pesalemo 27:14) ʼAki te temi, kua fakaʼapaʼapa te hahaʼi kia nātou ʼuhi ko tonatou lototoʼa, pea kua feala ke nātou fai faka mafola faʼitaliha ki te hahaʼi fuli pe ʼo te fenua ʼaia.

19. Koteā te faʼahi ʼaē ʼe fiafia ai te kau Kilisitiano, pea koteā te ikuʼaga fakafiafia ʼaē ʼe nātou ʼamanaki kiai mo kapau ʼe nātou mulimuli ki te takitaki ʼo Sehova?

¹⁹ ʼE tou ʼiloʼi papau ʼi te ʼu ʼaluʼaga fuli ʼaē ʼe tau mo tatou, kapau ʼe tou mulimuli ki te takitaki ʼa Sehova, pea ʼe iku anai ki tona faka kolōliaʼi pea ʼe fua lelei anai kia tatou. Logope la te ʼu faigataʼaʼia pea mo te ʼu sakilifisio ʼaē ʼe tou fai, ko te faʼahi pe e tahi ʼe tou fia nonofo ai ʼe ko te tauhi kia Sehova, ʼo tou fakafiafia ʼi te ʼofa ʼo totatou ʼu tēhina faka Kilisitiano, pea mo tou fakatalitali ʼaki he loto falala ki te ka haʼu heʼegata ʼaē neʼe fakapapauʼi mai e te ʼAtua.

[Nota ʼi te lalo pasina]

Kei Koutou Manatuʼi Koa?

◻ He koʼe ʼe maʼuhiga ʼaupito ke mālohi takita tui?

◻ Neʼe fakahā feafeaʼi e Apalahamo te mālohi ʼo tana tui?

◻ Ka foaki e he tahi tona maʼuli ki te ʼAtua, koteā te ʼu fetogi ʼaē ʼe hoko ai ʼi tona maʼuli?

◻ He koʼe ʼe tou fiafia ʼi tatatou tauhi ki te ʼAtua, logope la te ʼu fihifihia ʼaē ʼe tau mo tatou?

[Paki ʼo te pasina 7]

Neʼe lotolelei e Apalahamo ke ina fai he ʼu fetogi maʼuhiga ʼi tona maʼuli ke feala hana maʼu te fakapapau

[Paki ʼo te pasina 9]

ʼE lahi te ʼu fakamoʼoni ʼe hā ʼaki ai, neʼe maʼu e Sesu “te tui ʼi te kele” ʼi te lolotoga ʼo tana ʼi henī