Ke Machibnag Kristus ni Bay e Athap ko Yafas ni Manemus u Fayleng, Fa?
“Ma bayi n’ag [Got] urngin e lu’ u owcherad. Ma aram e dab ku unim’.”—REV. 21:4.
1, 2. Uw rogon ni gad manang ni piyu Jew ko bin som’on e chibog e bay e athap rorad ko yafas ni manemus u fayleng?
IMMOY be’ nib moon ni boor ban’en rok ni yan i pag ir nga but’ u p’eowchen Jesus me fith ngak ni gaar: “Tamachib ni gab fel’, mang e thingar gu rin’ me yog e yafas ndariy n’umngin nap’an ngog?” (Mark 10:17) Fare moon e be fith murung’agen e yafas ni manemus, machane yafas u uw? Kad weliyed faram ko bin som’on e thin ni pi’ Got e athap ko fas ko yam’ nge yafas ni manemus ngak piyu Jew. Boor piyu Jew ni bay e re athap nem rorad ko bin som’on e chibog.
2 Martha ni fager rok Jesus e manang ni yira faseg e yam’ ere non ngak Jesus u murung’agen walagen ni ke yim’ ni gaar: “Gu manang ni bay ni faseg ko yam’ ko chirofen ni ir e tomur ko rran.” (John 11:24) Pi Sadduse e ngiyal’ nem e yad ma yog ni dariy e fas ko yam’. (Mark 12:18) Ke yog George Foot Moore u ba ken e babyor ni yoloy ni gaar: “Pi thin ni kan yoloy nga babyor u lan l’agruw miriay e duw u m’on ni dawori yib Jesus e be micheg ni yira faseg e girdi’ ni kar m’ad u roy u fayleng.” Fare moon ni boor ban’en rok ni non ngak Jesus e baadag ni nge yog e yafas ni manemus ngak u fayleng.—Judaism in the First Centuries of the Christian Era.
3. Mang boch e deer ni gad ra weliy e fulweg riy?
3 Boor e pi yurba’ i teliw nge boch e girdi’ ni ma fil murung’agen e Bible e yad ma yog ni de machibnag Jesus murung’agen e athap ko yafas ni manemus u fayleng. Boor e girdi’ ni yad ma athapeg ni yad ra yim’ mi yad yan nga tharmiy. Ere nap’an ni yad ra beeg fare thin ni “yafas ni manemus” ni bay u Bible ko Matthew nge mada’ ko Revelation, ma aram e yad ma lemnag ni re yafas ney e bay u tharmiy. Riyul’ e re thin ney? Mang e be yip’ Jesus fan u nap’an ni weliy murung’agen e yafas ni manemus? Mang e ke mich u wan’ pi gachalpen? Be weliy fapi babyor nu Bible ni Matthew nge mada’ ko Revelation murung’agen e yafas ni manemus u fayleng fa?
Yafas ni Manemus u “Nap’an ni Yira Beechnag Urngin Ban’en”
4. Mang e ra buch u “nap’an ni yira beechnag urngin ban’en”?
4 Be fil e Bible ngodad ni pi Kristiano ni kan dugliyrad ni yira fasegrad ma ranod nga tharmiy ya ngar gagiyegniged e fayleng. (Luke 12:32; Rev. 5:9, 10; 14:1-3) Nap’an ni weliy Jesus murung’agen e yafas ni manemus ma gathi kemus ni be weliy murung’agen fachi ulung. Am guy ko mang e yog ngak pi gachalpen u tomren ni ke non ngak fare moon ni boor ban’en rok, kari kireban’ fare moon ni nge pag urngin ban’en rok nge mang gachalpen Kristus. Me gaar Jesus: “Baaray bbugithin ni nggog ngomed, Yira beechnag urngin ban’en ko ngiyal’ nra par e en ni Fak e Girdi’ riy nga tagil’, ni aram e gimed e re ragag nge l’agruw i girdi’ rog nir e bay kum pired nga tagil’med ni ngam gagiyegniged fa ragag nge l’agruw i ganong nu Israel. Ma urngin e girdi’ ni kar digeyed e tabinaw rorad, ara pi walagrad ni pumoon, ara pi walagrad ni ppin, ara matam, ara matin, ara bitir, ara yungi binaw ni taferad ni bochag, e ra yoor ban’en rorad, ma yira pi’ e yafos ndariy n’umngin nap’an ngorad.” (Matt. 19:28, 29, NW) Ke yog Jesus ngak e pi apostal rok ni yad ra un ngak e piin nra mang pilung nge prist ya ngar gagiyegniged “fa ragag nge l’agruw i ganong nu Israel,” ni aram e girdi’ nra par u fayleng. (1 Kor. 6:2) Miki yog ni bay e tow’ath ni fan ngak “urngin e girdi’” nra fol rok. Ere demtrug be’ ni ra fol rok Jesus ma “rayog e yafas ni manemus ngak.” Gubin e pi n’ey e ra buch u “nap’an ni yira beechnag urngin ban’en.”
5. Mang e be fan fare thin “nap’an ni yira beechnag urngin ban’en”?
5 Mang fan fare thin ni yog Jesus “nap’an ni yira beechnag urngin ban’en”? Pi thin ney e kan piliyeg ko The Bible—An American Translation ni “bin nib beech e fayleng.” U lan The Jerusalem Bible “nap’an ni ke beech urngin ban’en” ma The Holy Bible—New International Version e “kan beechnag urngin ban’en.” Ere de yog Jesus fan e pi thin ney, machane bay e mich riy ni i yog ban’en ni i athapeg piyu Jew u lan boor e chibog. Ra beech gubin ban’en u fayleng ya nge bod e ngiyal’ ni baaram u Eden u m’on ni dawori denen Adam nge Efa. Nap’an ni ra beech urngin ban’en ma ra riyul’ e n’en ni micheg Got ni ra sum “reb e fayleng nib beech nge reb e lan e lang nib beech.”—Isa. 65:17.
6. Fare fanathin u murung’agen e saf nge kaming e be fil ngodad ko mang e athap ko yafas nge manemus?
6 Ke yog Jesus bayay murung’agen e yafas ni manemus u nap’an ni be weliy murung’agen e tin tomren e rran ko re m’ag ney. (Matt. 24:1-3) Ke yog Jesus ni, “Ngiyal’ nra yib e en ni Fak e Girdi’ riy ni ke pilung, ni ke un urngin e pi engel ngak, e bay par nga tagil’ nib pilung ma urngin girdien e pi nam nu fayleng ni bay ni kunuyrad nga p’eowchen. Me ere weregrad ngar l’agruw ulunggad, ni bod rogon e en ni ma gafaliy e gamanman ni ma fek e saf nge chuwegrad u fithik’ e kaming.” Ma piin ni pufthinnagrad mab kireb e ngongol rorad e yira thang e pogofan rorad “ma piin ni yad mmat’aw e bay ranod ko yafos ndariy n’umngin nap’an.” “Piin ni yad mmat’aw” nrayog e yafas ni manemus ngorad, e yad e girdi’ ni yad be ayuweg e piin ni kan dugliyrad kar manged ‘walagen’ Kristus. (Matt. 25:31-34, 40, 41, 45, 46) Piin ni kan dugliyrad e kan mel’egrad ni ngar gagiyeggad u Gil’ilungun Got u tharmiy, ere ba tamilang ni “piin ni yad mat’aw” e thingar ra pared u fayleng ya ra gagiyegnagrad e re Gil’ilungun nem. Ma ki yog e Bible ni Pilung ni ke dugliy Jehovah e ra yan e gagiyeg rok u “bang e day nga bang e day, me tabab ko lul’ ni Eufrates nge yan i taw nga tungun e fayleng.” (Ps. 72:8, BT) Piin ni yira gagiyegnagrad e ra yog e yafas ni manemus ngorad u fayleng.
Mang e Be Dag e Babyor ni Yoloy John u Bible?
7, 8. Mang l’agruw ban’en ni ngan athapeg ni yog Jesus ngak Nikodemus?
7 U lan fapi babyor nu Bible ni Matthew, Mark, nge Luke e i yog Jesus fare thin ni “yafas ni manemus.” Ma fare babyor nu Bible ni yoloy John e yog Jesus e yafas ndariy n’umngin nap’an ni 17 yay. Ere ngad guyed boch e pi thin ney ni yog Jesus u murung’agen ni ngan athapeg e yafas ni manemus u fayleng.
8 Rogon ni yog John, som’on me weliy Jesus murung’agen e yafas ni manemus ngak Nikodemus ni reb e Farise. Ke gaar ngak: “Dariy be’ nrayog ni nge yan ko gin nsuwon Got ni faanra dab ni gargeleg ko ran” nge gelngin Got nib thothup. Piin ni yad ra yan nga Gil’ilungun u tharmiy e thingar ni “gargelnag bayay.” (John 3:3-5) De taleg Jesus e thin rok u rom ya ki weliy ban’en ni nge athapeg e girdi’ nu fayleng. (Mu beeg e John 3:16.) Ere be weliy Jesus murung’agen e athap ko yafas ni manemus ni fan ngak e piin ni kan dugliyrad ni nga ranod nga tharmiy nge piin nra par u fayleng.
9. Mang e athap ni weliy Jesus murung’agen ngak fare pin nu Samaria?
9 Tomren ni ke non Jesus ngak Nikodemus u Jerusalem, ma aram me yan ko lel’uch nib chugur nga Galile. Ma aram me mada’eg be’ nib pin ko luwed ku Jakob nib chugur ko mach nu Sykar u Samaria. Me gaar ngak: “En nra unum e ran ni gu ra pi’ ngak e dab ki sul e belel ngak bayay. Ya ran ni gu ra pi’ ngak e ra ngal’ ni ba alublub u fithik’ i dow, . . . me pi’ e yafos ngak ndariy n’umngin nap’an.” (John 4:5, 6, 14) Re ran ney e be yip’ fan e pi n’en ni be pi’ Got ni ra fal’eg e yafas ko girdi’ nge yog e yafas ni manemus ngorad nib muun e piin ni ra par u fayleng ngay. Fare babyor ni Revelation e ke yog Got e n’en ni ra rin’ ni gaar: “En ni ke yib e belel ngak e gu ra pi’ e ran ndariy puluwon ngak nge unum, ni ran ni yib ko fare alublub ni ran riy e ma pi’ e yafos.” (Rev. 21:5, 6; 22:17) Ere thin ni yog Jesus ngak fare pin nu Samaria u murung’agen e yafas ndariy n’umngin nap’an e gathi kemus ni fan ngak e piin nra un nga Gil’ilungun u tharmiy ya ku fan ngak e girdi’ ni be athapeg e yafas u fayleng.
10. Tomren ni ke golnag Jesus fare moon u tooben bangi ran u Bethzatha, ma mang e ke yog ngak e piin ni ur togopuluwgad ngak u murung’agen e yafas ni manemus?
10 Reb e duw nga tomren me golnag Jesus be’ nib moon u Jerusalem ko m’ar rok u tooben bangi ran u Bethzatha. Ma aram me yog Jesus ngak e piin nu Israel ni yad be togopuluw ko n’en ni ke rin’ ni gaar: “En ni Fak Got e dariy ban’en ni be rin’ ni ir e tafinay rok; ke mus ni tin ni be guy ni be rin’ e Chitamangin e ir e be rin’.” Tomren ni ke yog ngorad ni ke pi’ Got “mat’awun e en ni Fak ni nge pufthinnag e girdi’,” miki gaar: “En nra rung’ag e thin rog me mich u wan’ e en ni ir e l’ugeg ku gub e ke yog e yafos ndariy n’umngin nap’an ngak.” Ma ki gaar: “Ba’ ba ngiyal’ ni be yib ni bayi taw ngay ma gubin e yam’ ni bay u lan e low ni bayi rung’ag laman, mi yad yib u lan e low rorad nga wuru’, ma piin fel’ e tin ni ur ngongliyed e bay ni fasegrad mu ur pired ni yad ba fos, ma piin nib kireb e n’en ni ur rin’ed e bay ni fasegrad ko yam’ mi ni gechignagrad.” (John 5:1-9, 19, 22, 24-29) I yog Jesus ngak piyu Jew ni ur togopuluw ngak ni ir e ke dugliy Got ni nge lebguy e athap rorad ko yafas ni manemus u roy u fayleng ma aram e bayi faseg e piin ni kar m’ad.
11. Uw rogon ni kad nanged ni athap ko yafas ni manemus u fayleng e bay ko thin ni yog Jesus ko John 6:48-51?
11 Boor e girdi’ nu Galile ni ra leked Jesus ni bochan e ke fal’eg e maang’ang ke yoornag e flowa kar ked. Me weliy Jesus ngorad murung’agen yugu ba mit e flowa ni “fare ggan [“flowa,” NW] ni ma pi’ e yafos.” (Mu beeg e John 6:40, 48-51.) Me gaar: “Ma re ggan [“flowa,” NW] ni bay gu pi’ ngak e ufin u dowag.” Ere ke pi’ Jesus e yafas rok ni gathi ke mus ni fan ngak e piin ni ra un ngak ko gagiyeg u Gil’ilungun u tharmiy, machane “bochan e nge yog ni fos e girdi’ nu fayleng.” “Faanra kay be’ e re ggan ney” ni aram e be yip’ fan ni nge micheg ni ke mich u wan’ fare biyul ni ke pi’ Jesus, ma rayog ni nge athapeg e yafas ni manemus. Ere nap’an ni weliy murung’agen e ‘yafas ni manemus’ ba muun ngay e n’en ni i athapeg piyu Jew ni aram e athap ko yafas ni dariy n’umngin u fayleng u nap’an e gagiyeg rok Kristus.
12. Nap’an ni be non Jesus ngak e piin ni yad be togopuluw ngak, mang e be yip’ fan u nap’an ni be weliy murung’agen e athap ko ‘yafas ni manemus nra pi’ ngak e pi saf rok’?
12 Boch nga tomren, u nap’an reb e madnom u Jerusalem, me yog Jesus ngak e piin ni yad be togopuluw ngak ni gaar: “Dabumed ni nge mich u wun’med, ya gathi gimed e saf rog. Saf rog e yad ma rung’ag lungug, ma gu manangrad, ma yad ma lekeg. Kug pi’ e yafos ni dariy n’umngin nap’an ngorad.” (John 10:26-28) Ere ke mus ni be weliy Jesus murung’agen e yafas u tharmiy, fa ku be lemnag e yafas ni dariy n’umngin nap’an u paradis u fayleng? Ke pi’ Jesus e athamgil nga laniyan’ pi gachalpen ni gaar: “Gimed e chi ulung ney e dab mu tamdaggad! Ya Chitamangimed e ba adag ni nge pi’ e gin nsuwon ngomed.” (Luke 12:32) Ma ki gaar u nap’an e re madnom ney: “Ba’ yugu boch e saf ni saf rog, machane dar moyed u fithik’ e tiney e saf. Ere thingar kug fekrad i yib.” (John 10:16) Ere nap’an ni non Jesus ngak e piin ni ur togopuluwgad ngak, ma thin rok e be weliy murung’agen e athap ko yafas u tharmiy ni fan ngak “fachi ulung” nge yafas ni manemus ni fan ngak “yugu boch e saf” ara bokum milyon e girdi’.
De T’uf ni Ngan Tamilangnag e Athap ko Yafas u Fayleng
13. Mang fan fare thin ni yog Jesus ni gaar: “Ga ra moy rog u Paradis”?
13 U nap’an e gafgow ni tay Jesus u daken fare ley i ren, ma ke micheg ni bay e athap ni fan ko girdi’. Faen nib kireb ni kan tining nga lang u tooben e gaar ngak: “Jesus, dab mu pagtalineg ko ngiyal’ ni kam mang pilung.” Me gaar Jesus ngak: “Ri gu be yog ngom e daba’, ni Ga ra moy rog u Paradis.” (Luke 23:42, 43, NW) Fare moon e be’ nu Israel ere de t’uf ni ngan tamilangnag murung’agen e Paradis ngak, ya manang murung’agen e athap ko yafas ni manemus u paradis u fayleng ni bay yib.
14. (a) Mang e be dag ni athap ko yafas nu tharmiy e de tamilang u wan’ e pi apostal? (b) Wuin e ke tamilang u wan’ e pi gachalpen Jesus e athap ko yafas nu tharmiy?
14 N’en nib t’uf ni ngan tamilangnag, e aram e athap u tharmiy ni yog Jesus. Nap’an ni yog ngak pi gachalpen murung’agen e yan rok nga tharmiy ni nge fal’eg tagil’rad, ma dar nanged fan e n’en ni be yog. (Mu beeg e John 14:2-5.) Ke yog ni gaar: “Ka boor ban’en ni nggu weliy ngomed, machane yugu ra yoor ngomed e chiney.” Ma ki yog ni ngiyal’ nra yib gelngin Got nib thothup ngorad e yad ra nang urngin e tin riyul’. (John 16:12, 13) Ke mus ni tomren e Pentekost ko 33 C.E., u nap’an ni yib gelngin Got ngorad ma aram e ngiyal’ nra nanged ni yad ra un ngak Jesus ko gagiyeg u tharmiy. (1 Kor. 15:49; Kol. 1:5; 1 Pet. 1:3, 4) Athap ko yafas u tharmiy e kan tamilangnag u wan’rad e ngiyal’ nem, ma aram e n’en nib ga’ ni be weliy e pi babyor u Bible ko Matthew nge mada’ ko Revelation. Machane ku be micheg e pi babyor nu Bible ney ni bay e athap ko yafas ni manemus u fayleng fa?
Mang e Be Yog e Bible?
15, 16. Mang e yoloy Paul ko babyor rok ngak piyu Hebrew nge thin ni yoloy Peter u murung’agen e athap ko yafas ni manemus u fayleng?
15 Nap’an ni yoloy Paul e babyor ngak e pi Hebrew ni taareb e michan’ rorad me gaar, “Pi walageg ni gimed girdien Kristus, ni ku er rogon gimed ni ke piningmed Got ni ngam bad ngak.” Ma ki yog ni Got e ke tay Jesus ni nge gagiyegnag e “fayleng ni ke finey ni nge sunmiy.” (Heb. 2:3, 5; 3:1) Fapi thin nu Bible ni yoloy ni thin nu Greek e fare bugithin ni “fayleng” e be yip’ fan e fayleng nib sug e girdi’ riy. Ma fare bugithin ni “fayleng ni ke finey ni nge sunmiy” e be yip’ fan gubin ban’en ni bayi gagiyegnag Jesus u daken e re fayleng ney boch nga m’on. Ra lebguy Jesus e thin ni ke micheg Got ni: “Piin ni yad mmat’aw e bay ra pired u daken e binaw [“fayleng,” NW] u fithik’ e gapas, me par ni taferad ni dariy n’umngin nap’an.”—Ps. 37:29.
16 Apostal Peter e ki yoloy murung’agen e pi n’en ni bay nga m’on ni fan ko girdi’ ni gaar: “Machane lan e lang nge re fayleng ney ni ba’ e chiney e ka re bugithin nem rok Got e ir e ke tay ndabi kireb nge yan i mada’ ko ngiyal’ ni nge yib e nifiy i kirebnag. Ke tay Got ndabi kireb ni fan ko chirofen ni bay ni pufthinnag e girdi’ nib kireb nge mu’ min kirebnagrad.” (2 Pet. 3:7) Mang e ra yan nga lon e tharmiy ni be yip’ fan e pi am nge girdi’ nu fayleng ni bay e ngiyal’ ney? (Mu beeg e 2 Peter 3:13.) Yira thilyegrad ko “bin nib beech e lan e lang” ni aram e Gil’ilungun Got ni Jesus e Pilung riy ma ra yib e “bin nib beech e fayleng” ni aram e tin nib mat’aw e girdi’ e bayi par riy.
17. Uw rogon e athap ko girdi’ ni be weliy e Revelation 21:1-4?
17 Fa bin tomur e babyor u Bible e be k’aring e felfelan’ ngodad ya be weliy rarogon e girdi’ u nap’an ni kar flontgad. (Mu beeg e Revelation 21:1-4.) Ireray e n’en ni i athapeg e girdi’ u tomren ni denen Adam nge Efa. Girdi’ nib mat’aw e yad ra par u paradis u fayleng ma dabkur pilibthirgad ma dabkur m’ad. Re athap ney ko yafas e ba’ u lan e Bible ni ga’ngin, ma i gelnag e michan’ ko pi tapigpig rok Jehovah kakrom nge mada’ ko ngiyal’ ney.—Rev. 22:1, 2.
Rayog ni Ngam Weliy?
• Mang fan fare thin ni yog Jesus ni “nap’an ni yira beechnag urngin ban’en”?
• Mang fan fapi thin ni yog Jesus ngak Nikodemus?
• Mang e micheg Jesus ngak fare moon nib kireb ni kan tining nga lang u tooben?
• Mang e yoloy Paul ko babyor rok ngak piyu Hebrew nge thin ni yoloy Peter u murung’agen e athap ko yafas ni manemus u fayleng?
[Picture on page 14]
Piin ni yad bod e saf e rayog e yafas ni manemus ngorad u fayleng
[Picture on page 16]
Ke weliy Jesus murung’agen e yafas ni manemus ngak boch e girdi’