Kan Gafgownag Ni Bochan E Ngongol Nib Mat’aw
“Nge felan’ e piin ni yibe gafgownagrad ni bochan e yad be rin’ e tin nib mat’aw.”—MATTHEW 5:10, NW.
1. Mang fan ni immoy Jesus u p’eowchen Pontius Pilate, ma mang e ke yog Jesus?
“NI gargelnigeg ngaray nga fayleng ni bochan e nggu weliy murung’agen e tin riyul’.” (John 18:37) Nap’an ni yog Jesus e pi thin nem, immoy u p’eochen Pontius Pilate, ni fare Roman Governor nu Judea. Immoy Jesus u rom ni gathi bochan ni baadag ara i pining Pilate. Danga’, ya immoy u rom ni bochan e pi tayugang ko teliw rok piyu Jew e ka rogned e thin ni de riyul’ nib togopuluw ngak ni ra gaargad ke rin’ e tin nib kireb ma ba’ fan ni ngan li’ ngem’.—John 18:29-31.
2. Mang e ke rin’ Jesus, ma mang angin ni yib riy?
2 Ri manang Jesus ni bay mat’awon Pilate ni nge pag ara li’ ngem’. (John 19:10) Machane’ re n’em e de taleg ni nge machibnag Pilate u murung’agen fare Gil’ilungun nde rus. Yugu aram rogon ni yafas rok Jesus e kan ta’ nga thatharen e riya’, ma kari fanay e tayim ni ke mab e kanawo’ ngak ni fan ni nge machibnag e piin nib tolang e liw rorad ko am ko re binaw nem. Yugu aram rogon ni i machibnagrad Jesus, min turguy e kireb nga daken mini li’ ngem’ nib martyr, ni aram e ke fel’ u wan’ ni nge yim’ ni ngan tining nga baley e gek’iy nbochan e michan’ rok.—Matthew 27:24-26; Mark 15:15; Luke 23:24, 25; John 19:13-16.
Mich ara Martyr?
3. Mang e be yip’ fan fare bugithin ni “martyr” u nap’an e Bible, maku mang e be yip’ fan e ngiyal’ ney?
3 Boor e girdi’ ni yad be lemnag, ni en nib martyr e ba chuchugur ni nge taareb fan ko en ni fanatic, ara en nib pag rogon e lem rok. Piin ni dar ma rus ni ngar m’ad ni bochan e michan’ rorad, ni baga’ ni michan’ ni bay rogon ko teliw, e baga’ ni yima lemnag ni yad e piin terrorist ara piin yad ma magawonnag e girdi’. Machane, fare bugithin ni martyr e kan fek ko fare bugithin (marʹtys) nu Greek ni nap’an e Bible e be yip’ fan e “mich,” ni aram e girdi’ ni ma machibnag ban’en, ni sana u nap’an e court hearing, u murung’agen e tin riyul’ ni ke mich u wan’. Kemus ni tomur riy ma fare bugithin e kan ta’ ni fan e “en ke pi’ e yafas rok ni fan ni nge machibnag ban’en,” ara nge pi’ be’ e yafas rok ni fan ni nge machibnag ban’en ngak e girdi’.
4. Som’mon ma uw rogon ni Jesus e ir reb e martyr?
4 Kari dag Jesus ni ir reb e martyr nrogon nib puluw ko bin som’mon i fan. Rogon ni yog ngak Pilate, i yib nga fayleng ni nge “machibnag e tin riyul’.” Machib ni i ta’ e ke k’aring e girdi’ ngar daged e ngongol nib thilthil. Boch e girdi’ e tin kar rung’aged ma kar guyed e kari k’aringrad ngar rin’ed ban’en, me mich Jesus u wan’rad. (John 2:23; 8:30) Ma baga’ ni girdi’ ni yoor nge pi tayugang ko teliw e ku kari k’aringrad e n’en ni kar rung’aged—machane ba kireb e n’en ni kara rin’ed. I yog Jesus ngak e girdi’ rok nde michan’rad ni gaar: “Ya girdi’ nu fayleng e dabiyog ni ngar fanenikayed gimed, machane gag e yad be fanenikayeg, ni bochan e gu be yog ngorad nib tagan e ngongol rorad.” (John 7:7) Bochan ni ke weliy murung’agen e tin riyul’, ma pi tayugang ko nam e kara damumuwgad ngak Jesus, mini li’ ngem’. Tin riyul’ riy, e ir “fare mich nib yul’yul’ mab riyul’ (marʹtys).”—Revelation 3:14, NW.
“Bayra Fanenikayed Gimed”
5. Nap’an kefini tabab Jesus ko machib, ma mang e ke yog u murung’agen e gafgow ni un tay ngorad?
5 Gathi kemus ni ke yib e togopuluw ngak Jesus nib gel ya ku ke ginang e pi gachalpen ni ku ra buch ban’en ni aram rogon ngorad. De n’uw nap’an u tomren ni tabab Jesus ko machib, me yog ngak e piin ni be rung’ag e Welthin rok u daken fare Burey ni gaar: “Nge felan’ e piin ni yibe gafgownagrad ni bochan e yad be rin’ e tin nib m’agan’ Got ngay, ya gagiyeg nu tharmiy e ke thap ngorad! Ngam felan’gad ko ngiyal’ nra yog e girdi’ e thin nib kireb ngomed ma yad be tunguy urngin mit e thin nib kireb nib togopuluw ngomed ni bochan e gimed girdieg. Ngari felan’med, ya bay labgen ni baga’ ni fan ngomed ni kan tay u tharmiy. Ya erera’ rogon e gafgow ni i tay e girdi’ ngak e pi profet ni yad ba kakrom ngomed.”—Matthew 5:10-12.
6. Uw rogon ni ke ginangrad Jesus u nap’an ni ke l’og fa 12 e apostal?
6 Me tomur riy, u nap’an ni l’og Jesus fa 12 e apostal rok, mi yog ngorad ni gaar: “Mi gimed ayuw, ya bay e girdi’ ni bay ra koled gimed ngar feked gimed nga tafen e pufthin, ma bay ra toyed gimed u lan e pi tafen e muulung rorad. Ma bay ni pufthinnagmed u p’eowchen e piin nib ga’ lungurad nge pi pilung ni bochag, ni bochan e nga mogned e Thin nib Fel’ ni yib rok Got ngorad nge ngak e piin ni gathi yad piyu Israel.” Machane gathi kemus ni pi tayugang ko teliw e yad ra gafgownag pi gachalpen. Miki yog Jesus ni gaar: “Ma girdi’ e bay ra pied pi walagrad ni pumoon ni ngan li’rad ngar m’ad, ma pi matam e ku ereram e n’en ni bay rrin’ed ngak pi fakrad; ma bitir e bay ra togopuluwgad ko matam nge matin rorad ngar pied yad ngan li’rad ngar m’ad. Ma gubin e girdi’ ni bay ra fanenikayed gimed ni bochag. Machane en nra athamgil nge par nge mada’ ko tomur e ra fos.” (Matthew 10:17, 18, 21, 22) Chepin e Kristiano ko fa bin som’mon e chibog e ireray e mich riy ni riyul’ e pi thin ney.
Chep u Murung’agen Be’ ni i Kadan’ u Fithik’ e Yul’yul’
7. Ke mang martyr Stefen ni bochan e mang?
7 De n’uw nap’an u tomren ni yim’ Jesus, ma Stefen e ir e bin som’on e Kristiano ni ke yim’ nbochan i machibnag e tin riyul’. Ir be’ ni “rib fel’ ngongolen ma ba’ gelngin [ma] ke fal’eg e maangang nge boch e pow u fithik’ e girdi’.” Girdien e teliw ni toogor rok e “dabra gelgad ko gonop nge kan ni thothup ni ir e i ayuweg nge weliy ban’en ngorad.” (Acts 6:8, 10, NW) Bochan ni kari awan’ e girdi’ ngak, mar giringiyed nga Sanhedrin, ni aram e Jewish high court, me sabaliy e piin ni ka rogned e thin ni de riyul’ nib togopuluw ngak me machibnagrad nib gel. Machane, tomur riy, ma pi toogor rok Stefen e kar lied e cha’ ney ni reb e mich nib yul’yul’.—Acts 7:59, 60.
8. Mang e ke rin’ e pi gachalpen u Jerusalem u nap’an ni yibe gafgownagrad u tomren ni ke yim’ Stefen?
8 Tomren nni li’ Stefen ngem’, “min tabab i gafgownag girdien fare galesiya u lan yu Jerusalem nrib gel e kireb ni un tay ngorad, Ma urngin e piin ni ke mich Jesus u wan’rad e ra wergad u lan yu Judea i yan ngu Samaria.” (Acts 8:1) Ke tal e piin Kristiano ko machib nbochan kan gafgownagrad? Bathil e n’en ni buch, ya fare chep e be yog ngodad ni “fapi cha’ ni ke mich Jesus u wan’rad nni weregrad e ranod nga gubin yang ni yad be machibnag ngak e girdi’ fare Thin Nib Fel’ ni yib rok Got.” (Acts 8:4) Baga’ ni kara thamiyed e n’en ni ke thamiy Peter ni apostal u nap’an ni yog u m’on riy ni gaar: “Thingar gu folgad rok Got ko bin ni nggu folgad rok e girdi’.” (Acts 5:29) Yugu demtrug ni keb e gafgow, ma pi gachalpen nib yul’yul’ e dar rusgad ma ur ululgad i machibnag e tin riyul’, ni yugu aram rogon ni yad manang ni ku ra yib ngorad e gafgow ni kab gel boch.—Acts 11:19-21.
9. Mang e gafgow ni ka ma yib ngak e pi gachalpen Jesus?
9 Tin riyul riy, fare gafgow nni tay ngorad e de war. Som’mon, e kad nanged ni Saul—ni facha’ ni fel’ u wan’ ni ngan li’ Stefen ngem’ ma immoy ni guy—e “be yog ni nge thang e pogofan rok e piin gachalpen Somol. Me yan ngak e en ntha’bi tolang ko prist me wenig ngak ni nge pi’ e babyor ngak ni nge weliy e re gi babyor nem murung’agen Saul ngak e girdi’ u lan e pi tafen e muulung rok piyu Israel ni bay u lan yu Damaskus, ni fan e nge pirieg u rom e piin ni yad be fol ko fare Kanawo’ rok Somol, ma nge yib mat’awun ni nge kolrad nge fekrad, ni pumoon nge ppin, nge fulwegrad nga Jerusalem.” (Acts 9:1, 2) Ngemu’, gonapan duw ni 44 C.E., “me tabab Herod i gafgownag boch i girdien fare galesiya. I li’ James ni walagen John ko sayden.”—Acts 12:1, 2, NW.
10. Mang e kan yoloy u murung’agen e gafgow ni gad ra pirieg ko Acts nge Revelation?
10 Yu yang ko fare babyor ni Acts e bay e thin riy nib mudugil ni be weliy murung’agen e skeng, nge kalbus, nge gafgow ni keb ngak e piin nib yul’yul’ ni bod rogon Paul, ni facha’ ni tatogopuluw kafram ni ke mang reb e apostal, ni baga’ ni kan li’ ni reb e martyr u tan pa’ Nero ni fare Roman Emperor ko duw ni gonapan 65 C.E. (2 Korinth 11:23-27; 2 Timothy 4:6-8) U tungun, fare babyor ni Revelation, nni yoloy ni ke chuchugur tungun ko fa bin som’mon e chibog, gad ra pirieg ni John ni apostal ni ke pillibthir e kan kalbusnag u bochi donguch ni Patmos fithingan “nbochan ni ke weliy murung’agen Got ma be micheg murung’agen Jesus.” Maku fare Revelation e be weliy murung’agen “Antipas, ni be’ nib yul’yul’ ngog ni i weliy murung’ageg ko girdi’ e kan li’ ngem’” u Pergamum.—Revelation 1:9; 2:13.
11. Uw rogon ma fare kanawo’ ni un e Kristiano ngay kakrom e be dag ni riyul’ e thin rok Jesus u murung’agen e gafgow ni un tay ngorad?
11 Urngin e pi n’ey e be micheg ni thin rok Jesus ngak pi gachalpen e ba riyul’ ni be gaar: “Faanra kar gafgowniged gag, ma bay kur gafgowniged gimed.” (John 15:20) Piin Kristiano kakrom nib yul’yul’ e dar rusgad ni ngar sabaliyed e skeng nrib gel, kan gafgownagrad—nge mada’ ko yam’, kan nin’rad ngak fapi gamanman nib maloboch, ara yugu boch e kanawo’—ni fan ni ngar lebguyed e maruwel ni ke pi’ Jesus Kristus ngorad miki yog Kristus ni fare Somol ni gaar: “Ma aram mi gimed weliy murung’ageg u lan yu Jerusalem, ngu lan yu Judea ni polo’, ngu lan yu Samaria, nge yan i mada’ ko yungi n’en ni yan i mus e fayleng ngay.”—Acts 1:8.
12. Mang fan ni gafgow nni tay ngak e pi Kristiano e gathi kemus ni ban’en ni ke buch kakrom?
12 Faanra bay be’ ni be lemnag ni gafgow nni tay ngak pi gachalpen Jesus e kemus ni kakrom, ma rib gel e oloboch rok riy. Paul, ni rogon ni kad guyed e ku keb ngak e gafgow nib gel, i yoloy ni gaar: “Urngin e girdi’ ni yad baadag ni ngar pired u reb e pangin nib m’agan’ Got ngay ma kar taab girdi’gad Kristus Jesus e bay ni gafgownagrad.” (2 Timothy 3:12) Murung’agen e gafgow ni i weliy Peter e gaar: “Ireray e re n’en ni ir e ke piningmed Got ngay; yi Kristus e ir e gafgow ni bochmed me dag ngomed rogon ni ngam folwokgad rok, ni aram e nguum leked luwan ay.” (1 Peter 2:21) Ke mada’ ko chiney ni “tin tomren e rran” ko re m’ag ney, ma girdi’ rok Jehovah e be par ni yima fanenikayrad ma yima togopuluw ngorad. (2 Timothy 3:1) U ga’ngin yang e fayleng, u tan e am ni ka nog dictatorial ngay nge binaw ni am rorad e democratic, Pi Mich Rok Jehovah e yu ngiyal’ e yima gafgownagrad, ni be’ nge be’ ara yad urngin.
Mang Fan ni Yima Fanenikayrad ma Yima Gafgownagrad?
13. Mang e thingari par u laniyan’ e pi tapigpig rok Jehovah e ngiyal’ ney u murung’agen e gafgow nra yib ngorad?
13 Yugu aram rogon ni boor i gadad e rayog ni nge un ko machib ndariy e magawon riy nib gel ma gad ma muulung u fithik’ e gapas, thingarda motoyilgad ko thin nu Bible ni be puguran ngodad ni “par ko re fayleng ney e be thil i yan.” (1 Korinth 7:31, NW) Ma thil ban’en nib papey ma faanra daworda fal’eged rogodad ko lem rodad, nge tirok Got, ma ba mom ni nge war e michan’ rodad. Ere, mang, e rayog ni ngad rin’ed ni fan ni ngada ayuweged gadad? Reb e kanawo’ nib fel’ nra ayuwegdad riy e nguuda ted nga lanin’dad ko mang fan ni piin Kristiano ni baadag e par nib gapas ma ma fol ko motochiyel e yima fanenikayrad ma yima gafgownagrad.
14. Mang e ke yog Peter ko mang fan ni kan gafgownag e Kristiano?
14 Peter ni apostal e ke weliy murung’agen e re n’en ney ko bin som’mon e babyor rok, ni ke yoloy ni sogonapan duw ni 62-64 C.E., ko ngiyal’ ni piin Kristiano u Roma ni polo’ e keb e skeng ngorad min gafgownagrad. I yog ni gaar: “Pi tafager rog ni gimed ba t’uf rog, dab mu gingad ko gafgow nib gel ni yibe tay ngomed ni ba skeng ngomed, ni gowa ban’en ni kam gingad ngay.” Nge weliy fan e n’en ni yog, me ulul Peter ngay ni gaar: “Dariy bigimed nsusun e nge gafgow ni fan e ke thang e pogofan rok be’, ara ke th’ab e motochiyel, ara fan e be guy rogon ni nge gagiyegnag e maruwel rok boch e girdi’. Machane faanra ni gafgownagmed ni bochan e gimed girdien Kristus ma dab mu tamra’gad ngay, ya ngam pininged e magar ngak Got ni bochan e ba’ fithingan Kristus u dakenmed.” I weliy Peter ni kar gafgowgad, ni gathi bochan kara rin’ed e tin nib kireb, machane bochan e yad e Kristiano. Faan manga ka yad be un ko “ngongol nib pag rogon” nrogon e n’en ni be rin’ e girdi’ ni be liyegrad, ma ra felan’rad ngorad. Machane tin riyul’ riy, e kar gafgowgad ni bochan kar athamgilgad ni ngar lebguyed e maruwel rorad ni yad e pi gachalpen Kristus. Maku aram rogon e tin riyul’ e Kristiano e ngiyal’ ney.—1 Peter 4:4, 12, 15, 16.
15. Mang e n’en ni kan guy ni de puluw rogon ni ma rin’ e girdi’ ban’en ngak e Pi Mich Rok Jehovah?
15 Boor yang u fayleng, ni Pi Mich Rok Jehovah e yima yog e sorok ngorad ya bochan nib taareban’rad ma yad ma maruwel u taabang u nap’an e convention rorad ngu nap’an ni yad be toy reb e naun, nge bochan e yad ba yul’yul’ ma yad ma maruwel nib gel, nge bochan e ngongol rorad nge rarogon e tabinaw rorad, maku bochan yaarad nge pangirad.a Maku reb, e maruwel rorad e chiney u 28 e binaw e yibe magawonnag ara yibe taleg, ma boor ko Pi Mich e kan maadad ngorad ma ke yoor ban’en ni ke mul u pa’rad nbochan e michan’ rorad. Mang fan ni yima rin’ ban’en ni aram rogon ngak e Pi Mich Rok Jehovah ni yugu aram rogon ni yad ma dag e ngongol nib fel’? Ma mang fan ni ma pag Got ni nge buch e n’en ni aram rogon ngorad?
16. Mang fan ni rib ga’fan ni ma pag Got ni yima gafgownag e girdi’ rok?
16 Som’mon, ba t’uf ni ngad lemnaged e thin ni bay ko Proverbs 27:11 (NW) ni be gaar: “Fakag, mu par ni gab gonop, ma nguum felfelan’nag gum’irchaeg, ma aram rayog nigu pi’ e fulweg ngak e en ni be moningnageg.” Arrogon, ya bochan ni bay rogon e re n’ey ko fare magawon ni ke n’uw nap’an u palpalthib ni i sum kakrom. Yugu aram rogon ni bay boor e mich riy ni ke pi’ urngin e piin nib yul’yul’ ngak Jehovah ni ka nap’an chepin e girdi’, ma de tal Satan ni nge moningnag Jehovah ni bod rogon e n’en ni rin’ ngak Job ni be’ nib mat’aw. (Job 1:9-11; 2:4, 5) Dariy e maruwar riy, ni chiney ni kan sunmiy fare Gil’ilungun Got be par nib mudugil, nib muun ngay e piin yad be par u tan pa’ nge piin ni owchen ni bay u fayleng, ma kari gelnag Satan e bin tomur e maruwel rok ni nge dag ni riyul’ e n’en ni be yog. Yad ra par nib yul’yul’ ku Got nyugu demtrug e gafgow nge magawon ni be yib ngorad? Ireray e deer ni pi tapigpig rok Jehovah e susun ngar fulweged ni be’ nge be’ u daken e ngongol rorad.—Revelation 12:12, 17.
17. Mang e be yip’ fan e n’en ni yog Jesus ni “ereray e ngiyal’ ni aram e ke bung rogomed ni ngam weliyed fare Thin Nib Fel’ ni yib rok Got”?
17 Nap’an ni be weliy Jesus ngak pi gachalpen murung’agen e n’en ni ra buch u nap’an “tungun e re m’ag ney,” me yog yugu reb i fan ni pag Jehovah ni yira gafgownag e pi tapigpig rok. I yog ngorad ni gaar: “Ma bayni fekmed nga p’eowchen e pi pilung ko nam nge piin ni yad be yog e thin ni bochan e gimed girdieg. Ereray e ngiyal’ ni aram e ke bung rogomed ni ngam weliyed fare Thin Nib Fel’ ni yib rok Got.” (Matthew 24:3, 9; Luke 21:12, 13) I machibnag Jesus e tin riyul’ u p’eowchen Herod nge Pontius Pilate. Maku Paul ni apostal e kan “fek nga p’eowchen e pi pilung nge pi governor.” Bochan ni Jesus Kristus ni Somol e ke tay chilen ngak Paul, me athamgil ni nge machibnag e pilung ni tha’bi tolang ko ngiyal’ nem u nap’an ni yog ni gaar: “Ere gu be wenig ni ngan pi’ e re pa’ i oloboch ney nge yan ngak e cha’ ni ir e pilung nu Roma!” (Acts 23:11; 25:8-12) Maku aram rogon e ngiyal’ ney, nap’an ni ra yib e magawon ni ra skengnagey ma baga’ ni nge aw ni ngar ni machibnag e piin nib tolang e liw rorad nge girdi’ ni yoor.b
18, 19. (a) Uw rogon ma rayog rodad e pi skeng ma ra fel’ rogodad riy? (b) Mang e pi deer ni yira weliy ko bin migid e article?
18 Ma tomur riy, ni ke yog rodad e pi skeng nge gafgow ney ma ra fel’ rogodad riy. Uw rogon? James ni fare gachalpen e ke puguran ngak e pi Kristiano ni gaar: “Pi walageg ni girdien Kristus! Mu lemniged gimed nib fel’ waathmed ko ngiyal’ nra yib urngin mit e skeng riy ngomed, ya gimed manang ni faanra gelnagmed e michan’ romed ko pi skeng nem ni aram rogon, ma wenegan nra yib ngomed e aram e ke yog romed ni nguum k’adedan’med.” Arrogon, yira gafgownagdad ma ra ayuwegdad nge gel boch e michan’ rodad ma ra gel e k’adan’ rodad. Ere, dabda rusgad nib gel ni ngan gafgownagdad, ma dabda gayed e kanawo’ nde puluw ko thin nu Bible ni fan ni ngad siyeged e magawon ara ngada taleged. N’en ni gad ra rin’, e ngad folgad ko fonow ni yog James ni gaar: “Machane ngam guyed rogon ngam k’adedan’med nge mada’ ko tomur ndab mmulgad, nge yog ni mmarod mu pired ni kam yal’uwgad, ni aram e ke yan i mus nga rogomed ndakuriy ban’en nda mu gamangad riy.”—James 1:2-4.
19 Yugu aram rogon ni Thin Rok Got e be ayuwegdad ni ngad nanged ko mang fan ni yima gafgownag e pi tapigpig rok Got nib yul’yul’ ma mang fan ni ma pag Jehovah, ma bochan e re n’em e ku dabi mom ni ngada gelgad ko gafgow. Mang e ra gelnagdad ni ngada k’adedan’dad? Mang e rayog ni ngad rin’ed u nap’an ni yibe gafgownagdad? Gad ra weliy e pi n’en ney nib ga’ fan ko bin migid e article.
[Footnotes]
a Mu guy Fare Wulyang Ntagil’ E Damit ni December 15, 1995, ko page 27-9; nge April 15, 1994, ko page 16-17; nge Awake! ni December 22, 1993, ko page 6-13.
b Mu guy fare Awake! ni January 8, 2003, ko page 3-11.
Rayog ni Ngam Weliy Fan?
• Som’mon uw rogon ni Jesus e reb e martyr?
• Mang e ke rin’ ngorad fapi gafgow ni un tay ngak e Kristiano ko fa bin som’mon e chibog?
• Mang fan ni kan gafgownag e Kristiano kakrom, rogon ni weliy Peter fan?
• Mang boch i fan ni ma pag Jehovah ni ngeb e gafgow nge togopuluw ngak e pi tapigpig rok?
[Pictures on page 20, 21]
Fapi Kristiano ko fa bin som’mon e chibog e kar gafgowgad, ni gathi bochan e ngongol nib kireb, ya bochan yad e Kristiano
PAUL
JOHN
ANTIPAS
JAMES
STEFEN