Ngan Pirieg e Pagan’ u Lan Ba Fayleng nib Sug ko Riya’

YIRA YAN u bangi n’en ni kani k’eyag ni k’eyag e donmach riy ma rayog ni yira yim’. Ma gathi ba thil, ni faan, manga bay e babyor rom ni yaan e binaw ni be dag ko uw e gini kan k’eyag reb e donmach riy nge reb? Maku reb, e susuna kani skulnagem ni nge yog ni mu nang e gin bay reb e donmach riy nge reb. Rib tamilang, ni binem e llowan’ e rayog ni nge achignag e riya’ rom ko baaray ni nge math’ barba i paam fa ayim fa mum’.

Fare Bible e rayog i taarebnag ko re babyor nem nge fare skul ni ngan nang e gin kan k’eyag reb e donmach ngay nge reb. Fare Bible e bay e gonop riy nib fel’ rogon u rogon i pilo’ ko riya’ nge rogon i maruweliy e pi magawon ni ma yib nga lan e yafas rodad.

Amu lemnag e n’en ni kun micheg ni bay ko Proverbs 2:10, 11 ni gaar: “Nap’an ni ra thap e gonop nga gum’ercha’em ma tamilangan’ e ra falfalan’nagem, ma gelngin e lem rom e ra salap i matanagiyem, ma tamilangan’ e ra i yororiyem.” Fare gonop nge tamilangan’ ni yibe yog u roy e de yib ko girdi’ ya yib rok Got. “Ere cha’ ni ra motoyil ko [llowan’ ku Got], e ra i par nib pagan’ ma dabi magawon ko marus ko buch waathan nib gel.” (Proverbs 1:33, New World Translation) Ngad guyed ko uw rogon ni ra gelnag fare Bible e pagan’ rodad me ayuwegdad ngad pilo’gad ko pi magawon.

Pilo’ ko Maadad ni Yima Yim’ Riy

Finney boch ma oren n’en ni ke yoloy fare World Health Organization (WHO) e be dag ni ga’ngin e fayleng ma ra reb e duw ma girdi’ ni kem’ ko maadad ko yan u kanawo’ e gonapan 1,171,000. Ma ba chugur i 40 milyon e maadad, ma gonapan ke pag 8 milyon e ke yaf ni bay boch ban’en ni dabki yog ni nga i rin’ fa bang u dow-e ke kireb ara ke mul.

Yugu aram rogon ni dabiyog ni ngar ni kol ayuw ni ri dabi buch ban’en u nap’an ni yibe yan u karro, machane ra lich boch e maadad rodad ni faan gad ra fol ko motochiyel ko yan nu karro. Gad be weliy murung’agen mat’awun e am, ni ir e be dugliy ma be ta’ gelngin e pi motochiyel ko yan u kanawo’, ma fare Bible e gaar: “Gubin e girdi’ ma thingar ra folgad ko am.” (Roma 13:1) Girdi’ ni ma yan u karro ni ma fol ko re fonow ney e ra lichnag e maadad, nib elmerin.

Maku reb e n’en ni ma k’aring ni nga uni kol ayuw ko yan u karro e gad be ta’ fan e pogofan. Fare Bible e be yog ni Jehovah Got e be gaar: “I gur tabolngin e yafas.” (Psalm 36:9, NW) Ere yafas e ba taw’ath nib rok Got. Ere erfan, ni dariy mat’awdad ni ngada chuweged e re taw’ath nem rok be’, fa ddariyfannaged e pogofan ni ba muun ngay e birodad.​—Genesis 9:5, 6.

Ere faanra, ngan ta’ fan e yafas ko girdi’ ma ba muun ngay ni thingar udi guyed ni karro nge tabinaw rodad e ba fel’ rogon ni rogon ni rayog rodad ni ngad ted ni dariy e maadad riy. Kakrom u Israel, e kol ayuw e reb e ban’en ni rib ga’ fan ko urngin ban’en ko yafas ko girdi’. Ni bod rogon, ni faan yira toy ba naun, ma motochiyel ku Got e be tay chilen ni daken e chigiy riy​—bangi n’en nib ga’ ni ma muulung chon e tabinaw ngay—​e thingar ni yororiy ni gaar. “Kaga ra yororiy e chigiy rom u lang, ya nge dab mu tay e kireb nga daken e naun rom ni bochan e racha’ ya . . . rayog ni nge mul be’ riy nga but’.” (Deuteronomy 22:8, NW) Ere faanra mul be’ ni bochan ere motochiyel ney ko kol ayuw ni dan fol riy, ma ra ta’ Got ni faani tafen fare naun e ir tapgin e biney e riya’. Ere dariy e maruwar riy, ni faan yira rin’ e pi ngongolen e t’ufeg ney ni kan tay nga lan e re motochiyel ney ma ra lichnag e maadad u tamaruwel maku arrogon e yungi n’en ni tagil’ e toffan ara gosgos.

Ngan Cham ko Pi N’en nib Kireb ni Kan Mecham Ngay

Rogon ni be yog e WHO, e be pag reb e bilyon e girdi’ ni ma tamagow uroy u fayleng, ma boor ko aningeg e milyon e yam’ u reb e duw e rayog ni nga nog ni bochan e tamagow. Oren e re math’eg ney e yibe lemnag ni ra yoor nge ni mada’ ko gonapan 10 milyon u lan e bin baaray e 20 e duw iyan ko 30 e duw ni bay yib. Bokum milyon e girdi’ ni ma tamagow, maku arrogon e piin ni ma fanay fapi falay ni fan ko “falfalan’ ”, e yad ra kirebnag fithik’ i dowrad nge fel’ngin e yafas rorad ni bochan ni kar mecham gad ngay.

Yugu aram rogon ni thin rok Got e der gagiyelnag nge yog ni tamagow nge falay ni yima fanay e ba kireb, machane pi kenggin e motochiyel riy e rayog ni nge ayuwegdad ko pi ngongol ney. Ni bod ni bay ko, 2 Korinth 7:1 e be yog ni be gaar: “Ere ngad pithiged gadad u urngin ban’en ni ma alitnag e dowef nge lanin’uy.” Ere dariy rogon ni ngan deeriy ko tamagow nge falay ni kireb e ma yubnag, ara alitnag dowey nga bogi n’en (chemicals) ni bay u fithik’ nib kireb. Maku reb, e Got e baadag dowdad ni nge “thothup,” ni aram fan e nge par nib machalbog ma ba biech. (Roma 12:1) Der mich u wan’um ni faan ga ra rin’ e pi n’en ney ma ra luf boor e riya’ ko yafas rom?

Ngan Gel ko Ngongol ni Bay Riyaen

Boor e girdi’ ni ma abich ni yugu ba pag rogon ma ba ta unum ni yu gub pag rogon. N’en ni ra buch u tomuren e abich ni kaygi pag rogon e ba ma un ngay e diabetes, cancer, nge m’ar ko gum’ercha’. Ma muun rrum ni kaygi pag rogon e kuma k’aring boch e magawon, ni bod e ngan mecham ko alkul, me kireb e ad, ma wereg e tabinaw, nge maadad ko yan u karro. Maku reb e pag rogon, e baaray ni ngam dugliy rogon e abich rom ara pi n’en ni nga umu koy e ku ra pag rogon ma rayog ni nge kireb rogon e abich rom ni rayog ni nge k’aring e magawon ko yafas rom ni bod ni aram e nga mu dabuy e ggan ara abich.

Yugu aram rogon ni Bible e gathi bake babyor ni murung’agen e falay nge m’ar, machane ma pi’ e fonow ni ba puluw u fan e ba t’uf ni nga uni abich ma yibe garbod nib fel’ urngin. I gaar,“Gur, O fakag, mu motoyil mag gonop, ma ga pow’iy gum’ercha’em ko kanawo’. Ma dab u mu un nga fithik’ e piin ni yad ba ta muun rrum nib pag rogon, nge nga fithik’ e piin ni yad mmadbul. Ya be’ nib tachingaw nge be’ nib madbul ko abich e ra gafgow.” (Proverbs 23:19-21, NW) Machane, i yog e Bible ni abich nge garbod e thingar uni falfalan’ ngay . “Urngin e girdi’ e thingari abich ma nge garbod me guy fel’ngin e maruwel rok nib gel. Ni aram e taw’ath rok Got.”​—Eklesiastes 3:13, NW.

Fare Bible e ki ta’ chilen e chamag ko dowef ni nga kuuni rin’ ni ba fel’ rogon ni yugu dabi pag gelngin, i tamilangnag ni “rogon i fal’eg rogon dowey ni ngan par ni fel’ fithik’ i dowey e kub ga’ fan buchuw.” Miki puthuy ngay ni gaar: “Ngan fol rok Got e ir e baga’ fan ko urngin ban’en, ya ir e be micheg e biney e yafas nge bin bay finib.” (1 Timothy 4:8, NW) Sana ga ra fith ni lungum, ‘Uw rogon,’ e ‘fol ku Got ni kab ga’ fan e chiney?’ Boor e kanawo’. Ga ra puthuy bang ko yafas rom ni tin baga’ fan ni tirok Got ban’en, ma aram e ga ra fol ku Got ma ra duruwiyem ko tin felel’ e ngongol ni aram e t’ufeg, falfalan’, gapas, nge gum’an’​—urngin e pi n’en ney ma ma ayuwegdad u rogon e lem rodad ni nga i par ni ba fel’ nge dowdad ni nge par nib fel’ rogon.​—Galatia 5:22, 23.

Wenegan e Ngongol ni Kireb ni De Yalen

Chiney, ma bokum milyon e girdi’ e ke digey e pi ngongol ni yima talegney riy. Fare m’ar ni ke garer nib machreg ni AIDS e reb i wenegan e pi ngongol nem. Rogon ni be yog e WHO, e be pag 16 milyon e kar m’ad ni ka nap’an ni tabab i garer nib machreg e m’ar ni AIDS, ma chiney, ma gonapan 34 milyon e ke yib e HIV ngorad, ni aram e fakl’ud ni ma k’aring e m’ar ni AIDS. Boor e girdi’ ni yad be gafgow ko AIDS e af ere m’ar ney ngorad ko ngongolen e darngal ni dariy yaramen nge par ni demtrug e ani gimew be par, nge chiyusaki ni de klin ni ma fanay e piin ni yad ma fek fapi falay ni kireb, fa racha’ ni yima pi’ nga fithik’ i dow e girdi’ ni ban’en nib kireb.

Maku bochi angin e ngongol ni kireb ni dariy yarmen e aram e herpes, rimbiyo, hepatitis B nge C, nge baydok. Yugu aram rogon ni yu bugithin ni baaray ni be fanay e aspital ko pi m’ar ney e chiney e da uni fanay u nap’an e ngiyal’ ko Bible, machane yungi n’en ni baaram u dowey ni ma yib e m’ar ngay ni maaf ko ngongol ni puwlag e ki immoy boch e m’ar ko ngiyal’ nem ni yi manang ni aram rogon. Ni bod rogon, u Proverbs 7:23 ni be weliy feni tamdag angin e ngongol ni puwlag ni demtrug be’ ni gimew be par ni gaar, ‘bod ba gan e gating ni aw ko ad rom nge sey.’ Ere baydok e baga’ ni ma kirebnag e ad, maku arrogon e hepatitis. Arrogon, uw rogon fene fel’ ngal’an nge fene marunguy e fonow nu Bible ni nge ‘palog e pi Kristiano ko racha’ nge ngongol ni puwlag ni dariy yarmen’!​—Acts 15:28, 29.

Fare Wup ko Chogowen e Salpiy

Faanra uni guy rogon ni nge papey nge yoor e salpiy, ma boor e girdi’ e ma ngongliy bogi n’en ni ra n’en ma ra yib riyaen ngorad nib gel. Ra yib e kireban’ riy, ya magawon ni ra yib e rayog ni ngan lusnag e salpiy ara yib e kireb riy. Tapigpig rok Got, e demtrug rogon, ma fare Bible e be gaar: “Mu pag nge maruweliy nib gel, nge rin’’ pa’ e tini ba fel’ e maruwel nge yog boch ban’en ngak, ni nge yog ni pi’ boch ko ani ke t’uf ban’en rok.” (Efesus 4:28, NW) Riyul’, ni gathi gubin ngiyal’ ma ani ma maruwel nib gel e ma yoor ban’en rok. Machane, bay e gapas laniyan’ rok, ma ba pagan’-ngak, maku rayog nib gaman e salpiy rok ni rayog ni nge pi’ boch nga ban’en nib ga’ fan.

Fare Bible e be ning chilen ni gaar: “Machane piin yad baadag ni nge yoor e salpiy rorad e yad ma pagrad ngak e pi n’en ni ma pingeg e girdi’ nge denen, mi yad aw ko wup ko ararnag e tin ndariy fan nge tin nra kirebnagey, ni ir e ma girngiy e irdi’ ko tagan’ mi yad malog. Ya chogowen e salpiy e ir lik’ngin urngin mit e kireb, Boch e girdi’ e ri yad baadag ni nge yog ngorad ni aram tapgin ma kar mal’afgad . . . ma ke m’ingan’rad ke yib e kireban’ ni pire’ ngorad.” (1 Timothy 6:9, 10) Ba mutrug ni dariy e maruwar riy ni boor e girdi’ “ni ra turguy ni nge yoor salpiyen” e ma yoor salpiyen. Machane mang e ma buch? Gathi bin riyul’ riy e rogon fithik’ i dowrad, nge tabinaw rorad nge rogon e michan’ rorad, ko pigpig ku Got, maku fel’ngin e chuwchuw e ri ma gafgow?​—Eklesiastes 5:12.

Ani ba llowan’ e ra nang ni “fal’ngin e yafas ku be’ e gathi ma yib ko pi n’en ni ba’ rok.” (Luke 12:15, NW) Oren e girdi’ e ba t’uf e salpiy nge ku boch e chugum rorad. Riyul’, ya yog e Bible ni gaar, “salpiy e fan ko ayuw,” machane miki ulul ngay ni gaar, “fel’ngin e llowan’ e aram e gonop ni ir e ra tay e ani bay e gonop rok nib fas.” (Eklesiastes 7:12) Ba thil ko salpiy, llowan’ ni ba puluw nge gonop e rayog ni nge ayuwegdad ko urngin ban’en ko yungi n’en ni gad ba’ riy, ni rib ga’ ni pi n’en nib ga’ angin ko yafas rodad.​—Proverbs 4:5-9.

Ngiyal’ ni Goo Gonop e Ra Ayuwegdad

Bin riyul’ e gonop e dabki n’uw nap’an ma ‘ani ba’ ere gonop nem rok e ra ta’ nib fas’ ni ban’en ni dawori buch biid​—ayuw ni ra yib ko fare-“gafgow nib ga’,” nib papey ni be yib ni aram e nge thang Got e girdi’ nib kireb. (Matthew 24:21) Re ngiyal’ i n’en nem e bay i n’ag e girdi’ e salpiy rorad nga lan e kanawo’ “ni ban’en ni k’ar dabuyed,” aray rogon ni be yog e Bible. Mang fan? Ya bochan ni bay ra nanged ko bini ba mo’maw’ e kanawo’ ni gol nge silver e dabiyog ni nge chuwiy e yafas rorad u nap’an “fare rran ko damumuw ku Jehovah.” (Ezekiel 7:19) Maku reb e, “ba ulung nib ga’,” ni ke n’uw nap’an ni kar lemnaged kar ‘ulunguyed e machaf rorad u tharmiy’ ya ra mon’eged e tirok Got ban’en u nap’an e yafas rorad ere rra fel’ rogorad ko pi n’en ni rriyul’ ni kar ulunguyed me yog e yafas ni manemus ngorad u paradis u fayleng.​—Revelation 7:9, 14; 21:3, 4; Matthew 6:19, 20.

Ra diin me yog e biney ngodad gabul nge langleth? I fulweg Jesus ni gaar: “Baara ira’ e yafas ndariy n’umngin nap’an ni aram e nge nangem e girdi’ ni kari mus ni gur e bin riyul’ e Got, mi yad nang ko mini’ Jesus Kristus ni ir e kam l’og ke yib.” (John 17:3) Bokum milyon e girdi’ ni kar pirieged e biney e tamilangan’ ko Thin rok Got, ni fare Bible. Gathi kemus ni goo athap nib fel’ gabul nge langleth e bay ko pi cha’ ney ya ku kara pirieged rogon e gapas nge pagan’ ko ngiyal’ ney. Ni bod rogon ni yog fare psalmist ni gaar: “U fithik’ e gapas ma l’agruw ni gu ra rin’ gu ra pageg nga but’ nga gu mol, mu gu mol ni bochan ni gur ni goo gur, O Jehovah, e kam teg kagu par u fithik’ e pagan’.”​—Psalm 4:8, NW

Rayog ni mu lemnag yugu bang ni manga ku rayog ni pi’ boch e tamilangan’ ni rayog ni nge pi’ e ayuw u rogon ni achignag e pi riya’ ni be yib ko health nge yafas rom ni bod rogon e Bible? Dariy baken e babyor ni ba’ gelngin ni bod e Bible, ma dariy baken e babyor ni rayog ni ayuwegem ngam pirieg e pagan’ ko ngiyal’ ney ko re fayleng ney nib sug ko riya’. Mang fan ni dabkum gaweg boch iyan murung’agen e re n’ey?

[Box/​Picture on page 6]

Ke Fel’ e Fithik’ i Dowey ma Ke Yog e Pagan’​—Ke Magar fare Bible

Ngan gu’ rogon ni ngan chuw ko magawon ni ma buch u nap’an e yafas ko girdi’, reb e ppin ni kab rugod ni fithingan e Janea ni ke mecham ngak e ma thow e marijuana, nge tamagow, nge cocaine, nge amphetamines, nge LSD, nge ku boch e falay ni kireb. Maku ma muun rrum nib elmerin. Rogon ni yog Jane, e ir nge figirngin e dariy e thilthil rorow. Ma par rorow iyan e kari gel e kireb nge gafgow riy. Mebi mada’ Jane nge Pi Mich rok Jehovah. Ma aram me tabab ni nge un ko pi muulung ko Kristiano ma be poy fare babyor ni Wulyang Ntagil’ e Damit nge fa ken nem e babyor ni ya gagen ni Awake!, miki pi’ ngak figirngin nga i poy boch. Ma aram ma yow l’agruw ma ra tababgow ko fol Bible ni yad e Pi Mich rok Jehovah. Ma nap’an ni ra nangew ma ra adagew e tin nib magan’ Jehovah ngay nib manigil, ma aram mar pagew ni dakura fekew ara ra fanayew fapi falay nib kireb nge muun rrum. Ere mang angin ni yib? “Bin nib biech e yafas romow e kebnag e falfalan’ nib gel ngomow,” boch e duw nga tomuren me yoloy Jane ni gaar, “Kar gu falfalan’ ngak Jehovah nga gelngin e klin ni ma tay e thin rok nge fan e ke puf rogomow ma ke fel’ rogon e par ko yafas romow.”

Fal’ngin e yul’yul’ ko chongin e maruwel e rib fel’ rogon ni kan dag ko n’en ni rin’ Kurt, ni maruwel rok e muun ngay rogon ni ayuweg e computer. Ere t’uf boch e tatalin e maruwel nib biech, ma aram me pag e bos rok Kurt gafal’ngin ngak e gaf nem e maruwel ni nge guy e gini nge fek riy nib fel’ puluwon. Meni pirieg Kurt be’, ni ma pi’ e miti talin e maruwel nem nib fel’ puluwon ma aram ma ra bow ra nonow nge yan i taareban’row nga reb e puluwon. Machane, e cha’ ni tayol rok e ani nge pi’ e chugum e oloboch ko n’en ni ke taareban’uy ngay u puluwon fapi chugum, me ni aw ni gonapan $40,000 (U.S.) e dola ko salpiy ni meriken e mul ko fare puluwon ni ke taareban’iy ngay. Me ni pirieg Kurt fare oloboch, me dengwanag fare kompani ma fare ga’ e gaar, u lan 25-e duw ko maruwel rok, ma dawori guy reb e yul’yul’ ni aray rogon. Me yog Kurt ni rogon e lem ni ma tay e ke t’ar e Bible ke tay ko ginem. Ere angin e biney nib e fa cha’ ni ir e be gagiyegnag fare kampani e ning 300 ken fare babyor ni Awake! ni bay murung’agen e yul’yul’ riy ko maruwel ni bochan e nge yog ni pi’ ngak chon e maruwel rok. Me Kurt, e gelingin e yul’yul’ rok mini tolangnag ko maruwel.

[Footnote]

[Picture on page 7]

“I Gag, Jehovah, Gag e Got romed, ni Ir e be Fil ngomed rogon ni nge fel’ rogomed.”​—ISAIAH 48:17