Ba Ke Babyor ni Yib Rok Got

“Ya dariy bugithin ni yog e profet ni sum u laniyan’ be’, ya fare kan ni thothup rok Got e yib i ying ngak e girdi’ ngar weliyed e thin ni ke yib rok Got ngorad.”​—2 PETER 1:21.

1, 2. (a) Mang fan ni ke maruwaran’ boch e girdi’ ko bpuluw e Bible ko par ko ngiyal’ ney fa? (b) Mang dalip ban’en ni rayog ni ngad weliyed ni ma micheg ni Bible e yib rok Got fa?

BAY fan e Bible ko piin ni be par u thatharen e bin 21 e chibog? Boch e girdi’ e ma lemnag ndanga’. “Dariy be’ ni ra yog nib fel’ ni ngan fanay e babyor ko chemistry ni kan fl’eg ko duw ni 1924 ko skul ko ngiyal’ ney​—ka nap’an e ngiyal’ nem ma boor ban’en ni kan fil u morngaagen e chemistry,” aram e n’en ni yoloy Dr. Eli S. Chesen, u nap’an ni weliy ko mang fan ni daki m’ag e Bible ko ngiyal’ ney. Be m’ug riy nib puluw e re thin nem. Ya ka nap’an e ngiyal’ ko Bible ma boor ban’en ni fil e girdi’ u morngaagen e science, nge rogon laniyan’ e girdi’ nge rogon e ngongol ko girdi’. Ere ma lemnag boch e girdi’ ni gaar: ‘Uw rogon nrayog ko reb e babyor nkakrom ni dariy boch ban’en riy nde puluw ko science? Uw rogon nib puluw e thin riy ko par ko ngiyal’ ney?’

² Be pi’ e Bible e fulweg riy. U 2 Peter 1:21, ma be weliy e pi profet u lan e Bible ni “fare kan ni thothup rok Got e yib i ying ngak e girdi’ ngar weliyed e thin ni ke yib rok Got ngorad.” Ere be tamilangnag e Bible ni aram ba ke babyor ni yib rok Got. Machane uw rogon ni rayog ni ngad weliyed e re n’ey ngak yugu boch e girdi’ nge mich u wan’rad? Ngad lemnaged dalip ban’en ni be micheg ni Bible e Thin Rok Got: (1) Ba puluw ko science, (2) bay e fonow riy nib m’ag ko ngiyal’ ney, ma (3) bay e thin ko profet riy ni ke lebug, ma chepin e girdi’ e ma micheg.

Ba Ke Babyor nib Puluw ko Science

3. Mang fan ni dabi aw ni dabi puluw e Bible ko pi n’en ni yima pirieg ko science?

³ Fare Bible gathi aram ba ke babyor ni fan ko science. Machane aram ba ke babyor ko thin riyul’, ma ra par ni aram rogon ndariy n’umngin nap’an. (John 17:17) Dariy ban’en ni pirieg e science ni de puluw ko Bible. Nap’an ni be weliy e pi n’en nib l’ag ko science, ma der weliy e thin nib sor fan ko lem ko science nkakrom ni bogi yat. Bin riyul’ riy e be weliy boch e thin ni rib puluw ko science maku ba togopuluw ko lem ko girdi’ e ngiyal’ nem. Susun, ba puluw e Bible nge science ko tin ni ma sor fan ko tafalay.

4, 5. (a) Mang e de nang fan e pi togta nkakrom u morngaagen e m’ar nge baiking? (b) Mang fan ni ke nang Moses u morngaagen e tafalay ko pi togta nu Egypt?

⁴ Pi togta nkakrom e dar nanged fan ko uw rogon ni ma wer e m’ar iyan, ma dar nanged nib ga’ fan ni ngan par nib klin ni ngan siyeg e m’ar. Boor e n’en ni kan rin’ nkakrom ko tafalay ni ka nog e morose ngay ko ngiyal’ ney. Reb e babyor ko tafalay nth’abi kakrom e fare Ebers Papyrus, ni be weliy urngin mit e tafalay ko yu Egypt, ni ka nap’an e 1550 B.C.E. Bay 700 mit e tafalay ni fan ko boch ban’en ni bod ni “faanra ke k’adem e gayuch fa ba amith k’eyngun u buguliey.” Baga’ ni dariy angin e pi falay nem, ma boch e rib kireb. N’en ni ka nog ni ngan rin’ ko maadad e ngan athkuy e tar nga boch ban’en ngan thiy ngay.

⁵ Re babyor nem ni bay e tafalay ko piyu Egypt riy e kan yoloy ko ngiyal’ ni kan yoloy fa lal ni tin som’on e babyor ko Bible, nib muun ngay fare Motochiyel rok Moses. Kan gargelnag Moses ko duw ni 1593 B.C.E., me ilal u Egypt. (Exodus 2:1-10) Ma kan chugliy u tabinaw rok Farao, “min fil ngak urngin e llowan’ rok yu Egypt.” (Acts 7:22) Ere ke nang Moses e “togta” nu Egypt. (Genesis 50:1-3) Ma tafalay rorad ni dariy angin riy mab kireb e ke suwey laniyan’ ko tin ni ke yoloy nga but’ fa?

6. Mang motochiyel nib sor fan ko klin ko fare Motochiyel rok Moses ni bpuluw ko science ko tafalay ko ngiyal’ ney?

⁶ Danga’, ya fare Motochiyel ku Moses e bay riy boor e thin u morngaagen rogon ni ngan par nib klin ma ba puluw ko science ko ngiyal’ ney. Susun, bay e motochiyel ko pi salthaw u nap’an ni yad be par u daken e ted ni ngan k’eyag e magungun u wuru’ fa gin ni yad be par riy. (Deuteronomy 23:13) Rib baga’ fan e re n’em ya ngan siyeg e m‘ar. Ya aram e kan ayuweg e ran nge par nib klin ma kan ayuweg ni nge dabi afuweg e lal e m’ar ni shigellosis nge yugu boch e m’ar ni ma n’igin ni ngan sul sul nga kolosis ma bokum milyon e girdi’ e ma yim’ u gubin e duw ko ngiyal’ ney u lan e pi binaw nib gafgow ni bochan.

7. Mang boch e motochiyel ni fan ko klin ni bay ko fare Motochiyel ku Moses ni ke ayuweg ndabi wer iyan e m’ar ni ma af ku be’ nge be’?

⁷ Ku bay boch e motochiyel ko fare Motochiyel ku Moses ni ke ayuweg ni nge siy i wer iyan e m’ar ni ma af ko girdi’. Be’ ni sana bay e m’ar rok ni ma af e thingari par u bang ni goo ir. (Levitikus 13:1-5) Mad ara melor ni ke math ko gamanman ni kem’ ni dan li’ (sana bochan e m’ar) e thingarni luknag u m’on ni ngan fanay ara ngan gothey. (Levitikus 11:27, 28, 32, 33) Be’ ni ke math ko yam’ e ba alit ma bay rogon ni thingari klinnag downgin nge mad rok. Thingari par u bang nib dar ko girdi’ ni medlip e rran, ma dabi math ku be’.​—Numbers 19:1-13.

8, 9. Mang fan nrayog ni ngan nog ni pi motochiyel ko klin ko fare Motochiyel rok Moses e rib m’on rok e ngiyal’ nem?

⁸ Pi motochiyel nem ni fan ko klin e bay e gonop riy nib m’on rok e llowan’ ko ngiyal’ nem. Boor ban’en ni kan fil ko science ni fan ko tafalay ko ngiyal’ ney nge rogon ni ma wer iyan e baiking nge rogon ni ngan siyeg. Susun, nap’an e bin 19 e chibog ma ke mon’og e science kan tabab ko antisepsis​—ni aram e ngan par nib klin ni nge buch uw e adaw. Ma angin ni yib riy e kari lich oren be m’ar ni ke adaw nge girdi’ ni kar m’ad. Nap’an e duw ni 1900 ma ka nog ni boor e girdi’ ko pi nam nu Europe ngu Meriken e dabra tawgad ko 50 e duw rorad ya yad ra yim’ u m’on riy. Machane ke yoor e duw ko girdi’ ni ka nap’an e ngiyal’ nem ni bochan e ke mon’og e science ma kan taleg ni nge wer iyan e m’ar, maku kan mon’og ko klin nge par.

⁹ Machane bokum biyu’ e duw u m’on ni nang e science u morngaagen rogon ni ma wer iyan e baiking, ma ke yog e Bible ko uw rogon nran siyeg e m’ar. Ere dabni gin ngay ni i weliy Moses ni yu Israel ko ngiyal’ nem e ur pared nib fas nge mada’ ko 70 ara 80 e duw rorad. (Psalm 90:10) Uw rogon ni ke nang Moses u morngaagen rogon ni ngan siyeg e baiking nge adaw? Be weliy e Bible ni fare Motochiyel e “pi’ Got ngak e pi engel ngar bad ra pied ngak e girdi’.” (Galatia 3:19) Arrogon, Bible e gathi ba ke babyor ni bay e gonop ko girdi’ riy, ya yib rok Got.

Ba Ke Babyor nib Puluw ko Par ko Ngiyal’ Ney

10. Yugu aram rogon ni ke m’ay i yoloy e Bible 2,000 e duw faram ma uw rogon e fonow riy?

¹⁰ Yu ke babyor ni bay e fonow riy e munmun ma daki m’ag ara kan fl’eg biyay min biechnag e thin riy. Machane Bible e rib lingagil. Be gaar Psalm 93:5: “Somol, pi motochiyel rom e dabi math biid.” Kab puluw e thin ko Bible ko ngiyal’ ney ni yugu aram rogon ni kan yoloy 2,000 e duw faram. Ma ba puluw ko urngin e girdi’ ndemtrug raen dow ara kun nam. Mu lemnag boch e thin ko fonow ni bay ko Bible ni “dabi math biid.”

11. In e duw faram ma mang e ka nog ko piin gallabthir u morngaagen rogon ni ngan llowan’nag e bitir?

¹¹ In e duw faram ma boor e gallabthir​—e kar folgad ko “lem nib biech” nib sor fan ko chugul bitir—​mar lemnaged nib kireb ni ngan tay chilen ko bitir ni dabi rin’ ban’en.” Ya ur lemnaged ni faanra ran tay e gin ni yad ra mus riy ma aram e ra k’aring e magafan’ nge kankanan’. Boch e piin ni ta fonow e ur rogned ko piin gallabthir ni dabra yaluweged e bitir rorad nib gel. Ma boor e pi girdi’ nem ni ur rogned e re n’em faram ma chiney e yad be yog ko gallabthir ni ngar “gelnaged e fonow ni yad ma pi’ ko bitir, mi yad gagiyegnagrad,” aram e n’en ni yog ko fare shimbung ni The New York Times.

12. Mang fan fare bugithin ni Greek ni piliyeg ni “fonow”, ma mang fan nib t’uf ko bitir ni ngan fonownagrad ni aram rogon?

¹² Machane ke pi’ e Bible e thin nib puluw u morngaagen e chugul bitir. Be gaar: “Gallabthir, dab um puwan’gad ngak pi fakmed nge pag rogon ngam k’aringed e damumuw ngorad. Machane ngam chuguluyed yad mi gimed llowan’nagrad nrogon, mi gimed fonownagrad nrogon girdien [Jehovah].” (Efesus 6:4) Fare bugithin ni Greek ni piliyeg ni “fonow” e ma sor fan ko “chugol, ara skulnag, ara ngan fil ngak.“ Be yog e Bible ni fonow ara ngan fil ban‘en ngak e bitir e aram rogon ni be micheg e gallabthir ni yad ma t’ufeg e bitir rorad. (Proverbs 13:24) Ma ilal e bitir nib fel’ rogon nfaan ran fonownagrad ko gafarig nib fel’ min ayuwegrad ngar nanged e tin nib fel’ ban’en nge tin nib kireb. Faan ran gechignagrad nrogon, ma aram mi yad par nib pagan’; ya yad manang ni yad ba t’uf rok e gallabthir rorad ma yad ba adag ni nge fel’ e gafarig rorad.​—Mu taarebnag ko Proverbs 4:10-13.

13. (a) Mang e be yog e Bible ko piin gallabthir ni ngar ayuwgad riy u rogon ni yad ma pi e fonow? (b) Miti mang fonow ni ba puluw ko Bible?

¹³ Machane ku be yog e Bible ko pi gallabthir ni ngan ayuw riy ko uw rogon ni yad ma gechignag e bitir. Susun dabi pag rogon e gechig ni ra pi’ e gallabthir. (Proverbs 22:15) Dariy rogon ni ngan gafgownag e bitir. Chain nge tug e dariy ko tabinaw rok e piin ni ma fol ko Bible. (Psalm 11:5) Maku arrogon e thin ni ma kirebnag lanin’uy​—thin nib gel, nge thibthibnagey u gubin ngiyal’, nge thin nib sarcastic, ya rayog ni nge m’ingan’ e bitir. (Mu taarebnag ko Proverbs 12:18.) Be ginang e Bible e piin gallabthir ni gaar: “Ma gimed e gallabthir e yugu dabi pag rogon e puwan’ ni nguum tiyed ngak pi fakmed ngam k’aringed e damumuw ngorad, ya ri mulan‘rad [ara, dakuriy ban’en u gum’ercha’rad,” Phillips].” (Kolose 3:21) Be yog e Bible ni susun ni ngan rin’ boch ban’en ni nge siyeg i yib e magawon. U Deuteronomy 11:19, ma be yog ko piin gallabthir ni ngar gayed rogon u gubin ngiyal’ ni ngar filed ko bitir rorad e gafarig nib fel’ nge rogon ni ngar pared nib gel ko tirok Got ban’en. Pi thin nem nib tamilang u morngaagen e chugul bitir e bpuluw ko ngiyal’ ney ni bod rogon e ngiyal’ ko Bible.

14, 15. (a) Ku mang boch ban’en ni bay ko Bible ni gathi ke mus ni fonow? (b) Mang boch e thin ko Bible ni rayog ni nge ayuweg e piin pumoon nge ppin nib thil thil e binaw rorad nge nam rorad ni ngar lemnaged ni taareb rogorad?

¹⁴ Ma gathi ke mus ni fonow nib gonop ni bay ko Bible. Ya thin riy e ma k’aring gum’ercha’ey. Hebrews 4:12 e be gaar: “Ya thin rok Got e ba fos ma ba’ gelngin ni ma maruwel. Ya kab m’uth nga bangi sayden ni ruw raba’ ma mm’uth. Ya ma yan nge yan i taw nga fithik’ i lanin’dad ko n’en ni gadad be lemnag, nge fithik’ e ul’ul nge yil, ma ma pufthinnag e n’en ni yima yim’ ni bochan nge tin ni yima lemnag.” Mu lemnag gelngin e Bible ni nge mithmitheg e girdi’.

¹⁵ Ke yoor raba’ e girdi’ ko ngiyal’ ney ni bochan raen dowrad, nge nam rorad, nge binaw rorad. Pi n’en nem e bod e rungrung u thilin e girdi’ ma ke k’aring e cham nge ma li’ girdi’ ko pi mahl u ga’ngin e fayleng. Machane Bible e ma weliy e thin ni ma ayuweg e piin pumoon nge ppin nib thil thil raen dowrad nge nam rorad ni ngar lemnaged ni taareb rogorad. Susun, be weliy u Acts 17:26 ni “ri taareb e pumoon ni sunmiy [Got], me sum rok e re moon nem girdien urngin e nam.“ Re n’em e be dag ni kari mus ni taab mit e girdi’ ni ba’​—ni girdi‘! Miki yog e Bible ni ngad “folwok[gad] rok Got,” ya ir be’ ni “gubin e girdi’ ma taareb rogorad u wan’. En ni ba’ madgun Got u wan’ ma be rin’ e tin nib mat’aw e ra i par nib fel’ u wan’ Got ndemtrug ko be’ u kun nam.” (Efesus 5:1; Acts 10:34, 35) Piin nib yul’yul’ ni yad ma gay rogon ni ngar folgad ko Bible e ma par nib taareb lanin’rad. Ya ma taw nga gin th’abi toar u fithik’ i dowey​—u gum’ercha’en—​ma ma chuweg e lem ko girdi’ ni ma ruw raba’nag e girdi’. Riyul’ nra m ag e re n’em ko ngiyal” ney fa?

16. Mu weliy e thin ni be dag ni Pi Mich Rok Jehovah ni yad ba ulung i walag u ga’ngin e fayleng.

¹⁶ Ri arrogon! Ya ba lingagil e Pi Mich Rok Jehovah ya yad be par u ga’ngin e fayleng ma yad walag, ma yad ma taarebnagan’ e girdi’ nib thil e nam rorad ni de fel’ thilrad faram. Nap’an e cham u thilin girdien reb e ganong nge reb u Rwanda, ma Pi Mich Rok Jehovah kn reb e ganong e kar ayuweged e pi walagrad ni Kristiano ko fa binem e ganong, ma aram e kar feked iyib e riya’ ngorad. Reb e Mich Rok Jehovah ni Hutu e ke mithag girdien e tabinaw ni yad e Tutsi u naun rok, ma taareb e ulung ni yad ma un ngay. Munmun ma kan pirieg e re tabinaw nem ni Tutsi min li’rad ngar m’ad. Ma kan damumuw ngak fare walag ni Hutu nge tabinaw rok ma kar milgad nga Tanzania. Ka boor ban’en ni buch ni aram rogon. Pi Mich Rok Jehovah e manang ni yad be par nib taareb laniyan’rad ni bochan gelngin e thin ko Bible ni ke taw nga gum’ercha’rad. Bible e ma taarebnag laniyan’ girdi’ u fithik’ e re fayleng ney nib sug ko fanenikay ma aram e mich riy ni Bible e yib rok Got.

Ba Ke Babyor ni Bay e Tin Riyul’ e Thin Riy ni Kan Yiiynag

17. Uw rogon nib thil e thin ni kan yiiynag u lan e Bible ko thin ni ma yiiynag e girdi’?

¹⁷ “Dariy be’ nrayog rok ni gelngin e lem rok e nge maruwel ngay me weliy fan bbugithin ni bay u lan e babyor nib thothup, ni profet e yiiynag,” be gaar 2 Peter 1:20. Pi profet u lan e Bible e dar fl’eged i lemnag e pi n’en ni be buch u fayleng ma aram mar sananaged e n’en nra buch nga m’on u daken e lem rorad. Ma dar yiiynaged boch ban’en nde tamilang mar puluwnaged nga boor ban’en ni ra buch nga m’on. Ngad lemnaged reb e thin ni kan yiiynag ni rib tamilang u lan e Bible ni ba math keru’ ko lem ko girdi ko ngiyal nem.

18. Mang fan ni ke par yu Babylon nkakrom nib pagan’rad, machane mang e ke yiiynag Isaiah u morngaagen Babylon?

¹⁸ U tungun e bin medlip e chibog’B.C.E., ma be m’ug riy ni dabiyog ni ngan kirebnag Babylon ni ir e tochuch ko pi binaw u tan e gagiyeg ko yu Babylon. Re mach nem e bay u baraba’ fare Lul’ ni Euphrates nge baraba’, ma kan fl’eg e wol’ e ran ko re lul’ nem ma kan fl’eg boor boch e lul’ ni canal. Maku kan toy l’agruw nge ku boch e wulyang. Dabi siy ni ke pagan’ yu Babylon ko re mach nem. Machane nap’an e bin meruk e chibog B.C.E., ni ngiyal’ u m’on ni ke gilbuguwan yu Babylon, ma ke yiiynag Isaiah ni profet ni gaar: “Yu Babylon . . . e ra bod rogon nap’an ni ke gothey Got yu Sodom nge yu Gomorrah. Dabkun par riy, ma dabi par reb e mfen nge reb. Ma girdi’ ni Arab e dabi fl’eg e tento rok u rom, ma pi tachugol saf e dabra feked e yu ran’ i saf rorad ngaram ngar pared.” (Isaiah 13:19, 20) Mu tiyan’um ngay ni re thin ko profet nem e ke yiiynag ni ran gothey yu Babylon ma ku dabkun par riy ni manemus. Aram ban’en ni rib lingagil ni kan yiiynag! Ere ke yoloy Isaiah e pi thin nem u tomren ni kan gothey yu Babylon fa? Chepin e girdi’ e be dag ni danga’!

19. Mang fan ndawori lebug urngin e thin ni i yiiynag Isaiah ko October 5, 539 B.C.E.?

¹⁹ Nap’an e re nep’ nem ko October 5, 539 B.C.E., me war yu Babylon ko pi salthaw nu Medo-Persia u tan Cyrus ni Ga’. Machane, dawori lebug urngin e thin ni yiiynag Isaiah ko ngiyal’ nem. Ya tomren ni ke gel Cyrus, ma ke war yu Babylon​—machane ka bay e girdi’ ni be par u rom—​u lan in e chibog. Nap’an e bin l’agruw e chibog B.C.E., ni aram e ngiyal’ ni kan abuweg e thin ko Isaiah ko pi babyor ni ka nog e Dead Sea Scroll ngay, ma yu Parthiya e ur gelgad ngak Babylon ma ngiyal’ nem ma pi nam e be chamnag e re mach nem. Ke reportnag Josephus ni be’ ni Jew ni ma yoloy e chep ni “ri boor” e girdi’ ni Jew e be par u rom u nap’an e bin som’on e chibog B.C.E. Ma rogon ni yog fare The Cambridge Ancient History, ma girdien e fol chuway’ nu Palmyrene e kar tababnaged tagil’ e shiyobay u Babylon u nap’an e 24 C.E. Ere nap’an e bin som’on e chibog C.E., ma ka yibe par u Babylon; machane ke mu’ Isaiah i yoloy e babyor rok u m’on riy.​—1 Peter 5:13.

20. Mang e mich riy ni munmun ma ke yan n1 aw ni Babylon e ke mang bang ni “kan ulunguy e malang ngay”?

²⁰ Yim’ Isaiah u m’on ni daki par e girdi’ u Babylon. Machane ke riyul’ e re thin ko profet nem ya munmun ma fare binaw nu Babylon e ke mang bang ni “kan ulunguy e malang ngay.” (Jeremiah 51:37) Rogon ni yog Jerome ni be’ ni Hebrew (kan gargelnag u nap’an e bin aningeg e chibog C.E.), ma ngiyal’ nem ma fare binaw nu Babylon aram e gin ni fan ko mokol gamanman ya “urngin mit e gamanman ni maloboch e be par riy” ma ka aram rogon nge mada’ ko ngiyal’ ney. Sana ra adag e wasol ni ngar bad ngar guyed e binaw nu Babylon nfaanra ran biechnag min sulweg boch ban’en nga rogon, machane “girdi’ [nu Babylon] nge par riy nib fel’ rogon” e dakuriy ya arrogon ni yiiynag Isaiah.​—Isaiah 14:22.

21. Mang fan ni rayog ko pi profet nib yul’yul’ ni ngar rogned e n’en nra buch nga m’on nri rogon?

²¹ De sananag Isaiah ni profet ban’en. Maku de yoloy e thin ni ke buch me n’igin ni be m’ug riy ni ke yiiynag u m’on riy. Ya Isaiah e profet nriyul’. Maku arrogon urngin e profet nib yul’yul u lan e Bible. Mang fan ni ke yog ko pi pumoon ney ni ngar rin’ed ban’en nde yog rok yugu boch e girdi’​—ya kar rogned e n’en nra buch nga m’on ma ke riyul’? Fulweg riy e rib tamilang. Ya pi thin ko profet e sum rok fare Got ko thin ni kan yiiynag ni Jehovah ni ir e En ni ma yog ko “tabolngin e tin ni bay ko tungun.”​—Isaiah 46:10.

22. Mang fan ni susun ni ngad atthilgad nib elmirin ni ngad ayuweged e piin nib yul’yul’ ni ngar yaliyed e Bible rorad?

²² Ere bay rogon ni ngan yaliy e Bible fa? Gad manang ni ri arrogon! Machane boor e girdi’ e ke tururuw riy. Yad be lemnag boch ban’en u morngaagen e Bible ni yugu aram rogon ni dawora bieged. Mu lemnag fare professor ni kan weliy u morngaagen ko tom’on ko fa binem e article. Ke fel’ u wan’ ni nge fil e Bible, ma tomren ni ke fl’eg i yaliy ma aram me nang ni aram e babyor ni yib rok Got. Munmun me un ko taufe me mang reb e Pi Mich Rok Jehovah, ma chiney ma ir reb e piilal u lan e ulung! Ngad athamgilgad ni ngad ayuweged e piin nib yul’yul’ ni ngar yaliyed e Bible rorad nge mu’ mi yad lemnag ban’en u morngaagen. Ke mich u wan’dad ni faanra yad ra yaliy u fithik’ e yul’yul’, ma ra tamilang u wan’rad ni re ke babyor ney nib lingagil ni Bible e aram ba ke babyor ni fan ngak urngin e girdi’!

Rayog ni Ngam Weliy?

◻ Mang e ngam weliy u morngaagen fare Motochiyel ku Moses ni ngan dag ni Bible e de sum rok e girdi’?

◻ Mang boch e thin ko Bible e ba puluw ko ngiyal’ ney?

◻ Mang fan ni dabiyog ni ngan nog ni kan yoloy e thin ko Isaiah 13:19, 20 u tomren ni ke buch?

◻ Mang e susun ni ngad pininged ko piin nib yul’yul’ ni ngar rin’ed ma mang fan?

[Kahol ko page 30]

Uw Rogon e Tin Ndabiyog ni Ngan Micheg?

Boor e thin ko Bible ndariy e pi n’en nrayog ni ngan micheg. Susun, n’en ni ma yog u morngaagen e giyow ko kan e dabiyog ko science ni nge micheg​—ara ngan nag ni dariy. Me ere ba togopuluw e Bible ko science fa?

Aram e deer ni fith be’ ni ir e planetary geologist ni aram ba scientist ni ma yaliy e pi malang ko planet nge yugu boch ban’en u lan e lang ma ke tabab e cha’ ney ni nge fil e Bible ko Pi Mich Rok Jehovah in e duw faram. Ke yog ni gaar: “Mo’maw rog ni nggu adag e Bible ya dabiyog ni nge micheg e science boch e thin ko Bible.” Machane re moon ney nib yul’yul’ e ke athamgil ni nge fil e Bible me munmun me mich u wan’ ni bay boor ban’en ni be micheg ni aram e Thin Rok Got. Ke weiiy ni gaar: “Ma aram ma daki t’uf rog ni nggu guy e mich riy ko urngin ban’en ni bay ko Bible ni ta taareb. Ya be’ ni be taga’ ko science e thingari pag ir nge yaliy e Bible u rogon nib puluw ko tirok Got ban’en ya ra danga’ ma dabi fel’ e thin riyul’ u wan’. Dabiyog ni ngan lemnag ni science e ra micheg urngin bugithin ni bay ko Bible. Bay boch ban’en ko Bible ni dabiyog ni nge micheg e science, machane gathi aram e mich riy ni de riyul’. Ya n’en nib baga’ fan riy e urngin ban’en ni rayog ni ngan micheg ma kan micheg nib riyul’ e thin ko Bible.”

[Sasing ko page 28]

I yoloy Moses boch e motochiyel nib sor fan ko klin ni ba puluw ko ngiyal’ nga m’on rorad