ʼE Lahi Fau Koa Te ʼu Meʼa ʼAē ʼe Kole Mai e Sehova?
“Koteā ʼaē ʼe kole atu e Sehova kia te koe, ʼe mole koa la ko te maʼuliʼi ʼo te faitotonu, mo te manako ki te finegaloʼofa, pea mo te haʼele mo tou ʼAtua ʼaki he agavaivai?”—Mikea 6:8.
1. He koʼe ko ʼihi ʼe mole nātou tauhi kia Sehova?
ʼE ʼI AI te ʼu meʼa ʼe fakamaʼua e Sehova ki tana hahaʼi ke nātou fai. Kae ʼi takotou ʼosi lau te lea faka polofeta ʼo Mikea ʼaē ʼe tuʼu ʼi ʼoluga, ʼe lagi ʼe koutou fakatokagaʼi ʼe mole faigataʼa fau te ʼu meʼa ʼaē ʼe fakamaʼua mai e te ʼAtua. Kae ko te tokolahi ʼe mole nātou tauhi ki totatou Tupuʼaga Lahi, pea ko ʼihi ʼaē neʼe tauhi kia te ia ki muʼa atu, kua nātou tuku te faʼahi ʼaia. Koteā tona tupuʼaga? Koteʼuhi ʼe nātou manatu ʼe lahi fau te ʼu meʼa ʼaē ʼe kole mai e te ʼAtua. ʼE moʼoni koa te manatu ʼaia? Peʼe hala koa te manatu ʼa te hahaʼi ʼo ʼuhiga mo te ʼu meʼa ʼaē ʼe fakamaʼua mai e Sehova? Ko te hisitolia ʼaē ka tou vakaʼi, ʼe tokoni mai anai ke tou mahino lelei ki te faʼahi ʼaia.
2. Neʼe ko ai ia Naamane, pea koteā ʼaē neʼe kole age e te polofeta ʼa Sehova ke ina fai?
2 Neʼe kilia te pule solia Silia ko Naamane, pea neʼe fakahā kia ia, ʼi Iselaele ʼe ʼi ai te polofeta ʼa Sehova ʼe feala ke ina faitoʼo ia ia. Koia neʼe fagona ai ia Naamane pea mo tona ʼu kaumeʼa ki Iselaele ʼo ʼolo ki te ʼapi ʼa Eliseo, te polofeta ʼa te ʼAtua. Kae ko Eliseo neʼe mole haʼu ia ki tuʼa ʼo fakaʼalofa ki te tagata maʼuhiga ʼaia, kae neʼe ina fekauʼi tana tagata kaugana ke ina ʼui fēnei kia Naamane: “ ʼE tonu anai ke ke maʼanu tuʼa fitu ʼi Solotane ke ke toe maʼu tou kakano; pea ke ke maʼa.”—2 Hau 5:10.
3. He koʼe neʼe mole fia fai e Naamane te meʼa ʼaē neʼe kole age e Sehova?
3 Kanapaula neʼe mulimuli ia Naamane ki te fakamaʼua ʼaia ʼa te polofeta ʼo te ʼAtua, kanaʼauala ʼe faitoʼo ai tona mahaki fakalialia. Neʼe lahi fau koa te meʼa ʼaē neʼe kole age ki ai e te ʼAtua? Kailoa. Kae neʼe mole fia fai e Naamane te meʼa ʼaē neʼe fakamaʼua age e Sehova. Neʼe ina ʼui fēnei: “ ʼE mole lelei age koa la te ʼu vaitafe ʼo Tamaso, ʼaē ko Apana pea mo Paʼapa, ʼi te ʼu vaitafe fuli ʼo Iselaele? ʼE mole feala koa la ke ʼau maʼanu ai pea mo ʼau maʼa moʼoni ai?” Pea ʼalu ʼita ai ia Naamane.—2 Hau 5:12.
4, 5. (a) Neʼe fakapale feafeaʼi ia Naamane ʼi tana talagafua, pea neʼe ina fakahā feafeaʼi tana loto fakafetaʼi? (b) Koteā ʼaē ka tou vakaʼi ʼi te temi nei?
4 Neʼe koteā te fihifihia moʼoni ʼo Naamane? Neʼe mole faigataʼa fau te meʼa ʼaē neʼe fakamaʼua age kia ia. ʼAki he aga fakaʼapaʼapa, neʼe ʼui age e tana ʼu kaugana: “Kapau la neʼe ʼui atu e te polofeta ke ke fai he meʼa lahi, ʼe mole ke fai anai koa la koe? Koia, he koʼe ʼe mole ke fai te meʼa ʼaē neʼe ina ʼui atu, ‘Maʼanu koe pea ke maʼa’?” (2 Hau 5:13) Neʼe mole tonu te manatu ʼa Naamane. ʼI tana manatu, ko te meʼa ʼaē neʼe kole age kia ia neʼe mole ko he fakaʼapaʼapa ki tona tuʼulaga, pea ʼe mole hoko anai pea neʼe ko he fakalainoa. Kae ʼosi ʼaia pea neʼe ina tali te tokoni ʼaē neʼe fai fakaʼapaʼapa age ki ai e tana ʼu kaugana, pea neʼe uku tuʼa fitu ʼi te Vaitafe ʼo Solotane. Koutou fakakaukauʼi age muʼa tana fiafia ʼi tana sio kua “toe liliu tona kakano ohage ko te kakano ʼo he kiʼi tama veliveli, pea neʼe liliu ai ʼo maʼa”! Neʼe fonu ʼi te loto fakafetaʼi. Tahi ʼaē meʼa, ʼi te moʼi temi ʼaia neʼe ʼui ai e Naamane, ʼo kamata ʼi te ʼaho ʼaia ʼe ko Sehova ʼāteaina pe ʼaē ka tauhi ki ai.—2 Hau 5:14-17.
5 ʼI te lolotoga ʼo te hisitolia katoa ʼo te tagata, neʼe kole e Sehova ki te hahaʼi ke nātou mulimuli ki he ʼu lekula kehekehe. ʼE mātou fakaafe atu koutou ke koutou vakaʼi ʼihi lekula ʼi te ʼu lekula ʼaia. ʼI takotou vakaʼi te ʼu lekula ʼaia, koutou fakakaukauʼi pe koteā te meʼa ʼaē neʼe koutou fai, mo kanapaula neʼe fakamaʼua atu e Sehova ke koutou fai te ʼu meʼa ʼaia. Ki muli age, ʼe tou vakaʼi anai pe koteā te ʼu meʼa ʼaē ʼe kole mai e te ʼAtua ia ʼaho nei.
Te Meʼa ʼAē Neʼe Fakamaʼua e Sehova ʼi Te Temi Muʼa
6. Koteā ʼaē neʼe kole ki te ʼuluaki taumatuʼa pea kanapaula neʼe fai atu kia koutou te ʼu fakatotonu ʼaia, neʼe koutou mulimuli anai koa kiai?
6 Neʼe fakatotonu e Sehova ki te ʼuluaki taumatuʼa, ia Atama mo Eva, ke nā taupau tanā fānau, mo puleʼi te kele pea mo te ʼu manu. Neʼe tapuakinaʼi te tagata ʼaia pea mo tona ʼohoana he neʼe nā nonofo ʼi he ʼōloto lahi. (Senesi 1:27, 28; 2:9-15) Kae neʼe ʼi ai te meʼa neʼe tapuʼi age kia nāua. ʼI te ʼatu fuʼu ʼakau ʼaē neʼe tuʼu ʼi te ʼōloto ʼo Eteni, neʼe ʼi ai te fuʼu ʼakau e tahi neʼe mole tonu ke nā kai kiai. (Senesi 2:16, 17) Neʼe faigataʼa fau koa te meʼa ʼaia? Kanapaula neʼe fakatotonu atu ke koutou fai te gāue ʼaia pea ke koutou maʼuʼuli ʼo heʼegata pea mo haohaoa, neʼe mole koutou fiafia anai koa la ʼo fai te faʼahi ʼaia? Kapau neʼe ko koutou ʼaē neʼe fakahalaʼi ʼi te ʼōloto, neʼe koutou tekeʼi anai koa te fakahala ʼaia? ʼE mole koutou manatu koa la neʼe tonu ki te ʼAtua ke ina fai te tapu ʼaia?—Senesi 3:1-5.
7. (a) Koteā te gāue ʼaē neʼe tuku age ke fai e Noe, pea koteā te fakafeagai ʼaē neʼe tau mo ia? (b) Koteā takotou manatu ki te meʼa ʼaē neʼe kole age e Sehova kia Noe?
7 Ki muli age, neʼe kole e Sehova kia Noe ke ina faʼu te aleka moʼo hāofaki te hahaʼi ʼi te tulivio ʼaē ka tō ki te malamanei. Neʼe lahi ʼaupito te aleka, koia neʼe mole ko he gāue faigafua pea ʼi tana fai te gāue ʼaia neʼe lagi vāʼi ia ia e te hahaʼi pea mo nātou fakafeagai ki ai. Kae neʼe maʼu e Noe te pilivilesio ʼaē ke ina hāofaki tona loto fale pea mo te ʼatu manu kehekehe! (Senesi 6:1-8, 14-16; Hepeleo 11:7; 2 Petelo 2:5) Kapau neʼe tuku atu te gāue ʼaia, neʼe koutou gāue kinakina anai koa moʼona fakahoko? Peʼe koutou manatu koa ʼe mamafa fau te meʼa ʼaē ʼe kole atu e Sehova?
8. Koteā ʼaē neʼe kole kia Apalahamo ke ina fai, pea ko tana fakalogo kiai neʼe ko he faʼifaʼitaki ʼo teā?
8 Neʼe kole e te ʼAtua kia Apalahamo ke ina fai te meʼa ʼe faigataʼa ʼaupito, ʼo ina ʼui age: “Fakalelei, kae ke toʼo tou foha, tou foha ʼulu tokotahi ʼaē ʼe ke ʼofa mamahi ai, ia Isaake, pea ke ʼalu ki te fenua ʼo Molia pea ke momoli ai ia ia ko he holokoseta.” (Senesi 22:2) Mai tona ʼuhiga ʼaē neʼe fakapapauʼi age e Sehova ʼe maʼu fānau anai ia Isaake ʼaē neʼe mole heʼeki maʼu fānau, neʼe ko he ʼahiʼahi ʼaia ʼo te tui ʼa Apalahamo ki te fealagia ʼa te ʼAtua ke ina fakatuʼuake ia Isaake. ʼI te kua ʼamanaki sakilifisioʼi e Apalahamo ia Isaake, neʼe hāofaki e te ʼAtua te talavou ʼaia. Neʼe ko he fakatā ʼaia ʼo te momoli e te ʼAtua tona ʼAlo ki te malamanei pea mo tona toe fakatuʼuake.—Senesi 17:19; 22:9-18; Soane 3:16; Gaue 2:23, 24, 29-32; Hepeleo 11:17-19.
9. He koʼe neʼe mole lahi fau te meʼa ʼaē neʼe kole age e Sehova kia Apalahamo?
9 ʼE lagi manatu ʼihi neʼe lahi fau te meʼa ʼaē neʼe kole e Sehova ʼAtua kia Apalahamo. ʼE moʼoni koa te ʼui ʼaia? ʼE ko he agakovi koa ʼo totatou Tupuʼaga, ʼaē ʼe ina lava fakatuʼuake te kau mate, ke ina kole mai ke tou fakalogo kia te ia tatau aipe peʼe tonu ke tou momoe faka temi ʼi te mate? Neʼe mole manatu feiā ia Sesu pea mo tana kau ʼuluaki tisipulo. Neʼe nātou lotolelei ke nātou kātakiʼi te ʼu fakataga pea mo te mate moʼo fai te finegalo ʼo te ʼAtua. (Soane 10:11, 17, 18; Gaue 5:40-42; 21:13) Kapau ʼe hoko te faʼahi ʼaia kia koutou, ʼe koutou tali anai koa? Koutou vakaʼi te ʼu meʼa ʼaē neʼe fakamaʼua e Sehova kia nātou ʼaē neʼe nātou tali ke nātou liliu ko tana hahaʼi.
Te Lao ʼa Sehova Ki Iselaele
10. Ko ai ʼaē neʼe nātou fakapapau kia Sehova ʼe nātou fai anai ia meʼa fuli ʼaē ka ina kole age kia nātou, pea koteā ʼaē neʼe ina foaki age kia nātou?
10 Neʼe kaugamālie te ʼu hōloga ʼa Apalahamo ʼaki tona foha ko Isaake pea mo tona mokopuna ko Sakopo, peʼe ko Iselaele, pea neʼe nātou liliu ko te puleʼaga ʼo Iselaele. Neʼe faka ʼāteaina e Sehova te kau Iselaelite mai tonatou maʼuli popūla ʼi Esipito. (Senesi 32:28; 46:1-3; 2 Samuele 7:23, 24) Mole fualoa pea neʼe nātou fakapapau ke nātou fai te ʼu meʼa fuli ʼaē ka kole age e te ʼAtua. Neʼe nātou ʼui fēnei: “Ko meʼa fuli ʼaē kua folafola kiai ia Sehova, ʼe mātou lotolelei ke mātou fai.” (Ekesote 19:8) ʼO mulimuli ki te loto ʼa te kau Iselaelite ke puleʼi nātou e Sehova, neʼe ina foaki age kia nātou te ʼu lao e 600 tupu, ʼo kau kiai mo te ʼu Folafola e Hogofulu. ʼAki te temi, ko te ʼu lao ʼaia ʼa te ʼAtua ʼaē neʼe fakahā e Moisese, neʼe fakahigoaʼi ko te Lao.—Esitalasi 7:6; Luka 10:25-27; Soane 1:17.
11. Neʼe koteā te tahi fakatuʼutuʼu ʼo te Lao, pea koteā ʼihi lekula ʼaē neʼe lagolago ki te faʼahi ʼaia?
11 Ko he tahi fakatuʼutuʼu ʼo te Lao neʼe ko te puipui ʼo te kau Iselaelite ʼaki te ʼu lekula ʼo ʼuhiga mo te ʼu felāveʼi fakasino, mo te ʼu faifakatau, pea mo te taupau ʼo te fānau. (Ekesote 20:14; Levitike 18:6-18, 22-24; 19:35, 36; Teutalonome 6:6-9) Neʼe ʼi ai mo te ʼu lekula ʼo ʼuhiga mo te ʼu felogoi ʼo te hahaʼi pea mo te gaohi ʼo te ʼu manu. (Levitike 19:18; Teutalonome 22:4, 10) ʼAki te ʼu fakamaʼua ʼo ʼuhiga mo te ʼu lafeti ʼaē neʼe fai ʼi te taʼu fuli pea mo te ʼu fakatahi, neʼe puipui ai te hahaʼi ʼi te faʼahi fakalaumālie.—Levitike 23:1-43; Teutalonome 31:10-13.
12. Neʼe koteā te fakatuʼutuʼu tāfito ʼo te Lao?
12 Neʼe fakatokagaʼi mai e te ʼapositolo ko Paulo pe koteā te fakatuʼutuʼu tāfito ʼo te Lao, ʼo ina tohi fēnei: “Neʼe fakatupu moʼo fakahā te ʼu talagataʼa, ʼo aʼu ki te haʼu ʼa te hāko [ia Kilisito] ʼaē neʼe fai kiai te fakapapau.” (Kalate 3:19, MN) Neʼe fakamanatuʼi age kia nātou e te Lao tonatou ʼuhiga heʼe haohaoa. Koia neʼe ʼaoga kia nātou he sakilifisio haohaoa ke molehi ai tanatou agahala ʼo talu ai. (Hepeleo 10:1-4) Neʼe fai te Lao moʼo teuteuʼi te hahaʼi ke nātou tali ia Sesu, te Mesia peʼe ko Kilisito. Neʼe tohi fēnei e Paulo: “Ko te Lao kua liliu ko totatou tagata faiako ʼe ina taki tatou kia Kilisito, ke tala ko tatou ko te kau faitotonu ʼuhi ko tatatou tui kia ia.”—Kalate 3:24, MN.
Neʼe Ko He Kavega Koa Te Lao ʼa Sehova?
13. (a) Neʼe koteā te manatu ʼa te hahaʼi heʼe haohaoa ʼo ʼuhiga mo te Lao, pea koteā tona tupuʼaga? (b) ʼE moʼoni koa te ʼui ʼaē neʼe mamafa fau te Lao?
13 Logope neʼe “maonioni te lao, [mo] maonioni te fekau, [mo] tonu pea [mo] lelei,” kae ʼi te manatu ʼa ʼihi neʼe mamafa fau te faʼahi ʼaia. (Loma 7:12) Neʼe haohaoa te Lao, koia neʼe mole feala ai ki te kau Iselaelite ke nātou mulimuli katoa kiai. (Pesalemo 19:7) Ko te tupuʼaga ʼaia ʼo te ʼui ʼa te ʼapositolo ko Petelo, ko te Lao neʼe ko “he kavega nee mole faa amo e atatou matua, pea mo tatou.” (Gaue 15:10) ʼE mahino papau ia, ko te Lao neʼe mole mamafa fau, pea neʼe fua lelei ki te hahaʼi mo kapau neʼe nātou mulimuli kiai.
14. Koteā he ʼu faʼifaʼitaki ʼe hā ʼaki mai ko te Lao neʼe fua lelei ki te kau Iselaelite?
14 Ohage la, ʼo mulimuli ki te Lao, neʼe mole pilisoniʼi te hahaʼi kaihaʼa kae neʼe tonu ke nātou gāue moʼo huʼi te meʼa ʼaē neʼe nātou kaihaʼa, ʼo tuʼa lua peʼe laka age. Koia neʼe mole puli he meʼa ʼo te vikitima, pea neʼe mole ko he kavega ki te hahaʼi gāue he neʼe mole tonu ke nātou lagolago ki te fakatuʼu ʼo he ʼu fale pilisoni. (Ekesote 22:1, 3, 4, 7) Neʼe tapuʼi te ʼu meʼa kai ʼaē neʼe feala ke fakatupu mahaki. Kapau ʼe mole moho lelei te kanoʼi puaka, pea ʼe feala ke tou mahaki ʼi te trichinose, peʼe feala ke tou mahaki ʼi te tularémie mo kapau ʼe tou kai te kanoʼi lapino. (Levitike 11:4-12) ʼO toe feiā pe, neʼe puipui e te Lao te hahaʼi he neʼe ina tapuʼi tanatou fāfā ki te ʼu sino mate. Kapau neʼe fāfā he tahi ki he sino mate, pea neʼe tonu ke maʼanu pea mo fō tona ʼu mutuʼi meʼa. (Levitike 11:31-36; Faka au 19:11-22) Neʼe tonu ke nātou tanu tanatou ʼu fekau moʼo puipui te hahaʼi naʼa mafola te ʼu microbes, pea ko te faʼahi ʼaia neʼe hoki ʼiloʼi age pe e te hahaʼi popoto ʼi te ʼu sēkulō fakamuli ʼaenī.—Teutalonome 23:13.
15. Koteā ʼaē neʼe liliu ko he kavega ki te kau Iselaelite?
15 Neʼe mole lahi fau te meʼa ʼaē neʼe kole e te Lao ki te hahaʼi. Kae neʼe mole feiā ʼo ʼuhiga mo te hahaʼi ʼaē neʼe nātou fakamahino te Lao. ʼO ʼuhiga mo te ʼu lekula ʼaē neʼe nātou fakamaʼua ki te hahaʼi, ʼe ʼui fēnei e te tikisionalio A Dictionary of the Bible ʼaē neʼe tā e James Hastings: “Neʼe hilifaki ki te ʼu fakatotonu faka Tohi-Tapu fuli te ʼu tuʼuga lekula ʼe mole hona ʼuhiga. . . . Neʼe ko he faiga ʼaia ke fakamāuʼi e te Lao te ʼu meʼa fuli ʼaē neʼe feala ke hoko, pea ke fai he ʼu lekula fefeka ʼo ʼuhiga mo te ʼu aga fuli ʼo te tagata. . . . Neʼe hage kua mate te leʼo ʼo loto ʼo te hahaʼi; neʼe faka ʼalunoa te mālohi maʼuli ʼo te folafola Fakaʼatua pea neʼe taʼomia e te ʼu tuʼuga lekula ʼaē neʼe hilifaki kiai.”
16. Koteā ʼaē neʼe ʼui e Sesu ʼo ʼuhiga mo te ʼu lekula mamafa pea mo te ʼu talatisio ʼa te kau takitaki lotu?
16 Neʼe fakahā e Sesu Kilisito te kovi ʼo te kau takitaki lotu ʼaē neʼe nātou faka mafasia te hahaʼi ʼaki te tuʼuga lekula, ʼo ina ʼui fēnei: “E natou haʼihaʼi he u kavega mamafa o hili ki te u fuga uma o te hahai, kae e mole natou fia ueʼi ia aki honatou tuhi e tahi.” (Mateo 23:2, 4) Neʼe ina fakatokagaʼi age kia nātou, ko tanatou ʼu lekula mamafa pea mo tanatou ʼu talatisio, ʼo kau kiai mo te ʼu lekula mamafa ʼo ʼuhiga mo te fakamaʼa, neʼe nātou “fakanoaʼi ai te Folafola a te Atua.” (Maleko 7:1-13; Mateo 23:13, 24-26) Kae ʼi muʼa ʼo te haʼu ʼa Sesu ki te kele, neʼe kua fetogi e te kau faiako lotu ʼo Iselaele te ʼu meʼa ʼaē neʼe fakamaʼua moʼoni e te ʼAtua.
Te ʼu Meʼa ʼAē ʼe Kole Moʼoni Mai e Sehova
17. He koʼe neʼe mole leleiʼia e Sehova te ʼu holokoseta ʼa te kau Iselaelite heʼe agatonu?
17 Neʼe ʼui fēnei e Sehova ʼaki tona polofeta ko Isaia: “Kua ʼau fiu ʼi te ʼu holokoseta ʼo te ʼu akeno tagata pea mo te gako ʼo te ʼu manu ʼaē neʼe fafaga leleiʼi, ʼe mole ʼau fiafia ʼi te toto ʼo te ʼu vitulo mui, pea mo te ʼu akeno tagata pea mo te ʼu tao tagata.” (Isaia 1:10, 11) He koʼe neʼe mole leleiʼia e te ʼAtua te ʼu mōlaga ʼaē neʼe ina kole ʼi te Lao ke fai e te hahaʼi? (Levitike 1:1–4:35) Koteʼuhi neʼe mole fakaʼapaʼapa kia te ia te hahaʼi. Koia neʼe ina fakaloto mālohiʼi fēnei nātou: “Koutou fufulu koutou; koutou fakamaʼa koutou; koutou līaki ʼi muʼa ʼo ʼoku mata te agakovi ʼo takotou ʼu aga; koutou tuku te fai ʼo te kovi. Koutou ako te fai ʼo te lelei; koutou kumi te faitotonu; koutou fakatonutonuʼi ia ia ʼaē ʼe pule fefeka; koutou fakamāu maʼa te tama ʼaē ʼe hala mo tāmai; koutou hāofaki te fafine vitua.” (Isaia 1:16, 17) ʼE mole tokoni mai koa la te faʼahi ʼaia ke tou mahino pe koteā ʼaē ʼe loto kiai e Sehova mai tana ʼu kaugana?
18. Koteā te meʼa ʼaē neʼe kole moʼoni e Sehova ki te kau Iselaelite?
18 Neʼe fakahā e Sesu te meʼa ʼaē ʼe loto moʼoni kiai te ʼAtua. Neʼe ina fai te faʼahi ʼaia ʼi te temi ʼaē neʼe fehuʼi age ki ai, “Ko te fekau fea e lahi pau i te lao?” Neʼe tali fēnei e Sesu: “ ‘E ke ofa anai ki te Aliki tou Atua mo tou loto katoa, mo tou laumalie katoa, pea mo tou atamai katoa.’ Ko te fekau lahi pau aia pea e uluaki. Pea e hagepe ko ia tona lua: E ke ofa anai ki tou kaiga o hagepe ko koe. Ia fekau aeni e lua e pipiki ai te katoa o te lao mo te kau polofeta.” (Mateo 22:36-40; Levitike 19:18; Teutalonome 6:4-6) Neʼe toe fakahā foki e Moisese te puani ʼaia ʼi tana fai te fehuʼi ʼaenī: “Koteā ʼaē ʼe kole atu kia te koe e Sehova tou ʼAtua, ʼe mole ina kole atu koa la ke ke manavasiʼi kia Sehova tou ʼAtua, koteʼuhi ke ke haʼele ʼi tona ʼu ala fuli, pea mo ʼofa kia te ia, pea mo tauhi kia Sehova tou ʼAtua, ʼaki tou loto katoa pea mo tou nefesi katoa; mo taupau te ʼu fakatotonu ʼa Sehova pea mo tana ʼu fakatuʼutuʼu?”—Teutalonome 10:12, 13; 15:7, 8.
19. Neʼe faigaʼi feafeaʼi e te kau Iselaelite ke nātou maʼoniʼoni, kae koteā te meʼa ʼaē neʼe ʼui age e Sehova kia nātou?
19 Logola tanatou ʼu agakovi, kae neʼe loto e te kau Iselaelite ke nātou maʼoniʼoni. Logope la neʼe fakamaʼua e te Lao ke nātou sesunio ʼi te ʼAho pe ʼo te ʼu Faifakalelei, kae neʼe lahi te ʼu lakaga neʼe nātou sesunio ai. (Levitike 16:30, 31) Kae neʼe fakatonutonuʼi nātou e Sehova ʼo ina ʼui fēnei: “ ʼE mole koa la ko te sesunio ʼaenī ʼaē ʼe ʼau fili? Ko te veteki ʼo te ʼu seini ʼo te agakovi, ke veteki te ʼu haʼi ʼo te ʼakau toho pea ke fakaliliu te kau ogosia, pea ke fasiʼi te ʼu ʼakau toho fuli? ʼE mole koa la ko he vaevae ʼaia ʼo tau pane mo ia ʼaē ʼe pakupaku pea mo ke fakahū ki tou ʼapi te hahaʼi lotomamahi ʼaē ʼe hala mo ʼapi? Pea kapau ʼe ke sio ki he tahi ʼe telefua, ʼe mole tonu koa la ke ke fakakofu ia ia, pea ke ʼaua naʼa ke nono mai tou kakano totonu?”—Isaia 58:3-7.
20. Koteā ʼaē neʼe tupu ai te fakatonutonuʼi e Sesu te kau takitaki lotu?
20 Ko te kau Iselaelite ʼaē neʼe nātou lau neʼe nātou faitotonu, neʼe nātou tatau mo te kau takitaki lotu malualoi ʼaē neʼe ʼui age e Sesu kia nātou: “E koutou li ki te Faletapu te tukuhau o te minite, mo te aneto pea mo te kumino; kae e koutou tukunoa ia mea ae e mamafa o te lao: te susitisia, mo te manavaofa pea mo te tui, ko mea aeni nee maua ke fai, pea aua naa tukunoa mo ihiʼage mea.” (Mateo 23:23; Levitike 27:30) Ko te ʼu palalau ʼaia ʼa Sesu ʼe mole tokoni mai koa la ke tou mahino pe koteā ʼaē ʼe loto moʼoni e Sehova ke tou fai?
21. Neʼe fakanounou feafeaʼi e Mikea te ʼu meʼa ʼaē ʼe kole mai e Sehova ke tou fai pea mo te ʼu meʼa ʼaē ʼe mole ina kole mai?
21 Moʼo fakamahino lelei pe koteā ʼaē ʼe fakamaʼua mai e Sehova pea mo te ʼu meʼa ʼaē ʼe mole ina fakamaʼua mai, neʼe fai e te polofeta ʼo te ʼAtua ko Mikea te fehuʼi ʼaenī: “ ʼE ʼau fakaōvi anai kia Sehova ʼaki teā? ʼE ʼau tulolo anai ʼaki teā kia muʼa ʼo te ʼAtua ʼaē ʼi ʼoluga? ʼE ʼau fakaōvi anai koa ki ʼona muʼa ʼaki he ʼu holokoseta, ʼaki he ʼu pipi mui e taʼu tahi? ʼE tali anai koa e Sehova he ʼu matuʼaʼi akeno ʼe lauʼi afe, pea mo he ʼu vaitafe lolo ʼe lauʼi hogofulu afe? ʼE ʼau foaki anai koa toku ʼuluaki foha ʼuhi ko taku agatuʼu, te fua ʼo toku fatu ʼuhi ko te agahala ʼo toku nefesi? Neʼe ina fakahā atu kia te koe, Ê tagata kelekele, te meʼa ʼaē ʼe lelei. Pea koteā ʼaē ʼe kole atu e Sehova kia te koe, ʼe mole koa la ko te maʼuliʼi ʼo te faitotonu, mo te manako ki te finegaloʼofa, pea mo te haʼele mo tou ʼAtua ʼaki he agavaivai?”—Mikea 6:6-8.
22. Koteā te meʼa tāfito ʼaē neʼe fakamaʼua e Sehova kia nātou ʼaē neʼe mulimuli ki te Lao?
22 Koia koteā ʼaē neʼe fakamaʼua tāfito e Sehova kia nātou ʼaē neʼe mulimuli ki te Lao? ʼE moʼoni, neʼe tonu ke nātou ʼofa kia Sehova ʼAtua. Tahi ʼaē meʼa, neʼe ʼui fēnei e te ʼapositolo ko Paulo: “Ko te lao katoa kua fakanounou i he folafola e tahi, i te folafola aeni: E ke ofa anai ki tou kaiga o hagepe ko koe totonu.” (Kalate 5:14) ʼO toe feiā pe, neʼe ʼui e Paulo ki te kau Kilisitiano ʼi Loma: “Ko ae e ofa ki te kaiga kua ina fakahoko te lao. . . . Ko te ofa e ko te hokosiaʼaga o te katoa o te lao.”—Loma 13:8-10.
ʼE Mole Lahi Fau Te Meʼa ʼAē ʼe Ina Kole Mai
23, 24. (a) He koʼe ʼe mole tonu ʼi he temi ke tou manatu ʼe lahi fau te ʼu meʼa ʼaē ʼe kole mai e Sehova ke tou fai? (b) Koteā te tahi faʼahi ʼaē ka tou vakaʼi anai ʼi te lua alatike?
23 ʼE mole tou ōfo koa la ʼi te ʼuhiga ʼofa, mo lototokaga pea mo manavaʼofa ʼo Sehova ʼAtua? Neʼe haʼu tona ʼAlo ko Sesu Kilisito ki te kele moʼo fakahā lelei te ʼofa ʼo te ʼAtua—ke ʼiloʼi e te hahaʼi ʼe nātou maʼuhiga ʼaupito kia Sehova. Neʼe fai e Sesu he fakatātā ʼo ʼuhiga mo te ʼofa ʼo te ʼAtua ʼi tana talanoa ki te ʼu kiʼi misi: “E mole he misi e to ifo anai ki te kele, kae e mole iloi e tautou Tamai.” Koia neʼe ina toe ʼui fēnei: “Aua tautou tuania; e koutou mauhigaʼage i te atu misi fuape.” (Mateo 10:29-31) ʼE mahino papau ia, ʼe mole tonu ke tou manatu ʼi he temi ʼe lahi fau te ʼu meʼa ʼaē ʼe kole mai kia tatou e te ʼAtua ʼofa ʼaia!
24 Kae koteā ʼaē ʼe kole mai e Sehova kia tatou ia ʼaho nei? Pea he koʼe koa ʼe manatu e ʼihi ʼe lahi fau te ʼu meʼa ʼaia? ʼI tatatou vakaʼi te ʼu tali ki te faʼahi ʼaia, ʼe tou mahino anai pe koʼe ʼe ko he pilivilesio taulekaleka ke tou fai ia meʼa fuli ʼaē ʼe kole mai e Sehova.
E Feafeaʼi Hakotou Tali?
◻ He koʼe ko ʼihi ʼe mole nātou fia tauhi kia Sehova?
◻ Neʼe fetogi feafeaʼi te ʼu fakamaʼua ʼa Sehova ʼi te lolotoga ʼo te temi?
◻ Neʼe koteā te ʼu fakatuʼutuʼu ʼa te Lao?
◻ He koʼe ʼe mole mamafa fau te meʼa ʼaē ʼe kole mai e Sehova kia tatou ia ʼaho nei?
[Paki ʼo te pasina 18]
Neʼe liliu te tauhi ko he kavega ʼuhi ko te ʼu lekula ʼa te tagata, ohage la ko te ʼu lekula mamafa ʼo te fakamaʼa