“Ni Pirieg Taareb E Churuwo’ Nu L’ugun E Yar Ni Rib Tolang Puluwon”

“Fare Gil’ilungun nu tharmiy e ir ban’en ni yibe nameg ni ri be athamgil e girdi’ ni nge yog ngorad, ma piin ni ri yad be athamgil e yad be guy rogon ni ngar laged.”​—MATTHEW 11:.12, NW.

1, 2. (a) Mang e re felngin ni gathi ri yima rin’ ni dag Jesus u fithik’ reb fapi fanathin rok ko Gil’ilungun? (b) Mang e ke yog Jesus ko fare fanathin ko fare churuwo’ nu l’ugun e yar nrib tolang puluwon?

BA’ BAN’EN ni ri baga’ fan ngom ni ngam pi’ urngin ban’en ni ba’ rom ngay ni fan e nge yog ni ngam fek? Yugu aram rogon ni ma yog e girdi’ ni yad ba yul’yul’ ko athamgil ni yad ma ta’ ni fan ni nge yog ngorad e n’en ni yad be nameg ni​—salpiy, gilbuguwan, gelngiy, ara liw—​ma gathi ri ma buch ni nge pirieg be’ ban’en ni rib ga’ fan ngak nib m’agan’ ngay ni nge pi’ urngin ban’en rok ni fan ni nge fek e re n’en nem. I weliy Jesus Kristus murung’agen e re felngin ney ni mo’maw’ ni ngan pirieg mab gel e fel’ riy u fithik’ boor e fanathin ni weliy ni fan ko Gil’ilungun Got.

² Reb e fanathin e ram, ni weliy Jesus ni kemus ni fan ngak pi gachalpen, fare n’en ni baga’ ni yima yog ni fare fanathin ko churuwo’ nu l’ugun e yar nib tolang puluwon. Ireray e thin ni i yog Jesus ni gaar: “Gagiyeg nu tharmiy e bod be’ ni ma fol chuway’ ni be gay e churuwo’ nu l’ugun e yar ntin nib fel’. Ma faani pirieg reb nrib fel’ me yan i pi’ ni chuway’ urngin ban’en ni ba’ rok, me fek e salpiy riy nge chuw’iy fare churuwo’ ngay.” (Matthew 13:36, 45, 46, NW) Mang e n’en ni baadag Jesus ni nge fil e girdi’ ni be motoyil ngak ko re fanathin ney? Ma uw rogon ni nge fel’ rogodad ko thin ni yog Jesus?

Uw Feni Tolang Puluwon e Pi Churuwo’ nu L’ungun e Yar

3. Mang fan ni churuwo’ nu l’ugun e yar nib fel’ e rib tolang puluwon kakrom?

³ Ka nap’an kakrom, ma churuwo’ nu l’ugun e yar e yima ta’ ni n’en nib ga’ fan ni fan ni ngan fal’eg yaan ban’en. Reb e babyor e be yog ni rogon ni yog reb e scholar ni be’ nu Roma ni Pliny ni fa bin Biilal, ni churuwo’ nu l’ugun e yar e bin th’abi tolang puluwon u fithik’ urngin ban’en ni ba’ puluwon.” De taareb rogon ko gol, silver, ara boor e malang nib tolang puluwon, ma churuwo’ nu l’ugun e yar e ban’en nib fas e ke sunmiy. Ke nang boor e girdi’ ni boch e yar e rayog ni ngar piliyeged e n’en ni be makadkadnag e ufin rorad​—ni bod chachbungen e malang—​ni nge mang churuwo’ ni ba galgal ramaen ya yad ma upunguy e re n’em ko nguboch ni ka nog nacre ngay. Kakrom, ma churuwo’ nu l’ugun e yar nth’abi fel’ e baga’ ni yima fek u Red Sea, nge fare Persian Gulf, nge fare Indian Ocean​—nib palog ko fare binaw nu Israel. Mmutrug ni ireray fan ni i weliy Jesus murung’agen e “en ni ma fol chuway’ ni ma milekagnag ni be gay e churuwo’ nu l’ugun e yar ntin th’abi fel’.” Rogon ni ngan pirieg e churuwo’ nu l’ugun e yar ni riyul’ nib fel’, e ba t’uf ni nge maruweliy be’ nib elmerin.

4. Mang e tin baga’ fan ni be fil ban’en ngak e girdi’ ko fanathin rok Jesus’ ko facha’ ni ma fol chuway’ ni ma milekag?

⁴ Yugu aram rogon ni ka nap’an kakrom ma churuwo’ nib fel’ nu l’ugun e yar e ba tolang puluwon, ma ba gagiyel ni puluwon riy e gathi ireray e n’en ni rib ga’ fan ni un fil ko fanathin rok Jesus. U lan e re fanathin nem, e gathi kemus ni i taareb rogonnag Jesus fare Gil’ilungun Got ko churuwo’ nu l’ugun e yar nib tolang puluwon, ya ki weliy murung’agen e “en ma milekag ni ma fol chuway’ ni be gay e churuwo’ nib fel’ nu l’ugun e yar” nge n’en ni rin’ u tomren ni ke pirieg reb. De taareb rogon ku be’ ni kemus ni bay e kantin rok, ma en ni ma milekag ni ma fol chuway’ ara ma pi’ e churuwo’ nu l’ugun e yar ni chuway’, e rib cheg ko re maruwel ney, ni be’ nrib papey ni nge guy feni fel’ yaan nge n’en ni bay riy ni mo’maw’ ni ngan guy ni aram e pow ko churuwo’ nu lan l’ugun e yar ni rib fel’. Rayog ni nge poy e churuwo’ nu l’ugun e yar nib riyul’ u nap’an ni ra guy ma dabi oloboch ni nge fek reb ni de fel’ ara de riyul’.

5, 6. (a) Mang e rib fel’ ni ngan tiyan’uy ngay ni murung’agen facha’ ni ma fol chuway’ ni ma milekag ko fanathin rok Jesus? (b) Fare fanathin ko fare machaf ni kan k’eyag e be dag e mang u murung’agen facha’ ni ma fol chuway’ ni ma milekag?

⁵ Ka bay ban’en ko cha’ ney ni ma chuway’ ni bay fan ni ngan tiyan’uy ngay. Ani ma chuway’ ban’en e sana som’mon e ra sumarnag puluwon e churuwo’ nu l’ugun e yar nfaanra nge pi’ ni chuway’ ma ra nang ko in e salpiy ni nge pi’ ni puluwon ni bay e win rok riy. Maku sana ra fal’eg i lemnag ko bay be’ ni nge chuw’iy fare churuwo’ nu l’ugun e yar ma aram rayog ni nge pi’ ni chuway’ nib papey. Fan e re n’ey, baadag e cha’ nem ni ngeb e win nrib papey ko salpiy ni ke pi’ ma gathi baadag ni nge fanay fare churuwo’ nu l’ugun e yar. Machane gathi aram rogon fa en ma fol chuway’ ko fanathin rok Jesus. Tin ni baadag e gathi salpiy ara win ni yibe guy. Tin riyul’ riy, e ba m’agan’ ngay ni nge pi’ “urngin ban’en ni bay rok”​—ni rayog ni urngin ban’en nib muun ngay e binaw rok nge boch ban’en—​ni fan nrayog ni nge fanay e n’en ni be fal’eg i gay.

⁶ Rogon ni be guy oren e girdi’ ni ma fol chuway’, e sana de gonop e tin ni rin’ facha’ ko fanathin rok Jesus. Ani ma chuway’ nib cheg e dabi n’ag e salpiy ko n’en ni dawori mudugil ko bay e win riy fa dariy. Machane facha’ ni ma chuway’ ko fanathin rok Jesus e bathil rogon ni ma lemnag ban’en. Taw’ath rok riy e gathi salpiy ni nge yog ngak machane fare felfelan’ nbochan ni ke fanay ban’en nrib tolang puluwon. Re n’en ney e kan tamilangnag ko reb e fanathin ni i pi’ Jesus ni taareb fan. I yog ni gaar: “Gagiyeg nu tharmiy e bod ban’en nrib t’uf ma rib tolang puluwon nni k’eyag u daken bangi milay’ ni aram e kan mithag. Me pirieg be’ nib moon, mi ki tharey bayay. Me ri gel e felfelan’ ngak me yan nge pi’ ni chuway’ urngin ni ba’ rok, me sul nge chuw’iy fa gi milay’.” (Matthew 13:44) Arrogon, fare felfelan’ ni yib ya bochan ni ke pirieg me fanay be’ ban’en nib tolang puluwon e ke gaman ni nge k’aring ni nge pi’ urngin ban’en ni bay rok. Gur bay e girdi’ ni aram rogon e chiney? Bay e chugum nib puluw ni ngan pag fay ni aram rogon?

Piin ni Kar Nanged ni Rib Ga’ Fan fare Gil’ilungun

7. Uw rogon ni dag Jesus ni kari tamilang ni rib ga’ fan fare Gil’ilungun?

⁷ Nap’an ni be weIiy Jesus e fanathin rok, me weliy murung’agen “fare gagiyeg nu tharmiy.” Kari tamilang u wan’ ni rib ga’ fan Gil’ilungun. Thin ni bay ko fare Gospel e ri be micheg ni aram rogon. Tomren ni kan taufenag ko 29 C.E., i tabab “Jesus ko machib ni be gaar: ‘Mpied keru’med ko denen ni gimed be rin’! Ya gagiyeg nu tharmiy e ke chugur.’” U lan dalip nge baley e duw, ni i fil ngak e girdi’ ni yoor murung’agen e gagiyeg rok Got ara Gil’ilungun Got. Ke yan ko urngin e binaw ko fare nam, “me yan ko pi mach nge pi binaw, ni be machibnag fare thin nib fel’ ni mrurung’agen Gil’ilungun Got.”​—Matthew 4:17; Luke 8:1, NW.

8. Mang e ke rin’ Jesus ni nge dag ko mang e ra rin’ fare Gil’ilungun?

⁸ U daken e maangang ni i fal’eg Jesus u lan fare nam ni polo’​—mab muun ngay ni i golnag e m’ar, ma be duruwiy e girdi’ ni keb e bilig ngorad, me mocha’nag e nifeng nib gel, ma ki faseg e yam’—​ma aram ki dag ko mang e bayi rin’ fare Gil’ilungun Got. (Matthew 14:14-21; Mark 4:37-39; Luke 7:11-17) Tomur riy, i dag nib yul’yul’ ku Got nge Gil’ilungun ya ke pi’ e yafas rok, me yim’ ni ba martyr u daken fare ley i gek’iy ni yima gafgow riy. Ni bod facha’ ni ma milekag ni ma fol chuway’ nib m’agan’ ngay ni nge pi’ urngin ban’en rok nbochan fare “churuwo’ nu l’ugun e yar ni rib fel’,” me i par Jesus miki yim’ ni fan ko fare Gil’ilungun.​—John 18:37.

9. Mang felngin nib thil mab fel’ e kan guy ko pi gachalpen Jesus kakrom?

⁹ Gathi kemus ni ke mon’eg Jesus fare Gil’ilungun ko yafas rok ya ku ke ulunguy boch e girdi’ ni pi gachalpen u taabang. Maku pi cha’ nem e kari tamilang u wan’rad nrib ga’ fan fare Gil’ilungun. Bagayad e Andrew, ni u m’on riy ma ke mang gachalpen John ni Tataufe. U nap’an ni rung’ag ko thin ni yog John ni Jesus e ir “fare Fak e Saf rok Got,” ma Andrew nge reb e gachalpen John, ni baga’ ni bagayad e pi fak Zebedee ni ku kan tunguy fithingan ni John, ma ka chingiyal’ nem mar chuchugurgow ngak Jesus me michan’row. Machane gathi kemus ni ireray e n’en ni ke buch. Ka chingiyal’ nem, me yan Andrew ngak walagen ni Simon me yog ni gaar: “Kug piriegew fare Messiah.” De n’uw nap’an u tomren, ma Simon (ni ir faen ni ka nog e Cephas, ara Peter ngak) nge Filip nge Nathanael ni fager rok e ku kar poyed Jesus ni ir fare Messiah. Tin riyul’ riy, e bochan e re n’em ma ke yog Nathanael ngak Jesus ni gaar: “I gur faanem ni Fak Got gur! I gur fare Pilung nu Israel.”​—John 1:35-49.

Kan K’aring ni Nge Rin’ Ban’en

10. Mang e ke rin’ pi gachalpen u nap’an ni yib Jesus me piningrad ni dawori n’uw nap’an u tomren ni kar mada’gad ko yay ni som’mon?

¹⁰ Fare felfelan’ ni ke thamiy Andrew, Peter, John, nge yugu boch e girdi’ u nap’an ni kar pirieged fare Messiah e rayog ni ngan taareb rogonnag ko n’en ni buch rok e en ma fol chuway’ ni ma milekag u nap’an ni ke pirieg fare churuwo’ nu l’ugun e yar nib tolang puluwon? Dani yoor e thin ni weliy fare Gospels ko mang e ka ra rin’ed de n’uw nap’an u tomren ni kar mada’naged Jesus ko yay ni som’mon. Ba gagiyel, ni oren i yad e kar sulod ko tin ni yad ma rin’. Sagonapan nel’ e pul nge mada’ ko taareb e duw nga tomren, me yib Jesus biyay ni nge mada’nag Andrew, Peter, John, nge James ni walagen John ko ngiyal’ ni yad be fita’ u Maday u Galilee.a Ma nap’an ni guyrad Jesus, me yog ni gaar: “Mu uned ngog, mu gu fil ngomed rogon i yognag e girdi’.” Mang e kar rin’ed? Murung’agen Peter nge Andrew, ma thin ni yog Matthew e be gaar: “Ka chingiyal’ nem mi yow digey e nug rorow ngar unew ngak.” Ma murung’agen James nge John, be yog ni gaar: “Ka chiyal’ nem mi yow digey fare bowoch nge chitamangirow ngar unew ngak Jesus.” Thin ni yoloy Luke e ki yog ni kar paged “urngin ban’en ngar uned ngak Jesus.”​—Matthew 4:18-22; Luke 5:1-11.

11. Susun e mang fan ni nap’an ni i pining Jesus pi gachalpen ma kar uned ngak nib papey?

¹¹ Gur kaygi papey ni ke dugliy pi gachalpen ban’en, ya kar uned ngak Jesus ni ka chingiyal’ nem? Danga’! Yugu aram rogon ni kar sulod ko maruwel ko tabinaw rorad ni yad ma fita’ u tomren ni kar mada’naged Jesus ko yay ni som’mon, ma dariy e maruwar riy ni tin kar guyed nge tin kar rung’aged ko ngiyal’ nem e kari bit nga gum’ircharad nge lanin’rad. Bochan ni ka yan boch e tayim ni ke chuchugur nga taareb e duw ma ke yib e tayim rorad ni boor ni ngar fal’eged i lemnag e pi n’em. Chiney ke taw ko ngiyal’ ni ngar dugliyed ban’en. Yad ra bod e en ma fol chuway’ ni ma milekag ni kan k’aring gum’ircha’ nbochan e ke pirieg fare churuwo’ nu l’ugun e yar nib tolang puluwon ni, rogon ni weliy Jesus, “me yan ma ka chi ngiyal’ nem” me rin’ e n’en ni thingari rin’ ma rayog ni nge chuw’iy e re churuwo’ nu l’ugun e yar nem? Arrogon. N’en ni ka ra guyed ma kar rung’aged e ke k’aring gum’ircharad. Kar naabgad ni keb e tayim ni ngara rin’ed ban’en. Arfan ni, rogon ni yog ngodad fare chep, de maruwaran’rad ni kar digeyed urngin ban’en ma kar manged pi gachalpen Jesus.

12, 13. (a) Mang e ke rin’ boor e girdi’ ni kar motoyilgad ngak Jesus? (b) Mang e ke yog Jesus u murung’agen pi gachalpen nib yul’yul’, ma mang e be yip’ fan e thin rok?

¹² Picha’ ney nib yul’yul e rib thil ko piin ni kan weliy murung’agrad ko tomur ko fare Gospel! Immoy boor e girdi’ ni ke golnagrad me duruiyrad Jesus machane kar ululgad ko maruwel rorad u gubin e rran. (Luke 17:17, 18; John 6:26) Boch i yad e dar uned ngak u nap’an ni ke piningrad ni ngar manged pi gachalpen. (Luke 9:59-62) N’en ni rib thil riy, e tomur riy me yog Jesus murung’agen e piin nib yul’yul’, ni gaar: “Ka nap’an John ni Tataufe nge mada’ ko chiney ma fare Gagiyeg nu tharmiy e ireray e n’en ni ri be athamgil e girdi’ ni nge yog ngorad, ma piin ni yad be athamgil e yad be guy rogon ni ngar laged e re n’ey.”​—Matthew 11:12.

¹³ N’en “Ri be athamgiliy” e girdi’ nge “be athamgil”​—e mang be yip’ fan e gali thin ney? Murung’agen fare Greek verb ni yib riy e gali thin ney, fare Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words e be gaar: “Fare verb e be yip’ fan e athamgil u fithik’ e towasar.” Ma murung’agen e re verse ney, fare Bible scholar ni Heinrich Meyer fithingan e be yog ni gaar: “Kan weliy ni aray rogon e athamgil ni tay be’ u fithik’ e pasig ni dabiyog ni ngan taleg ma be maruwel nrib elmerin ni nge yog fare gil’ilungun fare Messiah ngak ni ba yib . . . Rib pasigan’uy u (dabkiyog ni nge par ni goo be sonnag) rogon ni yibe nameg fare gil’ilungun.” Ni bod facha’ ni ma chuway’ ni ma milekag, ma pi cha’ ney ni gathi ri yad boor e ba papey ni ngar poyed e tin riyul’ nib ga’ fan, mab m’agan’rad ngay ni ngar paged urngin ban’en ni ba’ rorad ni bochan fare Gil’ilungun.​—Matthew 19:27, 28; Filippi 3:8.

Ke Un Boch e Girdi’ i Fal’eg i Gay Ban’en

14. Uw rogon ni ke fal’eg Jesus rogon pi apostal ni fan ko maruwel ni ngan machibnag fare Gil’ilungun, ma mang angin?

¹⁴ Nap’an ni be ulul Jesus ko machib, ma be skulnag boch e girdi’ me ayuwegrad ni nge yog ngorad fare Gil’ilungun. Som’mon e ke mel’eg fa 12 e girdi’ u fithik’ fapi gachalpen me dugliyrad ngar manged pi apostal, ara piin ni ke l’ograd. I weliy Jesus ngorad nib tamilang e n’en ni ngara rin’ed nge u rogon ni ngar lebuguyed e maruwel rorad ni ngan wereg e machib miki ginangrad u murung’agen boch e magawon nge gafgow ni ra yib ngorad boch nga ram. (Matthew 10:1-42; Luke 6:12-16) Gal ni migid e duw, ma kar uned ngak Jesus ko milekag ka ranod ko urngin e binaw ni yad be machib, ma ngiyal’ nem e ka ri fel’ thilrad. Ka ra rung’aged e thin ni ma yog, ma kar guyed e pi maang’ang ni ke fal’eg, ma kar guyed e tin ke rin’ nib fel’ ni ngan fol riy. (Matthew 13:16, 17) Dariy e maruwar riy ni urngin e pi n’ey e kari taw nga gum’ircharad, ni bod facha’ ni ma fol chuway’ ni ma milekag, ni yad ba pasig ma yad be nameg u polo’ i gum’ircharad ni nge yog ngorad fare Gil’ilungun.

15. Mang e n’en ni yog Jesus ni ri ireray fan ni susun ngari felan’ pi gachalpen?

¹⁵ Girdi’ ni ke uneg Jesus ko 12 apostal, e “mel’eg yugu boch e girdi’ ni medlip i ragag i pumoon me l’ograd nga ranod ni yad l’al’agruw, ni ngar m’onod rok nga ranod nga lan urngin e binaw nge yungi n’en ni be n’en ni nge yan ngay.” Maku ke weliy ngorad murung’agen e skeng nge gafgow ni bay fini yib ngorad me yog ngorad ni nga rogned ngak e girdi’ ni gaar: “Gagiyeg rok Got e ba chugur ngomed.” (Luke 10:1-12) Nap’an ni sul fa 70 e girdi’, ma kari felan’rad ma ka rogned ngak Jesus ni gaar: “Somol, i mus ko pi moonyan’ ma ra folgad romad ni faani gogned ngorad u fithingam e tin ni ngar rin’ed.” Machane sana kar gingad, i yog Jesus ngorad ni kab gel e felfelan’ ni ra yog ngorad boch nga ram ni bochan kar pasiggad ni fan ko Gil’ilungun. I yog ngorad ni gaar: “Dabi felan’med ni fan e be fol e pi moonyan’ romed; machane nge felan’med ni fan e kan yoloy fithingmed nga babyor u tharmiy.”​—Luke 10:17, 20.

16, 17. (a) Mang e ke yog Jesus ngak e pi apostal rok nib yul’yul’ ko fa bin tomur e nep’ ni kar chaggad? (b) Mang felfelan’ nge n’en ni i micheg ko thin rok Jesus ngak e pi apostal rok?

¹⁶ Ngemu’, ma nap’an Nisan 14, 33 C.E., ni bin tomur e nep’ ni chag Jesus ngak e pi apostal, mi tababnag fare madenom ni ka nog e Abich ko Balayal’ rok Somol ngay me yog ngorad ni nguur madenomnaged e re ne’m. U nap’an ko re nep’ nem, i yog Jesus ngak fa 11 e apostal rok ni ka ba’ ni gaar: “Gimed e piin ni dam paged gag ko skeng ni keb ngog; e nggu fal’eg e m’ag u thildad, ni bod ni i fal’eg e Chitamag e m’ag u thilmow, ni fan nga reb e am, ma aram e rayog ni ngam abichgad muum garbodgad u tebel rog u gil’ilungug, ma bay mpired nga tagil’ e pilung ngam gagiyegniged fa ragag nge l’agruw i ganong nu Israel.”​—Luke 22:19, 20, 28-30, NW.

¹⁷ Uw feni kari felan’ e pi apostal u nap’an ni kar rung’aged e pi thin nem ni yog Jesus! Kan ognag ngorad e ta’ fan nge taw’ath ni th’abi tolang nrayog ni ngan pi’ ngak e girdi’. (Matthew 7:13, 14; 1 Peter 2:9) Ni bod facha’ ni ma chuway’ ni ma milekag, boor ban’en ni kar paged ni fan ni ngar folgad rok Jesus ni yad be nameg fare Gil’ilungun. Chiney kan micheg ngorad ni tin kar rin’ed ni kar paged boor ban’en e dabi aw nib m’ay fan.

18. Maku mini’ e ke un ngak fa 11 e apostal ni ke fel’ rogon ko fare Gil’ilungun?

¹⁸ Fapi apostal nib chag ngak Jesus ko re nep’ nem e gathi goo yad e ra fel’ rogorad ko fare Gil’ilungun. Ba m’agan’ Jehovah ngay ni fa 144,000 e girdi’ e yira fekrad ngar uned ko fare m’ag ko Gil’ilungun ni ra uned ngak Jesus Kristus ngar manged pilung ko Gil’ilungun u tharmiy ni be galgal ramaen. Maku, u nap’an ni kan pingeg e changar rok John ni apostal ma ke guy “fare ulung ni baga’, ndariy be’ nrayog ni nge theegrad, . . . kar sak’iygad u p’eowchen tagil’ Got nge fare Fak e Saf, . . . ni be lungurad: ‘Got e ke ayuwegmad ma gamad thap ngak, ni ir e ke par nga tagil’, nge fare Fak e Saf.” Yad e piin ni ra manged girdien fare Gil’ilungun ni ngara pared u fayleng.b​—Revelation 7:9, 10; 14:1, 4.

19, 20. (a) Mang kanawo’ nib mab ngak e girdi’ ko pi nam ni gubin? (b) Mang deer e yira weliy ko bin migid e article?

¹⁹ Dawori n’uw nap’an u m’on ni yan Jesus nga tharmiy, me tay chilen ngak pi gachalpen nib yul’yul’ ni gaar: “Mmarod ngak girdien e pi nam u gubin yang ngam pingeged yad ngar manged pi gachalpeg, mi gimed taufenagrad nga fithingan e Chitamangiy nge Fak nge fare Kan ni Thothup, mi gimed fil ngorad rogon ni nguur folgad u gubin e tin ni ku gog ngomed ni nguum rin’ed. Ma dab mpaged talin ni gubin ngiyal’ ma gu ba’ romed, nge yan i mada’ nga tomren e fayleng.” (Matthew 28:19, 20) Ere, girdien e pi nam ni gubin e ra manged gachalpen Jesus Kristus. Maku picha’nem e ngar ra tiyan’rad ko fare Gil’ilungun​—ndemtrug ko ireray e taw’ath ni ngan yan nga tharmiy fa ngan par u fayleng—​ni bod e n’en ni rin’ facha’ ni ma fol chuway’ ni ma milekagnag ko fare churuwo’ nu l’ugun e yar nib fel’.

²⁰ Thin rok Jesus e be dag ni fare maruwel ni ngan pingeg e girdi’ ngar manged pi gachalpen e ra ulul i yan nge mada’ nga “tomuren e tin nib kireb.” Ere ngiyal’ ney, e ka bay boch e girdi’ ni bod fa en ma chuway’ ni ma milekag, ni ba m’agan’rad ni ngar pied urngin ban’en rorad ya yad be nameg ni nge yog ngorad Gil’ilungun Got fa? Re deer ney e yira weliy ko bin migid e article.

[Footnotes]

Rayog ni Ngam Weliy Fan?

• Mang e tin baga’ fan ni ngan fil ko fare fanathin ko facha’ ni ma fol chuway’ ni ma milekag?

• Uw rogon ni dag Jesus ni kari tamilang u wan’ ni rib ga’ fan fare Gil’ilungun?

• Mang e k’aring Andrew, Peter, John, nge yugu boch e girdi’ ni ngar uned ngak Jesus nib papey u nap’an ni ke piningrad?

• Mang e n’en ni bay u p’eowchen urngin e girdi’ ko pi nam nrayog ni nge yog ngorad ni yira ngat ngay?

[Picture on page 19]

‘Kar paged urngin ban’en mi yad lek Jesus’

[Picture on page 21]

U m’on ni yan Jesus nga tharmiy me tay chilen ngak pi gachalpen ni ngar pingeged e girdi’ ngar manged pi gachalpen