Thin Rok Jehovah e Ba Fas

Tin Nib Ga’ Fan ko Babyor ni Exodus

BA CHEP nib riyul’ ni murung’agen nni chuweg e piin baaram nni tayrad ngar manged “sib u tan fare gafgow ni un ta’ ngorad.” (Exodus 1:13) Maku reb e ba chep ni ra pug lanin’uy u murung’agen ba nam ni kafini sum. Pi maangang ni yira gin ngay, nge pi motochiyel nib manigil, nge rogon nni ngongliy fare tabernacle e ku ba manigil u wan’uy ya aram boch ban’en ni ma k’aring e felfelan’ riy. Ireray, e pin’en nib ga’ fan ni ba’ ko fare ke babyor ko Bible ni Exodus.

I yoloy fare profet ni Hebrew ni Moses, Exodus e be weliy murung’agen e pi n’en ni i pirieg e girdi’ nu Israel u ba ngiyal’ ni boor ko 145 e duw​—u nap’an ni yim’ Josef ko duw ni 1657 B.C.E. nge mada’ko ngiyal’ ni ke m’ay fare tabernacle u lan e duw ni 1512 B.C.E. Machane, re n’em e gathi kemus nib chep nib fel’. Ya bayang ko thin rok Got, ara thin, ni nga nog ko girdi’. Ya re n’em, e “ba fas ma bagel gelngin.” (Hebrews 4:12) Ere Exodus, e ri ba’ fan, ni fan ngodad.

“KE RUNGAAG GOT E GILGEL’ RORAD”

(Exodus 1:1–4:31)

Piin nrabad rok Jakob e ra yoorgad i yan nib papey ma bochan e motochiyel ko pilung muun gafgownagrad ni bod e sib. Ki yog Pharaoh ni ngan li’ ngem’ urngin e bitir ni pumoon ni pifak piyu Israel ni pumoon ni kab madway. Reb e madway ni thay u pa’rad ni de un ko yam’ e, Moses, ni kab bitir ni dalip e pul yangaren ni bochan ni pof be’ ni ppin ni fak Pharaoh. Yugu aram rogon nni chuguliy u tafen e pilung, ma nap’an ni gaman e 40 e duw yangaren, me fol Moses ngak e girdi’ rok me li’ be’ nu Egypt ngem’. (Acts 7:23, 24) Ma aram e thingari mil, ma aram me yan nga Midian. U rom e mabgol riy mi i par ni ma ayuweg e saf. Ma chaaren bochi gek’iy ni be daramram nib maangang, e pi’ Jehovah e maruwel ngak Moses ni nge sul nga Egypt nge pow’iy piyu Israel ngar chuwgad ko sib. Walagen ni pumoon, ni Aaron, e ir e ni dugliy ni nga i non ni pa’ Moses.

Pi Deer ko Bible ni Kan Fulweg:

3:1​—Ba Mit i mang prist Jethro? Kakrom e ani lolugen e tabinaw e ir e ma pigpig ni bod e prist ni fan ko tabinaw rok. Ba tamilang ni Jethro ni ir be’ ni kakrom e lolugen reb e ganong nu Midian. Ya bochan ni girdi’ nu Midian e ra bad rok Abraham u daken Keturah, ma sana kar nanged e liyor ni yima ta’ ngak Jehovah.​—Genesis 25:1, 2.

4:11​—Uw rogon ma aram e Jehovah ‘e be dugliy e maay, nge biling, nge malmit’? Yugu aram rogon ni Jehovah e yu ngiyal’ ma ma k’aring ngan malmit nge maay, ma gathi ir e ba mil fan urngin e tinem e marwoth ngak. (Genesis 19:11; Luke 1:20-22, 62-64) Pi n’eney e angin e denen ni ke af ngodad. (Job 14:4; Roma 5:12) Machane, bochan ni ke pag Got be buch e re n’ey, ma aram e rayog ni nge yog ni ir e ke gagiyegnag ni nge dabkun nang e thin, nge biling, nge malmit.

4:16​—Uw rogon ni Moses e nge par ni “susun e Got” ngak Aaron? Moses e be’ ni bay luwan Got. Arfan ni, Moses e par ni “susun e ir Got” ngak Aaron, ni i non ni pa’ Moses.

Pi Fonow ni fan Ngodad:

1:7, 14. I ayuweg Jehovah e girdi’ rok ko gafgow ni un tay ngorad u Egypt. Ku aram rogon ni be ayuweg e Pi Mich Rok ko tiney e rran, ni ki mada’ ko ngiyal’ ni kar pirieged e gafgow nib elmirin ni bochan e michan’ rorad.

1:17-21. Jehovah e ma lemnagdad ni “nga fel’.”​—Nehemiah 13:31.

3:7-10. Jehovah e dabi pag e mayor ko girdi’ rok.

3:14. Jehovah e ri dabi pag ni nge dabi rin’ e tin ni ke m’agan’ ngay. Ere rayog ni ngarda pagedan’dad ni dabki n’uw nap’an me cheleg nge riyul’ e athap rodad nu Bible.

4:10, 13. I dag Moses ni boor yay ni dariy e pagan’ rok nga gelngin ni rayog ni nge welthin ni ki mada’ nga nap’an un i micheg ngak ni ra ayuweg Got, mi i wenig ku Got ni nge pi’ yugu be’ ngeni non ngak Pharaoh. Yugu aram rogon, maki fana’ Jehovah Moses me pi’ e gonop ngak nge gelngin nib t’uf rok ni nge rin’ e n’en ka nog ngak ni nge rin’. Gathi ngaud lemnaged feni dada nanged rogon ban’en, ya ngad pagedan’dad ngak Jehovah ma gad yul’yul’ i rin’ e maruwel rodad ni ngaud machibgad ma gad skulnag e girdi’.​—Matthew 24:14; 28:19, 20.

PI MAANGANG NI YIMA NGAT NGAY E RA CHUWEG E GAFGOW

(Exodus 5:1–15:21)

Me yan Moses nge Aaron nga p’eowchen Pharaoh, nga rognew ngak ni nge pag piyu Israel ngar ngongliyed reb e madenom ni fan ngak Jehovah u daken e ted. Ma fare pilung nu Egypt e ri togopuluw ngay me siyeg ni dabi rin’. Me fanay Jehovah Moses ni nge yibnag boch e gafgow nib elmirin ni ra chuw reb meb reb. Ma fin tomuren e bin ragag e gafgow mfini pag Pharaoh piyu Israel nga ranod. Machane, de n’uw nap’an, me ir nge pi yuraba’ i salthaw rok e ra tulufed yad ni kar damumuwgad. Machane Jehovah e bing e kanawo’ ni ngan mil riy nga barba’ fare Red Sea nge ayuweg e girdi’ rok. Ma fapi girdi’ nu Egypt ni yad be lo’l’og piyu Israel e ra lumochgad u nap’an ni sul e day nge thareyrad.

Deer nu Bible ni kan Fulweg:

6:3​—Ba uw kanawoen nda nog fithingan Got nge nang Abraham, Isak, nge Jakob? Pi cha’ ney ni yad ba kakrom e ur rogned fithingan Got me yog Jehovah ngorad e pi n’en ni ke micheg. Machane, dar nanged ma dar pirieged ni Jehovah e ir be k’aring e pi n’en kan micheg be buch.​—Genesis 12:1, 2; 15:7, 13-16; 26:24; 28:10-15.

7:1​—Uw rogon nni fal’eg nge mang Moses “Got ngak Pharaoh”? Moses e ni pi’ gelngin Got ngak nge mat’awun ni nge gel ngak Pharaoh. Arfan, ni de t’uf ni nge tamdag ko re pilung nem.

7:22​—U uw e i fek e pi prist nu Egypt e ran riy ni dawor ni piliyeg nge ngal’ ni racha’? Rayog ni ur fanayed boch e ran nni fek ko Lul’ nu Nile ko ngiyal’ ni dawori yib e binem e gafgow. Ran ni rayog i unum e be m’ug ni ku rayog ni ngan ling ko pi luwed ni kan fuog ko yungin nib tamran u tooben e Lul’ ni Nile i yan.​—Exodus 7:24.

8:26, 27​—Mang fan ni yog Moses ni pi maligach nu Israel e “ri ra dabuy piyu Egypt”? Boor mit e gamanman ni yima liyor ngay u Egypt. Arfan nnog e maligach me pi gelngin nge yog ni gel lungun Moses ni ngan pag piyu Israel nga ranod ngar pied e maligach ngak Jehovah.

12:29​—Mini’ e piin ni Yimanangrad ni yad e som’mon nni gargelnagrad? Piin nni gargelnagrad ni som’mon e yi goo pumoon e ba maun ngay. (Numbers 3:40-51) Pharaoh, e ir reb e tin nni gargeleg ni som’mon, ma dan li’. Ba’ gothon e birok e tabinaw. Gathi ani lolugen e tabinaw ya anib pumoon nni gargeleg ni som’mon u gothon reb e tabinaw e ir e yim’ ni angin fa bin 10 e gafgow.

12:40​—Uw n’umngin nap’an ni i par piyu Israel u lan e nam nu Egypt? Fare 430 e duw ni ka nog uroy e ba muun ngay fa ngiyal’ nem ni i par pi fak yu Israel u “lan e nam nu Egypt nge lan e nam nu Canaan.” (Mu guy e footnote.) Medlip i ragag nge lal e duw yangaren Abraham me thab e Lul’ ni Euphrates nga barba’ u lan e duw ni 1943 B.C.E. ni be yan i yan nga Canaan. (Genesis 12:4) Ngiyal’ nem nge mada’ko fa ngiyal’ ni gaman e 130 e duw yangaren Jakob me yan nga Egypt ma 215 e duw u gubin. (Genesis 21:5; 25:26; 47:9) Aram ere n’ey e be yip’ fan ni ku aram oren e duw ni 215 ni par yu Israel u Egypt.

15:8​—Fare day nib “el” ko Red Sea e ir e day ni ke el ni ayis? Fan fare bugithin ni Hebrew ni ir e ni piliyeg ni “el” e fan e sul nga tomur ara dib’ag. U Job 10:10, ere bugithin nem e ni fanay ko milik ni ke n’uw nap’an me par e milik nga bang me par e ran nga bang. Arfan, ni re bugithin nem ni ran nib el e gathi ri be yog ni ran ni ke el ni, ayis. Faanra “nifeng ni ngek nib gel” nnog ko Exodus 14:21 e ba garbeb ni ra yog ni elnag e ran, me ere dariy e maruwar riy ni yu ngiyal’ ma yima yog ni gelngin e garbeb ni ke pag rogon. Bochan ni dariy ban’en nni guy ni be kol e day, ma aram e kebi m’ug ni gowa ke el, ara ke miyil ke par, ara ke dib’ag.

Fonow ni fan Ngodad:

7:14–12:30. Fa ragag i gafgow e gathi bogi n’en ni yigi buch. Bogi ban’en nni yiiynag me buch nri rogon nnog. Uw feni be gagiyelnag e pi gafgow ni yib nem gelngin e Ani Tasunmiy ni rayog ni gagiyegnag e ran, nge raen e yal’, nge chachangeg, nge gamanman, nge girdi’! Pi gafgow nem e ku be dag ni rayog rok Got ni nge mel’eg ni ngebnag e gafgow nga daken e piin toogor rok ko ngiyal’ ni be ayuweg e piin ni yad ma liyor ngak.

11:2; 12:36. Jehovah e tow’athnag e girdi’ rok. Ba tamilang ni ma guy rogon ni nge mudugil ni kan pi’ puluwon piyu Israel ko maruwel rorad u Egypt. Ra bad ngalan yu Egypt nib puf mat’awrad, gathi ra bad ni kan kolrad ko mahl ni ngar manged sib.

14:30. Rayog ni nge pagan’dad ni ra ayuweg Jehovah e piin ni yad ma liyor ngak ko bin baaray e “gafgow ni baga’ ” ni bay yib.​—Matthew 24:20-22; Revelation 7:9, 14.

JEHOVAH E KE FAL’EG ROGON BA NAM NI IR E PILUNG RIY

(Exodus 15:22–40:38)

U lan e bin dalip e pul nga tomuren ni kan chuwegrad u Egypt, me bi toffan yu Israel nga enggin fare Burey ni Sinai. Aram e gin nni pi’ riy ngorad fa Ragag i Motochiyel nge ku boch e motochiyel, ma ra bad nga tan fare m’ag rok Jehovah, mar manged ba nam ni Got e be gagiyegnag. I par Moses u daken e burey ni 40 e rran, ni un fonownag e bin riyul’ e liyor nge rogon ni ngan toy fare tabernacle rok Jehovah, ni ba tempel ni rayog ni nguun i fek i yan. Ma ngiyal’ nem, me fal’eg piyu Israel yaan ba pi fak e garbaw ko gol ngaur liyorgad ngay. Me yib Moses u burey nga peening, me guy ere n’eney mi ri damumuw me bilig fa gali yang i malang ni kan yoloy ni pi’ Got ngak. Tomuren ni kan pi’ e gechig nib puluw rogon ngak e piin ni ba kireb e n’en kar rin’ed, miki sul bayay nga daken e burey nga kun pi’ l’agruw yang e malang ni kan yoloy ngak. Nap’an ni sul Moses, me tabab fare dimow tabernacle. Nap’an ni taw nga tomuren e bin som’mon e duw ni ke puf rogon yu Israel, ma re tento ney ni yira ngat ngay nge pi n’en ni kan ngongliy ngay e yan i m’ay mi n’un nga lang, me suguy Jehovah ko tamilang rok.

Deer u Bible ni kan Fulweg:

20:5​—Uw rogon ma ra yibnag Jehovah e “gechig ni bochan e kireb ko pi matam” nga daken e tini bay fini yib e mfen? Nap’an ni gad ra ilal ma keb thaudad, ma ra be’ ma yibe turguy rogon ni be yan nu rogon ngongolen nge pangin. Machane nap’an ni chel e nam nu Israel ngaur liyorgad nga yugu boch e liyos, ma angin ere ney e gafgownag e tin tomur e mfen. Ki mada’ko piin ni kab yul’yul’ u Israel ni kur thamiyed angin ni bochan e kireb ko teliw rorad ma ke mo’maw’ rogon ngorad ni ngan par u reb e kanawo’ ni rib yul’yul’.

23:19; 34:26​—Mang e baga’ fan ko fare thin nni ta’ chilen ni dabni dulnguy ba pi fak e gamanman u fithik’ i logowen e thuth rok chitiningin? Dulnguy ba fak e gamanman (ba fak e kaming ara yugu boch e gamanman) u fithik’ i logowen e thuth ko chitiningin e ka nog ni ba bangbeng ko piin ni dar nanged Got ni yibe lemnag ni ra sunmeg e n’uw. Maku reb, e bochan ni logowen thuthun e nge duruwiy fak ngay, me ere ra nge dulunguy fak u fithik’ ma ba ngongol ni rib pag feni kireb. Re motochiyel ney e ayuweg ngi i dag ngak e girdi’ rok Got e runguy.

23:20-23​—Mini’ fare engel ni ka nog u roy, ma uw rogon ni “ba’ rok” fithingan Jehovah? Sana, re engel ney e Jesus ni bod yaan ni immoy u m’on ni mang girdi’. Un i fanay nga i pow’iy piyu Israel i yan ko fare Binaw ni kan Micheg. (1 Korinth 10:1-4) Fithingan Jehovah e “ba’ rok” ni aram e bochan ni Jesus kenggin ni be n’uf ma be thothupnag fithingan e Chitamangin.

32:1-8, 25-35​—Mang fan ni dan i gechignag Aaron ni fal’eg yaan fare fak e garbaw ni gol? Aaron e de m’agan’ ngay ni ngan ta’fan fare liyos. Me taaboch, me m’ug ni ke un ngak e piin ni yad ni Levites ngar barba’gad ku Got mar togopuluwgad ngak e piin ni yad be togopuluw ngak Moses. Tomuren ni kan li’ e piin ni ba buch e rorad, me puguran Moses ngak e girdi’ ni kar denengad nib gel, ni aram e be yip’ fan ni ku ba’ boch e girdi’ ni bod Aaron ni ku be runguyrad Jehovah.

33:11, 20​—Uw rogon ni non Got ngak Moses “i sabal owcherow” fa? Biney e thin e be yip’ fan e numon u thiliy be non be’ me fulweg be’. Moses e i non ngak be’ ni ke pi’ Got ke yib ni luwan me non u l’ugun nge yog ku Moses rogon e n’en nge rin’ ni yib rok Jehovah ngak ke yog ku Moses. Me Moses e de guy Jehovah, ni bochan ‘ni dariy be’ ra ke guy Got me par nib fas’ Rriyul’, ni Jehovah e gathi ir e non ngak Moses. Fare Motochiyel “e ni pi’ u daken e pi engel u pa’ be’ ni ir e tama af,” aray rogon ni ba’ ko Galatia 3:19.

Fonow ni fan Ngodad:

15:25; 16:12. Jehovah e ma ayuweg e girdi’ rok nib fel’ rogon.

18:21. Fapi pumoon ni kan mel’egrad ni ngar rin’ed boch e maruwel nib ga’ fan u lan e ulung ko Kristiano e ku thingari yog e maruwel rorad, ma ba’ madgun Got u wan’rad, ma rayog ni pagan’uy ngorad, ma gathi yad ba siin.

20:1–23:33. Jehovah e ir e tha’bi ga’ ko piin ni yad ma pi’ e Motochiyel. Nap’an ni i fol, piyu Israel ko motochiyel rok me yog ni ur liyorgad ngak u reb e kanawo’ nib yaram ma ba falfalan’. Bay e ulung rok Jehovah e chiney. Yira un ngay ma yibe ayuweg ma ra fekdad i yan ko falfalan’ nge pagan’.

Bin Riyul’ i fan ni Fan Ngodad

Mang e n’en ni be dag fare ke babyor ko Exodus u murung’agen Jehovah? Be dag ni ir e Tapi’ ban’en u fithik’ e t’ufeg, ma Machuweg e girdi’ ko gafgow ni dariy be’ nra taareb rogorow, nge ma Lebuguy e tinib m’agan’ ngay. Ir fare Got ni ma yarmiy e ulung ko girdi’ rok ni yad bay u tan pa’ ni ir e tha’bi ga’ riy.

Nap’an ni bay um bieg e Bible ni fan reb e wik nge reb ni ga be fal’eg rogom ni fan ko Theocratic Ministry School, ma dariy e maruwar riy ni ga ra adag e n’en ni ga ra fil ko Exodus. Nap’an ni ga ra lemnag e n’en ni ka nog ko fa ginem ni ka nog riy e “Deer nu Bible ni kan Fulweg,” ma ra gel boch e tamilangan’ rom nga fithik’ boch e thin nu Bible. Ma fa tini ke yog u tan e “Fonow ni fan Ngodad” e ra dag ngom rogon ni ngeb angin ngom e bieg Bible ko yu wik.

[Picture on page 28, 29]

Jehovah e pi’ e maruwel ngak fare moon i Moses ni rib sobutan’ ni nge pow’iy piyu Israel ngar chuwgad ko sib

[Picture on page 29]

Fa ragag i Gafgow e dag rogon gelngin fa en Tasunmiy ni ma gagiyegnag e ran, nge raen e yal’, nge chachangeg, nge gamanman, nge girdi’

[Picture on page 30, 31]

U daken Moses, me yarmiy Jehovah yu Israel ngar manged ba nam ni Got e suwon