Thin Rok Jehovah E Ba Fas

Boch E Thin U Genesis—II

KA NAP’AN e bin somm’on e girdi’ ni Adam nge mada’ ko ngiyal’ ni yim’ Joseph ni fak Jacob e ke gaman 2,369 e duw. Fa 10 ni somm’on e guruy nu Genesis nge 9 e verse ko bin 11 e guruy e bay riy e chep ni ka nap’an ni sum e girdi’ nge mada’ ko ngiyal’ ntoy e naun nib tolang nu Babel ma kan weliy e re thin ney ko biney e magazine ko pul ni January.a Machane bin ba aray e thin e ra weliy e tin ni ka bay e thin u Genesis ni bay riy morngaagen e pi n’en ni rin’ Got ni fan ngak Abraham, nge Isaac, nge Jacob nge Joseph.

KE MANG ABRAHAM E TAFAGER ROK GOT

(Genesis 11:10-23:20)

Gonapan 350 e duw u tomren e day ko Noah kan gargeleg be’ ni ba fel’ u wan’ Got ko tabinaw rok Shem ni fak Noah. Abram fithngan ma kan thilyeg min pining Abraham ngak. Me tay Got chilen ngak Abram ni nge chuw ko binaw rok nu Ur nu Chaldea me par u lan e tento ko fare binaw ni ke micheg Jehovah ngak ni nge pi’ ngak Abram nge piin ni owchen. Bochan e michan’ rok Abraham nge ku bochan e fol ni tay, min pining e “fager rok Jehovah” ngak.​—James 2:23.

Me gechignag Jehovah e piin nib kireb nu Sodom nge pi mach nib chugur ngay machane ke ayuweg e yafas rok Lot nge fagali rugod ni fak. Ke lebug e n’en ni ke micheg Got u nap’an nni gargeleg Isaac ni fak Abraham. In e duw nga tomren min skengnag e michan’ rok Abraham u nap’an ni yog Jehovah ngak ni nge ognag fak nge mang maligach. I fol Abraham machane reb e engel e i taleg ni nge dabi pi’ fak ni maligach. Dariy e maruwar riy ni bay e michan’ rok Abraham, min micheg ngak ni ra flaab urngin e nam ni bochan owchen Abraham. Me yim’ Sarah ni ppin rok Abraham mi ri gel e kireban’ rok.

Fulweg Ko Boch E Deer Ko Bible:

12:1-3​—Wuin ni ke tabab e n’en ni ke micheg Got ngak Abraham, ma uw n’umngin nap’an angin e n’en ni ke micheg Got? Fare m’ag ni ke micheg Jehovah ngak Abram ni “urngin e nam nu fayleng e bay i fel’ waathrad ni bocham” e ke tabab u nap’an ni th’ab Abram e lul’ nu Euphrates me yan nga Canaan. I th’ab fare lul’ ko Nisan 14 ko duw ni 1943 ko B.C.E.​—ni 430 e duw u m’on ni chuw piyu Israel u Egypt. (Exodus 12:2, 6, 7, 40, 41) Fare m’ag ni ke micheg Got ngak Abraham e “bayi par nib m’ag ni dabi m’ay.” Ma ra par e re m’ag nem nge mada’ ko ngiyal’ ni kan flaabnag urngin e tabinaw nu fayleng min thang urngin e pi toogor rok Got.​—Genesis 17:7; 1 Korinth 15:23-26.

15:13​—Wuin ni ke m’ay e gafgow rok pi fak Abram ni 400 e duw n’umngin nap’an? Ke tabab e re gafgow ney ko duw ni 1913 ko B.C.E. u nap’an ni ke pag Isaac ni fak Abraham e tathuth ni gonapan lal e duw rok ma Ishmael ni walagen ni 19 e duw rok e ke “galasuwnag” Isaac. (Genesis 21:8-14; Galatia 4:29) Me m’ay e re gafgow nem u nap’an nchuweg piyu Israel ni gathi ka yad e sib nu Egypt ko duw ni 1513 ko B.C.E.

16:2​—Bpuluw ni nge pi’ Sarai Hagar ni sib rok ni nge leay Abraham, fa? N’en ni rin’ Sarai e bpuluw ko yalen ko ngiyal’ i n’em​—ni reb e ppin ni dabiyog ni nge diyen e thingari pi’ reb e ppin ngak e pumoon rok ya nge yib fak ni owchen e pumoon rok. Fare ngongol ni nge yoor e ppin rok be’ e ke tabab ko tabinaw rok Cain. Munmun me mang yalen e girdi’ me un boch e girdi’ ni ma liyor ku Jehovah ngay. (Genesis 4:17-19; 16:1-3; 29:21-28) Machane de thilyeg Jehovah e motochiyel rok ni nge taareb e ppin ma taareb e pumoon u lan e mabgol. (Genesis 2:21, 22) Noah nge pi pagal ni fak ma ra bagayad ma taareb e ppin rok, min nog ngorad ni “ngam diyengad nge yoor pi fakmed ni fan e piin ni owchemed e nge mang yad e ra pired u gubin yang u daken e fayleng.” (Genesis 7:7; 9:1; 2 Peter 2:5) Miki yog Jesus Kristus ni taareb e pumoon nge ppin u lan e mabgol e aram e motochiyel.​—Matthew 19:4-8; 1 Timothy 3:2, 12.

19:8​—Gathi ba kireb ni nge ognag Lot fagali rugod ni fak ngak piyu Sodom? Rogon yalen piyu Orient e ke mil fan ngak be’ ni bay e milekag u tabinaw rok ni nge matanagiyrad, ma thingari matanagiyrad nge mada’ ko yam’. Aram e n’en ni rin’ Lot. Me yan nga wen ni dariy e marus rok me ning e mab u keru’ me non ngak e piin ni ke longobiy tafen ni goo ir. Nap’an ni ke ognag Lot fagali rugod ni fak ngorad ke nang Lot ni fagali milekag u tafen e yow e engel rok Got ma dabi siy ni ke lemnag ni rayog rok Got ni nge ayuweg fagali rugod ni fak ni bod rogon ni i ayuweg Sarah u Egypt ma Sarah e girdi’ rok Lot. (Genesis 12:17-20) Ma ke aw ni arrogon ya dariy ban’en ni buch rok Lot nge fagali fak.

19:30-38​—Ke fel’ u wan’ Jehovah ni ke chingaw Lot me par ko fagali rugod ni fak me fakay e bitir rorow, fa? De fel’ u wan’ Jehovah ni nge par be’ nge fak ara nge chingnag. (Leviticus 18:6, 7, 29; 1 Korinth 6:9, 10) Bin riyul’ riy e ke sonogor Lot ko ngongol rok piyu Sodom. (2 Peter 2:6-8) Ke n’igin fagali rugod ni fak Lot ni nge chingaw Lot, ere kar nangew ni dabi par Lot rorow ni faanra ke tamilangan’. Yad be par u lan reb e binaw ni gathi binaw rorad ere ke lemnag fagali rugod ni fak Lot ni ke mus e kanawo’ ni nge dabi m’ay e piin ni owchen Lot. Kan tay e re thin nem u lan e Bible ya ngan tamilangnag e tha’ rok piyu Moab (ya Moab e fak Lot) nge piyu Ammon (ya Benammi e fak Lot) nge pi fak Abraham ni piyu Israel.

Boch ban’en nrayog ni ngada filed riy:

13:8, 9. Kari fel’ e kanawo’ ni ke pi’ Abraham ngodad u rogon ni ngan pithig e magawon u thilin e girdi’! Dab da n’aged e thin nib fel’ u thilin e girdi’ ya nge fel’ rogodad ara nge yog e n’en ni gad ba adag ara bochan e ba tolangan’dad.

15:5, 6. ap’a n ni ke pilibthir Abraham ma dawori fakay e bitir, me non ngak Got u morngaagen. Me micheg Jehovah ban’en ngak. Mang wenegan? I “mich Jehovah u wan’ Abraham.” Faan gad ra meybil ngak Jehovah ngada weliyed e n’en ni bay u gumercha’dad ma ngada filed e pi n’en ni ke micheg Jehovah u lan e Bible ma ngada folgad rok, ma re gel e michan’ rodad.

15:16. I k’adan’ Jehovah u puluwon piyu Amorite (ara piyu Canaan) nde gechignagrad u lan aningeg e mfen. Mang fan? Bochan e ir ba Got ni ba gum’an’. I son nge mada’ ko ngiyal’ ni kari tamilang ni nge dab ra kalgadngan’rad. Ngada k’adedan’dad ni bod Jehovah.

18:23-33. Der ma thang Jehovah e piin nib mat’aw u taabang rok e piin nib kireb. Ma matanagiy e piin nib mat’aw.

19:16. I “chichigog Lot” ma thingari girngiy pi engel Lot nge chon e tabinaw rok ngar chuwgad u Sodom. Ngada tedan’dad ni gad be sonnag tomren e re m’ag nib kireb ney.

19:26. Rib balyang be’ ni nge dabi tayan’ ara nge sap nga keru’ ko pi n’en ni kada n’aged ko re fayleng ney!

BAY 12 E PAGAL NI FAK JACOB

(Genesis 24:1-36:43)

I yarmiy Abraham rogon ni nge mabgol Isaac nge Rebekah ni be’ ni ppin nib mich Jehovah u wan’. I gargeleg l’agruw e athlog ni Esau nge Jacob. Dariy fan u wan’ Esau mat’awen e nganni’ me pi’ nchuway’ ngak Jacob, me thum’ Isaac ngak Jacob. Me mil Jacob nga Paddan-aram me leay Leah nge Rachel me gafaliy e pi saf rok chitamangrow ni gonapan 20 e duw mfini fek chon e tabinaw rok me chuw. Bay 12 e pagal ni fak nge reb e ppin ni fak ni i fakay ko Leah nge Rachel nge l’agruw e sib rorow. Kar thalgow Jacob nge reb e engel min flaabnag me thil e ngochol rok kan pining Israel ngak.

Fulweg Ko Boch E Deer Ko Bible:

28:12, 13​—Mang e be yip’ fan fare lik’ay rok Jacob ni i lik’aynag “ba tawo’”? Re “tawo’” ney e sana ba tawo’ ni malang ni be yan u but’ nga lan e lang e be yip’ fan ni bay e thin u thilin e fayleng nge tharmiy. Pi engel ni be yan nga lang ara be yib nga but’ e ma tamilangnag ni ma pigpig e pi engel ngak Got nge pi girdi’ ni yad ba fel’ u wan’ Got.​—John 1:51.

30:14, 15​—Mang fan ni pag Rachel ni nge par e pumoon rok ngak yugu reb e ppin ni puluwon e woldug ni mandrakes? Kakrom ma waamngin e woldug ni mandrakes e un fanay ni falayen e amith ara falayen e galuf u bangi dowef. Ku yima lemnag ni bay gelngin waamngin ni nge ayuwegey nge adagey e pumoon ara ppin ara bay gelngin ni nge ayuwegey ngan diyen. (Song of Solomon 7:13) De tamilangnag e Bible ko mang fan ni i fek Rachel e mandrake ni puluwon e pumoon rok, machane sana i lemnag ni fapi mandrakes e ra ayuweg nge diyen me m’ay e tamra’ rok ni bochan e dabiyog ni nge diyen. Machane in e duw nga tomren me ayuweg Jehovah Rachel nge diyen.​—Genesis 30:22-24.

Boch Ban’en Nrayog Ni Ngada Filed Riy:

25:23. Bay gelngin Jehovah ni nge nang rarogon be’ ni dawor ni gargeleg ara nge nang u m’on riy e pi n’en ni ra rin’ faanem ma nge mel’eg e ani ra fanay ni nge rin’ e tin nib m’agan’ ngay. Machane der ma duguliy u m’on riy kanawoen e girdi’.​—Hosea 12:3; Romans 9:10-12.

25:32; 32:24-29. Kari tay Jacob fan e tin nib thothup ban’en ma ke m’ug ni aram rogon ya ke chuw’iy mat’awen e nganni’ me fathal rok reb e engel ni polo’ reb e nep’ ya nge yog e flaab ngak. Ke tay Jehovah ni nge mil fan boch ban’en nib thothup ngodad ni aram e thin nib fel’ u thildad Got nge ulung rok, ma ke pi’ e biyul, nge Bible nge Gil’ilungun ni gad be athapeg. Ngada boded Jacob ma ngada ted fan e pi n’en ney nib thothup ni ke pi’ Got ngodad.

34:1, 30. Ke sum e magawon me “dabuy e girdi’ ko binaw” Jacob ni bochan e ke m’ag Dinah e fager ngak e piin ni de t’uf Jehovah rorad. Ngada gonopgad u rogon e piin ni gad ra mel’eg ni nge mang e tafager rodad.

I FLAABNAG JEHOVAH JOSEPH U EGYPT

(Genesis 37:1-50:26)

Bochan e yad ba awan’ e ke pi’ e pi fak Jacob e walagrad ni Joseph nchuway’ nge mang e sib. U Egypt e kan kalbusnag Joseph ni bochan e ir be’ nib yul’yul’ ma de rus ni nge fol ko yalen ni tay Got. Munmun min fek u kalbus ni nge weliy fan e malik’ay rok Pharaoh, me yog ni be yip’ fan medlip i duw ni galwog me yib medlip i duw ni uyungol. Kan duguliy Joseph ni nge gagiyegnag e ggan u Egypt. Me yib pi walagen nga Egypt ngar gayed e ggan ni bochan fare uyungol. Kan chagiliy fare tabinaw nga taabang biyay mar pared u binaw nu Goshen ni bbinaw nib yang’ol. Nap’an ni be n’en ni nge yim’ Jacob me thum’ ngak pi fak me yog e n’en ni bay yib nga m’on riy me sum e athap ko boch e flaab ni bay yib ni in miriay e duw nga m’on. Min fek fare yam’ ni Jacob nga Canaan min k’eyag u rom. Me yim’ Joseph ni 110 e duw rok min tay e falay nga llidow ya nge dabi mel, mfin munmun min fek nga fare Binaw ni Kan Micheg.​—Exodus 13:19.

Fulweg Ko Boch E Deer Ko Bible:

43:32​—Mang fan ni ke sonogor piyu Egypt ni ngar uned ko piyu Hebrew ko abich? Sana arrogon ni bochan e teliw rok piyu Egypt ara bochan e yad be lemnag ni kab fel’ e nam rorad. Maku ma dabuy piyu Egypt e piin ni yad ma gafaliy e saf. (Genesis 46:34) Mang fan? Sana bochan e piin ni ma gafaliy e saf u Egypt e yad e pi milngay rok piyu Egypt. Ma sana ku bochan e ri buchuw e binaw nu Egypt nib yang’ol, ma dabuy piyu Egypt daken e piin ni yad ma fanay e binaw ni fan ko saf rorad.

44:5​—Rriyul’ ni i chib Joseph ko kap rok ya nge nang e n’en ni bayi yib i m’ug? Fare kap ni silver rok Joseph nge n’en nnog u morngaagen e bang ko ban ara liyab rok Joseph. Ma meybil Joseph ngak Jehovah u fithik’ e yul’yul’. De fanay fare kap ni nge chib ngay, ni bod rogon ni de iring Benjamin fare kap.

49:10​—Mang e be yip’ fan fare “sog ko pilung” nge fare “sog ko salthaw”? Fare sog ko pilung e be yip’ fan lungun fare pilung. Ma fare “sog ko salthaw” e ba ley i ren ni fen e ga’ ko salthaw ni be yip’ fan mat’awen ni nge yog e thin. Ere be yog Jacob ni ganong rok Judah e ra yog e thin ara bay lungun nge mada’ ko ngiyal’ nra yib Shiloh riy. Cha’ ney ni owchen Judah e ir Jesus Kristus, ma ke pi’ Jehovah gil’ilungun e tharmiy ngak. Bay lungun Kristus ma bay gelngin ni nge yog e thin.​—Psalm 2:8, 9; Isaiah 55:4; Daniel 7:13, 14.

Boch Ban’en Nrayog Ni Ngada Filed Riy:

38:26. Ba oloboch Judah u rogon e ngongol rok ngak Tamar ni ppin rok fak Judah ni ka fini yim’. Machane nap’an nnog ngak ni ir e diyennag Tamar, me yog Jacob ni kireb e rok. Ku arrogodad ni thingar da papeygad ni nga dogned ni kireb e rodad u nap’an ni gad ra oloboch.

39:9. Thin rok Joseph ngak e ppin rok Potiphar e ke dag ni taareb lanin’row Got u rogon e tin nib yalen ma nangan’ rok e bpuluw ko pi motochiyel rok Got. Ngada athamgilgad ya nge arrogon lanin’dad u nap’an ni nge yoor ban’en ni gad be fil ko machib nriyul’, fa?

41:14-16, 39, 40. Rayog rok Jehovah ni nge thilyeg rarogon e piin ni bay madgun Got u wan’rad. Nap’an ni ra yib e gafgow ngodad ma ngada pagedan’dad ngak Jehovah ma ngada yul’yul’gad ngak.

Ba Mudugil E Michan’ Rorad

Abraham, nge Isaac, nge Jacob, nge Joseph e ri yad e piin nib mich Got u wan’rad ma bay madgun Got u wan’rad. Fare chep u morngaagrad ni bay ko babyor ni Genesis e ma gelnag e michan’ rodad ma boor ban’en nrayog ni ngada filed riy.

Rayog ni nge fel’ rogom riy u nap’an ni ga ra bieg e Bible rom nrogon ni kan yarmiy ko fare Theocratic Ministry School. Fapi thin ni kada filed e ra ayuwegem ni nge riyul’ u wan’um fare thin ko Genesis.

[Footnote]

[Sasing ko page 28]

Ke flaabnag Jehovah Joseph

[Sasing ko page 28]

Bay e michan’ rok Abraham

[Sasing ko page 28]

Kan ayuweg e yafas rok Lot nge fagali rugod ni fak

[Sasing ko page 31]

I tay Jacob fan e tin nib thothup ban’en. Me gur?