ALEVA TAHAKA FINOAN̈ANDRÔ | SARAHA
‘Anao Man̈angy Tsara Sora Ankitin̈y’
NITSANGANA tan̈ivon-tran̈o Saraha, man̈angy araiky nipetraka tantin̈ianan’ny Ranomasin̈y Mediterane. Joby tsara masonany. Malahelo hely izy mizaha tran̈onany. Asa nan̈ino? Maro raha tsaroany izikoa izy mizaha tran̈o io. Efa ela baka izy ndreky Abrahama vadiny nipetraka tao, sady sambatra mare tokantran̈ondrô.a Angôvondrôroe fivadiany niasa tran̈o io.
Nipetraka ta Ora irô fivadiany. Nandroso mare tanàna io tamy zen̈y. Naro mpivarotro ndreky mpan̈ano asa tan̈ana tao, ke azo antoko fa naro raha nanan̈andrô fivadiany. Tamy Saraha, tran̈ondrô tsy tany fasiandrô fanan̈ana fo fa tao koa irô niaraka nihina ny mamy ndreky mafaiky. Tao koa irô fivadiany niaraka nivavaka matetiky tamy Jehovah Zan̈ahary tiandrô be in̈y. Ke tsy gaga atsika izikoa tsy foen’i Saraha tran̈o io.
Fa ndray zen̈y, vôn̈ono fo Saraha niala raha jiaby nahazatra izy. Mety efa mandilatran’ny 60 taon̈o izy tamy zen̈y, fa izy mbala nan̈eky handeha amy tany tsy hainy fo. Maro raha sarotro ndreky prôblemo tsy maintsy hiaretany, salakady mety efa tsy ho tafody eky izy. Nan̈ino ma izy vôn̈ono hiatriky raha jiaby zen̈y? Akôry hangalantsika tahaka finoan̈anany?
“IALÀ TANÀNANAO”
Saraha mety tombo ta Ora. Efa ravan̈a tsisy tavela tanàna io amin’iziôty. Fa tamin’ny andrandrô, nandroso tsy saomasaoma tanàna io. Nandalo tamy tanàna io tao Ten̈aranon’i Eofrata ndreky lakandrano baka amin’izio. Nivezivezy tiô lakan̈an’ny mpivarotro nitondra entan̈a maro valera baka lavitry. Naletry sady niolakolaka aviô feno olo lalan̈a tamy tanàna io. Nifandetriletry tamy tafian̈a tiô lakana aby io, aviô traika hanin̈y ta bazary. Saraha tombo tamy tanàna naresaka io. Miniminia hely, mety efa hainy aby an̈aran̈an’olo jiaby tao. Ndray olo aby io koa mba nahazo onon̈o izy, fôtony izy tsara saora mare. Evandraha naro mare havany tao.
Finoan̈anany raha ten̈a ahaizan̈a Saraha amy Baiboly ao. Izy tsy nino zan̈ahary fanjava nivavahan’olo ta Ora tao, ndray nisy tilikambo habo natao ivavahan̈a tamizio. Jehovah Zan̈ahary marin̈y fo nivavahany. Nisy fotoan̈a papany nanompo sampy, fa tsy koran̈in’ny Baiboly fomba nahavy Saraha nino Jehovah. Izy nanambady Abrahama, lelahy zokiny folo taon̈o.b (Genesisy 17:17) ‘Baban’olo jiaby manam-pinoan̈a’ nahaizan̈a Abrahama tafara tatỳ. (Romanina 4:11) Sambatra salakady fatatra tokantran̈ondrô. Irô baka nifan̈aja, nahay nifampikoran̈a, aviô vôn̈ono hifanohan̈a fo koa fa nisy prôblemo. Fa ny raha ten̈a maventy, irô fivadiany samby tia Zan̈ahary.
Tian’i Saraha oe vadiny. Irô nipetraka ta Ora niaraka tamin’ny havandrô. Tsy ela tafaran’ny vadian̈andrô, diso fan̈antinan̈a irô fivadiany. Baiboly baka mivolan̈a fa Saraha “tsy niteraka, ke izy tsy nanan̈a zanaka.” (Genesisy 11:30) Tsy mora raha zen̈y tamin’ny andrandrô. Fa ndray zen̈y, Saraha tsy nivadiky tamy vadiny ndreky tamy Zan̈aharinany. Zanaka rahalahin’i Abrahama i Lota. Koa fa naty baban’i Lota, izy nataon’i Saraha mira zanany. Karaha zen̈y fo fiainan̈andrô firaka tandraraiky, niova raha jiaby.
Endrakendraka Abrahama nan̈aton̈o Saraha. Tsy ninoany foeky raha nandalo. Vo baka nikoran̈a tamy Zan̈aharindrô izy. Azo antoko fa nampiasa anjely Jehovah koa fa nikoran̈a taminany. Miniminia hely mason’i Saraha mivontritriky mizaha vadiny sady endrakendraka man̈ontany izy karaha ty: “Ino raha nivolan̈iny taminao? Volàn̈a kony e!” Mety nangala onondraha hely ankendriky Abrahama ke nangala fipitrahan̈a. Baka iô amy zay izy nikoran̈a raha nivolan̈in’i Jehovah taminany karaha ty: “Ialà taninao ndreky ry havanao, aviô mindao amy tany handeha haboakako anao.” (Asan’ny Apostoly 7:2, 3) Irô koa fa nahazoazo jery, nidinihindrô tsarabe raha nirahin’i Jehovah nataondrô io. Fiainan̈andrô tao efa nilamin̈y mare. Niadan̈a mare irô tamy tanànandrô tao, kanefa tsy maintsy ialan̈a raha jiaby zen̈y. Han̈aia? Handeha hifindrafindra monin̈y! Nan̈ano akôry Saraha koa fa naharen̈y zen̈y? Hay be fa nizahavan’i Abrahama tsarabe fihetsikinany. Hanohan̈a vadiny ma izy, ke han̈eky fan̈ovoan̈a maventy be zen̈y?
Atsika iziô mety hieritreritry fa atsika tsy voatery han̈ano safidy maventy be karaha nataon’i Saraha io. Mety hivolan̈a karaha ty aby atsika: ‘Zan̈ahary tsiary nan̈iraka na zaho na vadiko han̈ano raha karaha zen̈y!’ Kanefa atsika jiaby samby mila man̈ano safidy karaha irô. Tia vola ndreky harian̈a mare donia ty, ke mety handrisiky atsika hitady vola ndreky hampiadan-ten̈a. Tsy zen̈y ndraiky raha irahin’ny Baiboly ataontsika. Atsika asainy man̈ano voanalohan-toeran̈a fanompoan̈a Zan̈ahary. Sitrapon’ny Zan̈ahary mila ataontsika alohan’ny nintsika. (Matio 6:33) Ke diniha raha nataon’i Saraha, baka iô iritrireta ty: ‘Ino raha hataoko amy fiain̈ananaka?’
‘NIALANDRÔ TANY IO’
Namboarin’i Saraha entan̈andrô. Evandraha tsy nora taminany nifidy raha indesin̈y ndreky raha ambela. Tsy maintsy nambelany lan̈iany entan̈a tsy mety amin’olo mifindrafindra monin̈y, karaha ataon’ny entan̈a maventy na mavesatra loatra ke tsy tondran’ny boriky ndreky shamô. Ke maro tamin’ny entan̈andrô tsy maintsy nambidy na namian̈a olo. Manomboko iô, fiainan̈andrô efa tsy hilamindamin̈y karaha tamin’irô mbala tantanàm-be in̈y eky. An̈y tsisy bazary mety hividianandrô voandraha, hena, voankazo, lamba ndreky raha ilaindrô amy fiain̈ana andavan’andra.
Niadan̈a mare Saraha tan-tran̈onany, fa vôn̈ono fo izy niala raha zen̈y fôtony fatatra finoan̈anany
Misaora tsy nora tamy Saraha mare niala tran̈ondrô izikoa tran̈ondrô niran̈a tran̈o hitan’ny mpikaroko ta Ora tan̈y. Tsisy raha nijaliany baka tamy tran̈o io tao, fôtony tran̈o sasany hitandrô tan̈y nisy efitry mandilatran’ny 12, nisy dobondrano misy rano mipiritsiky, sady nisy ladosy ndreky kabone. Ndray tran̈o tsotra tamy zen̈y nisy tafo ndreky riba fatatra, aviô varavaran̈a nifody tsara. Kanefa tran̈olay tsy karaha zen̈y foeky, ke tsy afaka miaro amy mpangalatra, ndreky amy karazan̈a biby fohita ta Palestiny taloha tan̈y, karaha ataon’ny lion, leopara, orsa, na amboadỳ.
Akôry ndraiky fianakavian̈an’i Saraha? Azôvy aby ma tsy maintsy nialany? Karaha ty didin’ny Zan̈ahary: “Ialà taninao ndreky ry havanao.” Misaora tsy nora tamin’i Saraha raha zen̈y fôtony izy be fitiavan̈a ke izy mety nifandray mare tamindrô kibo araiky taminany ndreky tamy zanakandrô, tamin’iry mamabeny, papabeny, ndreky ry zamany. Mety tsisy andra hahitany irô koa izikoa izy mandeha. Fa ndray zen̈y, izy tsy niova hevitry, namboariny tsihelihely fo entan̈andrô.
Naro raha sarotro tsy maintsy niaretan’i Saraha. Kanefa koa fa navy fotoan̈a tôkony handihanan̈a, efa pare pakenany, vôn̈ono fo izy handeha. Niaraka tamindrô fivadiany i Tera, loham-pianakavian̈andrô, nata izy tamy zen̈y efa kadiriny 200 taon̈o. (Genesisy 11:31) Efa matoe baban’i Saraha ke tsy maintsy nikarakarainy. Niaraka tamindrô koa Lota tamin’irô “niala tamy tanin’ny Kaldeanin̈y” eraka didin’i Jehovah.—Asan’ny Apostoly 7:4.
Lôso irô nan̈avaratrandrefan̈a, nan̈araka sisin’ny Ten̈aranon’i Eofrata. Irô baka tiô nijanon̈o ta Harana, tanàna araiky tamy 960 kilometra niala tamy tany nisy irô. Mety narary baka donko Tera ke tsy nahavita nanohy dia eky. Ke irô nidôko tao parapifatesan’i Tera, tamin’izy 205 taon̈o. Talohan’irô hanohy diandrô, nikoran̈a tamin’i Abrahama ndraiky koa Jehovah. Nirahin’i Jehovah niala tamy tany io irô ke handeha amy tany haboakany irô. Jehovah nampan̈anten̈a izy karaha ty: “Hataoko firenena maventy anao.” (Genesisy 12:2-4) Akôry hampatanteraka zen̈y? Mbala tsiary niteraka baka irô fivadiany tamin’irô niala ta Harana, kanefa Abrahama tamin’io efa 75 taon̈o, Saraha efa 65 taon̈o. Sa Abrahama mila mangala vady hafa? Mety efa zen̈y edy raha tan̈atin’ny jerin’i Saraha, fôtony efa zen̈y raha fataon’olo tamy zen̈y.
Nitohizandrô amy zay diandrô ke niala ta Harana irô. Nisy olo hafa koa niaraka tamindrô tamin’io. Baiboly mivolan̈a fa nindesin’i Abrahama harian̈a ndreky ‘olo jiaby nazony ta Harana.’ (Genesisy 12:5) Azôvy ma olo aby zen̈y? Mety andevo donko irô io. Fa ny raha azontsika antoko, nikoran̈in’i Abrahama ndreky Saraha tamin’olo nan̈eky nitandren̈y irô raha ninoandrô. Misy boky jiosy taloha tan̈y mivolan̈a fa mikoran̈a momba olo niova nan̈araka fivavahan̈a jiosy koa andininy io, tsy azôvy zen̈y fa olo nan̈araka raha ninoan’i Abrahama ndreky Saraha ke nanjary mpanompon’i Jehovah. Izikoa marin̈y edy zen̈y, nanam-pinoan̈a ankitin̈y Saraha, ke nandresy lahatra olo raha nivolan̈iny momba Zan̈aharinany ndreky momba fan̈antinan̈anany. Tsara misaintsain̈y raha zen̈y, fôtony vitsy fo olo manan̈a finoan̈a ndreky fan̈antinan̈a amy ziôty. Ke nan̈ino izikoa mba koran̈inao amin’olo raha tsara nianaranao baka tamy Baiboly?
‘NANDEHA TA EZIPTY’
Mety tamin’ny 14 Nisana 1943 T.K., ry Abrahama nitsaka Ten̈aranon’i Eofrata. Irô baka tiô nan̈atsimo, nandeha tamy tany nampan̈antinain̈y. (Eksodosy 12:40, 41) Maro raha hitandrô tamy lalan̈a. Rikian̈a Saraha mitazan̈a hatsaran̈an’ny raha man̈odidin̈y izy. Tiany koa toetany. Irô koa fa navy narikitry kakazoben’i More, tsy lavitry Sekema, niboaka tamin’i Abrahama ndraiky koa Jehovah. Ho izy: ‘Taranakanao hamezako tany ty.’ Mety maro raha navy tan̈atin’ny jerin’i Abrahama koa fa naharen̈y volan̈a ‘taranakanao’ io. Mety tsaroany fa ho hisy taranaka hanôrotôro Satana eraka raha nivolan̈in’i Jehovah tamy zaridain̈in’i Edena tan̈y. Sôsoko zen̈y, Jehovah efa nivolan̈a tamin’i Abrahama fa baka aminany hiboahan’ny firenena araiky hahavy olo jiaby ambonin’ny tany hahazo fitahian̈a.—Genesisy 3:15; 12:2, 3, 6, 7.
Nisy prôblemo nandalo tamy fianakavian̈a io. Nisy mosary ta Kanana ke nindesin’i Abrahama nan̈atsimo ta Ezipty tan̈y fianakavian̈anany. Efa haihainy raha hahazo irô koa fa avy an̈y, ke ho izy tamin’i Saraha: ‘Tandrin̈esa kony zaho azafady! Haiko fa anao man̈angy tsara saora ankitin̈y. Irô Ezipsianin̈y aby io koa fa mahita anao, irô tsy maintsy hivolan̈a karaha ty: “Io vadiny.” Zaho baka iô hivonendrô, fa anao ndraiky tsy hivonendrô. Ke azafady, volàn̈a amindrô fa anao anabaviko, amy zen̈y handeha tsara raha jiaby, aviô zaho tsy hivonendrô.’ (Genesisy 12:10-13) Nan̈ino ma Abrahama nan̈iraka izy nan̈ano karaha zen̈y?
Misy mpankaratsy raha koran̈in’ny Baiboly mivolan̈a fa Abrahama mavandy na bitahotro. Kanefa zen̈y tsy marin̈y. Saraha baka anabaviny marin̈y fôtony irô baba araiky. Mahatsinjo lavitry koa izy. Efa haindrô ndreky Saraha baka fa fikasan̈an’ny Zan̈ahary, hisy taranaka hiboaka baka amin’i Abrahama. Mpikaroko raha ambanin’ny tany aby io koa nahita fa nisy manam-pahefan̈a ta Ezipty tan̈y nandrava vadin’olo sady namono tômpim-bady, ke nety tsarabe raha nataon’i Abrahama. Nanetry ten̈a koa Saraha ke nan̈araka malon’ny vadiny.
Tsy ela tafaran’izen̈y, niboaka raha navozoan’i Abrahama in̈y. Nisy olo ambony maromaro tamy lapan’i Farao tao nahita fa tsara saora ankitin̈y Saraha. Nahalany fan̈ahy raha zen̈y izikoa dinihin̈y taon̈on’i Saraha. Nivolan̈indrô tamy Farao raha io ke nirahiny nalain̈a Saraha. Miniminia hely alahelon’i Abrahama ndreky fahavozoan̈an’i Saraha tamy fotoan̈a io. Fa ny raha nisy, Saraha nataondrô karaha olo manan-kaja fa tsy karaha olo nazo babo. Farao donko mety nieritreritry hangataka vady izy amin’ny “anadahiny” ke nizestiavany tamin’i Saraha fanan̈ananany aviô nataony raha azahoany fônany.—Genesisy 12:14-16.
Miniminia hely Saraha mitazan̈a tanànan’i Ezipty baka amy lafenaitra hely na baka amy lavaranganan’ny lapa. Karakôry eky raha tsapany tamy zen̈y? Lôso nisy tran̈o nipitrahan̈a ndraiky izy sady nahazo hanin̈y maro masiro. Izy tamy lapa tao mety niadan̈a nandilatra izy ta Ora. Ke akôry? Hatakalon’i Saraha raha aby zen̈y ma Abrahama, ke izy handeha hanambady Farao? Tsy honohono Saraha han̈ano raha karaha zen̈y. Izy tsy mety han̈ano raha hamparavoravo Satana. Izy tsy nivadiky tamy vadiny ndreky tamy Zan̈aharinany. Tôkony mangala tahaka izy koa olo jiaby manambady amy donia ratsy fitondran-ten̈a misy atsika ty! Mangala tahaka Saraha anao izikoa tsy mivadiky amin’olo tianao ndreky amy namanao jiaby.
Tsy nivadiky tamy vadiny Saraha ndray tiô fakam-pan̈ahy tan̈atin’ny lapan’i Farao tao
Nan̈ano raha Jehovah niarovan̈a man̈angy tsy mivadiky io. Nandifasany antambo Farao ndreky olo jiaby tan-tran̈onany tao. Izikoa fa hain’i Farao fa vadin’i Abrahama i Saraha, direkty nalefany nody tamy vadiny tan̈y izy. Nirahiny niala ta Ezipty koa irô jiaby fehiny. (Genesisy 12:17-20) Iritrireta hely haravoan̈an’i Abrahama koa fa tafimpody taminany tiô vadiny tiany be io! Aleva onon̈o baka raha nivolan̈in’i Abrahama taminany in̈y: “Haiko fa anao man̈angy tsara saora ankitin̈y.” Fa tsy saoranany fo raha ten̈a nitiavany Saraha, fa toetrinany koa. Raha zen̈y baka ten̈a misy valera amy Jehovah. (1 Petera 3:1-5) Afaka manan̈a toetry tsara karaha zen̈y koa atsika jiaby. Ataova voanalohan-toeran̈a amy fiain̈ananao fanompoan̈a Zan̈ahary. Koran̈a amin’olo koa lan̈iany raha nianaranao momba izy. Mifen̈a hadio fitondran-ten̈a fo ndray iô fakam-pan̈ahy. Mangala tahaka Saraha anao izikoa man̈ano raha jiaby zen̈y.
a Abrama ndreky Saray an̈aran̈andrô taloha, fa an̈aran̈a namezan’i Jehovah irô ny ten̈a ahaizan’olo irô.—Genesisy 17:5, 15.
b Saraha anabavin’i Abrahama baba araiky aminany. Irô samby zanakan’i Tera, fa irô fo samby hafa reny. (Genesisy 20:12) Tsy mety manambady havan̈a marikitry karaha zen̈y amiziô. Fa tsy karaha zen̈y ndraiky taloha tan̈y. Marin̈y ndraiky fa olo tamy zen̈y efa tsy lavorary karaha Adama ndreky Eva tamy voanalohany tan̈y. Fa ndray zen̈y irô mbala narikitry fahalavorarian̈a ke tsy navozoan̈a hiteraka zaza sampon̈o nata irô nanambady havan̈a marikitry. Efa niala lavitry fahalavorarian̈a olo 400 taon̈o tafara tatỳ, ke nivolan̈a Lalàn̈an’i Mosesy fa tsy mahazo man̈ano firaisan̈a olo mpihavan̈a marikitry.—Levitikosy 18:6.