Dabi Sowath Jehovah

“Bay mu lemnag nib sowath [fare yiiy] ni be yib, machane ngam sonnag; ya ra yib i m’ug ko ngiyal’ ni kug dugliy, ma dabi sowath.”​—HABAKKUK 2:3.

1. Mang e ke mudugilan’ e girdi’ rok Jehovah ngay, ma ke k’aringrad ni ngar rin’ed e mang?

“BAY GU wan nga p’ebugul tafen e damit rog.” Aram e n’en ni ke mudugilan’ Habakkuk ni profet rok Got ni nge rin’. (Habakkuk 2:1) Ku aram rogon e girdi’ rok Jehovah u nap’an e bin 20 e chibog. Ere kar pasiggad i fol ko n’en ni kan nog u nap’an reb e convention nib ga’ fan ko September 1922 ni gaar: “Ereray e rran ko pi rran. Mu sapgad, be gagiyeg fare Pilung! Gimed e piin owchen nra wereg e thin u murung’agen. Ere mu wereg, mu wereg, mu wereg murung’agen fare Pilung nge gagiyeg rok.”

2. Mang e ke yog e pi Kristiano ni kan dugliyrad u nap’an ni kan sulwegrad nga rogon ko tirok Got ban’en u tomren e World War I?

² Tomren e World War I, me sulweg Jehovah e piin ni kan dugliyrad nga rogon, mar pasiggad ko machib. Bod Habakkuk, ma rayog ni ngar gaargad: “Mu gu son mu gguy ko mang e bay yog Somol ngog ni nggu weliy ngak e girdi’.” Boor e thin ko profet e bay fagali bugithin ni Hebrew riy ni ma sor fan ko “damit” nge “matanag.”

“Dabi Sowath”

3. Mang fan ni thingarda pared ni gad be changar?

³ Nap’an ni be wereg e Pi Mich Rok Jehovah e thin rok Got ko ngiyal’ ney ma thingar dabra paged talin e n’en ni yog Jesus ni gaar: “Mu tedan’med, ya da mu nanged e ngiyal’ nra sul e en ntafen e naun riy: ko nep’, fa lukngun e nep’, fa chochol e nimen, fa kakadbul. Ya nga yugum gingad ni ke taw ma dabi piriegmed ni gimed be mol! Ere fapi n’en ni ku gog ngomed e ku gog ngomed ni gimed gubin, ni aram e be lungug: Mu tedan’med ko matanag.” (Mark 13:35-37) Thingarda boded Habakkuk, ma ngad folgad ko n’en ni yog Jesus ma ngad tedan’dad ko matanag!

4. Uw rogon nib taareb rogon rarogodad nge rarogon Habakkuk ko duw ni 628 B.C.E.?

⁴ Sana ke mu’nag Habakkuk i yoloy fare babyor rok ko duw ni 628 B.C.E., u m’on ni ke mang yu Babylon fare nam nth’abi gel. Boor e duw ni ke weliy Jehovah e pufthin ni ra tay ngak yu Jerusalem ya yad e apostate. Machane de tamilang ko ri wuin ni ra pi’ e gechig. Mini’ e ra lemnag ni ke mus ni 21 e duw nga m’on nra buch ma ra fanay Jehovah yu Babyon ni nge pi’ e gechig? Ku aram rogon e ngiyal’ ney ma dada nanged ‘fare rran fa awa’ ni kan dugliy ni ra m’ay e re m’ag ney, machane i ginangdad Jesus ni gaar: “Ereray fan ni ngkum pired ni gubin ngiyal’ ni kam fal’eged rogomed kam pired, ya en ni Fak e girdi’ e ra yib u reb e awa ndamur fineyed nra yib riy.”​—Matthew 24:36, 44.

5. Mang fan ni be pi’ e athamgil nga lanin’dad e pi thin ni bay ko Habakkuk 2:2, 3?

⁵ I yog Jehovah ku Habakkuk ni gaar: “Mu yoloy nga daken yungi tafel e pi n’en ni ku gog ngom, ya nge mom nni beeg. Mu yoloy, ya dawori taw nga nap’an ni nge yib i m’ug. Machane ngal’an e be yib nib machreg, ma n’en ni ku gog ngom e bay yib i m’ug. Bay mu lemnag nib sowath ni be yib, machane ngam sonnag; ya ra yib i m’ug ko ngiyal’ ni kug dugliy, ma dabi sowath.” (Habakkuk 2:2, 3) Ngiyal’ ney ma ke yoor e ngongol nib kireb nge cham u ga’ngin e fayleng, ma aram e mich riy ni gad bay u thatharen “fare Rran rok Jehovah, ni reb e rran ni ba ga’ ma ba gel e gafgow nra fek i yib.” (Joel 2:31) Ma n’en ni yog Jehovah e be pi’ e athamgil nga lanin’dad ni gaar: “Dabi sowath”!

6. Uw rogon nrayog ni ngad magaygad nib fos u nap’an e ngiyal’ nran pi’ e gechig?

⁶ Ere uw rogon nrayog ni ngad magaygad nib fos ko re rran nem ni ran pi’ e gechig? Ma pi’ Jehovah e fulweg ya ke tamilangnag e thil u thilin e piin nib mat’aw nge piin nde mat’aw ni gaar: “Piin ni yad ba kireb e dab ra fosgad; ma piin ni yad mmat’aw e yad ra fos ni bochan e yad ba yul’yul’ ngak Got.” (Habakkuk 2:4) Bokum milyon e girdi’ ni kar m’ad ni bochan e pi tayugang ni yad ba uf mab chogow, ma ri aram rogon u nap’an fagali mahl ko fayleng nge pi cham ni kan tay ngak girdien reb e nam nge reb. Ma pi tapigpig rok Got ni kan dugliyrad e kar k’adedan’rad mar pared nib yul’yul’. Yad “fare nam nib mat’aw ni be par nib yul’yul’.” Re nam ney nge pi girdi’ ni be un ngorad ni “yugu boch e saf,” ni yad ma fol ko pi thin ney ni be gaar: “Mu pagan’med ngak Jehovah u gubin ngiyal’, gimed e girdi’, ya Jah Jehovah e ir fare War nra par ndariy n’umngin nap’an.”​—Isaiah 26:2-4, New World Translation; John 10:16.

7. Mang e thingarda rin’ed nib puluw ko n’en ni weliy Paul u murung’agen ko Habakkuk 2:4?

⁷ I yol apostal Paul ngak e pi Kristiano ni Hebrew ma ke weliy e thin ko Habakkuk 2:4 ni gaar: “Ya thingari gum’an’med, ni fan e nge yog ni mu ngongliyed e tin nib m’agan’ Got ngay me yog ngomed e tin ni ke yog nra pi’ ngomed. Ni bod rogon ni ke yog e babyor nib thothup ni be gaar: ‘Dab ki n’uw nap’an ma en ni nge yib e bay yib, ni dabi sowath. Machane piin ni yad mmat’aw, ni girdieg, e bay ra pired nib mich Got u wun’rad mi yad fos; machane faanra sul bagayad nga riyel, ma dab ki felan’ug ngak.’ ” (Hebrews 10:36-38) Gathi ereray e ngiyal’ ni ngad malmalgad ara ngad awgad ko wup ko chogowen e chugum nge fafel nge pi n’en ni bay ko fayleng rok Satan. Mang e thingarda rin’ed ko chi tayim ney ni ka bay? Bod Paul ma girdien fare nam nib thothup rok Jehovah e thingara ‘athamgilgad ni ngar tawgad ko n’en ni ir e ba’ nga m’on rodad’ ni yafos ni manemus. (Filippi 3:13, 14) Ma bod Jesus ma thingarda k’adedan’dad ni ‘bochan e felfelan’ ni gad be sonnag.’​—Hebrews 12:2.

8. Mini’ fare “moon” ni bay ko Habakkuk 2:5, ma mang fan ni dabi yib angin ngak?

⁸ Be weliy Habakkuk 2:5 u murung’agen “ba moon nib fel’ rogon” ma ba math keru’ ko pi tapigpig rok Jehovah ya der taw ko n’en ni be nameg ni yugu aram rogon ni ke “ga’nag e yaal rok ni bod Sheol.” Mini’ e cha’ ney ni “dabiyog ni nge fel’ rogon ko tin ni ke yog ngak”? Re “moon” ney aram e pi nam nib gel ni bod rogon fare nam nu Babylon u nap’an Habakkuk​—ma aram e pi nam nib Fascist, Nazi, Communist, nge democratic—​ma yad be un ko mahl ni fan ni ngar ga’naged e binaw rorad. Maku be sugnag Sheol, ni aram e low ko yam’ ko pi yaal ni aram e girdi’ ni dariy e kireb rorad. Re “moon” ni bang e fayleng rok Satan e ke balyang e lem rok nib tolangan’ machane dariy angin e athamgil ni be tay ni nge “kunuy e pi nam nge girdi’ ngar bad ngak.” Kari mus ni Jehovah Got e rayog ni nge n’igin nge taareban’ urngin e girdi’, ma ma rin’ e re n’em u daken Gil’ilungun fare Messiah.​—Matthew 6:9, 10.

Fa Bin Som’on ko fa Lal i Gechig

9, 10. (a) Mang e ke weliy Jehovah murung’agen u daken Habakkuk? (b) Uw rarogon e ngiyal’ ney ni fan ko win ni yibe fek u fithik’ e sasalap?

⁹ U daken Habakkuk ni profet me weliy Jehovah u murung’agen lal e gechig ni aram e pufthin ni ra tay ni fan ni ngan fl’eg rogon e fayleng ni fan ko piin ni be liyor ngak ni yad ba yul’yul’. Pi girdi’ nem ni yad mmat’aw e yad ra ‘yog e thin ko profet’ ni ke yog Jehovah. Be weliy u Habakkuk 2:6 ni gaar: “Ra gafgow e piin ni be fek e pi n’en ni gathi yad e ferad, ya bay yib e gechig ngorad​—Uw n’umngin nap’an ni nguur pired ni be yoor ban’en rorad u daken e sasalap ni yad be tay ngak e piin ni bay e malfith rorad ngorad ni salpiy!”

¹⁰ Be tamilangnag fene gel e kireb ni ngan fek e win u fithik’ e sasalap. U lan e re fayleng ney ma be yoor iyan e salpiy ko piin nib fel’ rogon, ma be gel e gafgow ko piin nib gafgow. Piin ni be pi’ e drug nchuway’ nge piin nib sasalap e be yoor e salpiy rorad, ma boor e girdi’ ni dariy e ggan rorad. Reb guruy ko aningeg guruy ko urngin e girdi’ e yad be par u fithik’ e gafgow. Kari gel e gafgow u lan boor e binaw. Piin ni ba adag e tin nib mat’aw ban’en e yad be yog ni gaar: “Ba n’uw n’umngin nap’an” ni be gel iyan e pi kireb ney! Machane bayi taw ko tomur! Rriyul’, “dabi sowath.”

11. Mang e yog Habakkuk u murung’agen e ma li’ girdi’, ma mang fan ni rayog ni ngan nog ni rib yoor e racha’ ni bay u paay ko ngiyal’ ney?

¹¹ Be weliy fare profet ngak fa en nib kireb ni gaar: “Pire’ e nam ni kam feked e chugum rorad u fithik’ e yargel, ma chiney e piin ni kar mageygad e bay ra feked e chugum romed u fithik’ e yargel, ni bochan e pogofan ni um thanged nge gafgow nrib gel ni kam tiyed ngak e girdi’ nu fayleng nge pi binaw ni ba’ riy.” (Habakkuk 2:8) Boor e racha’ ni bay u pa’ e girdi’ e ngiyal’ ney! I gaar Jesus: “Urngin e piin ni yad ra girngiy e sayden e yira li’rad ko sayden ngar m’ad.” (Matthew 26:52) Machane nap’an e bin 20 e chibog ma ke pag raay i milyon e piin ni kar m’ad ni bochan e mahl ko pi nam ngu thilin girdien reb e ganong nge reb. Ran gechignag e piin ni be un ko ma li’ girdi’!

Fa Bin L’agruw e Gafgow

12. Mang e bin l’agruw e gechig ni ke yog Habakkuk, ma mang fan ni gad manang ni salpiy e dabi ayuwegdad?

¹² Fa bin l’agruw e gechig e bay ko Habakkuk 2:9-11, ma ra aw ngak e en ni “ke yoornag ban’en rok e girdi’ u tabinaw rok ko pi n’en ni ke fek u fithik’ e yargel, ma ke guy rogon ni ngi i par e tabinaw rok ndabi buch ban’en rok e girdi’ riy!” Tin ni ke yognag u fithik’ e yargel e dabi ayuweg ya be tamilangnag ko Psalm ni gaar: “Ngiyal’ nra yoor ban’en rok be’ e ngam guy rogon nge dabi magawon nga lanin’um, ni ngiyal’ ni ke mun daken ban’en rok ni pire’; ya ra yim’ ma dabiyog ni nge fek nge un ngak; ya fel’ rogon rok e dabi un ngak nga low.” (Psalm 49:16, 17) Ere bpuluw e n’en ni yog Paul ni gaar: “Mog ngak e piin ni boor ban’en rorad ko biney e tamilang ndab ra ufanthingad, ma dabi l’agan’rad ko pi n’em nde mudugil, ni aram e pi n’en ni ma fel’ rogoy riy ko biney e tamilang, machane nge l’agan’rad ngak Got ni ir e ba gol ni be pi’ urngin ban’en ngodad ni be fel’ rogodad riy.”​—1 Timothy 6:17.

13. Mang fan ni susun ni nguuda wereged fare thin rok Got ni be ginang e girdi’?

¹³ Rib ga’ fan ni ngan wereg e pi pufthin rok Got ko ngiyal’ ney! Nap’an ni i puwan’ e pi Farise ko girdi’ ni be n’uf Jesus ni “ir e en ni Pilung ni ir e ke yib ni owchen Jehovah,” me gaar Jesus: “Nggog ngomed ni faan yad ra th’ab gulungrad, ma ra mang malang e tolul.” (Luke 19:38-40) Ku aram rogon e ngiyal’ ney ni faanra dabi tamilangnag e girdi’ rok Got e kireb ni bay u fayleng, ma mus ko ‘malang ko rungrung ni bay ra tolulgad nib togopuluw ngorad.’ (Habakkuk 2:11) Ere dabda rusgad i wereg e thin rok Got ni be ginang e girdi’!

Fa Bin Dalip e Gechig nge Racha’ u Paay

14. Uw rogon ma rachaen e girdi’ e bay u pa’ e pi yuraba’ i teliw nu fayleng?

¹⁴ Fa bin dalip e gechig ni ke weliy Habakkuk e murung’agen e racha’ u paay. Habakkuk 2:12 e be gaar: “Bay yib e gechig ngomed! Kam sunumiyed ba binaw nga daken e kireb ni gimed be ngongliy, kam fal’eged rogon urngin ban’en riy u daken e pogofan ni gimed be thang!” U lan e re m’ag ney ma ngongol nde mat’aw e ba l’ag ko ma li’ girdi’. Ma pi yuraba’ i teliw nu fayleng e ke k’aring e pi cham nth’abi kireb. Boch e cham ni kar k’aringed e fare Crusades ni cham u thilin e piin ni yima yog e Kristiano ngorad nge piyu Muslim; nge fare Catholic Inquisition u Spain nge Latin America; nge fare Thirty Years’ War u Europe u thilin e Protestant nge Katolik; nge fa bin th’abi kireb ni fagali mahl ko fayleg u nap’an e re chibog ney ni sum rok Kristendom.

15. (a) Mang e be rin’ e pi nam ma pi galesiya e be yog e fel’ ngorad? (b) Rayog ko fare United Nations ni nge taleg e girdi’ ndabkura ngongliyed e pi talin e cham fa?

¹⁵ Reb e ban’en ni rib kireb ko fa bin l’agruw e mahl ko fayleng e aram fare Nazi Holocaust, ma bokum milyon piyu Jew nge yugu boch e girdi’ nu Europe ni kan li’rad kar m’ad. Ma ke mus e chiney ma pi tayugang ko Galesiya nu Roma u France e be yog ni ke kireb e rorad ya dar togopuluwgad u nap’an ni kan nog ni ngan li’ bokum biyu’ e girdi’ u Nazi death chambers ngar m’ad. Machane ka be ul’ul’ iyan e pi nam ni ngar lied e girdi’ ngar m’ad, ma be yog e galesiya e fel’ ngay. Fare babyor ni Time magazine e ke weliy u murung’agen fare galesiya ni Russian Orthodox Church ni gaar: “Kan sulweg fare galesiya nga rogon ma yad be gagiyegnag ban’en ndan lemnag ni yad ra un ngay: fare Russian war machine ara pi n’en nib l’ag ko cham. . . . Yugu ma yibilay e pi prist rorad e pi skoki ko cham nge pi tafen e salthaw. Nap’an e pul ni November u lan fare Danilovsky Monastery u Moscow, ni aram tagil’ fare Russian Patriarchate, ma ke yibilay fare galesiya e pi talin e cham ni nuclear u Russia min tay nib thothup.” Rayog ko fare United Nations ni nge taleg e pi nam ndabkura fl’eged e pi talin e cham? Danga’! Rogon ni yog fare shimbung ni The Guardian nu London, England, ma be’ ni ke winnag fare Nobel Peace Prize e ke gaar: “Yugu be wagey lanin’uy ni bochan fa lal i girdi’ ni yad e member ko fare UN Security Council e ku yad e piin nth’abi ga’ ko fapi talin e cham ni yibe fl’eg ma yibe wereg.”

16. Mang e ra rin’ Jehovah ngak e pi nam ni ma un ko mahl?

¹⁶ Ra gechignag Jehovah e pi nam ni be un ko mahl fa? Be weliy ko Habakkuk 2:13 ni gaar: “Pi nam ni kam koled e ke aw porowrad ko maruwel nib m’ay fan, ya urngin e pi n’en ni kar ngongliyed e yibe guy ni ke yik’ be yan e daramram riy nga lang. I [Jehovah] ko pi salthaw e ke rin’ e re n’ey.” “Jehovah ko pi salthaw”! Arrogon, bay e pi salthaw nu tharmiy ni yad e pi engel, ma yad ra chuweg e pi girdi’ nge pi nam ni be un ko mahl!

17. Uw rogon nra sug e fayleng ko tamilangan’ rok Jehovah u tomren ni ra gechignag e pi nam ni yad ba tacham?

¹⁷ Mang e ra buch u tomren e pufthin rok Jehovah ngak e pi nam nem nib kireb? Habakkuk 2:14 e be gaar: “Flaab rok Jehovah nge gelngin e bayi tamilangan’uy riy u fayleng ni bod rogon lan e rigur ni ke sugnag e day.” Rib fel’ e re n’em! Nap’an Armageddon, ma ran pining e sorok ku Jehovah nge mus rogon. (Revelation 16:16) Ma ra ‘fal’eg tagil’ e rifrif u ay nge flaab,’ ni aram e re fayleng ney ni gad bay riy. (Isaiah 60:13) Ran skulnag urngin e girdi’ ko kanawo’ rok Got, ma aram me sug e fayleng ko tamilangan’ rok Jehovah nge tin nib m’agan’ ngay ni bod rogon lan e rigur ni ke sugnag e day.

Fa Bin Aningeg nge Bin Lal e Gechig

18. Mang e bin aningeg e gechig ni ke yog Habakkuk, ma uw rogon ni be m’ug ko gafarig ko fayleng e ngiyal’ ney?

¹⁸ Habakkuk 2:15 e be weliy u murung’agen e bin aningeg e gechig ni gaar: “Bay yib e gechig ngomed! Fithik’ e damumuw romed e mu tamra’gad mi gimed darifannag e girdi’ u toobmed i yan; gimed tapgin ma yad be thigthig i yan ni bod be’ ni ke balyang ko rrum.” Aram e be sor fan ko re fayleng ney ni ke wa wagey. Ya mus ko pi yuraba’ i teliw ma yad ma pag ni ngan un ko ngongol ndarngal, ma ke sobut’ iyan ni be elmirin. U ga’ngin e fayleng ma ke yoor e pi m’ar ni misilpig ni AIDS nge yugu mmit e m’ar ni ma af ko ngongol ndarngal. Girdi’ ko re mfen ney e goo yad be lemnagrad ma gathi yad ma guy rogon ni ngar tamilangnaged “Jehovah nib rir,” me ere yad be yan nga but’ ma yad be chugur iyan ko gechig nra tay Got ngorad. “Bay ra tamra’gad ma dab kun tay farad,” ma re fayleng ney e be chugur ko ngiyal’ ni ra unum e n’en ni bay ko kap ko damumuw rok Jehovah, ni be yip’ fan e n’en nib m’agan’ ngay. ‘Ma ta’ fan ni yibe tay ngorad e bayi thil ngan darifannagrad.’​—Habakkuk 2:16.

19. Mang e kan weliy u m’on ni ke yog Habakkuk e bin lal e gechig, ma mang fan ni baga’ fan e pi thin nem ko ngiyal’ ney?

¹⁹ U m’on ni kan weliy murung’agen e bin lal e gechig ma kan ginang e liyor ko liyos. Yog Jehovah ko fare profet ni nge yog e pi thin ney nib gel ni gaar: “Bay yib e gechig ngomed! Ma lungumed ngak bangi ren, ‘Mu od!’ ara ngak bangi malang ndabiyog ni nge non, ‘Mu sak’iy!’ Gur rayog ni nge fil ba liyos ban’en ngak be’’? Rayog ni ngan gabdiy e gol nge silber ngay, machane dariy e yafos u fithik’.” (Habakkuk 2:19) Ke mada’ ko ngiyal’ ney ma Kristendom nge pi teliw ni kan nog heathen ngorad e yad ma siro’ ko kuruth nge Madonna, nge icons, nge liyos ni yaan e girdi’ nge gamanman. Ma dariy reb e pi n’en nem ni rayog ni nge fos me ayuweg e piin ni be liyor ngorad u nap’an nra yib Jehovah me pi’ e gechig. Dabiyog ni ngan taarebnag e gol nge silber ni kan gabdiy ko pi liyos nem nga rogon fene rir Jehovah ni ir Got ni ra par ndariy n’umngin nap’an, nge rogon fene rir e tin ni ke sunmiy ni yad ba fos. Nguud n’ufed fithingan iyan ni manemus!

20. Mang yaram ko tempel nib taw’ath ngodad ya gad be pigpig riy?

²⁰ Arrogon, Jehovah ni Got rodad e bay rogon ni ngan pining e sorok ngak. Ngad ted fan ma ngad folgad rok ndabda liyorgad ko liyos. Ma amu motoyil! Ka be non Jehovah ni gaar: “I Jehovah e bay u lan e tempel rok nib thothup; ra be’ u fayleng ma nge th’ab gulungan u p’eowchen ni fan e ba’ madgun u wan’!” (Habakkuk 2:20) Dabi siy ni be weliy fare profet u murung’agen fare tempel u Jerusalem. Machane chiney e gad ba taw’ath ya gad ma liyor ku Got u lan ba tempel ni kab fel’ ni aram e tempel nib spiritual, ni aram e gin ni kan dugliy Jesus Kristus ni Somol rodad riy ni nge mang Prist nib Tolang. Mu roy u fayleng, aram tagil’ e courtyard ko re tempel nem, ma gad ma muulung u taabang, ma gad ma pigpig ku Jehovah, ma gad ma meybil ngak ma gad ma tay fan fithingan. Rib gel e falfalan’ rodad ya gad ma liyor ngak e Chitamangidad nu tharmiy!

Ka Ga Manang?

• Uw rogon u wan’um fapi thin ni yog Jehovah ni gaar: “Dabi sowath”?

• Mang fan nib baga’ fan ko ngiyal’ ney e pi gechig ni kan nog u daken Habakkuk?

• Mang fan ni susun ni nguuda ginanged e girdi’ ko thin rok Jehovah?

• Mang tempel e gad bay ko courtyard riy ni gad be pigpig?

[Pictures on page 11]

Bod Habakkuk, ma pi tapigpig rok Got ko ngiyal’ ney e yad manang ni dabi sowath Jehovah

[Pictures on page 14]

Ga ma tay fan fare taw’ath ni ngan liyor ngak Jehovah u lan fare courtyard ko tempel rok nib spiritual?

[Picture Credit Line on page 12]

sasing ko U.S. Army