Fel’ Rogon E Rayog Ni Nge Falfalan’nagem Fa?
Manang Solomon ni Pilung puluwon e salpiy. Ya i yoloy ni gaar: “Flowa e ra n’igin ni nge falfalan’ girdien e maruwel, ma wain e ma falfalan’nag e yafos; machane salpiy e ra n’igin ni nge yib angin u urngin ban’en.” (Eklesiastes 10:19) Ra falfalan’um ni ngam abichgad e pi tafager rom u taabang, machane ra nge yog e flowa ara wain, ma ba t’uf e salpiy rom. Bochan ni ba t’uf e salpiy ni nge yog e chugum ngak be’, ma aram rogon ni “ra n’igin ni nge yib angin u urngin ban’en.”
YUGU ARAM rogon ni rib fel’ rogon Solomon, machane manang ni salpiy e bay e gin ni ra mus riy. Ya i nang ni chogow e dabi pow’iy iyan ko falfalan’. Ya be gaar: “Be’ nib t’uf e silver rok e dabi par nib falfalan’ ko silber, maku aram rogon be’ nib t’uf ni nge par nib fel’ rogon.”—Eklesiastes 5:10.
Faan mang e ke yoor e salpiy rok be’ nib fel’ rogon. Yog Solomon ni gaar: “Faanra yoor e tin nib fel’, ma ra yoor e girdi’ ni ra kay e pi n’en nem.” (Eklesiastes 5:11) Faanra yoor e “tin nib fel’,” ara chugum rok, ma ba t’uf boor e girdi’ ni nge ayuweg e chugum. Ba t’uf ni ngan pi’ puluwon e girdi’ ni bod—e girdi’ ni ma fl’eg e tin ni ke kireb, girdi’ ni ma ayuweg e binaw, piin ni tapigpig, piin ni matanag, nge yugu boch e girdi’. Ma aram ma ba t’uf boch e salpiy.
Fel’ rogon e ba m’ag ko falfalan’ rok e girdi’. Xenophon ni ir e historian nu Greece, ni immoy u nap’an e bin aningeg i chibog B.C.E. e ke yoloy e thin u morngaagen reb e pumoon nib gafgow ni ke mang be’ nib fel’ rogon:
“Mang fan ni ga be lemnag . . . ni faanra yoor e chugum rom, ma ra falfalan’ e yafos rom?” Me gaar: “Da mu nang, gathi kab gel e falfalan’ rog ni nggu way ban’en mu gu unum ban’en mu gu mol e chiney ko ngiyal’ ni ka gub gafgow. Ke mus e n’en ni ke yoor rog e ke yoor e n’en nib mil fan ngog ni nggu ayuweg, mu gu pi’ ngak e girdi’, ma bay e magawon rog ni nggu ayuweg e tin ndariy rog kafram. Chiney ma boor e girdi’ ni yad be sap ngog ni nggu pi’ e ggan ngorad, ma boor e girdi’ e baadag e garbod, ma boor e girdi’ e baadag e mad, ma boch e ba t’uf e togta rorad; ma ke yib be’ me yog e yat u morngaagen e saf ni ke cham e wolf ngak, ara reb e garbaw ni ke yim’ ni bochan ni ke mul u taban e rech, ara ra yog morngaagen mit e liliy ni ke af ngak e pi garbaw rok. Ere be m’ug ngog . . . ni kab boor e magawon rog e chiney ni bay boor ban’en rog ko bin baaram e ngiyal’ ni buchuw ban’en rog.”
Maku boor e girdi’ e ma nameg ni nge fel’ rogorad ya ke gel ngorad e n’en ni weliy Jesus Kristus morngaagen u “chogowen e fel’ rogon.” (Matthew 13:22) Kan bannagrad ko fel’ rogon ni yad be gay ya dabkur pirieged e falfalan’ ni yad be lemnag nra yib ngorad. Yad be lemnag nra rin’ e fel’ rogon e pi n’en nde rin’ e gafgow. Ere yad be athamgil ni nge fel’ rogorad iyan.
Chogowen e Salpiy E Dabi Pow’iy Iyan ko Falfalan’
Faanra be’ ni boor ban’en rok e ra lemnag morngaagen e tin ni bay rok ma rayog ni nge kirebnag e mol rok. I yoloy Solomon ni gaar: “Ba athibthib e mol rok be’ ni be pigpig, ndemtrug ni buchuw ara boor ban’en ni nge kay; machane pi n’en ni boor rok be’ e dabi pag ni nge mol.”—Eklesiastes 5:12.
Faanra ke pag rogon ni nge magafan’ be’ ni ra mul boor ban’en rok u pa’ ma gathi ke mus ni mol e ba l’ag ngay. I yoloy Solomon u morngaagen be’ nib siin ni gaar: “Gubin e rran ma ma abich u fithik’ e lumor, ni be magafan’ ngay, ma ra yib e m’ar ngak me par ni be k’aring e damumuw rok.” (Eklesiastes 5:17) Dabi falfalan’ ko par nib fel’ rogon, ya be ‘magafan’ ngay,’ ma dabun ni nge pi’ e salpiy rok ni nge chuw’iy e ggan. Lem ni aram rogon e rayog ni nge k’aring e m’ar ngak. Ma m’ar e ra yoornag e magafan’ rok be’ nib siin, ya be magawonnag laniyan’ ni nge yoor e salpiy rok.
Sana pi n’ey e be puguran ngom e pi n’en ni ke yoloy apostal Paul ni gaar: “Piin ni yad baadag ni nge yoor e salpiy rorad e yad ma pagrad ngak e pi n’en ni ma pingeg e girdi’ nge denen, mi yad aw ko wup ko ar’ar ni aram e yibe ar’arnag e tin ndariy fan nge tin nra kirebnigey, ni ir e ma girngiy e girdi’ ko tagan’ mi yad malog. Ya chogowen e salpiy e ir lik’ngin urngin mit e kireb. Boch e girdi’ e ri yad baadag ni nge yog ngorad ni aram tapgin ma kar mal’afgad u rogon ni nge mich Kristus u wan’rad, ma ke m’ingan’rad ke yib e kireban’ ni pire’ ngorad.” (1 Timothy 6:9, 10) Nap’an nra nameg e girdi’ ni nge yoor e salpiy rorad ma yad ma ban, ara lifith lugunrad, ara moro’ro’, ara pi’rad ni chuway, fa mus ni ngar lied be’ nge yim’. Wenegan riy e ra par nib gafgow u laniyan’, dowef, nge fan ko tirok Got ban’en ya ke guy rogon ni nge yog boor e salpiy ngak. Aram rogon ni nge yog e falfalan’ fa? Danga’ ya ri gathi aram rogon!
Ngad Falfalan’gad ko Pi N’en ni Bay Rodad
I yog Solomon boch e thin u morngaagen e kanawo’ ni ngan lemnag e fel’ rogon. Ya be gaar: “Bod rogon be’ ni ke gargeleg e chitiningin, ni dariy e mad u daken, ma ku aram rogon ni ra yan; ma dariy ban’en nrayog ni nge fek ko maruwel ni ke tay, ndabiyog ni nge fek u pa’. Mu sap! Ban’en ni bin th’abi fel’ ni kug guy e ba fel’ yaan ma aram e susun ni nge abich nge un ko garbod me guy angin e maruwel ni ke tay u tan e yal’ ko pi rran ni be par nib fos ni ke pi’ e bin riyul’ e Got ngak, ya aram puluwon.”—Eklesiastes 5:15, 18.
Pi thin ney e be dag ni falfalan’ rodad e dabi tor nga rogon ni ngad athamgilgad ni nge yog e salpiy ni boor ngodad ko ba ngiyal’ ni sana dabki yib. Kab fel’ ni ngad falfalan’gad ko maruwel ni gad be tay. Yog apostal Paul boch e thin ni aram rogon ko ngiyal’ ni ke yoloy e thin ngak Timothy, ni gaar: “Mang e n’en ni kad feked i yib ko biney e tamilang? Dariy! Ere mang e rayog ni ngad feked nge un ngodad ko ngiyal’ ni ngad chuwgad ko biney e tamilang? Dariy! Ere faanra bay e ggan rodad nge mad ni nga don’ed, ma susun e ke gaman e tin ni nge yog ngodad.”—1 Timothy 6:7, 8; mu taarebnag ko Luke 12:16-21.
Rogon ni Nge Falfalan’uy
I par Solomon ni bay boor ban’en rok ma bay e gonop rok Got rok. Machane ke puthuy e falfalan’ ko gonop, ma gathi salpiy. Ya i gaar: “Ba felan’ e en ni ke yog e gonop ngak, ya ke yib e tamilangan’ ngak. Ya fel’ ni ma yib riy e boor ko fel’ ni ma yib ko silber; baga’fan ngom ko gol. Gonop e ka baga’fan ko n’en nib t’uf ma ba tolang puluwon ni yima nunuw ngay; dariy ban’en ni ga baadag nrayog ni ngam puluwnag ngay. Gonop e ra n’uwnag nap’am ko biney e tamilang, ma ra yognag ngom e fel’ rogon nge ta’fan. Gonop e ra i tayem ni gab falfalan’ ko biney e tamilang, mi i pow’iyem riy ndariy ban’en nra buch rom. Piin ni ra ur pired ni yad ba gonop e yad ba falfalan’, ya gonop e ra pi’ e yafos ngorad ni bod rogon ba ke gek’iy ni yugu be k’uf.”—Proverbs 3:13-18.
Mang fan ni kab fel’ e gonop ko salpiy? I yoloy Solomon ni gaar: “Gonop e ra ayuwegem ni bod rogon ni ma ayuwegem e salpiy; machane kab fel’ e tamilangan’ ya gonop e ra ayuweg e masta ni nge par nib fos.” (Eklesiastes 7:12) Yugu aram rogon ni salpiy e ra ayuweg e masta, ya rayog rok ni nge chuw’iy e n’en nib t’uf rok, machane gonop e ra ayuweg ni nge dabi rin’ ban’en ni bay e riya’ riy me mul e pogofan rok. Gathi ke mus e bin riyul’ e gonop e ra ayuweg ni nge siyeg nge yim’ nib pay, machane bochan ni madgun Got nib l’ag ngay ma ra pow’iy iyan ko yafos ni dariy n’umngin nap’an.
Mang fan ni gonop rok Got e ra pow’iy iyan ko falfalan’? Ya bin riyul’ e falfalan’ e ke mus nra yib rok Jehovah Got. Pi n’en ni buch kafram e be micheg ni ke mus nra yog e bin riyul’ e falfalan’ rok e Ani Th’abi Tolang ngak be’ ni faanra fol rok. Ra nge par nib fel’ u wan’ Got ma ra yog ni nge falfalan’ iyan. (Matthew 5:3-10) Faan gad ra fol ko pi n’en ni kad filed u Bible, ma ra gel e “gonop ni yib u tharmiy” u wan’dad. (James 3:17) Fel’ rogon e dabiyog ni nge pi’ e falfalan’ ngodad ni bod e falfalan’ nra yibnag e gonop ngodad.
[Sasing ko page 4, 5]
Manang Solomon ni Pilung e n’en nra n’igin ni nge falfalan’ be’. Me gur, ga manang?