Thin Rok Jehovah e Ba Fas

Tin Baga’ Fan ko fare Babyor ni Bin Som’mon e Kronicles

SAGONAPAN 77 e duw ni ke yan u nap’an ni ke sul piyu Israel u Babylon kar sulod ko binaw rorad. Fare tempel ni ke toy Zerubbabel ni Governor biyay e ke par ni 55 e duw. Bin th’abi ga’ i fan ni ke sul piyu Jew ko binaw rorad e ngar sulweged e bin riyul’ e liyor u Jerusalem nga rogon. Machane, girdi’ e gathi ri yad ba pasig ko liyor rorad ngak Jehovah. Ba t’uf ni ngan gurgur ngan pi’ e athamgil nga lanin’rad, ni ri ireray e n’en ni be yog fare babyor nu Bible ni Bin Som’mon e Kronicles.

Bin Som’mon e Kronicles e gathi kemus ni be weliy murung’agen e pi tabinaw, ya ku be weliy murung’agen boch ban’en ni buch u lan 40 e duw, ni ka nap’an e tayim ni ke yim’ Saul ni Pilung nge mada’ ko ngiyal’ ni yim’ David ni Pilung riy. Ke mich u wan’ e girdi’ ni Ezra ni prist e ir e ke yoloy e re ke babyor ney ko duw ni 460 B.C.E. Bin Som’mon e Kronicles e baga’ fan ngodad ya bochan ni be pi’ e tamilangan’ u murung’agen e liyor u lan fare tempel ma be weliy murung’agen e pi gallabthir rok fare Messiah. Thin ni bay riy e bang ko Thin rok Got ni kan thagthagnag, ni be gelnag e michan’ rodad ma be yoor nag e tamilangan’ rodad ko Bible.​—Hebrews 4:12.

BABYOR NIB GA’ FAN NI FITHINGAN E GIRDI’ E BAY RIY

(1 Kronicles 1:1–9:44)

Pi babyor ni yoloy Ezra me kunuy nga taabang ni murung’agen e pi tabinaw ko girdi’ e ba t’uf ni boch i fan e fa dalip i n’en ni aram e: ra mudugil lanin’uy ni kemus ni girdi’ ni bay mat’awrad e yad ra pigpig ni prist, ma ra ayuweg ni ngan nang e ganong ku be’, ma rayog ni ngan ayuweg babyoren fithingan e girdi’ ni pi ga’ rok fare Messiah nge mada’ ko ngiyal’ ni ra yib riy. Fare babyor e be weliy chepin e girdi’ ni piyu Jew nge ni mada’ ko fa bin som’mon e girdi’. Bay ragag e mfen ni tabab rok Adam nge mada’ ku Noah, maku reb e ragag e mfen me taw ngak Abraham. Tomren ni kan yoloy fithingan pi fak Ishmael, nge pi fak Keturah ni ku reb e ppin rok Abraham ara concubine, nge pi fak Esau ko re ke babyor nem me weliy murung’agen e pi ga’ rok fa 12 i pi fak Israel.​—1 Kronicles 2:1.

Kan weliy murung’agen e pi ga’ rok Judah nib fel’ rogon ya bochan ni be pi’ e tamilangan’ ko mini’ i yib David ni Pilung rok. Bay 14 e mfen ni tabab u nap’an Abraham nge mada’ ku David maku 14 e mfen me mada’ ko ngiyal’ ni kan fekrad nga Babylon. (1 Kronicles 1:27, 34; 2:1-15; 3:1-17; Matthew 1:17) Ere ke yoloy Ezra fithingan e pi ga’ ko fapi ganong ni ur moyed u ba’ ni ngek e Jordan, ma bin migid e kan weliy murung’agen e pi ga’ rok pi fak Levi. (1 Kronicles 5:1-24; 6:1) Ere ke weliy Ezra e tin baga’ fan u murung’agen boch e ganong u ngal ko Lul’ ni Jordan miki weliy nib tamilang murung’agen e tabinaw rok Benjamin. (1 Kronicles 8:1) Fithingan e girdi’ ni yad e som’mon ni ur pared u Jerusalem u tomren ni kar bad u Babylon ni kalbus e ku kan yoloy.​—1 Kronicles 9:1-16.

Fulweg ko Pi Deer ko Bible:

1:18​—Mini’ e Chitamangin Shela​—Cainan fa Arpachshad? (Luke 3:35, 36) Arpachshad e ir e chitamangin Shelah. (Genesis 10:24; 11:12) Sana ke yoloy Luke ko som’mon ni Shelah e ba pagel ni “fak Arpachshad ni Chaldean.” Machane piin ni ta yol babyor ara scribes ni yad e ra yoloyed nga paarad ko re ke babyor rok nem e taaboch riy ma sana ni oloboch riy ngan yoloy “Cainan” ma gathi “Chaldeans”. Faanra aram rogon, fare thin ni kakrom ma rayog ni ngan bieg ni, “fak Arpachshad ni Chaldean.” Ara rayog ni gali ngochol ney ni Cainan nge Arpachshad e taa be’. Thingar dab da paged talin ni fare bugithin ni “fak Cainan” e dariy u boch babyor ni manuscript.​—Luke 3:36, footnote.

2:15​—Gur, David e ir fa bin medlip i fak Jesse? Danga’. Jesse e meruk e bitir rok, me David e th’abi bitir. (1 Samuel 16:10, 11; 17:12) Ba tamilang ni bagayad i pi fak Jesse e ke yim’ ni dariy e bitir rok. Bochan ni cha’ ni fak nem e dariy e bitir rok e, ma aram ma de ta’ Ezra fithingan.

3:17​—Mang fan ni Luke 3:27 e weliy murung’agen Shealtiel ni fak Jeconiah me yog ni fak Neri? Jeconiah e ir chitamangin Shealtiel. Machane, dabisiy ni ke pi’ Neri fak ni ppin ngak Shealtiel nge mang leengin. Me yog Luke facha’ ni figirngin fak Neri ni ku fak ni bod rogon e n’en ni rin’ ngak Josef, ni i pining ni fak e chitamangin Maria, ni Heli.​—Luke 3:23.

3:17-19​—Uw rogon e tha’ u thilin Zerubbabel, Pedaiah, nge Shealtiel? Zerubabel e fak Pedaiah ni pumoon, ma Padaiah e walagen Shealtiel. Machane, yu ngiyal’ e ma pining e Bible fak Shealtiel ngak Zerubbabel. (Matthew 1:12; Luke 3:27) Aram rogon ya bochan ni yim’ Pedaiah me Shealtiel e ke ayuweg Zerubbabel. Ara rayog ni nge bochan ni ke yim’ Shealtiel ndariy e bitir rok, me leengiy Pedaiah leengin Shealtiel, ma Zerubbabel e bitir ni bin nganni rorow.​—Deuteronomy 25:5-10.

5:1, 2​—Mang e be yip’ fan ni nge yog mat’awon e en nganni ngak Josef? Be yip’ fan ni nge yog ngak Joseph e f’oth u boch ban’en ko tabinaw rorad ni nge gaman e l’agruw yay. (Deuteronomy 21:17) Ere ke mang chitamangin l’agruw e ganong​—ni ganong ni Ephraim nge Manasseh. Boch i pi fak Israel e ra bagayad ma ke mang chitamangin ri tataareb e ganong.

Tin ni Gad Ra Fil Riy:

1:1–9:44. Babyoren e tabinaw ko girdi’ ara genealogy e be micheg ni def ko fare yaram ni polo’ ko tin riyul’ e liyor e gathi kemus ni yat, ya ba riyul’.

4:9, 10. I fulweg Jehovah taban e meybil rok Jabez nrib gel ni nge ga’ e binaw rok u fithik’ e gapas ni nge yog ni par boch e girdi’ riy ni boor ni piin ni bay madgun Got u wan’rad. Maku arrogodad nib t’uf ni ngada yibilayed ni nge yoor e girdi’ ni ma liyor ko bin riyul’ e Got ni aram e gad be un ko maruwel ni ngan pingeg e girdi’ ngar manged gachalpen Jesus u fithik’ e pasig.

5:10, 18-22. U nap’an Saul ni Pilung, ma fapi ganong nu ngek ko Jordan e kar gelgad ngak piyu Hagrites ni yugu aram rogon ni pi ganong nem e yad boor ngorad ni l’agruw yay. Re n’em e bochan ni pi pumoon ko pi ganong nem ni darur ma rusgad ma kar pagedan’rad ngak Jehovah ma yad ma sap ngak ni nge ayuwegrad. Ngarda pagan’dad ngak Jehovah ni gad be un ko mahl ko tirok Got ngak e pi toogor ni kab boor ngodad.​—Efesus 6:10-17.

9:26, 27. Piyu Levite ni ga’ ko garog e kan pi’ ngorad e maruwel nrib ga’ fan. Kan pi’ ngorad e kiy ko garog ko gin’en u tempel nib thothup. Yima pagan’uy ngorad ni ngaur binged e pi garog u gubin e rran. Kan pag fan ngodad ni ngauda gayed e girdi’ u lan e binaw ni gad ma machib riy ma u da ayuweged yad ni ngar liyorgad ngak Jehovah. Gathi thingarda micheged ni gadad e girdi’ ni yima pagan’uy ngodad ni bod piyu Levite ni ga’ ko garog?

KE GAGIYEG DAVID NIB PILUNG

(1 Kronicles 10:1–29:30)

Kan tababnag fare chep ni be weliy murung’agen Saul ni Pilung nge dalip i fak ni pumoon ni kar m’ad u nap’an ni mahl ngak piyu Philistine u daken fare Burey ni Gilboa. David, ni fak Jesse, e kan ta’ ni nge mang pilung ko ganong rok Judah. Girdi’ u urngin e ganong e ka ranod nga Hebron mar ted David ni pilung nu Israel ni polo’. (1 Kronicles 11:1-3) De n’uw nap’an nga tomren, me kol yu Jerusalem. Tomur riy, me fek piyu Israel fare kiwaren e m’ag nga Jerusalem ni “yad be tolul u fithik’ e felfelan’ ma yad be thoy e yabul . . . mi yad chubeg e talin e musik ni bay e string riy nge harp.”​—1 Kronicles 15:28.

Ke yog David ni baadag ni nge toy e naun ni fan ko bin riyul’ e Got. Ke ta’ Jehovah e re taw’ath nem ni fan ngak Solomon, machane ke fal’eg e m’ag u thilrow David ni fan nga ba Gil’ilungun. Nap’an ni i cham David ngak e pi toogor rok piyu Israel, me gagiyegnag Jehovah ni nge gel ngak e pi toogor ni boor yay. Ke yim’ 70,000 e girdi’ ni bochan e matheeg girdi’ ni kan ta’ nib togopuluw ko motochiyel. Tomren ni ke yog e engel ngak David ni nge toy reb e altar ni fan ku Jehovah, me chuw’iy reb e binaw rok Ornan ni Jebusite. Me tabab ni nge “fal’eg rogon boor ban’en” ni fan ni ngan toy e naun rok Jehovah ni “rib fel’ yaan” u rom. (1 Kronicles 22:5) Ke yarmiy David boch e maruwel ni nge rin’ piyu Levi, ni kan weliy u roy ni kab tamilang ko thin u yu yang u Bible. Fare pilung nge girdi’ e kar pied e ayuw ni boor ni fan ko fare temple. Tomren 40 e duw ni ke gagiyeg David, me yim’ ni ke “felfelan’ ko pi rran rok, chugum nge flab; me [tabab] Solomon ni fak ni nge gagiyeg ni yan nga lon.”​—1 Kronicles 29:28.

Fulweg ko Pi Deer ko Bible:

11:11​—Mang fan ni oren e girdi’ ni kan li’ e 300 ma gathi 800 ni bod rogon ni yoloy ko 2 Samuel 23:8 ni ku be weliy e re n’ey? Lolugen dalip e girdi’ rok David ni darur rusgad e Jashobeam, ara Josheb-basshebeth. Maku l’agruw e girdi’ ni kub gel gelngirow e Eleazar nge Shammah. (2 Samuel 23:8-11) Fan nib thil e namba ni kan ta’ ko gali thin nu Bible ney e sana bochan ni thin riy e be weliy murung’agen boch ban’en nib thilthil ni rin’ taa be’.

11:20, 21​—Mang e liw rok Abishai ni bay rogon ko fa dalip e girdi’ rok David nib gel gelngirad? Abishai e gathi bagayad fa dalip e girdi’ ni tapigpig rok David nib gel gelngirad. Machane, rogon ni yog ko 2 Samuel 23:18, 19, e ir lolugen 30 i salthaw nib gel ma kab gilbuguwan ngorad. Tin ni ke rin’ Abishai e ba taareb rogon ko n’en ni rin’ fa dalip e girdi’ nib gel gelngirad ya bochan ni ke rin’ ban’en nib chuchugur rogon ko n’en ni rin’ Jashobeam.

12:8​—Uw rogon ma piyu Gad ni salthaw e owcherad e bod rogon “owchen e pi layon”? Pi girdi’ ney ni dar marus e ur moyed u tooben David ko binaw ni kan n’ag. Piyan lolugrad e ke n’un’uw. Bochan piyan lolugrad e ke gel e n’uw riy, ma kar boded yaan e layon.

13:5​—Be mang “fare lul’ nu Egypt”? Boch e girdi’ e kar lemnaged ni re thin nem e be weliy murung’agen ba pa’ ko fare Lul’ ni Nile. Machane, ri yi manang ni re n’em e be weliy murung’agen “fare loway nu Egypt ni boor e ran riy”​—ma mathil u yimuch ni ngal ko fare Binaw ni Kan Micheg.​—Numbers 34:2, 5; Genesis 15:18.

16:30​—Mang fan fare “amith nib gel” ni bochan Jehovah? Fare bugithin ni “amith” u roy e kan fanay ni be yip’ fan e madgun Jehovah nge ngan tay fan nib gel.

16:1, 37-40; 21:29, 30; 22:19​—Mang yaram ko liyor ni ka ba’ u Israel ko ngiyal’ ni kan fek fare Kiwaren e m’ag nga Jerusalem nge mada’ ko ngiyal’ ni kan toy fare tempel? Nap’an ni ke fek David fare Kiwaren e m’ag nga Jerusalem me tay nga lan fare tento ni ke fal’eg rogon, ke yoor e duw ni dan ta’ fare Kiwaren e m’ag u lan fare tabernacle. Tomren ni kan fek, me par fare Kiwaren e m’ag u lan e re tento nem u Jerusalem. Immoy u Gibeon fare tabernacle, ni ir e gin ni Zadok ni prist nib tolang nge pi walagen e u ra fal’eged e maligach riy nrogon ni yog e Motochiyel. Re yaram ney e ke ulul nge mada’ ko ngiyal’ ni kan mu’ i fal’eg fare tempel u Jerusalem. Nap’an ni kan mu’ u urngin ban’en ko fare tempel, min fek fare tabernacle u Gibeon nga Jerusalem, min tay fare Kiwaren e m’ag nga lan e tempel ko gin Th’abi Thothup.​—1 Kings 8:4, 6.

Tin ni Gad Ra Fil riy:

13:11. Dab da damumuwgad ma dogned e thin nib kireb ni murung’agen Jehovah ko ngiyal’ ni de yib angin e athamgil ni kad ted, ya thingar da nanged fan ma ngada guyed rogon ni ngad nanged ko mang i buch ma de yib angin. Dariy e maruwar riy, ni aram e n’en ni rin’ David. Ke fil ban’en nbochan e oloboch rok me tomur riy me yog ni nge fek fare Kiwaren e m’ag nga Jerusalem, ni ke fanay e bin nib fel’ e kanawo’.a

14:10, 13-16; 22:17-19. Thingar da chuchugurgad ngak Jehovah u daken e meybil ma ngada gayed e thin rok ni be powiyey u m’on ni ngad rin’ed ban’en ni ra rin’ ban’en ko michan’ rodad.

16:23-29. Liyor ku Jehovah e thingari m’on ko yafas rodad.

18:3. Jehovah e ma lebuguy e tin ni ke micheg. U daken David, e lebuguy e tin ni micheg ni nge pi’ fare binaw nu Kanaan ni polo’ ngak e piin owchen Abraham, ni tabab ko “fare lul’ nu Egypt nge mada’ ko fare lul’ nib ga’, ni aram fare lul’ ni Euphrates.”​—Genesis 15:18; 1 Kronicles 13:5.

21:13-15. I yog Jehovah ngak fare engel ni nge taleg fare gafgow nib gel ya ba pey ni ma kireban’ ko gafgow ni ma tay e girdi’ Rok. Tin riyul riy, e “ri ma dag e runguy nib gel.”b

22:5, 9; 29:3-5, 14-16. Yugu aram rogon ni da nog ngak David ni nge toy e tempel rok Jehovah, me dag ni ir be’ ni ri ma pi’ e ayuw. Mang fan? Ya manang ni urngin ban’en ni bay rok e ke yog ngak nbochan feni fel’ Jehovah. Lem ni aram rogon e susun ni nge k’aringdad ni ngad adaged ni ngada pied ban’en ngak e girdi’.

24:7-18. Fare yaram ni kan kieg fapi prist ni 24 e ulung ni David e ke tababnag e par nge mada’ ko ngiyal’ ni m’ug fare engel rok Jehovah ngak Zekariah, ni chitamangin John ni Tataufe, me yog ni bay ni gargelnag John. Bochan Zekariah e bang ko “ulung rok Abijah,” ma immoy u lan fare tempel ya ireram ngal’an ni nge pigpig. (Luke 1:5, 8, 9) Liyor nib riyul’ e ba peth ko chep nge girdi’​—gathi de riyul’—​ya riyul’. Boor e taw’ath nfaanra ngada folgad ko “fare tapigpig nib yul’yul’ mab gonop” u fithik’ e yul’yul’ nib peth ko liyor ku Jehovah ko ngiyal’ ney nrib yaram.​—Matthew 24:45.

Ngam pigpig ku Jehovah ni “Gab Felfelan’”

Bin som’mon e Kronicles e gathi kemus ni be weliy murung’agen e pi tabinaw ko girdi’. Ya ku be weliy e chep u murung’agen David ni fek fare kiwaren e m’ag nga Jerusalem, nge ngal’an ni ke gel ko pi mahl, nge ngiyal’ ni yibe fal’eg rogon ni ngan toy fare tempel, nge ngiyal’ ni yibe yarmiy e pi ulung ko prist ni piyu Levi ni fan ni ngar pigpiggad. Urngin ban’en ni ke weliy Ezra u lan e Bin Som’mon e Kronicles e dariy e maruwar riy ni ke fel’ rogon piyu Israel, ni be ayuwegrad ni ngar pasiggad biyay ko liyor ku Jehovah u lan fare tempel.

I dag David e ngongol nib fel’ ni i tay e liyor ku Jehovah nib m’on ko yafas rok! De guy rogon David ni nge yog ngak e taw’ath nib thil mab fel’, ya n’en ni ke rin’ e ke guy rogon ni nge rin’ e tin nib m’agan’ Got ngay. Yibe pi’ e athamgil nga lanin’dad ni ngauda folgad ko fonow rok ni ngan pigpig ku Jehovah “u polo’ i gum’irchadad ngu fithik’ e felfelan’.”​—1 Kronicles 28:9.

[Footnotes]

[Picture on page 28]

Adam

[Picture on page 28]

Seth

[Picture on page 28]

Enosh

[Picture on page 28]

Kenan

[Picture on page 28]

Mahalel

[Picture on page 28]

Jared

[Picture on page 28]

Enoch

[Picture on page 28]

Methuselah

[Picture on page 28]

Lamech

[Picture on page 28]

2970 B.C.E. min gargeleg NOAH

[Picture on page 28]

4026 B.C.E.

[Picture on page 28]

130 years

[Picture on page 28]

105

[Picture on page 28]

90

[Picture on page 28]

70

[Picture on page 28]

65

[Picture on page 28]

162

[Picture on page 28]

65

[Picture on page 28]

187

[Picture on page 28]

182

[Picture on page 28]

Pi mfen ni tabab rok Adam nge mada’ ku Noah (1,056 e duw)

[Picture on page 29]

Noah

[Picture on page 29]

Shem

[Picture on page 29]

Arpachshad

[Picture on page 29]

Shelah

[Picture on page 29]

Eber

[Picture on page 29]

Peleg

[Picture on page 29]

Reu

[Picture on page 29]

Serug

[Picture on page 29]

Nahor

[Picture on page 29]

Terah

[Picture on page 29]

2018 B.C.E.

Min gargeleg ABRAHAM

[Picture on page 29]

2970 B.C.E.

[Picture on page 29]

502 years

[Picture on page 29]

100

[Picture on page 29]

35

[Picture on page 29]

30

[Picture on page 29]

34

[Picture on page 29]

30

[Picture on page 29]

32

[Picture on page 29]

30

[Picture on page 29]

29

[Picture on page 29]

130

[Picture on page 29]

FARE RAN NI THAREY E FAYLENG 2370 B.C.E.

[Picture on page 29]

Pi mfen ni tabab rok Noah nge mada’ ku Abraham (952 e duw)

[Picture on page 30]

Abraham

[Picture on page 30]

Isak

[Picture on page 30]

Jakob

[Picture on page 30]

Judah

[Picture on page 30]

Perez

[Picture on page 30]

Hezron

[Picture on page 30]

Ram

[Picture on page 30]

Amminadab

[Picture on page 30]

Nahshon

[Picture on page 30]

Salmon

[Picture on page 30]

Boaz

[Picture on page 30]

Obed

[Picture on page 30]

Jesse

[Picture on page 30]

1107 B.C.E. Min gargeleg DAVID

[Picture on page 30]

2018 B.C.E.

[Picture on page 30]

100 e duw.

[Picture on page 30]

60

[Picture on page 30]

c.88

[Picture on page 30]

Nap’an Abraham nge mada’ ku David: 14 e mfen (911 e duw)