ʼE Tou Mahaki Koa ʼUhi Ko Te Tevolo?

Neʼe mole tonu ke tou mahahaki. Neʼe fakatupu tatou e te ʼAtua ke tou maʼuʼuli ʼo heʼegata pea mo haohaoa. Ko te mahaki, mo te ʼu mamahi pea mo te mate ʼe tupu mai te laumālie, ko Satana, ʼi tana uga totatou ʼu ʼuluaki mātuʼa, ia Atama mo Eva, ke nā agahala.—Senesi 3:​1-5, 17-​19; Loma 5:​12.

KO TONA faka ʼuhiga koa ko te ʼu mahaki fuli ʼe tupu mai te mālama fakalaumālie? Ohage ko tona fakahā ʼi te ʼuluaki alatike, ko te tokolahi ʼe nātou manatu feiā. Neʼe manatu feiā te kui fafine ʼo Owmadji. Kae ko te liligi ʼo Owmadji, te mahaki ʼaē ʼe feala ke mamate ai te tamaliki ʼi te ʼu fenua vevela, neʼe tupu moʼoni koa mai te ʼu laumālie kovi?

Te Gāue ʼAē Neʼe Fai e Satana

ʼE mahino lelei mai te tali ʼa te Tohi-Tapu ki te fehuʼi ʼaia. ʼUluaki, ʼe mole feala ki te ʼu laumālie ʼo totatou ʼu kui ke nātou fai he meʼa ki te hahaʼi maʼuʼuli. Ka mate te hahaʼi, pea “ ʼe mole kei nātou ʼiloʼi he meʼa.” ʼE mole ʼi ai honatou laumālie ʼe kei maʼuli mokā nātou mamate. ʼE nātou momoe ʼi te faitoka, pea ʼe “mole [maʼu ai] he gāue, he fakatuʼutuʼu, he mālama, he poto.” (Tagata Tānaki 9:​5, 10) ʼE mole feala ki te kau mate ke nātou fakatupu he ʼu mahaki ki te hahaʼi maʼuʼuli!

Kae ʼe fakahā mai e te Tohi-Tapu, ʼe maʼuʼuli moʼoni te ʼu laumālie kovi. Ko te laumālie ʼaē neʼe ʼuluaki agatuʼu ki te ʼAtua ʼi te ʼatulaulau, ko ia ʼaē neʼe higoaʼi ki muli age ko Satana. Neʼe fakatahi mo ia te tahi ʼu laumālie pea neʼe higoaʼi nātou ko te kau temonio. ʼE feala koa kia Satana pea mo te kau temonio ke nātou fakatupu he ʼu mahaki? Neʼe kua nātou fai te faʼahi ʼaia. Neʼe ʼi ai te ʼu milakulo neʼe fakahoko e Sesu, neʼe ina kapu ai te ʼu temonio. (Luka 9:​37-​43; 13:10-​16) Kae ʼe lahi te ʼu milakulo neʼe fai e Sesu moʼo fakamālōlō he ʼu mahaki, kae neʼe mole ko he ʼu mahaki neʼe fakatupu e te kau temonio. (Mateo 12:15; 14:14; 19:2) ʼO toe feiā pe ia ʼaho nei, ʼi te agamāhani ko te mahaki ʼe tupu mai he ʼu meʼa faka natula, kae ʼe mole tupu ko te ʼu laumālie kovi.

E feafeaʼi ki te ʼu meʼa faifakalauʼakau? ʼE tou maʼu te fakaloto mālohiʼi ʼaenī ia Tāʼaga Lea 18⁠:10: “Ko te huafa ʼo Sehova ʼe ko he tule mālohi. Ko te tagata faitotonu ʼe lele kiai pea ʼe hāofaki ai.” ʼE ʼui ia Sakopo 4⁠:7: “Koutou fakafehagai ki te temonio pea e hola mamao anai maià koutou.” Ei, ʼe feala ki te ʼAtua ke ina hāofaki te kau agatonu mai te ʼu meʼa faifakalauʼakau pea mo te mālohi ʼo te ʼu laumālie kovi. ʼE ko he tahi faka ʼuhiga ʼaia ʼo te ʼu palalau ʼaenī ʼa Sesu: “E fakaateaina anai koutou e te mooni.”​—Soane 8:​32.

ʼE lagi ʼui e ʼihi, ‘Kae neʼe feafeaʼi kia Sopo? Neʼe mole koa la ko te laumālie kovi ʼaē neʼe ina fakatupu tona mahaki?’ Ei, ʼe ʼui e te Tohi-Tapu ko Satana ʼaē neʼe ina fai te faʼahi ʼaia. Kae neʼe makehe te meʼa ʼaē neʼe hoko kia Sopo. Neʼe kua fualoa te puipui e te ʼAtua ia Sopo mai te kau temonio. Kae neʼe fakafihiʼi e Satana ia Sehova ʼo ina ʼui age ke ina fai he meʼa ʼe kovi kia Sopo, pea mai tona ʼuhiga ʼaē neʼe lagaʼi ai te ʼu fehuʼi maʼuhiga, koia ʼi te lakaga ʼaia neʼe toʼo faka temi ai e Sehova tona puipui mai tana tagata tauhi ʼaia.

Kae neʼe fai e te ʼAtua he ʼu faka tuʼakoi. Neʼe ina faka fealagia kia Satana ke ina fai he ʼu meʼa kovi kia Sopo, pea neʼe ina fakagafua ke ina tuku he mahaki kia ia, kae ke ʼaua naʼa ina matehi ia ia. (Sopo 2⁠:​5, 6) ʼI te fakaʼosi ʼo te ʼu mamahi ʼa Sopo, neʼe fakapale lahi ia ia e Sehova ʼuhi ko tana agatonu. (Sopo 42:10-​17) Ko te ʼu pelesepeto ʼaē neʼe fakamoʼoni ki te agatonu ʼa Sopo, kua fualoa tonatou tuʼu ʼi te Tohi-Tapu, pea kua ʼiloʼi e te hahaʼi fuli. ʼE mole hona ʼaoga ke toe hoko he ʼahiʼahi feiā.

E Feafeaʼi Te Gāue ʼa Satana?

ʼI te teitei lakaga fuli, ko te pikipikiga pe e tahi ʼo Satana pea mo te ʼu mahaki ʼa te tagata, ʼe ko tana fakahalaʼi te ʼuluaki taumatuʼa ʼo tupu ai tanā agahala. ʼE mole ko ia pea mo tana kau temonio ʼaē ʼe nātou fakatupu te ʼu mahaki fuli. Kae ʼe faigaʼi e Satana ke ina fakaneke tatou ke tou fai he ʼu tonu ʼe mole fakapotopoto pea ke tou heʼe agatonu, ʼo feala ai ke tou mahahaki. Neʼe mole faitutuku kia Atama mo Eva, neʼe mole ina matehi nāua, pea neʼe mole ina tuku he mahaki kia nāua. Kae neʼe ina fakalotoʼi ia Eva ke talagataʼa ki te ʼAtua, pea neʼe muliʼi ia ia e Atama. Ko tona ikuʼaga neʼe ko te mate pea mo te mahaki.​—Loma 5:​19.

Ko te hau ʼo Moape neʼe ina fekauʼi te polofeta heʼe agatonu ko Palaame ke faitutuku ki te puleʼaga ʼo Iselaele, ʼaē neʼe fakatupu tuʼutāmaki ki Moape he neʼe nātou nonofo faka ʼapitaki ʼi tona ʼu tafaʼaki. Neʼe faigaʼi e Palaame ke faitutuku ki Iselaele kae neʼe mole ina lava fakahoko te faʼahi ʼaia he neʼe puipui nātou e Sehova. Pea neʼe faigaʼi leva e te kau Moapite ke nātou fakahalaʼi Iselaele ke nātou atolasio ki te ʼu tamapua pea ke nātou fai he ʼu aga heʼeʼaoga. Neʼe lava te fakatuʼutuʼu ʼaia pea neʼe mole kei puipui ai leva e Sehova ia Iselaele.​—Faka au 22:​5, 6, 12, 35; 24:10; 25:​1-9; Apokalipesi 2:​14.

ʼE feala hatatou tāʼofi he ako maʼuhiga ʼaki te hisitolia ʼaia. ʼAki te tokoni ʼo te ʼAtua ʼe ina puipui te hahaʼi ʼaē ʼe tauhi agatonu kia te ia, ke nātou hāo mai te ʼu gāue ʼa te ʼu laumālie kovi. Kae ʼe lagi fakaneke anai e Satana te hahaʼi fuli ke nātou līaki tanatou tui. ʼE lagi ina uga anai nātou ke nātou fai he ʼu aga heʼeʼaoga. Peʼe ohage ko he laione ʼe gugulu, ʼe lagi ina faiga anai ke ina fakamatakuʼi nātou ke nātou fai he ʼu meʼa kovi ke mole kei puipui ai nātou e te ʼAtua. (1 Petelo 5:8) Ko te tupuʼaga la ʼaia ʼo te ʼui ʼa te ʼapositolo ko Paulo, ko Satana “e ina mau te malohi o te mate.”​—Hepeleo 2:​14.

Neʼe uga ia Hawa e te kui fafine ʼo Owmadji ke ina fakaʼaogaʼi he ʼu meʼa fakamanamana moʼo puipui ia ia mai te mahaki. Koteā ʼaē neʼe feala ke hoko mo kanapaula neʼe ina tali? Kapau neʼe ina fai te faʼahi ʼaia pea neʼe hā ai tana mole falala kia Sehova ʼAtua, pea neʼe mole kei feala kia Sehova ke ina puipui ia ia.​—Ekesote 20:5; Mateo 4:​10; 1 Kolonito 10:21.

Neʼe toe faiga foki e Satana ke ina fakalotoʼi ia Sopo. Neʼe mole feʼauga maʼa ia tana matehi tona famili, te kaihaʼa ʼo tana ʼu koloā, pea mo te mahaki ʼaē neʼe ina tuku ki ai. Tahi ʼaē meʼa, neʼe mole lelei te ʼu tokoni ʼo te ʼohoana ʼo Sopo ʼi tana ʼui ʼaē: “Laukovi ki te ʼAtua pea ke mate!” (Sopo 2:9) Pea neʼe ʼaʼahi ia ia e tona ʼu “kaumeʼa” e toko tolu, ʼo nātou ʼui age ʼe ko ia totonu ʼaē ʼe tupu ai tana mahaki. (Sopo 19:​1-3) Neʼe sio ia Satana ki te kua vaivai ʼa Sopo pea neʼe ina faigaʼi ke ina fakagaʼegaʼe ia ia pea mo fakavaivai tana falala ki te faitotonu ʼa Sehova. Kae neʼe haga falala aipe ia Sopo kia Sehova tokotahi.​—Fakatatau mo Pesalemo 55:22.

Ka tou mahaki, pea ʼe toe feala foki mo tatou ke tou lotohoha ʼaupito. ʼI te taʼi lakaga ʼaia, ʼe faigaʼi e Satana ke tou fai he ʼu meʼa ke tou līaki ai tatatou tui. Koia, mokā tou mahaki, ʼe maʼuhiga ke tou manatuʼi ʼe tupu tāfito totatou ʼu mamahi ʼuhi ko te heʼe haohaoa ʼaē neʼe tuku hoholo mai, kae mole tupu ko he ʼu laumālie kovi. Koutou manatuʼi, neʼe kivi fualoa ia Isaake ʼi muʼa ʼo tana mate. (Senesi 27⁠:⁠1) Neʼe mole ko he ʼu laumālie kovi ʼaē neʼe tupu ai tana kivi, kae neʼe kivi ʼuhi ko tana kua matuʼa. Neʼe mate ia Lasele ʼi te temi ʼaē neʼe faifānau ai, ʼuhi ko te kua vaivai ʼo tona sino, kae mole ʼuhi ko Satana. (Senesi 35:17-​19) Moʼo fakaʼosi, neʼe mamate te hahaʼi agatonu fuli ʼo te temi muʼa​—mole ʼuhi ko te ʼu faitutuku kae ʼuhi ko tonatou ʼuhiga heʼe haohaoa.

ʼE ko he hele ia mo kapau ʼe tou manatu, ko te ʼu mahaki fuli ʼe tupu ko te ʼu laumālie kovi. Heʼe kapau ʼe tou manatu feiā, pea ʼe feala ke tou matataku ʼaupito ki te ʼu laumālie kovi. Tahi ʼaē meʼa, kapau ʼe tou mahaki anai, pea ʼe lagi tou fia fakafimālieʼi anai te kau temonio kae mole tou fakamamaʼo mai ia nātou. Kapau ʼe fakamatakuʼi tatou e Satana ke tou fakaʼaogaʼi he ʼu meʼa fakatemonio, pea ʼe tou heʼe agatonu anai kia Sehova, te ʼAtua moʼoni. (2 Kolonito 6:​15) ʼE tonu ke tou manavasiʼi ki te ʼAtua, kae mole tou mataku fakavale ki tona Fili.​—Apokalipesi 14:7.

Neʼe kua maʼu e te kiʼi toe ko Owmadji te puipui ʼaē ʼe lelei tokotahi mai te ʼu laumālie kovi. Ohage ko tona ʼui e te ʼapositolo ko Paulo, ʼe “tapuakina” te kiʼi taʼahine ʼaia koteʼuhi ʼe tui tana faʼe ki te ʼAtua, pea ʼe feala ki tana faʼe ke faikole ki te ʼAtua ke ina puipui tana kiʼi taʼahine. (1 Kolonito 7:​14) ʼI tana maʼu te ʼatamai mālama totonu ʼaia, neʼe kumi e Hawa he faitoʼo moʼoni maʼa Owmadji, kae neʼe mole ina tuku tana falala ki te ʼu meʼa fakamanamana.

Te ʼu Tupuʼaga Kehekehe ʼo Te Mahaki

Ko te tokolahi ʼo te hahaʼi ʼe mole nātou tui ki te ʼu laumālie kovi. ʼE nātou ʼolo ki te tōketā mokā nātou mahahaki​—mo kapau ʼe feala ke nātou totogi. ʼE mahino ia, ʼe ʼalu anai he tahi ki te tōketā, kae ʼe mole tou lava ʼui ʼe lelei anai tana mahaki. ʼE mole fai milakulo te ʼu tōketā. Kae ko te tokolahi ʼo te hahaʼi ʼaē ʼe nātou matataku ki te ʼu meʼa fakalauʼakau, ʼe mole nātou foimo ʼolo ki te tōketā, pea ka nātou ʼolo atu kiai ʼe mole kei ʼi ai he puleʼaki ki tanatou mahaki. ʼE lagi nātou ʼuluaki fakaʼaogaʼi muʼa te ʼu meʼa faifakalauʼakau, pea kapau ʼe mole hona fua pea nātou ʼolo leva ki te tōketā. ʼE mamate ai te tokolahi logope la neʼe feala ke maʼu he ʼu faitoʼo ki tonatou mahaki.

ʼE ʼi ai te tahi ʼu hahaʼi ʼe mamate heʼe mole nātou mālama ki te ʼu meʼa ʼaē ʼe tonu ke nātou fai. ʼE mole nātou ʼiloʼi te ʼu fakaʼiloga ʼo te mahaki pea mo te ʼu fakatuʼutuʼu ʼaē ʼe feala ke nātou fai ke mole nātou mahahaki ai. Kapau ʼe mālama te hahaʼi ki te ʼu meʼa faka tōketā pea ʼe feala anai ke mole nātou hoko mahaki. ʼE tou fakatokagaʼi, ʼi te tokolahi ʼo te tamaliki ʼaē ʼe mamate mahaki, ko tanatou ʼu faʼe ʼe mole popoto ʼi te lautohi. Ei, kapau ʼe mole kita mālama ki te ʼu faʼahi faka tōketā, pea ʼe feala ke kita mate ai.

Ko he tahi tupuʼaga ʼo te mahaki ʼe ko te mole nofo tokaga ʼa te hahaʼi. Ohage la, ʼe mahahaki te tokolahi heʼe mole nātou ʼuʼufi tanatou meʼa kai naʼa manua, peʼe ko nātou ʼaē neʼe gaohi meʼa kai, neʼe mole nātou fufulu tonatou ʼu nima. ʼE toe feala foki ke kita mahaki mo kapau ʼe mole kita moe mo he tainamu ʼi te ʼu potu fenua ʼaē ʼe lahi ai te malaria.a ʼO ʼuhiga mo te ʼu meʼa faka tōketā, ʼe moʼoni te ʼui ʼaē “ ʼe lelei age muʼa ke kita nofo tokaga ʼi hakita fakaʼaogaʼi he faitoʼo ki muli age.”

Ko te toko lauʼi miliona hahaʼi neʼe nātou mahahaki pea mo mamate ʼuhi ko te kovi ʼo tonatou faʼahiga maʼuli. Tahi ʼaē meʼa, ko te tokolahi neʼe nātou mahaki ʼi te ʼinu kava, mo te ʼu aga heʼeʼaoga, mo te fakaʼaogaʼi ʼo te toloke pea mo te suluka. Kapau ʼe fai e he tahi te ʼu meʼa ʼaia pea mahaki ai, ʼe tonu koa ke tou ʼui neʼe tupu tana mahaki ʼuhi ko he faitutuku pe ko he laumālie kovi? Kailoa. ʼE ko tana hala. Kapau ʼe kita ʼui ko te hala ʼa te ʼu laumālie kovi, pea ʼe hage ʼe kita fakafisi ki te ʼu fua kovi ʼo takita ʼu aga ʼaē ʼe kovi.

Kae ʼe lahi te ʼu meʼa ʼe mole feala ke kita tekeʼi. Ohage la, ʼe feala ke kita mahaki ʼuhi ko te ʼu microbes peʼe ʼuhi ko te ʼu meʼa ʼaē ʼe nātou ʼulihi te kele. Ko te meʼa ʼaia ʼaē neʼe hoko kia Owmadji. Neʼe mole ʼiloʼi e tana faʼe pe koteā ʼaē neʼe tupu ai tana liligi. ʼE tahitahiga te mahamahaki ʼo tana ʼu toe ohage ko te tahi ʼu tamaliki, heʼe ina fakamaʼa tona ʼapi pea mo tona malaʼe, pea ʼe ina fufulu tuʼumaʼu tona ʼu nima ʼi muʼa ʼo tana gaohi te meʼa kai. Kae ʼe mole he tamasiʼi ʼe hāo mai te mahaki. ʼE ʼi ai te ʼu faʼahiga mahaki e 25 ʼe feala ke tupu ai te liligi. Lagi ʼe mole he tahi ʼe ina ʼiloʼi anai pe neʼe koteā te meʼa ʼaē neʼe tupu ai te liligi ʼa Owmadji.

Te Faitoʼo ʼe Heʼegata

ʼE mole ko te hala ʼa te ʼAtua mo kapau ʼe mahahaki te hahaʼi. “E mole mafai e te Atua ke ina ahiahi te kovi pea e mole ina fakahalai he tahi.” (Sakopo 1:​13) Kapau ʼe mahaki he tahi ʼi tana kau kaugana, pea ʼe lagolago ki ai ia Sehova ʼi te faʼahi fakalaumālie. “Ko Sehova totonu ʼe tokoni anai ki ai ʼi tona takotoʼaga mahaki; lolotoga tona mahaki ʼe ke fetogi moʼoni anai tona moeʼaga katoa.” (Pesalemo 41:3) Ei, ʼe manavaʼofa te ʼAtua. ʼE fia tokoni mai kia tatou, kae mole ina fia fai he ʼu meʼa ke tou mamahi ai.

Ei, ko Sehova ʼe ʼi ai tana faitoʼo heʼegata ki te mahaki​—ko te mate ʼa Sesu pea mo tona fakatuʼuake. ʼAki te sakilifisio faitotogi ʼa Sesu, ʼe toe totogi te hahaʼi faitotonu mai tonatou ʼuhiga heʼe haohaoa, pea ʼe nātou maʼu anai te maʼuli haohaoa pea mo heʼegata ʼi te palatiso kelekele. (Mateo 5:5; Soane 3:​16) Ko te ʼu milakulo ʼa Sesu neʼe ko he faʼifaʼitaki fakatomuʼa ʼaia ʼo te fakamālōlō moʼoni ʼaē ka fakahoko anai e te Puleʼaga ʼo te ʼAtua. Tahi ʼaē meʼa, ʼe pulihi anai e Sehova ia Satana pea mo tana kau temonio. (Loma 16⁠:20) ʼE moʼoni, neʼe fakatuʼutuʼu e Sehova he ʼu meʼa taulekaleka maʼa nātou ʼaē ʼe tui kia te ia. ʼE tonu ke tou lotoʼutaki pea ke tou faʼa kātaki.

ʼI te temi nei, ʼe foaki mai e te ʼAtua te poto pea mo te takitaki fakalaumālie ʼaki te Tohi-Tapu, pea mo te foʼi famili fakatautehina ʼaē ʼe faʼufaʼu e tana kau atolasio ʼi te malamanei katoa. ʼE ina fakahā mai peʼe feafeaʼi hatatou tekeʼi te ʼu aga kovi ʼaē ʼe feala ke iku ki te ʼu mahaki. Pea ʼe ina foaki mai he ʼu kaumeʼa moʼoni ʼe nātou tokoni mai anai kia tatou mokā hoko he ʼu fihifihia.

Koutou toe manatuʼi ia Sopo. Kanapaula neʼe ʼalu ia Sopo ki he tagata faifakalauʼakau, kanaʼauala neʼe toe ʼāsili kovi ai tona ʼu fihifihia. Neʼe feala ke toʼo e te ʼAtua tona puipui, pea neʼe mole ina maʼu anai te ʼu tapuakina fuli ʼaē neʼe ina maʼu ʼi te ʼosi ʼo tona ʼu ʼahiʼahi. Neʼe mole galoʼi e Sehova ia Sopo, pea ʼe mole ina galoʼi anai ia tatou. Neʼe ʼui e te tisipulo ko Sakopo: “Nee koutou logo ki te lau o te faa kataki a Sopo, nee koutou mamata ki te gataʼaga o te tuutuuni a te Aliki.” (Sakopo 5⁠:11) Kapau ʼe tou haga kātaki, pea ʼe tou toe maʼu anai te ʼu tapuakina taulekaleka ʼa te ʼAtua ʼi tona temi totonu.

Koteā ʼaē neʼe hoko ki te kiʼi toe ko Owmadji? Neʼe manatuʼi e tana faʼe te alatike ʼi te nusipepa ko te Réveillez-vous! ʼe ʼalutahi mo Te Tule Leʼo, ʼaē neʼe talanoa ai ki te faitoʼo ki te liligi ʼaē ko te thérapeutique de réhydratation orale ʼaē ʼe fai ʼaki te vai pea mo te māsima.b Neʼe mulimuli ki te ʼu meʼa neʼe ʼui e te alatike, pea neʼe ina gaohi te meʼa ʼaia ke ʼinu e Owmadji. ʼI te temi nei, kua lelei te kiʼi taʼahine pea mo maʼuli mālōlō.

[Nota ʼi te lalo pasina]

[Paki ʼo te pasina 7]

Neʼe fai e Sehova he puleʼaki tologa moʼo pulihi te mahaki