Rayog Nim Pirieg e Gapas Laniyan’?

U Nap’an 1854, ma reb e tayol babyor nu Meriken ni kanog Henry Thoreau ngak e yoloy ni gaar: “Boor e girdi’ ni yafas rorad e yugu be par u fithik’ e magafan’.”

Ba mudugil, ni ngiyal’ ni immoy ma oren e girdi’ e da i pirieg e gapas laniyan’. Re n’en nem, ni aram rogon, e gonapan 150 e duw ni ke yan. Ere uw rogon ke thil ko chiney? Pi thin rok Thoreau nem e ka yugu aram rogon ke mada’ ko chiney? Me gur rom e u rogom? Fa ga be par ni ku der pagan’um, ma damur nang ko mang e bayi buch gabul nge langleth? Kam par ni ke ‘mulan’um’, ni bochan e thin ni yog Thoreau?

DARIY e falfalan’ riy, ya boor bogi n’en u fayleng ni be chuweg e gapas laniyan’ ko girdi’. Nga yugu da weliyed in. Boor e nam e boor e girdi’ riy ni dariy e maruwel ni yad ma un ngay nge salpiy ni ma yib nga lan e tabinaw rorad ma rib ba lich ni dabni gaman riy ma aram me sum e gafgow ni ba muun ngay e gafgow ko chugum nge n’en ni ngan kay nge pi n’en nib t’uf ko yafas ko girdi’. Ma boch e nam e gelngirad e baga’ ni yad be fanay nga u ra lo’lo’ged e flaab nge chugum ko fayleng ni nge yog ngorad. Ma baga’, ni yugu aram rogon, ma pi ta tagengingnag rogon e par e ke un ngay ke fek i yib e wagey nge marus, ma gathi gapas. M’ar, nge mahl, nge cham, nge ngongol ni de mat’aw, nge gafgow ni yibe gafgownag e girdi’ e ku be chuweg e gapas ko girdi’.

Ku ur Gayed e Gapas Laniyan’

Boor e girdi’ e kar dabuyed ni nga u ra uned ko n’en be rin’ e fayleng e chiney. Antônioa e be’ nib ga’ ko maruwel u bangi n’en ni yima fal’eg e chugum riy ni kannog e factory ngay ni reb e factory nib ga’ ni bay u São Paulo, Brazil. I lemnag ni nge fal’eg boch rogon e par ko girdi’, ma aram me un ko thelep u kanawo’ ni yibe togopuluw ma yibe yog e tin ni nge rin’ e girdi’ ni yibe tolul, machane e re n’en ney e de pi’ e gapas laniyan’ ngak.

Boch e girdi’ e yad ma athapeg ni mabgol e rayog ni fek i yib boch e gapas nga lan e yafas rorad, machane ku rayog ni nge dabi-falan’rad ngay. Marcos reb e girdien e siyobay ni rib ga’ ma ba fel’ rogon e siyobay rok. Mebi un ko ngongolen e am ngeb i mang pilung (mayor) u reb e mach ni rib fel’ rogon. Yugu aram rogon, mebi wagey e tabinaw rok nge kireb nge puth. Nap’an ni chuw pi fak u tabinaw, ma ra wergow e ppin rok ni bochan e der taareb lanin’row nga ban’en ra bagayow ma ba thil e lem rok ngak bagayow.

Nap’an ni kab rugod Vania, me yim’ e chitiningin, ma aram me par Vania ni ke mil fan e tabinaw ngak, nib muun ngay ni nga i ayuweg walagen nib ppin nib m’ar. Ma un Vania nga galesiya machane ma lemnag ni ke digey Got ni dakir ayuweg. Ere rib mudugil ni dariy e gapas laniyan’ rok.

Ma aram e ku bay Marcelo. Kemus ni n’en baadag Marcelo e nga i par nib falfalan’. Baadag ni ngi i chag ngak e piin ni fel’ yangaren nga uni pari​—ma yibe churu’, ma yibe unum, ma yibe fanay fapi falay nib kireb. Me bayay me un nga ba cham nge maadad ngak reb e pagel. Me tomren, me kalngan’ ni rib gel ni kari dabuy e n’en ni ke rin’ ma aram me meybil ku Got ni nge ayuweg. Ku arrogon ir ni ku baadag e gapas laniyan’.

Pi n’en baaray ni kad weliyed u murung’agen boch e girdi’ e be dag ni bay boch ban’en yu ngiyal’ ni rayog ni nge kirebnag e gapas laniyan’. Bay reb e kanawo ni facha’ ni ir reb e ga’ ko maruwel, nge facha’ ni ma un nga ngongolen e am, ara fare bitir ni ma yan u kanawo’ iyan, ara fare rugod ni yugub pag rogon e maruwel rok u tabinaw, nge facha’ ni yigoo party e baadag e rayog ni ngar patgad ko gapas laniyan’ ni yad be gaweg? Ere pi n’en ke buch rorad ke fil ban’en ngodad fa danga? Fulweg ko gali deer ney ni l’agruw e arrogon, bay da guyed ko bin migid e thin.

[Footnote]

[Picture on page 3]

Ga baadag ni nge yog ngom e gapas laniyan’?