LIBRARY U ONLINE ni fan ko Wulyang ko Damit
Wulyang ko Damit
LIBRARY U ONLINE
Waab
  • BIBLE
  • PI BABYOR
  • PI MUULUNG
  • w99 5/1 pp. 9-15
  • Jerusalem—Aram E Falfalan’ Rom Nth’abi Ga’’?

Dariy e video ko n'en ni kam mel'eg.

Wenig ngom, dabiyog ni nge load e re video ney.

  • Jerusalem—Aram E Falfalan’ Rom Nth’abi Ga’’?
  • Fare Wulyang Ntagil’ E Damit Ni Be Weliy Morngaagen Gil’ilungun Jehovah—1999
  • Pi Subheading
  • Boch Ban'en ni Ku Taareb Rogon Ngay
  • Pi Flaab nge Maruwel nib Mil Fan Ngorad
  • Piin Buguli Yoror Rorad e Ke Awan’rad mar Togopuluwgad Ngorad
  • Magawon u Fithik’rad
  • Ke M’ay i Fl’eg e Yoror nu Jerusalem
  • Tin Baga’ Fan ko fare Babyor ni Nehemiah
    Fare Wulyang Ntagil’ E Damit Ni Be Weliy Morngaagen Gil’ilungun Jehovah—2006
  • “Ngam Ngongliy e Ngongol nib Fel’ Ngam Gel Ngak e Kireb”
    Fare Wulyang Ntagil’ E Damit Ni Be Weliy Morngaagen Gil’ilungun Jehovah—2007
  • Reb E Jerusalem Ni Ke Lebuguy E Ngochol Rok
    Fare Wulyang Ntagil’ E Damit Ni Be Weliy Morngaagen Gil’ilungun Jehovah—1999
  • Tin ni Baga’ Fan ko Babyor rok Ezra
    Fare Wulyang Ntagil’ E Damit Ni Be Weliy Morngaagen Gil’ilungun Jehovah—2006
Fare Wulyang Ntagil’ E Damit Ni Be Weliy Morngaagen Gil’ilungun Jehovah—1999
w99 5/1 pp. 9-15

Jerusalem​—Aram E Falfalan’ Rom Nth’abi Ga’’?

“Faanra. . . dab ku gu lemnigem ni gur e felfelan’ rog nth’abi ga’, ma mang e yigi yan i aw ndabkiyog ni gu tang bayay!”​—PSALM 137:6.

1. Uw rogon e binaw ni mel’eg Got u wan’ piyu Jew?

KE CHUGUR ni nge gaman medlip i ragag e duw ni ke yan u tomren ni sul yu Jew nga Jerusalem ko 537 B.C.E. Ma kan toy fare tempel rok Got biyay, machane ka be par fare mach ni daworn fl’eg rogon. Ma reb e mfen e kar ilalgad ni yad e kalbus. Dabi siy ni boor i yad e ur lemgad ni bod fare tang ko Psalm ni gaar: “Jerusalem, faanra gu pag talim, ma mang e yigi yan i aw ndabkiyog ni gu chubeg e harp bayay!” (Psalm 137:5) Ma boch i yad e gathi ke mus ni kar athamgilgad ni dabra paged talin Jerusalem; ya ur micheged ko ngongol rorad ni aram e “felfelan’ [rorad] nth’abi ga’.”​—Psalm 137:6.

2. Mini’ Ezra ma uw rogon ni kan flaabnag?

2 Susun, mu lemnag Ezra ni prist. Mus u m’on ni ke sul ko binaw rok, me pasig i mon’eg e bin riyul’ e liyor u Jerusalem. (Ezra 7:6, 10) Ma kan taw’athnag Ezra ni bochan. Ya ke k’aring Jehovah Got gum’erchaen fre pilung nu Persia ni nge yog ku Ezra ni nge fek i yan ba ulung i girdi’ ngar sulod nga Jerusalem ni aram e bin l’agruw e ulung. Miki pi’ fre pilung boor e gol nge silber ngorad ni ngan “fl’eg yaan fre naun rok Jehovah.”​—Ezra 7:21-27, New World Translation.

3. Uw rogon ni micheg Nehemiah ni Jerusalem aram e n’en nth’abi ga’ fan u wan’?

3 Ma 12 e duw nga tomren ma ka yugu reb e Jew e ke rin’ ban’en​—ni aram Nehemiah. I pigpig u tafen e pilung nu Persia u Shushan. Immoy ko liw nib tolang ya ir e en ni ma fek e kap ku Artaxerxes ni Pilung, machane gathi ir e “felfelan’ nth’abi ga’” rok Nehemiah. Ya ba adag ni nge sul nga Jerusalem me sulweg nga rogon. In e pul ni ke yibilay Nehemiah e re n’ey, ma ke taw’athnag Jehovah Got ni bochan. Faani nang fre pilung nu Persia u morngaagen e n’en ni be lemnag Nehemiah me pi’ ngak ba ulung i salthaw nge babyor ni be pi’ mat’awun ni nge sul nga Jerusalem min sulweg nga rogon.​—Nehemiah 1:1–​2:9.

4. Uw rogon nrayog ni ngad daged ni liyor ku Jehovah aram e felfelan’ rodad nth’abi ga’?

4 Dariy e maruwar riy ni Ezra, Nehemiah, nge ku boch piyu Jew ni un ngorow e kar micheged ni liyor ku Jehovah ni bay u Jerusalem e aram e n’en th’abi ga’ fan u wan’rad​—aram e ‘falfalan’ [rorad] nth’abi ga’,’ ndakuriy yugu ban’en ni kab gel e falfalan’ rorad ngay. Aram e be pi’ e athamgil nga laniyan’ e girdi’ ko ngiyal’ ney ni aram rogon ni yad ma lemnag Jehovah nge liyor ngak, nge ulung rok! Aram rogom fa? Ga be dag ko k’adan’ ni ga be tay u nap’an ni ga be ngongliy e tirok Got ban’en ni falfalan’ rom nth’abi ga’ e ngam liyor ku Jehovah u taabang ko girdi’ rok fa? (2 Peter 3:11) Ngad lemnaged wenegan e milekag ni tay Ezra nga Jerusalem.

Pi Flaab nge Maruwel nib Mil Fan Ngorad

5. Mang boch e flaab ni yib ko piyu Judah u nap’an Ezra?

5 Sogonapan 6,000 e girdi’ ni yad Ezra ni kar feked e pi gol nge silber ni fan ko tempel rok Jehovah. Puluwon e pi n’em e bpuluw ko 35 milyon e dolla ko ngiyal’ ney. Aram medlip yay ni kab boor e gol nge silber ko tin ni fek e tin som’on e girdi’ ni kar sulod ngaram. Fapi girdi’ ni yad bay u Jerusalem nge Judah e kar pininged e magar ku Jehovah ko re ayuw ney ni chugum nge girdi’ ni kar uned ngorad! Machane ku bay ban’en nib mil fan ngorad ni bochan e pi flaab ni pi’ Got ngorad.​—Luke 12:48.

6. Mang e ke pirieg Ezra u lan e binaw rok, ma mang e rin’?

6 I pirieg Ezra ni boor piyu Jew nib muun boch e prist nge piin piilal ngay ni kar th’abed e Motochiyel rok Got ya kar leengiyed e pi ppin ni ma un ko liyor ngoogsur. (Deuteronomy 7:3, 4) Bay rogon ni nge kireban’uy ko re n’ey ya kan th’ab e Motochiyel ko m’ag rok Got. “Chi ngiyal’ nem ni kug rung’ag e re n’ey ni kan rin’ ma kug guchthiy e bin wuru’ e mad rog, . . . ma yug kug par ni kug gin ngay.” (Ezra 9:3) Ma aram me meybil Ezra nge piyu Israel ku Jehovah. Ma be rung’ag e girdi’ e n’en ni be yog Ezra u morngaagen rogon e de fol piyu Israel kafram nge n’en ni yog Got ni be ginangrad ko mang e ra buch nfaanra yad ra un ko mabgol ko girdi’ ko re binaw nem. Me museg e thin rok ni gaar: “O Jehovah ni Got nu Israel, gab mat’aw ya kug magaygad nib fas ko ngiyal’ ney. Gamad bay u p’eowchem nib kireb e romad, ma dabiyog ni ngan sak’iy u p’eowchem ni bochan e re n’ey.”​—Ezra 9:14, 15.

7. (a) Mang kanawo’ nib fel’ ni dag Ezra u nap’an nke yal’uweg e tin nib kireb ni kan rin’? (b) Mang e rin’ e piin ni ur rin’ed e kireb u nap’an Ezra u nap’an ni kan fonownagrad?

7 I fanay Ezra fare bugithin ni “gamad.” Arrogon ke uneg ir ngay, ni yugu aram rogon ni de rin’ ban’en nib kireb. Bochan ni kari kireban’ Ezra me meybil ku Got ma aram me taw nga gum’erchaen e girdi’ min k’aringrad ni ngar kalgadngan’rad. Kar dugliyed ni ngar rin’ed ban’en nib mo’maw​—urngin e piin ni kar th’abed e Motochiyel rok Got e ra pied e ppin rorad nu bang ngar sulod ko binaw rorad, nib muun ngay e pi bitir rorad. Ke felan’ Ezra ko re n’em me yog ko piin ni kar th’abed e re motochiyel nem ni ngar rin’ed. Fare pilung nu Persia e ke pi’ mat’awun Ezra ni nge li’ urngin e piin ni kar th’abed e motochiyel ngar m’ad ara ngan tharbograd u Jerusalem nge Judah. (Ezra 7:12, 26) Machane be m’ug riy ni de t’uf ni nge rin’ e re n’em. Yog “urngin e girdi’” ni gaar: “Gamad ra rin’ ni er rogon e n’en ni kam mog.” Ma kar gaargad: “Kug olobochgad nib gel ko re n’ey.” (Ezra 10:11-13) Ezra guruy ni 10 e be yog fithingan urngin fa 111 e pumoon ni kar folgad ko n’en ni kan turguy ni ngan rin’ mar pied e piin leengiyrad nge bitir rorad ngar sulod ko binaw rorad.

8. Mang fan ni ba puluw ni ngan chuweg urngin e pi leengiy nu bang ni fan ni nge yib angin ngak urngin e girdi’?

8 Re n’ey e ku fan ni nge yib angin ngak piyu Israel nge gubin e girdi’. Ya faanra dan rin’ ban’en ni ngan yal’uweg e re magawon nem ma ra maathuk yu Israel mi yad mang bang ko pi nam u charrad. Ma aram e dabki machalbog e ganong nra yib fare Owchen riy ni kan micheg ni ra flaab urngin e girdi’ u daken. (Genesis 3:15; 22:18) Ra mo’maw ni ngan micheg ko mini’ e girdi’ rok David ni Pilung ni yib ko ganong rok Judah. Ma 12 e duw nga tomren e ke sum e re magawon nem biyay ma kan yal’uweg ya “piin owchen yu Israel e kar dareged yad ko girdi’ nu bang.”​—Nehemiah 9:1, 2; 10:29, 30.

9. Mang fonow ni be yog e Bible ko pi Kristiano ni kar mabgolgad e piin nde taareb e michan’ rorad?

9 Mang e rayog ni nge fil e pi tapigpig rok Jehovah ko ngiyal’ ney ko re n’ey? Pi Kristiano e gathi yad bay ko fare Motochiyel rok Moses. (2 Korinth 3:14) Ya yad ma fol ko “fare motochiyel rok Kristus.” (Galatia 6:2) Ere be’ ni Kristiano ni ke leengiy be’ ni de taareb e michan’ rorow e ra fol ko re thin ney ni yog Paul ni gaar: “Faanra ba’ be’ nib moon ni ir reb i girdien Kristus ni ba’ leengin nde mich Kristus u wan’, ma kab fel’ u wan’ fare ppin ni nguur pirew ni yow mabgol, ma thingari dabi n’ag fare pumoon fare ppin.” (1 Korinth 7:12) Maku, pi Kristiano ni kar mabgolgad e piin de taareb e michan’ rorad e thingara folgad ko Bible mar athamgilgad ni nge fel’ e mabgol rorad. (1 Peter 3:1, 2) Bochan ni kan fol ko re fonow ney ma ke yib e flaab ya boor e piin ni de taareb e michan’ rorad e ke thil gum’ercharad mar uned ko bin riyul’ e liyor. Boch e girdi’ e kar uned ko taufe kar manged e Kristiano nib yul’yul’.​—1 Korinth 7:16.

10. Mang e rayog ni nge fil e pi Kristiano ko fa 111 e pumoon nu Israel ni kar paged e pi ppin rorad nu bang ngar sulod ko binaw rorad?

10 Machane bay ban’en nrayog ni nge fil e pi Kristiano ni dawora uned ko mabgol rok piyu Israel ya ngar pied e ppin rorad nu bang ngar sulod ko binaw rorad. Susun ndabra lemnaged ni ngar uned ko mabgol ko piin nde taareb e michan’ rorad. Rayog ni nge mo’maw ni ngan siyeg e re n’em, ma rayog ni nge gel e amith riy, machane aram e bin th’abi fel’ e n’en ni ngan rin’ ni nguun par nib fel’ thiliy nge Got. Kan tay chilen ko pi Kristiano ni gaar: “Dab mu guyed rogon ni ngam pachgad ngak e piin nde mich Got u wun’rad.” (2 Korinth 6:14) Be’ ni Kristiano ni dawori un ko mabgol e susun ni nge tafinaynag ni nge leengiy be’ nib taareb e michan’ rorow.​—1 Korinth 7:39.

11. Bod rogon e pi pumoon nu Israel, ma uw rogon nrayog ni ngan skengnag ko mang e falfalan’ rodad?

11 Ku boor e kanawo’ ni ke thiliyeg e pi Kristiano boch ban’en rorad riy u nap’an ni kan tamilangnag ngorad ni yad be sor iyan nga ban’en nde puluw ko yalen e Kristiano. (Galatia 6:1) Yu ngiyal’ ma kan weliy u lan e re ke babyor ney ni bay boch e ngongol nra rin’ be’ ma dabiyog ni nge par ni ir bang ko ulung rok Got. Susun, nap’an e duw ni 1973, kan tamilangnag ko girdi’ rok Jehovah ko uw fene gel e kireb riy ni ngan fanay e drug nge tamagow, ya aram e denen nib ga’. Ra ngad leked kanawoen Got ma thingarda “pithiged gadad u urngin ban’en ni ma alitnag lanin’uy.” (2 Korinth 7:1) Boor i yad e ke taw e re fonow nem ko Bible nga gum’ercha’rad; ke m’agan’rad ngay ni ngar gafgowgad ko som’on ni ngar talgad ko pi n’em ma aram e rayog ni ngar pared ni yad e girdi’ rok Got nib biech. Ma kan pi’ e fonow ko Bible ni fan ko par ko pumoon nge ppin nge rogon yaan piyan lolugey nge dowey, nge miti mang maruwel ni rayog ni ngan un ngay, nge miti mang fafel nge musik e fel’. Demtrug e n’en ni kan tamilangnag ko Bible ma ngad pared ni ngad “athamgiliyed nga[d] yal’uwgad,” ni bod fa 111 e pumoon nu Israel. (2 Korinth 13:11) Re n’ey e ra dag ni ‘felfelan’ [rodad] nth’abi ga’’ aram e taw’ath ni ngan liyor ku Jehovah u taabang ko girdi’ rok ni yad ba thothup.

12. Mang e buch ko duw ni 455 B.C.E.?

12 Tomren ni kan weliy u morngaagen ni ngan mabgol ko pi ppin nu bang, ma de yog e Bible ko mang e ke buch u Jerusalem ko fa 12 e duw nga tomren. Dabi siy ni ke gel e fanenikay ko pi nam u charrad yu Israel ni bochan e kar n’aged e m’ag pa’ rorad. Nap’an e duw ni 455 B.C.E., me yib Nehemiah nga Jerusalem me un boch e salthaw ngak. Kan dugliy ni nge mang governor nu Judah ma ke fek boch e babyor rok fare pilung nu Persia ni be pi’ mat’awun ni nge toy fare mach nge sulweg nga rogon.​—Nehemiah 2:9, 10; 5:14.

Piin Buguli Yoror Rorad e Ke Awan’rad mar Togopuluwgad Ngorad

13. Mang e lem ko fapi girdi’ ni ma un ko liyor ngoogsur ni yad be par u charen yu Israel’ ma uw rogon u wan’ Nehemiah?

13 Pi girdi’ u charrad ni ma un ko liyor ngoogsur e ur togopuluwgad ngak Nehemiah. Kar togopuluwgad ngak mur fithed ni gaar: “Mogned, gimed be finey ni ngam togopuluwgad ngak e en ni pilung?” I dag Nehemiah ni ke michan’ ngak Jehovah ya ke fulweg ngorad ni gaar: “I Got nu tharmiy e bayi ayuwegmad nge fel’ e pi n’en ni gamad be muruwliy, ya gamad e pi tapigpig rok, ere nggu tababgad ko maruwel. Ma gimed e dariy e f’oth romed ara mat’awmed ara rogomed nga Jerusalem.” (Nehemiah 2:19, 20) Nap’an ni kan tabab i fl’eg fare yoror ma ke moning e pi toogor rorad ni gaar: ‘Pi Israel ney ni kar gafgowgad e yad be lemnag ma susun e mang e rayog rorad? Gur ku rayog ni ngar fanayed e malang ko bin kakrom e yoror ni kan buthug? Yi mus nga ba gamanman ni fox nra aw ngay me puth.’ Ma de pi’ Nehemiah e fulweg ko pi thin nem ye meybil ni gaar: “Got, mu telim ko moning ni yad be tay ngomad. Mu gagiyegnagrad nga ni fek u fithik’ e yargel urngin e pi n’en ni ba’ rorad.” (Nehemiah 4:2-4) Gubin ngiyal’ ma ke dag Nehemiah e kanawo’ nib fel’ ya ke taga’ nga daken Jehovah!​—Nehemiah 6:14; 13:14.

14, 15. (a) Mang e rin’ Nehemiah u nap’an ni ke togopuluw e pi toogor rorad ngorad? (b) Uw rogon ni yog ko Pi Mich Rok Jehovah ni nguur ul’ul’gad iyan ko maruwel rorad nib spiritual ni yugu demtrug ni kan togopuluw ngorad nib elmirin?

14 Pi Mich Rok Jehovah ko ngiyal’ ney e ku yad ma taga’ nga daken Got ni ngar lubeged e maruwel rorad ko machib. Piin tatogopuluw e yad ma moningnagrad ni ngar guyed rogon ni ngar taleged yad. Yu ngiyal’ ma boch e girdi’ ni yad ba adag e thin ko Gil’ilungun Got e ra pag e machib ni bochan e kan moningnagrad. Faanra dabi tal be’ ni bochan e moning, ma pi tatogopuluw e ra damumuw mi yad yog ni ran cham ngorad. Aram e n’en ni buch ko piin ni ur toyed fare yoror u Jerusalem. Machane de pag Nehemiah ni ngan k’aring e marus ngorad. Ya ke pi’ e talin e cham ngak e piin ni be toy fare yoror me gelnag lanin’rad ko pi thin ney ni gaar: “Dab mu rusgad ngak e pi toogor rodad. Mu lemniged [Jehovah] ni ir e ba th’abi sorok me ir e ngan rus ngak, mu chamgad ni fan ngak e girdi’ ko nam romed, nge pi fakmed, nge pi leengimed, nge tabinaw romed.”​—Nehemiah 4:13, 14.

15 Bod rogon nap’an Nehemiah ma Pi Mich Rok Jehovah e ke bung rogorad ni nguur uned ko maruwel rorad nib spiritual u fithik’ e togopuluw nib gel. “Fare tapigpig nib yul’yul’ mab gonop” e be pi’ e ggan nib spiritual ni be gelnag e michan’ rodad, ma ma ayuweg e girdi’ rok Got ngar ul’ul’gad ko maruwel ko yu gin ni kan taleg e machib rorad riy. (Matthew 24:45) Ma wenegan ni yib riy e ke ul’ul’ Jehovah i flaabnag e girdi’ rok ya kar yoorgad u ga’ngin e fayleng.​—Isaiah 60:22.

Magawon u Fithik’rad

16. Mang boch e magawon ni ke chugur ni nge kirebnag e pasig ko piin ni be toy e yoror nu Jerusalem?

16 Nap’an ni be mon’og iyan fare maruwel ni ngan toy fare yoror nu Jerusalem ma ke tolang iyan fare yoror nga lang, ma ke mo’maw fare maruwel. Aram e ngiyal’ ni sum ba magawon ni ke chugur ni nge kirebnag e pasig ko piin ni be toy fare yoror. Bochan ni ke buch uw e ggan, ma ke mo’maw rok boch e pi Jew ni ngar pied e ggan ko tabinaw rorad mar pied puluwon e tax ko fare am nu Persia. Pi Jew nib fel’ rogon e kar pied e ggan nge salpiy ngorad nib malfith. Ma dan fol ko Motochiyel rok Got ya pi Israel nib gafgow e thingara pied e binaw rorad nge bitir rorad ni faanra dabra sulweged e salpiy nge win riy ni interest. (Exodus 22:25; Levitikus 25:35-37; Nehemiah 4:6, 10; 5:1-5) Ma pi girdi’ ni ur pied e ayuw nib malfith ngorad e be yog ni ngar feked e binaw rorad min towarsariyrad ni ngar pied e bitir rorad nchuw’ay ni sib. Kari damumuw Nehemiah ko re ngongol ney ni dariy e t’ufeg riy mab chogow. I rin’ ban’en nib pay ni nge ul’ul’ iyan i flaabnag Jehovah fare maruwel ni ngan toy fare yoror nu Jerusalem.

17. Mang e rin’ Nehemiah ni ngii flaabnag Jehovah e maruwel rorad, ma mang angin ni yib riy?

17 Kan yarmiy ba “muulung ni baga’” ma ke tamilangnag Nehemiah ko piyu Israel nib fel’ rogon ni de felan’ Jehovah ko n’en ni kar rin’ed. Ma aram me wenig ko fa piin ni kar rin’ed e re n’en nem nib kireb nib muun boch e prist ngay, ni ngar sulweged urngin e salpiy ni win ni kar feked mar sulweged urngin e binaw ni kar feked rok e piin ni de yog ni ngar pied e win fa interest. Ma aram me yog fa piin ni kar rin’ed e re n’en nem nib kireb nra gaargad: “Gamad ra sulweg e tin ni kug feked, ma dabkuugu feked ban’en rorad. Gamad ra fol ko n’en ni kam mog.” Gathi yugu yad be yog e pi thin nem, ya be weliy e Bible ni “ke fol e girdi’ mar rin’ed e n’en ni yog [Nehemiah].” Ma urngin e girdi’ ko ulung e kar pininged e sorok ku Jehovah.​—Nehemiah 5:7-13.

18. Uw rogon e lem ko Pi Mich Rok Jehovah ma kar lingagilgad ni bochan?

18 Ma uw rogon e ngiyal’ ney? Pi Mich Rok Jehovah e gathi yad ba dogol ya yad ba lingagil ni bochan ni yad ba gol ngak e piin ni taareb e michan’ rorad nge ngak e piin ni kar gafgowgad. Bod rogon nap’an Nehemiah ma wenegan ni yib riy e kan pining e sorok ku Jehovah. Ma fare “tapigpig nib yul’yul’ mab gonop” e kar guyed nib t’uf ni ngar pied e fonow ko Bible u morngaagen e shiyobay nge rogon nib t’uf ni ngan siyeg i sasalapiy e yug girdi’. U boch e nam ma ba yalen ni ngan nog ni ngan pi’ puluwon nib tolang ni fan ni ngan leengiy be’, machane be yog e Bible nib tamilang ni piin nib dogol mab sasalap e dabra uned ko Gil’ilungun Got. (1 Korinth 6:9, 10) Rogon ni fol e pi Kristiano ko re fonow ney e bod rogon ni ke tamilang u wan’ piyu Jew fene kireb ni ngan sasalapiy e pi walagrad nib gafgow.

Ke M’ay i Fl’eg e Yoror nu Jerusalem

19, 20. (a) Mang wenegan ni yib ko pi tatogopuluw u nap’an ni ke m’ay i fl’eg fare yoror nu Jerusalem? (b) Uw rogon ni ke gel e Pi Mich Rok Jehovah u boor e binaw?

19 Ke m’ay i toy fare yoror nu Jerusalem u 52 e rran ni yugu demtrug rogon kan togopuluw ngay. Mang wenegan ni yib ko pi tatogopuluw rorad? Gaar Nehemiah: “Nap’an ni rung’ag e pi toogor romad nge pi nam u charmad u morngaagen e re n’em, ma ke m’ingan’rad ma kar nanged ni kan lebuguy e re maruwel ney u daken gelngin e Got romad.”​—Nehemiah 6:16.

20 Ngiyal’ ney ma bay e piin ni ma togopuluw ko maruwel rok Got u boch e kanawo’ nge yu yang. Machane bokum milyon e girdi’ e kar guyed nib m’ay fan ni ngan togopuluw ko Pi Mich Rok Jehovah. Susun, mu lemnag rogon ni kan guy rogon ni ngan taleg e machib faram u Nazi Germany, Eastern Europe, nge boch e nam nu Africa. Machane de yog ni ngan taleg, ma boor e girdi’ e kar nanged ni ‘kan lebuguy e re maruwel ney u daken gelngin Got.’ Aram e taw’ath ko piin ni kar pared nib yul’yul’ u boor e duw ni kar ted ni liyor ku Jehovah aram e ‘felfelan’ [rorad] nth’abi ga’’ ko pi binaw nem!

21. Mang boch ban’en ni yira fil ko bin migid e article?

21 U lan e bin migid e article ma gad ra sul nga daken e pi n’en nib baga’ fan ni buch nge yan i mada’ ko ngiyal’ ni kan ognag fare yoror nu Jerusalem ngak Got. Ku gad ra weliy ni kari chugur ko ngiyal’ nra m’ay i fl’eg reb e mach ni kab fel’ ma fan ni nge yib angin ngak urngin e girdi’.

Ka Ga Manang?

◻ Uw rogon ni ke falfalan’ Ezra nge boch e girdi’ ni bochan Jerusalem?

◻ Mang boch e oloboch ni rin’ boch e girdi’ ni Jew ni ke yal’uweg Ezra nge Nehemiah?

◻ Mang boch ban’en ni kam fil ko pi n’en ni kan weliy u morngaagen Ezra nge Nehemiah?

[Sasing ko page 11]

Jerusalem aram e n’en nth’abi ga’ fan u wan’ Nehemiah, ma gathi liw rok u Shushan

[Sasing ko page 12, 13]

Bod Nehemiah, mab t’uf ni ngad yibilayed nge pow’iydad Jehovah me pi’ gelngidad ni nguuda ul’ul’gad ko machib ni aram e maruwel ni rib ba ga’ fan

    Yapese Publications (1984-2025)
    Mu Log Out
    Mu Log In
    • Waab
    • Mu Sharenag
    • Pi N'en Nrayog ni Ngam Mel'eg
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Rogon ni Ngan Fanay
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Mu Log In
    Mu Sharenag