Pi Fon Ko Teliw​—Lik’ingrad Kakrom

“Pi fon e reb e kanawo’ ni ma chagiydad nga felngin nge feni thothup Got nge pi Thothup Rok.”​—GREEK ORTHODOX ARCHDIOCESE OF AUSTRALIA

RO RRAN n’ey nib gawel ko August, be mat e yal’ nib gel nga daken e tawo’ nsimen ni yan nga lang nga ba monastery ko fare “Chitiningin Got ni Th’abi Thothup,” u daken fare donguch ni Tínos, u lan fagi day ni Aegean. Re gawel nib gel nem ni yibe yik’ riy e der warnag e lem ni ke turguy boor ko 25,000 e girdi’ ko Orthodox nib gel e michan’ rorad ni yad ma milekag ko yungi n’en nib thothup ni yad be safog i yan ni yad be guy rogon ni ngar tawgad ko fare fon ni kan nunuw nunuwnag ni yaan e chitingin Jesus.

Reb e buliyel, nib mugutgut, ni rib gagiyel ni dabki bung ko amith ma be m’ug u owchen ni ri be athamgil, be gararaw nga bugun ni be yib e racha’ riy ni boor. De palog rok nga orel, ma ba’ ba pillibthir ni ppin ni kari aw parowon ni ke yib u baley e re nam nem ni ri be athamgiliy i wuf ay. Ma reb e pumoon ni dawori pillibthir e be gurgur ni ke luk ko athuw ma be athamgil be guy rogon ni nge yan u fithik’ fapi girdi’ ni yad be chachafin ma yad be mathrub. N’en ni yad be nameg e ngar farayed fare fon Maria ma ra parawgad nga but u p’eowchen.

Pi girdi’ ney ni aray feni gel e michan’ rorad e dariy e maruwar riy ni ri yad ba yul’yul’ ko lem rorad ni yad be finey ni ngar liyorgad ku Got. Machane uw oren i yad, e be nang ni re yul’yul’ ko michan’ ko pi fon nem e yira pirieg ni ku un rin’ ni bokum e mfen u m’on ko Kristiano?

Fon ni Garer

Rogon e Orthodox, e fon e bay u gubin yang. U lan e pi naun ni galesiya, e fon ni yaan Jesus, nge Maria, nge yaan boch e “pi thothup” ba’ ni be par ko yungin baga’ fan. Piin nib michan’rad e baga’ ni yad ma ta’ fan e pi fon ney ni yad ma faray, ma yad ma athath ko incense, ma yad ma abuweg e kendel. Ku arrogon, nib chugur i urngin e tabinaw ko Orthodox ma bay bayang riy ni tagil’ e fon rorad, ni aram e gini yima pi’ e meybil riy. Baga’ ni ma yog e Kristiano ni Orthodox ni nap’an ni ra ur liyorgad nga reb e fon, ma yad be lemnag ni kar chuchugurgad ku Got. Boor i yad e ba mich u wan’ ni fon e ba sug ko garathia ma ba’ gelngin nib gel.

Pi cha’ nem ni kari mich u wan’rad e ba dake yad ra gin ngay ni yad ra nang ni Kristiano ko bin som’mon e chibog e de fel’ u wan’rad ni ngaun fanay e fon ko liyor. Fare ke babyor ni Byzantium e yog ni gaar: “Tin som’mon e Kristiano, e af ngorad ko Judaism e fanenikan ko ta’fan ko fon, yad ma sap nib kireb ngay ya dubrad e ta’fan nga yaan e girdi’ nib thothup.” Ma kare ke babyor nem e ba’ riy ni gaar: “Nap’an e bin lal e chibog i yib, ma fon ara liyos . . . e ri yoor ni garer i yan nga un fanay ko liyor ni boor e girdi’ nge liyor ni tataa be’.” Ere faanra de yib ko tin som’mon e Kristiano, me e re uw e yib e michan’ riy ko fon?

Lek Liki’ Ka’en

Be’ ni ma gay murung’agen ban’en ni Vitalij Ivanovich Petrenko e yoloy ni gaar: “Fare n’en ni yibe fanay e liyos nge rogon yalen e yib kakrom ni kakrom u m’on ko ngalan e Kristiano ni yib rok e ‘piin ni dar nanged e bin riyul’ e Got.’” Boor e piin ni yad ma yoloy e chep ni ke taareban’rad ngay, ni yad be yog ni lik’ingin e liyor ko fon e kan pirieg ko piyu raba’ i teliw ni kakrom u Babylon, ngu Egypt, nge yu Greece. Bod rogon ni, kakrom u Greece, e liyos ko teliw e liyos ni kan toy ko ren. Pi liyos ney e ma mich u wan’uy ni kan fal’eg ni ba’ gelngin Got rorad. Ma lemnag e girdi’ ni boch e pi liyos ney e dani fal’eg nga pa’ey ya i mul u tharmiy nga but’. Ra taw nga nap’an boch e madenom nib ga’, ma yima fek e pi liyos nem nga un lekag ni yibe liyeg fare mach, ma yibe pi’ e maligach ngorad. “Liyos ni yima liyor ngay e ma lemnag e piin nib yul’yul’ ni ir reb e got, ni yugu aram rogon ni yibe guy rogon . . . ni ngan nang ni bin ba Got e bathil nga yaan,” aray rogon ni yog Petrenko.

Uw rogon ni yib e tinem e lem nge ngongol nga lan e teliw ko Kristiano? Ka faanem nib ta gay murung’agen ban’en e pirieg ni, tin baaray e raay e duw nga tomuren e yam ni tay e pi apostal rok Kristus, ni rib ga’ nu Egypt, e “Michan’ ko pi Kristiano e pirieg e ‘michan’ nib maathukthuk ko piin dar nanged e bin riyul’ e Got’​—ni yib rok piyu Egypt, Greek, Jew, nge piin ni Oriental nge ngongol nge michan’ rok yu Roma nge michan’ ni un rin’ nib chagil ko ngongol nge michan’ ko pi Kristiano.” Ma angin ni yib, e pi “Kristiano ni yad ma yoloy yaan ban’en e ra feked ngar fanayed u reb e kanawo’ ni [kani athukuy e michan’ nib thilthil] mu ur folwokgad u boch e yaan ko teliw rok e piin dar nanged e bin riyul’ e Got, ni aram e kar sunmegeg reb e yaan ban’en nib biech ko Kristiano, ni yugu aram rogon ni ka dar klingad ma ka yad ba alit ko ngongolen e piin dar nanged e bin riyul’ e Got.”

De n’uw nap’an ma fon e ir e ke ga’ fan ko michan’ ni michan’ rok tataa be’ ara boor e girdi’. U lan fare ke babyor ni The Age of Faith, e Will Durant ni be’ ni ma yoloy e chep e weliy rogon e n’en ni buch ko re n’eney, ni gaar: “Nap’an ni yoor e pi thothup ni yibe liyor ngorad, ma aram miki t’uf reb e ban’en ni ngaun duguliyrad ma dab ni pagtilrad; mi ni fal’eg yaarad nge yaan Maria ni boor ni boor; ma n’en ni rin’ ngak Kristus e gathi kemus ni yaan ya ku arrogon e kuruth rok ni ki mang reb e ban’en ni kan ta’ fan​—nib gel, kari mich u wan’uy, ke mang bonod. Ban’en ni de riyul’ ni lem rok e girdi’ ni kar pingenged bogi n’en ni fen pi kakrom, ni sasing, nge liyos ke mang bogi n’en ni yibe ta’ fan; yibe paraw nga but’ ngaun siro’ ngorad, ma yibe faray, ma yibe abuweg e kendel ni fan ngorad ma yibe athathnagrad ko incense, ma yibe teeliyawnagrad ko floras, ma yibe gaweg e maangang ni nge yib u gelngirad. . . . Padrey nge tayugang ko Galesiya e yug yad be sul u daken nga u ra weliyed ni liyos e gathi got, ya kemus ni puguran; ma dariyfan u wan’ e girdi’ ko uw rogon.”

Chiney, ma boor e girdi’ ni be fanay e pi fon ko teliw e ku taareb rogon ni yad be yog ni liyos e kemus ni fan ko ta’ fan​—ma gathi fan ko liyor. Rayog ni nga rogned ni pi liyos ni baaram ni kan achey e ban’en nib fel’​—ni kab puluw ma kub ga’ fan—​ma ma ayuweg e liyor ni yima tay ngak Got. Sana ku aram rogon ni ga be lemnag. Machane n’en ni ngan fith e, Uw rogon u wan’ Got e re n’eney? Gur ri rayog ni ta’ fan nib gel ko fon e ra yan i taareb rogon ko yibe liyor ngay? Rayog ni ngongol ni aram rogon e be dag ni ba’ e riya’ iy nib mith?

[Box/Picture on page 4]

Mang e Fon?

Ba thil ko liyos ni boor e girdi’ ko Roman Catholic ni yad ma fanay ko liyor, fon l’agruw e fol riy ni n’umngin nge radan ni yaan Kristus, nge Maria, nge “pi thothup,” nge pi engel, nge girdi’ nge boch ban’en ni i buch ni ba’ u Bible, ara pi n’en i buch u chepin e Galesiya ko Orthodox. Baga’ ni, yima yoloy yaan nga daken bangi palang ni rayog ni ngaun mithmitheg.

Rogon ko Galesiya ko Orthodox, “Fon ni yaan e pi thothup, e fon ni de bod e fon ni yaan e yu girdi’.” Maku, e ri tay ni fon “ni ga ra guy ma gowa be ga i yan nga riyel”​—der achig i yan nga orel ara wuriyel. Baga’ ni “der ma m’ug fon ban’en riy, ara rogon min nang ko ba rran fa ba nep’.” Maku ma mich u wan’uy ni re gi palang nem nge maachow ni yaan e fon e rayog “ni ngeb Got i par ngay.”

[Picture on page 4]

Liyos ni yima fanay e yira lek kanawoen ma ra m’ug nib ko piin ni dar nanged e bin riyul’ e Got

[Picture Credit Line on page 3]

© AFP/CORBIS