Pi N’en Nthingar Da Milgad Riy

‘Gimed e pi porchoyog nir mini’ e ke yog ngomed nrayog ni ngam milgad ko damumuw rok Got ni bay taw?’​—MATT. 3:7.

1. Mang boch ban’en u lan e Bible ni be weliy murung’agen boch e girdi’ nra milgad?

MANG e ma yib ngan’um u nap’an ni gara rung’ag fare bugithin ni “mil”? Dabisiy ni boch e girdi’ e yad ra lemnag yaan Josef nrib pichoay u nap’an ni kab pagel ni mil rok leengin Potifar. (Gen. 39:7-12) Ma boch e girdi’ e yad ra lemnag e pi Kristiano nra milgad ngar chuwgad u Jerusalem ko duw ni 66 C.E., mar folgad ko ginang ni pi’ Jesus ni gaar: “Faanra mu guyed yu Jerusalem ni ke longobiy yu raba’ i salthaw . . . ma aram e piin ni yad bay u lan yu Judea e thingar ra milgad nga daken e pi burey; ma piin ni yad bay u lan e binaw e thingar ra chuwgad riy.”​—Luke 21:20, 21.

2, 3. (a) Mang e n’en nri be yip’ fan e thin ni yog John ni Tataufe ngak fapi tayugang’ ko teliw? (b) Uw rogon ni gelnag Jesus fare ginang ni pi’ John?

² Fapi thin i er nga lang e be weliy murung’agen boch e girdi’ nra milgad ngar chuwgad ko binaw rorad. Ngiyal’ ney, mab chugur ni urngin e tin nriyul’ e Kristiano u ga’ngin yang e fayleng, e ba ga’ fan ni ngar milgad u boch ban’en ni be yip’ fan ban’en. John ni Ma Taufe e ba dake arrogon ni fanay fare bugithin ni “mil.” U fithik’ e piin ni ur bad ni ngar guyed John e pi tayugang’ ko teliw nu Jew ni ur lemnaged ndariy fan ni ngan kalngan’uy. Ur sapgad nga but’ ngak e yug girdi’ ni un taufenagrad ni aram e kar kalgadngan’rad ko denen rorad. De rus John, me gagiyelnag e ngongol nib sasalap ko pi tayugang’ nem ni gaar: ‘Gimed e pi porchoyog nir mini’ e ke yog ngomed nrayog ni ngam milgad ko damumuw rok Got ni bayi taw? Mu rin’ed e ngongol ni ir e nge dag ni kam piliyeged pangimed.’​—Matt. 3:7, 8.

³ John e gathi be weliy murung’agen e mil nriyul’. Ya be ginangrad u murung’agen e pufthin ni bay ntay ngorad, ni aram ba rran ko damumuw; ma aram me yog ko pi tayugang’ ko teliw nem nra ngar mageygad ndab ni gechignagrad u nap’an ere rran nem, mab t’uf ni ngar daged e ngongol ni be dag nriyul’ ni kar kalgadngan’rad. Boch nga tomur riy, ma de rus Jesus ni nge yip’ nga owchen e pi tayugang’ ko teliw nem​—e ngongol rorad ni kireb ni be dag ni fare Moonyan’ e chitamangirad. (John 8:44) I gelnag Jesus e ginang ni pi’ John, me piningrad ni “porchoyog” me fith ni gaar: ‘Uw rogon ni gimed be finey ni ngam milgad ko gechig ni bay ntay ngomed u Gehenna?’ (Matt. 23:33) Mang e yip’ Jesus fan u nap’an ni yog “Gehenna”?

4. Mang e i yip’ Jesus fan ko “Gehenna”?

⁴ Gehenna e bangi ban’en u wuru’ e yoror u Jerusalem ni yima urfiy e dow nge gamanman ni ke yim’ riy. I fanay Jesus fare bugithin ni Gehenna ni nge yip’ fan e yam’ ndariy n’umngin nap’an. Fare deer ni fith u murung’agen rogon ni ngan mil ngan chuw u Gehenna e be dag nre ulung i tayugang’ ko teliw nem e bay rogon ni ngan gotheyrad ndariy n’umngin nap’an.​—Matt. 5:22, 29.

5. Uw rogon ni be dag e chep nriyul’ fare ginang ni pi’ John nge Jesus?

⁵ I gel e denen ko pi tayugang’ rok piyu Jew u nap’an nra gafgowniged Jesus nge pi gachalpen. Tomur riy, me yib fare rran ko damumuw rok Got, nib bod ni yog John nge Jesus. Ere fare “damumuw rok Got ni bay taw” e fan nga taabang i ban’en, ni aram e Jerusalem nge Judea, ere rayog ni ngan mil ni gathi bin baaray e mil ni be yip’ fan ban’en. Yib i riyul’ murung’agen fare damumuw rok Got u nap’an ni gothey e salthaw nu Roma yu Jerusalem nge fare tempel riy ko duw ni 70 C.E. Re “gafgow” nem e ri kab gel ndariy reb e gafgow ni kaa yib bayay nga Jerusalem ntaareb rogon ngay. Boor e girdi’ nni li’rad ma boch i yad e ni fekrad ni kalbus. Re n’ey e be dag yaan reb e gafgow ni kab gel e ga’ riy ko biney ni bayi yib ko piin ni yad ma dake yad e Kristiano nge ku yurba’ e teliw.​—Matt. 24:21.

Damumuw rok Got ni Bayi Yib nib T’uf ni Ngan Mil Riy

6. Mang e tabab ni nge sum u lan e bin m’on e ulung ko Kristiano?

⁶ Boch ko tin nsom’on e Kristiano e ra chuwgad ko tin nriyul’ mar chelgad ngar togopuluwgad ngay ma boor e girdi’ ni folwok rorad. (Acts 20:29, 30) Nap’an ni kab fas e pi apostal rok Jesus ma yad e ur togopuluwgad ngaur ‘taleged’ e re n’ey, machane tomren nra m’ad, ma boor e pi Kristiano ni goo bogi ban’en ni sum. Ngiyal’ ney, e boor yurba’ e teliw ni yad ma yog ni yad e Kristiano, machane machib rorad e de puluw. I weliy e Bible u m’on riy murung’agen e pi tayugang’ ko teliw ni gathi Kristiano, ni weliy murung’agrad ni ‘faanem nib kireb’ nge ‘fak e mogothgoth’ ni Somol Jesus e bayi pag athon l’ugun . . . nge li’ ngem’ me kirebnag nga ramaen nib galgal ko ngiyal’ nra yib riy.’​—2 Thess. 2:3, 6-8.

7. Mang fan nib puluw ni nga nog ‘faanem nib kireb’ ngak e pi tayugang’ ko Kristiano ni Googsur?

⁷ Pi tayugang’ ko teliw ko Kristiano ni Googsur e yad ba kireb ya kar chafeged bokum milyon e girdi’ u daken e pi machib rorad, nge pi madnom ni yad be tay, nge ngongol rorad nde puluw ko Bible. Bod e pi tayugang’ ko teliw kakrom ni yog Jesus ni yad ba kireb, pi tapigpig ko ngiyal’ ney ni yad ba mang ngak fare ‘fak e mogothgoth’ e yad be sonnag e ngiyal’ ni yira gotheyrad ndariy e athap rorad ko fas ko yam’. (2 Thess. 1:6-9) Ere, mang e be sonnag e piin ni ke chafegrad e pi tayugang’ ko teliw ko Kristiano ni Googsur lanin’rad nga bayang? Ra ngan fulweg e re deer ney, ma ngad lemnaged boch ban’en ni buch u m’on nni gothey yu Jerusalem, ko duw ni 607 B.C.E.

“Mmilgad Ngam Chuwgad u Babylon”

8, 9. (a) Mang thin ko profet e yog Jeremiah ngak piyu Jew ni kan kalbusnagrad u Babylon? (b) Tomren ni ke longobiy yu Medes nge Persia yu Babylon, ma mang mil e rayog ni ngar ted?

⁸ I yog Jeremiah ni profet murung’agen e mogothgoth ni yira tay nga Babylon ni buch ko duw ni 607 B.C.E. I yog ni yira fek e girdi’ rok Got ni yad ba kalbus machane tomren “medlip i ragag e duw” ma yira sulweg fare mach nga rogon. (Jer. 29:4, 10) Bay bbugithin nib ga’ fan ni yog Jeremiah ni fan ngak piyu Jew ni kan kalbusnagrad u Babylon; ni aram e ngar pared ndabi kirebnagrad e pi ngongol ni be rin’ e pi yurba’ i teliw ni googsur ni bay u Babylon. Ya nap’an nra taw ko ngiyal’ ni ke yog Jehovah ma rayog ni ngar sulod nga Jerusalem ngar sulweged e bin nriyul’ e liyor nga rogon. I buch e re n’ey nde n’uw nap’an nga tomren ni longobiy yu Medes nge Persia yu Babylon ko duw ni 539 B.C.E. I ngongliy Cyrus ni Pilung nu Persia ba motochiyel ni nge sul piyu Jew ngar ngongliyed bayay e tempel rok Jehovah u Jerusalem.​—Ezra 1:1-4.

⁹ Boor ko 42,000 piyu Jew nra folgad ko re n’ey mar sulod. (Ezra 2:64-67) Bochan ni kar rin’ed e re n’ey, ma aram e kar lebuguyed fare motochiyel ni pi’ Jeremiah ni profet ngorad nrogon nib muun ngay ni ngar milgad ngar chuwgad nga ranod nga bayang. (Mu beeg e Jeremiah 51:6, 45, 50.) Bochan rarogorad ma de yog rok boch e girdi’ nu Jew ni ngar milekaggad nib n’uw wo’rad nga Jerusalem nge Judah. Piin nra mageygad u Babylon ni bod rogon Daniel ni ke pilibthir, e rayog ni nge yog e tow’ath rok Got ngorad, nfaan yad ra ayuweg e bin nriyul’ e liyor ni bay u Jerusalem ni aram e ngar pired ni yad ba dar ko tin ni googsur e liyor ni ma tay yu Babylon.

10. Ba miti mang “kireb” e be rin’ fare “Babylon nib Gilbuguwan”?

¹⁰ Ngiyal’ ney, e bokum bilyon e girdi’ ni yad be un ko pi yurba’ i teliw ni googsur ni sum u Babylon kakrom. (Gen. 11:6-9) Pi yurba’ i teliw nem e yad “fare Babylon nib Gilbuguwan, ni ir e chitiningin urngin e ppin ni yad ma chuway’ ngorad nge urngin e kireb nu fayleng.” (Rev. 17:5) Ke n’uw nap’an chepin e pi teliw ni googsur ni ur ayuweged girdien e pi am nu fayleng. Boch u Fithik’ urngin e “kireb” ni be rin’ u fayleng e pi mahl ni yibe tay ni bokum milyon e girdi’ ni yibe “li’rad” riy. (Rev. 18:24) Ku boch ban’en nib “kireb” e ba muun ngay ni ngan fal’eg e tin puwlag ko bitir nge ku boch e ngongol ko darngal nib kireb machane be pag e pi tayugang’ ko teliw yibe rin’ maku yad be un ngay. Rib tamilang ndabki n’uw nap’an ma bayi thang Jehovah Got e pi yurba’ i teliw ney ni googsur.​—Rev. 18:8.

11. Mang e ba milfan ko tin nriyul’ e Kristiano u m’on ni ngan gothey fare Babylon nib Gilbuguwan?

¹¹ Tin nriyul’ e Kristiano, ni yad manang e re n’ey, e bay ban’en nib milfan ngorad ni ngar ginanged girdien fare Babylon nib Gilbuguwan. Reb e kanawo’ ni yad be rin’ e re n’ey e aram e yad be wereg e Bible nge boch e babyor ni bay e thin ko Bible riy ni ke ngongliy “fare tapigpig nib yul’yul’ ma ba gonop,” ni ir e ke tay Jesus ni nge milfan ngorad ni ngar pied e ‘ggan ko tirok Got ban’en ko ngiyal’ ni yima pi’ riy.’ (Matt. 24:45) Nap’an nra dag e girdi’ ni yad baadag e thin ni yibe weliy ngorad ko Bible, ma yima yarmiy ni ngan ayuwegrad u daken e fol Bible. Yibe athapeg ni yad ra nang feni ga’ fan ni ngar ‘milgad ngar chuwgad u Babylon’ u m’on ni nge sowath.​—Rev. 18:4.

Mmil Ngam Chuw ko Meybil ko Liyos

12. Uw rogon u wan’ Got e meybil nga yaan ban’en nge liyos?

¹² Ku reb e ngongol nib kireb ni yima rin’ ko Babylon nib Gilbuguwan e aram e meybil nga yaan ban’en nge liyos. Be yog Got e “kireb” ngay nge “liyos nrib kireb.” (Deut. 29:17) Gubin e piin ni yad baadag ni ngar fel’gad u wan’ Got e thingar ra siyeged e meybil ko liyos, ya nge yog nra folgad ko n’en ni ke yog Got ni gaar: “I gag Jehovah. Dariy yug reb e kan ni taareb rogomow; dab gu pag e pi liyos nga nog e sorok ngorad ni aram e kan unegrad ngog.”​—Isa. 42:8, NW.

13. Ba miti mang meybil ko liyos nde gagiyel e ba t’uf ni ngad milgad riy?

¹³ Thin rok Got e ku be weliy murung’agen boch rarogon e meybil ko liyos nde gagiyel. Bod ni, yima yog e chogow ngay “meybil ko liyos.” (Col. 3:5) Chogow e be yip’ fan ni ngam ar’arnag ban’en nde milfan ngom, ni bod rogon e chugum ku be’. (Ex. 20:17) Fare engel ni yib i mang Satan ni Moonyan’ e chogownag e liw rok e En Nth’abi Tolang me adag ni ngan liyor ngak. (Luke 4:5-7) Re n’ey e k’aring ni nge togopuluw ngak Jehovah me waliy Efa nge chogownag ban’en ni ke yog Got ndabin rin’. Reb e kanawo’ ni ki un Adam riy ko meybil ko liyos e bochan e ke pag e ar’ar rok ko ppin rok nge ga’ fan u wan’ ko bin ni nge fol ko Chitamangin u tharmiy ni ma t’ufegey. Ere ba thil, ya gubin e piin ni yad baadag ni ngar milgad ko rran ko damumuw rok Got e thingari polo’ e pigpig rorad mar siyeged e pi chogow nem.

“Dab Mu Ngongliyed e Ngongol ko Darngal”

14-16. (a) Mang fan nib fel’ ni ngan folwok ko n’en ni rin’ Josef? (b) Mang e susun ni ngad rin’ed ni faanra yib e ar’ar ko ngongol ndarngal ngodad nde yalen? (c) Uw rogon nrayog ni nge dab da ngongliyed e ngongol ko darngal?

¹⁴ Mu beeg e 1 Korinth 6:18. Nap’an ni gay rogon leengin Potifar ni ngar pirew Josef, me mil Josef nge chuw rok. Rib fel’ e n’en ni ke rin’ nrayog ni nge folwok e piin Kristiano riy, ni piin ni muchugbil nge piin ni mabgol! Rib tamilang, ni pi n’en ni ki i buch u rogon e lem rok Got ko ngongol ndarngal e ir ke ngongliy rogon e nangan’ rok Josef. Faanra gad baadag ni ngad folgad ko fare motochiyel ni be yog ni ‘dab da ngongliyed e ngongol ko darngal,’ ma gad ra siyeg boch ban’en nrayog nra k’aringdad nge sum e ar’ar u lanin’dad ngak be’ ni gathi mabgol rodad. Ka nog ngodad ni ke lunguy: “Mu lied ngem’ e . . . ar’ar . . . ni be maruwel u fithik’ i dowmed, ni aram e darngal, nge puwlag, nge ar’ar nib kireb ni ma waliy e girdi’ ko denen, nge chogow (ya chogow e mmit e ta’ fan nge meybil ni yibe tay ngak e liyos ni ma meybil boch e girdi’ ngay). Bochan e pi n’ey ma aram e bay yib e damumuw rok Got nga daken e piin nder fol rok.”​—Kol. 3:5, 6.

¹⁵ Mu guy ni “bay yib e damumuw rok Got nga daken e piin nder fol rok.” Boor e girdi’ nu fayleng ni ma sum u lanin’rad boch e ar’ar ko ngongol ndarngal nde yalen. Ere, gad e Kristiano e ba t’uf ni ngad meybilgad ngad ninged e ayuw rok Got maku gad ning e kan ni thothup rok nge yog ndabi gagiyegnagdad e pi ar’ar ko ngongol ndarngal nde yalen. Tin kub muun ngay, e faan gad ra fil e Bible, ma gad un ko pi muulung ko Kristiano, maku gad un i machibnag fare thin nib fel’, ma ra ayuwegdad ni ngad ‘paged fare kan ni thothup nge mang ir e i gagiyegnag pangidad.’ Ma aram e rayog ni nge ‘dab darod nga ar’aren lanin’dad.’​—Gal. 5:16.

¹⁶ Arrogon, faanra ud guyed yaan e puwlag, ma aram e gathi gad be ‘pag fare kan ni thothup nge mang ir e i gagiyegnag pangidad.’ Ku arrogon, ni gubin e Kristiano mab t’uf ni ngar siyeged ndab ra beeged, ara ra yaliyed, ara ra motoyilgad nga boch ban’en nra k’aringey ni ngan ar’arnag e ngongol ndarngal. Ku arrogon, ni kub kireb ni nga i weliy e ‘girdi’ rok Got’ murung’agen e ngongol ndarngal u fithik’ e gosgos. (Efe. 5:3, 4) Ra aram rogon ma aram e gad be dag ngak e Chitamangidad ni ma t’ufegey ni gad baadag ni ngad mageygad nib fas u nap’an fare rran ko damumuw rok ma gad par u lan fare fayleng nib beech mab fel’.

Ngan Mil ko “Chogowen e Salpiy”

17, 18. Mang fan nthingar ni mil ko “chogowen e salpiy”?

¹⁷ U lan e gin nsom’on e babyor ni yoloy Paul nge yan ngak Timothy, e tamilangnag boch e motochiyel riy nthingari gagiyegnag e pi Kristiano ni yad be pigpig, ni bay boch i yad ni yad be lemnag e fel’ rogon ko chugum ni bochan e ba milfan boch e Kristiano ngorad. Boch i yad e sana kar gayed rogon ni ngar fanayed e tin nib thothup ban’en ni nge yog ban’en riy ngorad. I ginangey Paul u murung’agen e piin ni yad be “finey ni liyor ni yibe tay ngak Got e reb e kanawo’ ni nge yib e salpiy riy nib pire’.” Lik’ingin fare magawon e sana immoy ni “chogowen e salpiy,” ni ir e rayog ni nge magawonnag laniyan’ be’, ndemtrug ko ba flaab ara ba gafgow.​—1 Tim. 6:1, 2, 5, 9, 10.

¹⁸ Rayog ni ngam lemnag boch e girdi’ u lan e Bible ni ke kireb e tha’ u thilrad Got ni bochan “chogowen e salpiy” ara bochan e tin nde ga’ fan ban’en nrayog ni ngan chuw’iy ko salpiy? (Josh. 7:11, 21; 2 Ki. 5:20, 25-27) I gaar Paul ngak Timothy: “Gur be’ ni girdien Got, ere mpar u urel ko pi n’ey ni urngin ndab mu un ngay. Mu athamgiliy e tin nib mat’aw, nge tin nib fel’ u p’eowchen Got, ma ga par nib mich Got u wun’um, ma ba t’uf Got rom nge girdi’, mu um par ni gab k’adan’, ma gab sumunguy.” (1 Tim. 6:11) Piin ni yad baadag ni ngar mageygad nib fas ko rran ko damumuw rok Got e ba ga’ fan ni ngar folgad ko re thin ney.

“Mu Tiyem u Urel ko Tin Ma Ar’arnag e Piin ni Pagel”

19. Mang e ba t’uf rok gubin e fel’ yangaren?

¹⁹ Mu beeg e Proverbs 22:15. Tin ni balyang ban’en ni bay u laniyan’ be’ nib fel’ yangaren e rayog ni nge waliy nga bang nib kireb. Ban’en nrayog ni nge ayuweg nge gel ko re n’ey e aram e fonow ko Bible. Boor e Kristiano nib fel’ yangaren nde taareb e michan’ rorad e gallabthir rorad e yad ma fol ko pi kenggin e motochiyel ni bay u lan e Bible. Boch i yad e ma yib ngorad angin e fonow rok e piin ni kar ilalgad ko tirok Got u lan e ulung. Demtrug e en ke fonownagem nrogon nib puluw ko Bible, ma faanra mu fol riy, ma rayog ni yibnag e felfelan’ ngom e chiney nge boch nga m’on.​—Heb. 12:8-11.

20. Uw rogon ni nge pirieg e piin fel’ yangaren e ayuw ni ngar milgad ko pi ar’ar nib kireb?

²⁰ Mu beeg 2 Timothy 2:20-22. Boor e piin ndan fonownagrad mab fel’ rogorad ni kar awgad nga boch e kanawo’ nde fel’, ni bod rogon e lem ni ngan tagengingnag ban’en, nge chogow, nge ngongol ndarngal, nge chogowen e salpiy, nge ngan nameg e tin ni yibe ar’arnag. Pi n’ey e be dag e pi n’en ni ma “ar’arnag e piin ni pagel,” ni aram e pi n’en ni be fonownagdad e Bible ni ngad milgad riy. Ngan mil riy e be yip’ fan nreb e Kristiano nib fel’ yangaren e ra yororiy ir u boch ban’en nrayog ni kirebnag, ndemtrug e gin ni yib riy. N’en nra ayuwegey e fonow rok Got ni ngan nameg e pi fel’ngin Got nge ngan chag ngak e “piin ni yad ma wenig ngak Somol u fithik’ e lem nib machalbog ni nge ayuwegrad Somol.”

21. Mang e n’en nrib fel’ ni ke micheg Jesus Kristus u murung’agen e piin ni yad be lek ni bod e saf?

²¹ Demtrug ko kab fel’ yangarem fa danga’, ma faanra dab da motoyilgad ko piin ni yad be gay rogon ni ngar chafeged gad nga bang ma aram e be dag ni gad baadag ni ngan piningdad ni gad boch e piin ni be lek Jesus ni ‘gad be mil . . . u lungun faanem ndad nanged.’ (John 10:5) Machane, ra ngad milgad ko rran ko damumuw rok Got, maku bay boch ban’en nib t’uf ni ngad rin’ed ma gathi kemus ni ngad milgad ko tin nra kirebnigey. Thingar kud nameged boch e fel’ngin nib fel’. Bin migid e article e ra weliy medlip ko pi n’ey. Bay fan ni ngad yaliyed e pi n’ey ya ke micheg Jesus e pi thin ni baaray ni gaar: “Kug pi’ e yafos ni dariy n’umngin nap’an ngorad [saf rog] ni aram e dab kur m’ad; ma dariy be’ nrayog ni nge lagrad rog.”​—John 10:28.

Uw Rogon ni Ga Ra Fulweg?

• Mang ginang e pi’ Jesus ngak e pi tayugang’ ko teliw?

• Mang ban’en ni bay e riya’ riy ni be mada’nag bokum milyon e girdi’ e ngiyal’ ney?

• Ba miti mang meybil ko liyos nde gagiyel ni thingar da milgad riy?

[Pictures on pages 10, 11]

Mang e ma yib ngan’um u nap’an ni gara rung’ag fare bugithin ni “mil”?