Naʼa Maumauʼi e Te Lotolotolua Takotou Tui

Ko te tahi ʼaho ʼe koutou manatu ʼe koutou logo lelei. ʼI te ʼaho ake ʼe koutou logologo puke. Fokifā pe, kua puli tokotou mālohi. ʼE mamahi tokotou foʼi ʼulu pea ʼe mamahi mo tokotou sino. Koteā ʼaē kua hoko kia koutou? Ko te ʼu mikolope kua nātou hū pea mo maumauʼi te faʼahi ʼaē ʼi tokotou sino ʼe ina tauʼi te ʼu mahaki, pea ʼe koutou tuʼutāmaki. Kapau ʼe mole foimo faitoʼo, pea ʼe feala pe ki te ʼu mikolope ʼaia ke nātou maumauʼi katoa tokotou maʼuli—ʼo hoko mo hanatou matehi ia koutou.

ʼE MAHINO ia, kapau ʼe koutou logologo vaivai ʼi te temi ʼaē ʼe hoko mai ai he taʼi mahaki, pea ʼe feala pe ke koutou pikisia ai. ʼE ʼui e te tagata ko Peter Wingate ʼe faitohi ʼo ʼuhiga mo te ʼu mahaki, kapau kua vaivai tokotou sino ʼi te mole lelei ʼo te kai, pea ʼe feala pe ke koutou “vaivai ʼaupito ʼo hoko ai mo hakotou mamate ʼi he taʼi mahaki pe ʼe hoko mai.”

Kapau ʼe hoko ʼo feiā, ko ai anai ka fia maʼuli pakupaku? ʼE mahino ia, ʼe koutou fai anai he puleʼaki ke feala hakotou kai fakalelei pea ke koutou mālolohi. ʼE lagi koutou toe fai pe foki anai mo he puleʼaki ke ʼaua naʼa koutou pikisia ʼi he taʼi mahaki. Kae, ʼe koutou toe fai feiā koa ke koutou nonofo “mālohi ʼi te tui”? (Tito 2:2, MN ) Ohage la, ʼe mahino koa kia koutou te meʼa fakatupu tuʼutāmaki ʼaē ko te lotolotolua? ʼE feala ke ina puleʼi gafua tokotou ʼatamai mo tokotou loto, ʼo maumauʼi ai takotou tui pea mo takotou felogoi mo Sehova. Ko ʼihi hahaʼi ʼe mole nātou mahino ki te meʼa fakatupu tuʼutāmaki ʼaia. ʼE faigafua tanatou tuku ʼaē ke hū ki tonatou loto te lotolotolua ʼi tanatou pakupapaku ʼi te faʼahi fakalaumālie. ʼE feala ʼapē koa hakotou higa ki te faʼahi ʼaia?

Te Lotolotolua—ʼE Fakatupu Tuʼutāmaki Tuʼumaʼu Koa?

ʼE moʼoni ia, ʼe mole fakatupu tuʼutāmaki tuʼumaʼu te lotolotolua. ʼI ʼihi temi, ʼe ʼaoga ke ʼaua naʼa koutou hoko tui ki he meʼa, ʼo aʼu ki te temi ʼaē kua koutou ʼiloʼi papau ai te ʼu ʼaluʼaga. ʼE tuʼutāmaki pea mo kākā te ʼu tokoni faka lotu ʼaē ke koutou tui kae ʼaua naʼa koutou lotolotolua ki he meʼa. ʼE moʼoni, ʼe ʼui e te Tohi-Tapu ko te ʼofa “e falala ki te mea fuli.” (1 Kolonito 13:7) Ko he Kilisitiano agaʼofa ʼe tui anai kia nātou ʼaē neʼe ko he ʼu hahaʼi neʼe tau mo te falala ʼi muʼa atu. Kae, ʼe toe fakatokaga mai pe foki te Folafola ʼa te ʼAtua ke ʼaua naʼa kita ‘tui ki te ʼu palalau fuli.’ (Tāʼaga Lea 14:15) ʼI ʼihi temi ko te maʼuli ʼāfea ʼo he tahi ʼe fakatupu ai takita mole tui kia ia. ʼE fakatokaga fēnei e te Tohi-Tapu “Tatau aipe peʼe leʼo mālū [te tagata kākā], ʼaua naʼa ke tui kia te ia.”—Tāʼaga Lea 26:24, 25.

ʼE toe fakatokaga pe foki e te ʼapositolo ko Soane ki te kau Kilisitiano ki te hoko tui fakavale. ʼE ina tohi fēnei, “ ʼAua naʼa koutou tui ki te folafola fuli ʼaē ʼe haʼu mai te laumālie.” Kae, “ke koutou ʼahiʼahiʼi te ʼu folafola ʼaē ʼe haʼu mai he laumālie ke koutou ʼiloʼi ai peʼe haʼu moʼoni mai te ʼAtua.” (1 Soane 4:1, MN ) Ko he “folafola,” ko he akonaki peʼe ko he manatu, ʼe lagi feala pe ke hage mai ʼe haʼu mai te ʼAtua. Kae ʼe haʼu moʼoni koa mai ia te ia? ʼE feala pe ke puipui moʼoni tatou e te lotolotolua, koteʼuhi ʼe ʼui fēnei e te ʼapositolo ko Soane, “kua tokolahi te hahai fakahala kua mafola i te malama-nei.”—2 Soane 7.

Ko He ʼu Lotolotolua ʼe Mole Hona Tupuʼaga

Ei, ʼe tau ʼaoga ke fai he sivisivi fakahagatonu ʼo te ʼu ʼaluʼaga moʼo ʼiloʼi te moʼoni. Kae ʼe mole tatau ia mo te tuku ke tuputupu ʼi totatou loto pea mo totatou ʼatamai he ʼu lotolotolua fakatupu kovi pea ʼe mole hona tupuʼaga—ko he ʼu lotolotolua ʼe feala ke ina maumauʼi he ʼu meʼa neʼe kita tui kiai pea mo he ʼu faʼahiga felogoi. ʼE faka ʼuhiga fēnei te lotolotolua ʼaia ko te “mole tui papau ki he akonaki ʼo tupu ai te faigataʼa ʼo he fai ʼo he tonu.” ʼE kei koutou manatuʼi koa te ʼulihi e Satana te ʼatamai ʼo Eva ʼaki he ʼu lotolotolua ʼo ʼuhiga mo Sehova? Neʼe ina fehuʼi age fēnei, “ ʼE moʼoni koa la neʼe ʼui atu e te ʼAtua ke ʼaua naʼa koulua kai ki te ʼakau fuli pe ʼaē ʼi te ʼōloto?” (Senesi 3:1) Ko te mole kei ʼiloʼi papau e te fafine ʼuhi ko te kiʼi fehuʼi noa pe ʼaia, neʼe faigataʼa ai te fai ʼo he tonu kiai. ʼE feiā te ʼu faiga ʼa Satana. Ohage ko he tagata ʼe ina fai he ʼu fasituʼu, ʼe faiva ʼi te kākā, mo te fakahā fakakoga ʼo he ʼu moʼoni pea mo te loi. Neʼe lahi te ʼu felogoi, mo te ʼu vāhaʼa neʼe maumauʼi e Satana ʼaki pe tana fakatupu feiā ʼo he ʼu lotolotolua.—Kalate 5:7-9.

Neʼe mahino lelei ki te tisipulo ko Sakopo ia te kovi ʼaupito ʼo te faʼahiga lotolotolua ʼaia. ʼE faitohi ʼo ʼuhiga mo te pilivilesio makehe ʼaē ʼe tou maʼu ke tou kumi faʼifaʼitaliha te tokoni ʼa te ʼAtua ʼi te temi ʼo te ʼahiʼahi. Kae ʼe fakatokagaʼi fēnei mai e Sakopo, kapau ʼe tou faikole ki te ʼAtua, “ke [tou] haga kole ʼaki te tui, kae mole [tou] lotolotolua ʼi he meʼa.” Ko te ʼu lotolotolua ʼi ʼatatou ʼu felogoi mo te ʼAtua ʼe nātou fakaliliu ia tatou ke tou hage “ko te peau ʼo te tai ʼaē ʼe agi pea mo feʼāveʼaki e te matagi.” ʼE tou hage ai “ko he tagata ʼe lotolotolua pea ʼe loto maveuveu ʼi ʼana gāue fuli pe.” (Sakopo 1:6, 8, MN ) ʼE ko tatatou mole tui papau ki he faʼahiga meʼa ʼaē ʼe tupu ai tatatou lotolotolua. Ohage pe ko te meʼa ʼaē neʼe hoko kia Eva, ʼe faigafua ai hatatou to ki te ʼu faʼahiga akonaki faka temonio pea mo te ʼu filosofia.

Tou Taupau He Maʼuli Fakalaumālie ʼe Lelei

E feafeaʼi hakotou puipui ia koutou mai te ʼu lotolotolua ʼaē ʼe fakatupu tuʼutāmaki? Koʼeni tona tali fakanounou: tou lītuʼa katoa ki te ʼu akonaki ʼaē ʼe faka mafola e Satana pea tou fakaʼaogaʼi te meʼa kai fuli ʼe foaki e te ʼAtua ke tou “mālohi ʼi te tui.”—1 Petelo 5:8-10.

Ko te meʼa ʼaē ʼe maʼuhiga tāfito, ʼe ko hatatou kai lelei ʼi te faʼahi fakalaumālie. ʼE fakamahino fēnei e te tagata faitohi ko Wingate, ʼaē neʼe kua tou talanoa kiai ʼi muʼa atu: “Tatau aipe peʼe mole gaūgaūe te sino kae ʼe ʼaoga ke foaki tuʼumaʼu kiai he mālohi ke fakahoko ai te ʼu gāue ʼi te loto sino, pea mo te gāue ʼo tona ʼu koga tāfito; pea ʼe lahi te ʼu potu ʼi te loto sino ʼe tonu ke fetogitogi tuʼumaʼu.” ʼE toe tatau pe ki totatou maʼuli fakalaumālie. Kapau ʼe mole fafaga tuʼumaʼu ʼaki te ʼu meʼa kai fakalaumālie, ohage pe ko he sino ʼe mole fafaga, ʼe vaivai māmālie anai tatatou tui pea iku ai anai ki te mate. Neʼe faka maʼuhigaʼi e Sesu Kilisito te faʼahi ʼaia ʼaki tana ʼui ʼaē: “Ko te tagata ʼe mole tonu ke maʼuli ʼaki pe te pane, kaʼe ʼaki te folafola fuli pe ʼe haʼu mai te gutu ʼo Sehova.”—Mateo 4:4, MN.

Koutou fakakaukauʼi age muʼa te faʼahi ʼaia. ʼI te kamata, neʼe feafeaʼi tatatou laga tatatou tui ke mālohi? ʼE tohi fēnei e te ʼapositolo ko Paulo: “ ʼE tupu te tui mai te meʼa ʼaē neʼe kita logo kiai.” (Loma 10:17, MN ) Ko tona faka ʼuhiga, ʼi te kamata neʼe tou laga tatatou tui mo tatatou falala kia Sehova, mo tana ʼu fakapapau pea mo tana kautahi ʼaki tatatou fāgai ʼaki te Folafola ʼa te ʼAtua. ʼE moʼoni, neʼe mole tou hoko tui ki te ʼu meʼa fuli neʼe tou logo kiai. Neʼe tou fai ohage pe ko tona fai e te hahaʼi Pelea. Neʼe tou ‘vakavakaʼi lelei te Tohi-Tapuʼi te ʼaho fuli pe, peʼe moʼoni te ʼu meʼa ʼaia.’ (Gaue 17:11) Neʼe tou ‘ ʼahiʼahiʼi e tatou totonu te finegalo ʼo te ʼAtua ʼaē ʼe lelei mo tali lelei pea mo haohaoa’ pea neʼe tou vakaʼi peʼe neʼe moʼoni te meʼa ʼaē neʼe tou logo kiai. (Loma 12:2; 1 Tesalonika 5:21) Talu mai ai, mo tatatou fakamālohiʼi tatatou tui ʼi tatatou sio fakalelei ʼaē ki te moʼoni ʼo te Folafola ʼa te ʼAtua mo tana ʼu fakapapau.—Sosue 23:14; Isaia 55:10, 11.

ʼAua Naʼa Koutou Pakupaku Fakalaumālie

Pea ʼe tonu leva ʼi te temi nei ke tou taupau tatatou tui pea mo tekeʼi te lotolotolua ʼo ʼuhiga mo he akonaki, ʼaē ʼe ina lava fakavaivaiʼi tatatou falala kia Sehova mo tana kautahi. Moʼo fakahoko ʼo te faʼahi ʼaia, ʼe tonu ke tou vakaʼi te Tohi-Tapu ʼi te ʼaho fuli. ʼE fakatokaga fēnei e te ʼapositolo ko Paulo: “E fakafisi anai ihi [ʼi te kamataʼaga neʼe mālohi tanatou tui] ki te tui i te u temi fakamuli, e natou fakalogo anai he u laumalie hala pea mo te u akonaki a te u temonio.” (1 Timoteo 4:1) Ko te ʼu folafola mo te ʼu akonaki loi ʼaia ʼe fakatupu lotolotolua ʼi te ʼu ʼatamai ʼa ʼihi pea ʼe nātou fakamamaʼo ai ia nātou mai te ʼAtua. Koteā ʼaē ʼe ina lava puipui tatou? Ke tou haga “fafaga [ia tatou] aki te u folafola o te tui pea mo te akonaki lelei nee [tou] mulimuli ki ai.”—1 Timoteo 4:6.

Ko te meʼa ʼaē ʼe fakaʼofaʼofa, heʼe ko ʼihi ʼi te temi nei ʼe nātou filifili ke ʼaua naʼa nātou “fafaga [ia nātou] ʼaki te ʼu folafola ʼo te tui”—tatau aipe peʼe maʼu gafua te meʼa kai ʼaia. Ohage ko tona fakahā e te tahi tagata faitohi ʼo te tohi ʼo te ʼu Tāʼaga Lea, ʼe feala pe ke mahu te meʼa kai fakalaumālie ʼaē ʼe lelei, ohage pe ko he kātoaga fakalaumālie, kae mole kita kai kiai pea mole kita fakahifo fakalelei te meʼa kai.—Tāʼaga Lea 19:24; 26:15.

Koʼena la te meʼa ʼaē ʼe fakatupu kovi. ʼE ʼui fēnei e te tagata faitohi ko Wingate: “Kapau ʼe kamata kai e te sino tona ʼu protéines pea ʼe kamata mamahi katoa ai te sino.” Kapau ʼe mole kei ʼi ai he meʼa kai, pea ʼe kamata fakaʼaogaʼi e tokotou sino te ʼu meʼa ʼaē neʼe ina tānaki. Ka kua ʼosi te ʼu meʼa ʼaia, pea ʼe kamata fakaʼaogaʼi ai leva e te sino te ʼu protéines, ʼaē ʼe maʼuhiga ʼaupito ki te tuputupu ʼo totatou sino pea mo te fetogitogi ʼo te ʼu tissues. ʼE vaivavai ai leva te ʼu koga maʼuhiga ʼo te sino. Pea ʼe koutou liliu vave ai ʼo mahaki.

Ko te meʼa ʼaia neʼe hoko ʼi hona ʼaluʼaga fakalaumālie ki ʼihi ʼo te ʼuluaki kokelekasio faka Kilisitiano. Neʼe nātou faiga ke nātou fakaʼaogaʼi pe te meʼa kai fakalaumālie ʼaē neʼe nātou tānaki kehe. Ko te meʼa neʼe hoko ai, neʼe nātou meʼa noaʼi tanatou ako takitokotahi, pea neʼe nātou vaivavai ai ʼi te faʼahi fakalaumālie. (Hepeleo 5:12) Neʼe fakamahino e te ʼapositolo ko Paulo te tuʼutāmaki ʼe hoko ʼi tona faʼahiga fai ʼaia ʼi tana tohi fēnei ki te kau Kilisitiano Hepeleo: “ ʼE tonu ai kia tatou ke makehe tatatou tokagaʼi te ʼu meʼa ʼaē kua tou logo kiai, ke ʼaua naʼa tou tafea.” Neʼe ina ʼiloʼi te faigafua ʼaē ke tou tafea ki te ʼu agamāhani ʼaē ʼe kovi mo kapau ʼe tou “meʼa noaʼi te fakamaʼuli lahi ʼaupito.”—Hepeleo 2:1, 3, MN.

Ko he meʼa ʼe lelei ke tokagaʼi, he ko he tahi ʼe mole kai lelei ʼe feala pe ke mole hā ki tuʼa. ʼO toe feiā pe, ʼe lagi mole ʼiloga ki tuʼa te mole kai lelei ʼa he tahi ʼi te faʼahi fakalaumālie. ʼE lagi feala pe ke koutou hage mai ʼe koutou lelei ʼi te faʼahi fakalaumālie logola ʼe mole lelei takotou kai—kae ʼe mole koutou feiā anai ʼo fualoa! ʼE koutou vaivavai anai ʼi te faʼahi fakalaumālie, ʼo koutou loto mahalohalo ki he ʼu faʼahiga meʼa kae mole ʼi ai hona fakatafito moʼoni, ʼo mole koutou lava tau mālohi ki te tui. (Suta 3) ʼE koutou ʼiloʼi pe—tatau aipe peʼe mole ʼiloʼi e he tahi age ʼi tuʼa—te lahi ʼo te meʼa kai ʼaē ʼe ʼaoga ki takotou fafaga ʼo koutou ʼi te faʼahi fakalaumālie.

Koia, koutou taupau maʼu hakotou ako takitokotahi. Koutou tauʼi mālohi te lotolotolua. Ko te mole tokagaʼi ʼo te ʼu agaaga ʼo he taʼi mahaki, pea mo te mole fai ʼo he puleʼaki ki te lotolotolua ʼaē ʼe hā tuʼumaʼu, ʼe feala pe ke ʼi ai hona ʼu fua kovi ʼaupito. (2 Kolonito 11:3) ‘ ʼE tou maʼuʼuli moʼoni koa ʼi te ʼu ʼaho fakamuli? ʼE koutou tui koa ki te ʼu meʼa fuli ʼe tala e Tohi-Tapu? ʼE ko te kautahi moʼoni koa ʼa Sehova?’ ʼE fia fakahū e Satana he ʼu lotolotolua feiā ʼi tokotou ʼatamai. ʼAua naʼa koutou fakaʼaoʼaoganoa ʼo mole koutou fafaga ia koutou ʼi te faʼahi fakalaumālie, heʼe fokifā anai kua koutou hē gafua ki tana ʼu akonaki loi. (Kolose 2:4-7) Koutou mulimuli ki te tokoni ʼaē neʼe foaki kia Timoteo. Koutou ako fakalelei “te ʼu tohi taputapu” ke feala ai hakotou “haga nofo ʼi te ʼu meʼa ʼaē neʼe [koutou] ako ʼaē neʼe fakalotoʼi ai [koutou] ke [koutou] tui kiai.”—2 Timoteo 3:13-15, MN.

ʼE lagi ʼaoga kia koutou he faʼahiga tokoni. ʼE toe ʼui fēnei e te tagata faitohi ʼaē neʼe kua tou talanoa kiai ʼi ʼaluga: “ ʼI he hālofia kovi ʼaupito ʼe feala pe ke lavea te ʼu koga ʼo totatou sino ʼaē ʼe nātou fakahifo te meʼa kai, ʼuhi ko te mole ʼi ai ʼo te ʼu vitamines pea mo ʼihi meʼa maʼuhiga, ʼo mole kei feala ai hatatou folo te ʼu meʼa kai māhani ʼi te temi ʼaē ʼe foaki mai he meʼa kai. Ko te hahaʼi ʼaē kua feiā ʼe lagi ʼaoga anai kia nātou he meʼa kai ʼe feala hona folo māmālie lolotoga he temi.” ʼE maʼua he faʼahiga tokaga makehe moʼo faitoʼo te ʼu meʼa ʼaia neʼe hoko ʼi te pakupaku feiā ʼo te sino. ʼO toe feiā pe, ʼe lagi ʼaoga anai ki he tahi neʼe ina meʼa noaʼi tana ako te Tohi-Tapu he tokoni mo he fakaloto mālohi ʼe lahi ʼaupito ke tupu ai hana toe fia kai ʼi te faʼahi fakalaumālie. Kapau kua koutou tau mo he ʼaluʼaga feiā, koutou kumi tokoni pea mo koutou tali fakalelei mokā lagolago atu kia koutou ke koutou toe lagalaga ake tokotou maʼuli pea mo tokotou mālohi fakalaumālie.—Sakopo 5:14, 15.

ʼAua Naʼa Koutou “Lotolotolua ʼo Tui Gataʼa”

ʼI tanatou tokagaʼi te ʼu ʼaluʼaga ʼaē neʼe tau mo te pateliaka ko Apalahamo, ʼe ʼui e ʼihi neʼe tonu tana lotolotolua. ʼE lagi ʼiloga mai ʼe mata fakapotopoto te ʼui ʼaē neʼe mole ‘ ʼamanaki ia ke liliu ko he tāmai ʼo he ʼatu puleʼaga’—logope te fakapapau ʼa te ʼAtua. Koteā tona tupuʼaga? ʼAki he faʼahiga sio fakatagata, neʼe mole feala ia ke kita falala ki he meʼa feiā. ʼE fakamatala e te Tohi-Tapu, ‘neʼe ina tokagaʼi age tona sino, ʼaē neʼe kua mate, ʼo feiā mo te kua mate ʼo te fatu ʼo Sala.’ Kae, neʼe mole ina tuku he lotolotolua ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua pea mo tana ʼu fakapapau ke tauaka ʼi tona ʼatamai mo tona loto. ʼE tohi fēnei e te ʼapositolo ko Paulo: “Neʼe mole vaivai ʼi te tui,” peʼe “lotolotolua ʼo tui gataʼa.” Ko Apalahamo neʼe “tui papau, neʼe feala [ki te ʼAtua] ke ina fakahoko te ʼu meʼa ʼaē neʼe ina fakapapauʼi age kia ia.” (Loma 4:18-21, MN ) Neʼe ina fakatuʼu he ʼu felogoi mālohi mo Sehova lolotoga te ʼu taʼu. Neʼe lītuʼa ki te lotolotolua, ʼaē neʼe feala pe ke ina fakavaivaiʼi te ʼu felogoi ʼaia.

ʼE feala ke koutou fai feiā mo kapau ʼe koutou “haga taupau maʼu te faʼifaʼitaki ʼo te ʼu folafola ʼo te maʼuli”—mo kapau ʼe koutou fafaga ia koutou ʼi te faʼahi fakalaumālie. (2 Timoteo 1:13, MN ) Ke mahino kia koutou te kovi ʼaupito ʼo te lotolotolua. Ko te tau ʼaē ʼe fai e Satana ʼe feala ke fakahigoaʼi ko he tau fakalaumālie ʼaki te ʼu mikolope. Kapau ʼe mole koutou kai fakalelei ki te meʼa kai fakalaumālie ʼaē ʼe lelei ʼaki te ako takitokotahi ʼo te Tohi-Tapu, mo te kau ki te ʼu fono faka Kilisitiano, pea ʼe koutou faka fealagia ai ke ʼohofi feiā koutou. Koutou fakaʼaogaʼi fakalelei te toe meʼa kai fakalaumālie ʼaē ʼe foaki tautonu mai e “te kaugana agatonu mo fakapotopoto.” (Mateo 24:45) Koutou haga “pipiki ki te ʼu folafola ʼo te maʼuli” pea mo nofo “mālohi ʼi te tui.” (1 Timoteo 6:3; Tito 2:2, MN ) ʼAua naʼa koutou tuku ke maumauʼi takotou tui e te lotolotolua.

[Paki ʼo te pasina 21]

ʼE lelei feafeaʼi takotou kai ʼi te faʼahi fakalaumālie?