Thin Rok Jehovah e Ba Fas

Tin Baga’ Fan ko fare Babyor ni Bin L’agruw e Kings

FARE babyor ko Bible ni bin L’agruw e Kings e tabab ko gini mus e bin Taareb e Kings riy. Ni murung’agen 29 i pilung​—12 e yib ko bin lel’uch e lungun nu Israel ma 17 e yib ko bin yimuch e lungun nu Judah. Bin L’agruw e Kings e ku be weliy e maruwel ko fapi profet ni Elijah, nge Elisha, nge Isaiah. Machane gathi ri rogon ngal’an ni buch e bin m’on nge migid nge migid, re babyor ney e ba muun ngay e pi n’en ni buch ko fa ngiyal’ nni gothey yu Samaria nge yu Jerusalem. Urngin e tin ba’ ko bin L’agruw e Kings e murung’agen 340 e duw​—ni tabab ko duw ni 920 B.C.E. nge i mus ko duw ni 580 B.C.E. ni ngiyal’ ni mu’nag fare profet Jeremiah i yoloy e re ke babyor ney.

Mang felngin e bin L’agruw e Kings ngodad? Mang e be fil ngodad u murung’agen Jehovah nge pi n’en ni ma rin’? Mang e rayog ni ngada filed ko pi n’en ni i rin’ fapi pilung, nge profet, nge ku boch e girdi’ ni ka nograd u lan fare ke babyor. Ngada guyed ko mang e rayog ni ngad filed ko bin L’agruw e Kings.

ELISHA NI YAN NGA LUWAN ELIJAH

(2 Kings 1:1-8:29)

Ahaziah ni Pilung nu Israel e gafgow ko amith ni bochan e mul nga but’ u tabinaw rok me m’ar. Me deeriy Elijah ni profet salpen mi nog ngak ni bayi yim’. Me yim’ Ahaziah, me mang pilung Jehoram ni walagen. Ma re ngiyal’ nem, e Jehoshapat e pilung nu Judah. Me Elijah e kan fek nga lang u fithik’ bang i ni feng ni yoko’, ma ani migid ngak ni Elisha, e ir e yib nga lon nge profet. Ma sagonapan 60 e duw nap’an ni ke machib, me fal’eg Elisha boor e maang’ang.

Nap’an nra togopuluw reb e pilung nu Moabite ngak yu Israel, me Jehoram nge Jehoshaphat, nge pilung nu Edom e yad ra yan ngar mahlgad ngak. Min pagrad ngar gelgad nib bochan e yul’yul’ rok Jehoshaphat. Me taaboch, me lemnag e pilung nu Syria ni nge daada’ yu Israel ma ke cham ngorad. Machane, me kirebnag Elisha fare liyeb. Mi ri damumuw fare pilung nu Syria me l’og e “os nge karro ko mahl nge salthaw ni boor” ni ngani yan ni kol Elisha. (2 Kings 6:14) Me fal’eg Elisha l’agruw e maang’ang nge fulweg fa piin nu Syria u fithik’ e gapas. Ngiyal’ nem, ma Pilung nu Syria Ben-hadad e longbiy yu Samaria nge cham ngorad. Biney e k’aring ba uyungol nib gel, machane i yog Elisha u m’on riy ni bayi m’ay.

Boch nga tomur riy, me yan Elisha nga Damascus. Ma ngiyal’ ney e ke m’ar Ben-hadad ni Pilung, me l’og Hazael ni nge fith ko ku ra gol ko m’ar rok fa. Me yog Elisha u m’on ni fare pilung e bay yim’ me Hazael e bayi yan nga luwan nge gagiyeg. Me bin migid e rran, me ning Hazael “bangi mad” ni monur nga pethngun fare pilung nge yim me mang pilung. (2 Kings 8:15) Ma yu Judah, e Jehoram ni fak Jehoshaphat e mang ni pilung, ngemu’ me yib fak ni Ahaziah nga luwan. Mu guy e kahol ni “Pilung nu Judah nge yu Israel.”

Fulweg ko Boch e Deer ko Bible:

2:9​—Mang fan ni ning Elisha ngak Elijah ‘l’agruw guruy u gelngin’? Ya ra nge maruweliy e maruwel ni ba profet ngak yu Israel, ma ra t’uf rok Elisha gelngin ni taareb rogon ko bin ke dag Elijah, ni aram e binem nge gelngin ni dabi rus. I nang Elisha e re n’ey, ma aram me ning l’agruw guruy u gelngin Elijah. I Elijah e mel’eg Elisha ni nge yib nga luwan ma ke mang taayuw rok ni ke nel’ e duw, e re ma changar Elisha ngak Elijah ni chitamangin ko tirok Got ban’en; me Elisha e bin som’mon e pagel ni fak Elijah ko tirok Got ban’en. (1 Kings 19:19-21; 2 Kings 2:12) Ere ri bod e bin riyul’ i fakey ni som’mon ni ma yog ngak l’agruw guruy ko tirok chitamangin ban’en, ma aram me ning Elisha ni nge yog ngak l’agruw guruy e tirok Got ban’en ni ba’ rok Elijah.

2:11​—Mang e “pi tharmiy” ni yan “Elijah ngay nga lang u fithik fagi nifeng ni yoko’” Pi n’en ney e gathi lan e lang ko palpalthib nib palog maku gathi gin tagil’ Got nge pi engel ni pi fak ni yad ma par riy. (Deuteronomy 4:19; Psalm 11:4; Matthew 6:9; 18:10) “Pi tharmiy” ni gin i yan Elijah ngay nga lang e yan nga lang nga fithik e nifeng nib liyeg e fayleng. (Psalm 78:26; Matthew 6:26) I yan nib machreg u fithik’ e nifeng nib liyeg e fayleng, fare karro e ba mudugil ni fek Elijah nge yannag nga bang u fayleng ngaki i par boch u rom. Riyul’, ya boch e duw nga tomuren, me yoloy Elijah bangi babyor nge pi’ ngak Jehoram, ni pilung nu Judah.​—2 Kronicles 21:1, 12-15.

5:15, 16​—Mang fan ni de fanay Elisha e taw’ath ni pi’ Naaman? I siyeg Elisha fare taw’ath ya manang ni fare maang’ang nni golnag Naaman e ni ngongliy nga gelngin Jehovah, gathi ir. Ri dabi lemnag ni ngan pi’ puluwon ngak ko ofis rok ni Got e mel’eg. Piin ni yad ma liyor ni riyul’ e chiney e darur lemniged ni nge yog ban’en ngorad ko maruwel rok Jehovah. Ri yad ma lemnag u gum’ircharad e fonow rok Jesus ni gaar: “Ke yog ngomed nda mpied puluwon, e re mpied ndab ni pi’ puluwon ngomed.”​—Matthew 10:8.

5:18, 19​—Gur be ning Naaman ni ngan n’ag fan e kireb rok ni bochan ni be un nga reb e ngongol ko teliw? Fare pilung nu Syria e ba mudugil ni ke pilibthir ma ke meewar e re thingari i pag ir ngak Naaman ni nge dabi thig. Nap’an ni ra siro’ fare pilung ni be tay fan Rimnon, maku aram e n’en ra rin’ Naaman. Me Naaman, e yug aram rogon, ma ba tamilang ni kemus ni yugu be lumel nga but’ ni kemus ni fan ni nge ayuweg fare pilung ma gathi be liyor. I deeriy Naaman Jehovah ni nge n’ag fan rok ni be rin’ e re maruwel ko am ney. Me mich u wan’ Elisha, e thin rok Naaman me gaar ngak: “Mman u fithik e gapas.”

Tin ni Gad Ra Fil Riy:

1:13, 14. Ra un fil ban’en ko pi n’en ni yibe guy muun i ngongol u fithik’ e sumunguy e rayog ni ayuweg e yafas.

2:2, 4, 6. Yugu aram rogon ni Elisha e ki i ayuweg Elijah ni sana nel’ e duw, ma i towasar ngak ni nge dabi digey. Ba ngongol ni rib fel’ ko yul’yul’ u fithik’ i gum’irchaey nge fager ni rib fel’!​—Proverbs 18:24.

2:23, 24. Fan ni uni og tharan Elisha e m’ug ni bochan ni be’ nib moon ni ba midoro’ ni ke chuw ko madan e maruwel rok Elijah. Fapi bitir e ra poyed Elisha ni be’ ni owchen Jehovah ma dubrad ni nge yib ko gin yad ba’ riy. Ma rogned ngak ni reb e nge “yan nga lang,” ni aram e, nge yan nga talang nga Bethel ni dabi tal fa ngan fek nga lang ni bod Elijah. Fapi bitir e ba mudugil ni yad be dag rogon e ngongol nib kireb ko pi gallabthir rorad. Ere rib ga’ fan ni pi gallabthir e ngar filed ngak pi fakrad ni ngaur ted fan e piin owchen Got!

3:14, 18, 24. Thin rok Jehovah e gubin ngiyal’ ni ma riyul’.

3:22. Raen e tamilang ni ma aw ko rran ni kakadbul e ma yib i m’ugnag ni fapi ran e racha’, ni sana bochan ni but’ u lan fapi won ni kafin ni ker e bay e but’ riy nib row. Jehovah e rayog ni nge mel’eg ni nge fanay e pi pow ni kamamo’ ni nge rin’ e tin nib m’agan’ ngay.

4:8-11. Be’ ni ppin nu Shunem e nang ni Elisha e “be’ nib moon rok Got nib thothup,” me gol ngak nge ayuweg. Ere gathi nga kuda rin’ed ni aram rogon ngak e piin nib yul’yul’ ni ma liyor ngak Jehovah?

5:3. Fachi buleyel nu Israel e bay e michan’ rok nga gelngin Got ni nge fal’eg e maang’ang. Ma ku der rus ni nge weliy murung’agen e michan’ rok. Ere gimed e piin ni fel’ yangaren gimed ma athamgil ni ngam gelniged e michan’ romed ko pi n’en ni ke micheg Got mi gimed gelnag gelngimed nge yog ni mu weliyed murung’agen e tin riyul’ ngak e pi sensey romed nge piin gimed nga skul?

5:9-19. Gathi n’en ni rin’ Naaman e dag ni be’ nib ufanthin e rayog ni fil e sobut’an’?​—1 Peter 5:5.

5:20-27. Ba gel e gafgow nra yib ni bochan ni yima ban! Yira lemnag gelngin e kireban’ nge gafgow ni ra yibnag e par nib l’agruw kanawoen ni yibe pigpig ku Jehovah maku yibe rin’ e tin kireb ma rayog ni ayuwegdad ngad pilo’gad ko binem e kanawo’.

ISRAEL NGE JUDAH NI KALBUSNAGRAD

(2 Kings 9:1-25:30)

Jehu e kan turguy ni nge pilung u Israel. Ma de taltal me gur nge yog ni ngan li’ e girdi’ rok Ahab. Jehu e ba salap ni ‘thang mit e liyor ngak Baal nge chuw u Israel.’ (2 Kings 10:28) Nap’an ni nang e chitiningin, Ahaziah, ni Athaliah, ni ke li’ Jehu fak, me sak’iy nge yan ni nge gothey e piin owchen e gagiyeg nu Judah nge yan nga luwan e ani pilung. (2 Kings 11:1) Kemus ni bochi pagel ni fak Ahaziah, e yog nni ayuweg ma tomuren nel’ e duw ni kuun mithag min dugliy ni nge pilung u Judah. Me fonownag Jehoiada ni prist, mi i par Jehoash ni be rin’ e tini mat’aw u pe’owchen Jehovah.

Tomuren Jehu, ma urngin e pilung ni gagiyeg u Israel e ur rin’ed e tin nib kireb u pe’owchen Jehovah. Elisha e yim’ ni rogon ni yima yim’ u nap’an tungin Jehu. Bin aningeg e pilung rok yu Judah nib migid ngak Jehoash e Ahaz, ma ‘de rin’ e n’en nib mat’aw u pe’owchen Jehovah.’ (2 Kings 16:1, 2) Machane, fak ni Hezekiah, e micheg ni ba pilung ni i ‘par nib chagil ngak Jehovah.’ (2 Kings 17:20; 18:6) U lan e duw ni 740 B.C.E., u nap’an ni Hezekiah e pilung nu Judah me Hoshea e be gagiyeg u Israel, ma Pilung nu Assyria ni Shalmaneser e ‘kol yu Samaria me fek yu Israel ni kalbus nga Assyria.’ (2 Kings 17:6) Tomur riy, mini fek e milekag i yib nga lan e binaw nu Israel, me sum e teliw ko Samaritan.

Fa medlip i pilung ni yib nga tomuren Hezekiah u Judah, ma kemus ni goo Josiah e i guy rogon ni nge chuweg e liyor ni googsur ko re nam nem. Me tomur riy, u lan e duw ni 607 B.C.E., me kol yu Babylon yu Jerusalem ‘min fek yu Judah ni kalbus mar chuwgad ko nam rorad.’​—2 Kings 25:21.

Fulweg ko Boch e Deer ko Bible:

13:20, 21​—Re maangang ney be gelnag e ta’ fan nga boch ban’en ni yima liyor ngay? Danga’. Bible e der dag ni yil rok Elisha e ku uni ta’ fan. Gelngin Got e ir e k’aring e biney e maang’ang nge buch, ni ku bod urngin e tin baaram e maang’ang ni i rin’ Elisha u nap’an ni kab fas.

15:1-6​—Mang fan ni gafgownag Jehovah (Uzziah) Azariah ko daraw? “Nap’an ni yigi gel [Uzziah], mi ri ufanthin, mi i ngongol ni ri daki yulyul’ nib togopuluw ngak Jehovah ni Got rok ma yib nga lan e tempel rok Jehovah ni nge urfiy e incense u daken e altar ko incense.” Ma nap’an ni ra “togopuluw e pi prist ngak Uzziah” min nog ngak ni “nge yan nga wen nge chuw ko gin ni yima liyor riy,” me damumuw ni rib gel nib togopuluw ngak fapi prist ma aram min k’aring nge daraw.​—2 Kronicles 26:16-20.

18:19-21, 25​—Ke fal’eg Hezekiah e thin ngak yu Egypt ni nge fel’ thilrad fa? Danga’. N’en ni yog Rabshakeh e googsur, ni ku arrogon e n’en ni yog ni keb ni ba “mat’awun ni ke pi’ Jehovah.” Hezekiah ni Pilung nib yul’yul’ e ri ma tor ni polo’ nga daken Jehovah.

Tin ni Gad Ra Fil Riy:

9:7, 26. Fare pufthin nib gel nib togopuluw ko tabinaw rok Ahab e dag ni liyor ni googsur nge puog rachaen e girdi’ nib fel’ e ri dabun Jehovah.

9:20. Murung’agen Jehu e ba muun ngay gelngin ni rib pasig, ara ba pey ni ma yan u karrow ni ma girngiy e os e ke pi’ e mich u feni pasig ni ma rin’ e maruwel rok. Ere gur rom yima nangem ni gur be’ nib gab pasig i wereg e machib ko Gil’ilungun?​—2 Timothy 4:2.

9:36, 37; 10:17; 13:18, 19, 25; 14:25; 19:20, 32-36; 20:16, 17; 24:13. Rayog ni nge pagan’dad ngay ni ‘thin ni ma yib u lungun Jehovah e urngin ni ma rin’ e tin nge rin’.’​—Isaiah 55:10, 11.

10:15. Ri bod rogon Jehonadab ni polo’ i gum’irchaen ni adag e pong ni ta’ Jehu ngak ni nge yan ngak nga lan e karrow ni ma girngiy e os, “fare ulung nib ga’” e ri yad baadag ni yad be ayuweg Jesus Kristus, bin chiney e Jehu, nge piin yad ni kan dugliyrad.​—Revelation 7:9.

10:30, 31. Yugu aram rogon ni murung’agen Jehu e gathi dariy thibngin, me dag Jehovah nib ga’ fan u wan’ urngin n’en ni rin’. Riyul’, ‘Ye Got e gathi de mat’aw ni nge pagtalin e maruwel rodad.’​—Hebrews 6:10.

13:14-19. Bochan ni Jehoash ni tungin Jehu e de pi’ ir ni polo’ ya kemus ni dalip yay ni toy fapi gan e gating nga but’, ma aram e de gaman rogon ni nge gel ngak yu Syria. Jehovah e be lemnag ni ngada rin’ed e maruwel rok ni ke yog ngodad u polo’ i gum’irchadad ngo fithik’ e pasig.

20:2-6. Jehovah e ma “rungaag e meybil.”​—Psalm 65:2.

24:3, 4. Bochan Manaseh ni ba buch e rok ko racha’ ni i puog “ma de fel’ u wan’ Jehovah ni nge n’ag fan e kireb” rok yu Judah. Got e ma ta’ fan rachaen e girdi’ nib manigil. Rayog ni pagan’dad ni Jehovah e ra fulweg taban rachaen e girdi’ nib fel’ ni aram e nge gothey e piin kar puoged.​—Psalm 37:9-11; 145:20.

Baga’ Fan Ngodad

Fare babyor ni bin L’agruw e Kings e be dag Jehovah ni ir e ma Lebuguy e pi n’en ni ke micheg. Kalbus nni tay ko fa gali Gil’ilungun, som’mon e yu Israel ngemu’ ma yu Judah e ri be gelnag i yog ngodad rogon fapi yiiy ko gechig ni kan yoloy nga lan e babyor ni Deuteronomy 28:15–29:28 e ra riyul’. Bin L’agruw e Kings e be weliy rogon Elisha ni ba profet ni rib pasig ko maruwel ni fan nga fithingan Jehovah nge bin riyul’ e liyor. Hezekiah nge Josiah e kan dag ni yow e pilung nib sumunguy ma yow ma ta’ fan e Motochiyel ku Got.

Nap’an ni gad ra fal’eg i lemnag e wok nge n’en ni i rin’ fapi pilung, nge profet, nge ku boch e girdi’ ni kan weliy murung’agen ko bin L’agruw e Kings, ma gathi gad ra fil boch ban’en nib ga’ fan ni ir e thingarda leked nge tin ni ngad pilo’gad riy? (Roma 15:4; 1 Korinth 10:11) Arrogon, “fare thin rok Got e ba fas ma ba gel gelngin.”​—Hebrews 4:12.

[Sasing ko page 28, 29]

Naaman e sumunguynag ir min golnag nga gelngin Jehovah

[Sasing ko page 28, 29]

Mang e buch rok Elijah u nap’an “ni yan nga lang u fithik’ fagi nifeng ni yoko’”?