Ngonda Kumi Yimuadi

Bukiedika ti Yave widi lulendu lu kuvulubusa bafua? Ngete, Kibila nandi widi “Nkua Ngolo Zioso.” (Nzai. 1:8) Nandi widi lulendu lu kutulula zimbeni ziandi zioso kubunda mvandi lufua. (1 Ko. 15:26) Kibila kinkaka tulenda fiatila ti Nzambi wala vulubusa bafua kidi, nandi widi nduenga ka yisukanga ko. Nandi zebi dizina di kadika mbuetila. (Yesa. 40:26) Nandi mvandi wuntebuka moyo baboso bafua. (Yobi 14:13; Luk. 20:38) Nandi kalenda nunga kutebukila moyo bizizi biawu, kimutu kiawu, mambu bavanga mu luzingu ayi mambu bawu baba yindulanga. Bukiedika, tulenda fiatila mu lukanu lu Yave matedi luvulubukusu, kibila tuzebi ti nandi widi phuila ayi lulendu muingi kudukisa luawu. Tala kibila kinkaka tulenda fiatila mu lukanu alolo: Yave mana vanga mawu. Mu thangu yikhulu, nandi wuvana mangolo kuidi batu, kubunda mvandi Yesu, muingi bavulubusa bafua. w23.04 9-10 ¶7-9

Befu kutubila mu keba keba ayi mu nlembami, batu balenda ba bakubama muingi ku tukuwa ayi kutatamana kuba yitu masolo. Vayi boti mutu wuntomba to kukuambila yitu voti kuvueza mambu tunkikininanga, befu tuisi ko mu lukuiku muingi kutatamana kukoluka yandi. (Zinga. 26:4) Vayi tuidi lufiatu ti nduka batu boso balenda tukuwa. Bukiedika, nkinza beni kukuna khadulu ayoyo yinlembami. Sambila kuidi Yave, muingi ka kuvana mangolo mantombulu bo wumvana mimvutu mu mambu wunkikininanga voti kuidi batu ba kuvueza. Tebuka moyo ti kumonisa khadulu yinlembami yilenda kusadisa kutuadisa ndembama mu mambu malenda kumu vanga kukuambila. Ayi mawu malenda vanga batu kubalula mayindu mawu matedi befu ayi matedi kiedika ki Kibibila. Diawu banu ‘bakubama muingi kuvana mvutu’ kuidi woso mutu tidi kuzaba mambu munkikininanga, vayi ‘lufueti vangila mawu mu nlembami ayi mu lukinzu.’ (1 Pet. 3:15) Bika nlembami yiba mangolo maku. w23.09 19 ¶18-19

Mona ziphila zinna tulenda monisina mvibudulu. Yitheti, mutu widi mvibudulu kafika fuemanga ko. Nandi wumvanganga mangolo ma kuba wuvumbama ayi kavutulanga ko mambi mu mambi bo ba kunsombusa. (Esodu 34:6) Dimmuadi, mutu widi mvibudulu wumbanga wuvumbama. Boti mambu kantomba masimvangama ko mu phila kantombila, nandi kafika dasukanga ko. (Mat. 18:​26, 27) Dintatu, mutu widi mvibudulu kavanganga ko mambu mu thinu mu khambu yindula. Ayi kavangilanga ko mambu mu thinu muingi kufika manisa. Vayi wumbotulanga thangu muingi kuyindula buboti mu mambu kankuiza vanga. Bosi, wumbotulanga thangu muingi kuvanga mawu. Dinna, mutu widi mvibudulu wumvanganga mangolo ma kukindama mu ziphasi mu khambu kuana. Nandi wuntatamananga kuvanga mamoso kannunga muingi kukindama ayi kuba mayindu mafuana. (Kolo. 1:11) Vantombulu Baklistu kumonisa mvibudulu mu mambu moso amomo tuma tubila. w23.08 20-21 ¶3-6

Tufueti kieba ntim’itu, kibila Yave wumfionguninanga wawu. Mawu mansundula ti nandi wunluta monanga malutidi mu befu ayi zabizi kimutu kitu. Nandi wala tatamana ku tuzola befu kuwesa ntim’itu khadulu ayoyo yi nduenga. (Yoa. 4:14) Mvandi tualasa vukumuka ko mu mavanga mambi ayi mu luvunu Satana kantuadisanga kuidi batu mu nza. (1 Yoa. 5:​18, 19) Bo tunluta fikama Yave, luzolo ayi lukinzu luitu mu nandi lumbuelamanga. Kibila befu tuisintomba ko kunhongisa Tat’itu ayi tummonanga khenene bo tunyindula kuvanga disumu. Marta, khomba yinkietu wunkalanga ku Croácia wuviokila mu thotolo yi kuvanga kitsuza, wusonika: “Yaba monanga phasi kuyindula mu phila yifuana ayi kumanisa phuila yiba yi kuvanga disumu. Vayi boma bu kunhongisa Yave butsadisa.” Buidi boma bu Nzambi bu tusadisilanga? Yaya Marta wutuba ti kuyindula mu ziphasi disumu dintuadisanga, mawu mamvanga kubika kusumuka. Mawu mvitu tulenda vanga. w23.06 20-21 ¶3-4

Yesu wuzaba ti lukanu lu Yave luidi kudiodisa dizina diandi, mu mambu moso ma luvunu bakumvuezilanga. Diawu Mfumu’itu katulongila kusambila mu phila ayiyi: “Tat’itu widi ku diyilu, bika dizina diaku diba dinlongo.” (Mat. 6:9) Yesu wutubila mawu, kibila wuvisa ti adiodio, diawu diambu dilutidi nkinza difueti zonzo mu bivangu bioso. Vasi ko ni kivangu kinkaka mu nza yimvimba mana diodisa dizina di Yave kuvioka Yesu. Kheti bobo, Yesu bankanga ayi bamvunina mambu. Mambu mbi? Ti nandi waba vueza dizina di Nzambi. Bukiedika, Yesu wuzaba ti kuvueza dizina dinlongo di Nzambi, diawu disumu dilutidi mutu kalenda vola. Ḿba kiawu kibila Yesu kabela kiunda kingolo bo bamvunina mambu amomo.—Luk. 22:​41-44. w24.02 11 ¶11

Boti tuntomba kubaka luzingu lu mvu ka mvu, buna luzolo tuidi mu Yave ayi Yesu, lufueti luta ba lungolo kena luzolo tuidi kuidi basi dikanda ditu. (Mat. 10:37) Vayi mawu masinsundula ko ti tuisinkuiza dukisa ko biyeku tuidi va dikanda. Kibila muingi tubaka lunungu lu Nzambi ayi lu Yesu, vantombulu kudukisa biyeku bitu va dikanda. (1 Ti. 5:​4, 8) Ayi befu kuvanga mawu, tuala baka mayangi. Kibila Yave wuvanga dikanda muingi kubaka mayangi. Ayi mawu mammonikanga bo nnuni ayi nkazi bakizolasana ayi ba kikinzika, bo matata banzola ayi bankubika bana bawu ayi bo bana bantumukina matata mawu. (Efe. 5:33; 6:​1, 4) Kioso kua kiyeku widi va dikanda, fiatila mu nduenga yidi mu Kibibila, bika kuandi mu mabanza, kikhulu kiaku voti mu mambu batu ba luzabu bantumbanga. Sadila buboti bilongulu bitu bibongulu mu Kibibila. Muawu muidi malongi malenda kusadisa kuzaba buidi wulenda sadila minsua mi Kibibila. w23.08 28 ¶6-7

Vantombulu khomba yinkietu wuyonzuka mu kiphevi kulonguka mambu mamona. Mua mambu muana nkietu kanlonguka tona mu bumuana, malenda nsadisa mu luzingu luandi loso. Dedi kulonguka kutanga ayi kusonika buboti. Mu bikhulu binkaka kutanga ayi kusonika, disi ko diambu dinkinza bakietu balenda longuka. Vayi, mambu amomo nkinza madi kuidi Baklistu. (1 Ti. 4:13) Diawu ka wubika ni kiuma ki kutula nkaku muingi wuzaba kutanga ayi kusonika buboti. Lusakumunu mbi wala tambula? Mambu amomo malenda kusadisa kubaka ayi kukieba buboti kisalu kiaku. Ngie wala ba nlonguki ayi nlongisi wumboti wu Diambu di Nzambi. Bulutidi, ngie wala luta fikama Yave mu kutanga ayi kuyindula Diambu diandi.—1 Ti. 4:15. w23.12 20 ¶10-11

Mu kuba batu ba masumu, tunnuananga nzingu wu kubika vanga mambu mambi. Satana wumvanganga mamoso kannunga muingi ku tubuisa mu kiphevi. Phila yimueka nandi kamvangilanga mawu yidi mu kumonisa bisavu bi kitsuza. Bisavu abiobio, bilenda bivisa kilunzi kitu—muingi ku tunata kuvanga disumu dingolo. (Mala. 7:​21-23; Tia. 1:14) Vantombuluanga lusalusu lu Yave boti tuntomba kununga bifu bimbi. Yesu wutuba mua mambu bo kalonga minlandikini miandi phila bafueti vangila nsambu. Nandi wutuba: “Ka wubika tubua mu ziphukumunu, vayi wutu kula mu mioko mi Nkua Mambi.” (Mat. 6:13) Yave wuntomba ku tusadisa, vayi tufueti kundinda. Ayi mvandi tufueti vanga mambu madi nguizani na minsambu mitu. w23.05 6-7 ¶15-17

Bakuela ba kuvua nkinza kikundi kiawu na Yave, bawu basinkuiza mona ko phasi kusadila malongi mandi. Ayi mawu mankuiza kuba sadisa kubika voti kununga mambu malenda dekula luzolo luawu. Batu badi kiphevi kimboti mvandi bamvanganga mangolo muingi kulandakana kifuani ki Yave ayi kukuna zikhadulu zio nandi kammonisanga, dedi mamboti, mvibudulu ayi nlemvu. (Efe. 4:32–5:1) Bakuela ba kumonisa zikhadulu aziozio, mawu mankuiza kuba sadisa kukindisa luzolo luawu. Khomba mueka bantedilanga Lena, widi wukuela kuvioka 25 di mimvu wutuba: “Disi ko diambu diphasi kuzola ayi kukinzika mutu widi kiphevi kimboti.” Tala kifuani kidi mu Kibibila. Mu thangu yikhulu, kheti mu nkunu Davidi muba batu bawombo vayi Yave wusola Yosefi ayi Malia muingi baba matata ma Mesia. Kibila mbi? Kibila baba buadi baba kikundi kimboti na Yave ayi Yave wuzaba ti bawu bankuiza sadila luzolo alolo va dikuela diawu. w23.05 21 ¶3-4

Kheti mfumu’itu Yesu Klistu widi wuvedila, vayi batu kasola muingi kutuama ntuala va ntoto, basi ko bavedila. Tulenda mona phasi kuba tumukina, bulutidi bakutudinda tuvanga diambu dio befu tuisintomba ko kuvanga. Viasi yimueka mvuala Petelo wumanga kutumukina. Kilumbu kimueka mu kimona mesu, mbasi wunkamba muingi kadia kibulu ki mvindu ayi kio bakandimina mu nsiku Mose, vayi Petelo wumanga mu—zikhumbu zitatu! (Mav. 10:​9-16) Kibila mbi? Kibila thuadusulu ayoyo, yisa ba ko tsundu kuidi nandi. Vayi mvuala Polo wutumukina bo bakulutu ba kimvuka ku Yelusalemi, bankamba kanata babakala banna ku tempelo ayi kaba diodisa muingi kumonisa ti nandi wunkinzikanga nsiku. Polo wuzaba ti Baklistu basiala ko kutsi nsiku Mose ayi nandi kasa vanga ko ni diambu dimbi, vayi kheti bobo Polo wutumukina. Nandi “wuyenda na babakala beni muingi kuyidiodisa va kimueka na bawu.” (Mav. 21:​23, 24, 26) Bukiedika, kutumukina ku Polo kutuadisa kithuadi.—Lom. 14:​19, 21. w23.10 10 ¶15-16

Ḿba wulendi yindula ko ti, boma yidi khadulu yimboti nkundi kafueti ba. Baboso bantomba kuba kikundi kifikama na Yave, bafueti “kumvumina.” Kheti tuidi mu kusadila Yave mu mimvu miwombo voti ndamba, befu boso tufueti tatamana kuvumina Yave. Mbi binsundula kuvumina Nzambi? Mutu wumvuminanga Nzambi wukunzolanga ayi kalendi vanga ko mambu malenda bivisa kikundi kiawu. Ayi Yesu wuba ntindu boma abobo. (Ebe. 5:7) Yesu kasa ba ko boma bukhambu fuana bu Yave. (Yesa. 11:​2, 3) Vayi nandi wuba boma bu kunyongisa. Kibila nandi waba kunzolanga ayi waba tomba kuntumukina. (Yoa. 14:​21, 31) Dedi Yesu, befu tunkinzikanga Yave kibila nandi widi nkua luzolo, nkua nduenga, nkua busonga ayi Nkua Ngolo Zioso. Befu tuzebi ti Yave wu tuzolanga ayi wumbanga mu kiunda befu khambu tumukina zithuadusulu ziandi. Diawu, mambu tumvanga malenda tuadisa kiunda voti mayangi kuidi Yave.—Minku. 78:41; Zinga. 27:11. w23.06 14 ¶1-2; 15 ¶5

Bo Ntinu Uzia kayiza ba mangolo, nandi wuzimbakana ti Yave nandi wuba tho yi mangolo mandi ayi busina buandi. Mbi tulenda longuka? Tufueti tebukanga moyo ti lusakumunu luitu ayi biyeku tuntambulanga, binkuizilanga kuidi Yave. Diawu tulendi kukimonisanga ko mu mambu moso tumvanga. Vayi tufueti vananga nzitusu kuidi Yave mu mamoso tumvanga. (1 Ko. 4:7) Tufueti kukikululanga mu kuzaba ti tuidi batu ba masumu ayi kukikininanga tsembolo. Khomba mueka widi 60 di mimvu wusonika: “Minu yilonguka kubika fika fuemanga, voti kubika banga mu kiunda bo batu bankaka bammona zinzimbala ziama. Bo yintambula tsembolo mu zinzimbala yimvanganga, yikikululanga ayi kutatamana kulandakana yawu.” Bukiedika, befu kutumukina Yave ayi kutatamana kukikulula, tunkuiza baka luzingu lu mayangi.—Zinga. 22:4. w23.09 10 ¶10-11

Vabe tombulu Baklistu mu sekulu yitheti kukindama. Bawu baviokila mu mambu batu boso mu thangu’awu baba viokilanga. Vayi mvandi baviokila mu ziphasi zinkaka mu kuba Baklistu. Dedi, bawombu mu bawu baba kuba kuamisanga kuidi zimfumu zi binganga zi basi Yuda, zimfumu zi luyalu zi basi Loma ayi mvandi kuidi basi dikanda diawu. (Mat. 10:21) Ayi mu khati kimvuka, vaba tombulu bawu kukindama muingi malongi ma luvunu ma batu babalukila kimvuka mabika kuba vukumuna. (Mav. 20:​29, 30) Bukiedika, vaba tombulu Baklistu abobo bakindama. (Nzai. 2:3) Vayi buidi? Bavangila mawu mu kuyindula mu bifuani bidi mu Kibibila matedi kukindama, dedi kifuani ki Yobi. (Tia. 5:​10, 11) Mvandi basambila muingi kuba kibakala. (Mav. 4:​29-31) Ayi bazaba ti Yave wunkuiza basakumuna ba kutatamana kukindama. (Mav. 5:41) Mvitu tulenda kindama mu kulongukanga bifuani bidi mu Kibibila ayi mu bilongulu bitu matedi kukindama. w23.07 3 ¶5-6

Yave ayi Yesu balendi tuvongila ko. Tala kifuani ki mvuala Petelo, bo kamanga Yesu, vaba tombulu nandi kubaka makani mankinza. Dedi kuvonga voti kutatamana kuba nlandikini wu Yesu. Yesu wudinda Yave muingi Petelo kabika kuvonga. Ayi Yesu wukamba mambu amomo kuidi Petelo, mu kuba lufiatu ti nandi wala nunga kukindisa zikhomba ziandi. (Luk 22:​31, 32) Yindula buidi Petelo kabela wuvumbama mu mambu amomo. Bobuawu mvandi, bo vantombulu kubaka makani mankinza mu luzingu luitu, Yave kalenda sadila bakulutu ba kimvuka ba tuvana lusalusu luntombulu muingi kutatamana bakuikama. (Efe. 4:​8, 11) Dedi bo Yave kadukisila zitsatu zi kinsuni zi Petelo ayi zi bapostolo bankaka, nandi mvandi wala tuvana biuma bintombulu befu kutula kisalu kiandi va theti mu luzingu luitu. w23.09 24-25 ¶14-15

Yave wummonanga kheti mambu maluelu tumvanganga, muingi kumonisa mamboti kuidi bankaka. Ayi Yave wuntadilanga mamoso tumvanganga buka befu tu kundevisa. Boti wusadila mu mimvu miwombo dedi nsadisi wu bakulutu ba kimvuka voti nkukulu wu kimvuka, tebuka moyo ti Yave wukhidi vua nkinza mangolo wuvanga ayi luzolo lu kutuadisa kuvanga mawu. (1 Ko. 15:58) Mvandi wukhidi tebuka moyo luzolo wuntatamana kumonisa.Yave wuntomba muingi befu boso tubuela luzolo luitu mu nandi ayi mu bankaka. Befu tulenda kindisa luzolo luitu mu Yave mu kutanganga Diambu diandi, kuyindula mu mambu tuntanga ayi mu kukolukanga yandi mu nzila nsambu. Ayi tulenda buela luzolo mu zikhomba mu kuba vana lusalusu mu ziphila ziviakana. Bo luzolo luitu lumbuelama, tunkuiza buela fikama Yave ayi zikhomba zitu zi kiphevi. Ayi tunkuiza baka bakundi bala kadidila mvu ka mvu! w23.07 10 ¶11; 11 ¶13; 13 ¶18

Mu kuba Baklistu, kadika mutu mu befu kafueti baka makani mandi veka matedi buidi bu kukiebila buvinha buandi. Kibibila kimvana to mua minsiku matedi buvinha buitu mu mambu matedi kusadila menga ayi bundoki. (Mav. 15:20; Nga. 5:​19, 20) Vayi mu mambu mankaka matedi buvinha, kadika khomba widi luaku lu kusola. Tulendi kuika ko bankaka muingi bavitika ntindu mbukulu befu tube sola. Vayi tufueti kinzika makani ma zikhomba zitu matedi mambu amomo. Ayi muingi tununga kuvanga mawu, tufueti yindula mu mambu amama: (1) Kintinu ki Yave to kiala tuala buvinha buala kadidila. (Yesa. 33:24) (2) Kadika khomba “kafueti ba lufiatu” ti mambu nandi kabe sola mawu malutidi. (Lom. 14:5) (3) Tulendi fundisa ko bankaka matedi makani mawu ayi tuisintomba ko kuvanga ni kiuma kilenda kuba vanga kusumuka. (Lom. 14:13) (4) Mu luzolo, Baklistu boso bazebi ti dilutidi nkinza kutuadisa ndembama kena kutula makani mandi va theti.—Lom. 14:​15, 19, 20. w23.07 24 ¶15

Ngie wumvuanga nkinza kikundi kiaku na Yave? Tuisi ko divuda ti ngete! Tona thama batu bawombu baba kuyimuenanga voti baba yindudilanga abobo. (Minku. 104:​33, 34) Bankaka babalula mambu mawombu muingi kusadila Yave ayi mawu basi Isaeli bankaka bantedilanga Zinazileu baba vanganga. Bavana, kikuma akiokio kidedakana muingi kutedila basi Isaeli bavanga mangolo muingi kusadila Yave mu phila yilutidi. Nsiku wu Mose wuvana nsua muingi dibakala voti nkietu bavanga luwawanu muingi kusola kuzingila banga Nazileu mu mua thangu. (Zinta. 6:​1, 2) Kuvanga luwawanu beni, kuaba sundula ti nandi wunkuiza landakana zithuadusulu zio basi Isaeli bankaka basa ba ko lukuiku lu kulandakana. Buabu, kibila mbi basi Isaeli bankaka baba sodilanga kuba Zinazileu? Bawu baba vangilanga mawu mu kibila ki luzolo luwombo baba mu Yave ayi muingi kumvutudila matondo mu lusakumunu kaba kuba vananga.—Deute. 6:5; 16:17. w24.02 14 ¶1-2

Mu Kibibila kikuma “lukuikumunu” voti “luzolo lukuikama,” mu Kiebeleo kinsundula kusimbidila mutu mu luzolo mu khambu kunkuekula. Bansadilanga kikuma akiokio, muingi kutubila luzolo Nzambi kadi mu bisadi biandi. Bansadilanga mvandi kiawu, muingi kutubila luzolo bisadi bi Nzambi badi bawu na bawu. (2 Samu. 9:​6, 7) Lukuikumunu luitu lulenda kindama bumviokila thangu. Tuemmona buidi lukuikumunu lu Danieli lubuela kindimina. Lukuikumunu lu Danieli mu Yave luthoto mu luzingu luandi loso. Dedi, bo kaba 90 di mimvu, minyandi mi basi Medo ayi Pelesia babasa zolanga ko Danieli ayi babasa kinzikanga ko Nzambi’andi. Ayi minyadi beni babaka makani ma kuvonda Danieli. Bawu babasisa nsiku wumueka wuthota Danieli matedi boti nandi wunkuiza ba wukuikama mu Nzambi voti mu ntinu. Vabe tombulu Danieli kumonisa lukuikumunu luandi mu ntinu mu kuba dedi bankaka, kufukama ayi kubika kusambila kuidi Nzambi’andi mu 30 ma bilumbu. Danieli wumanga kuvanga mawu.—Dani. 6:​12-15, 20-22. w23.08 5 ¶10-12

Yave wuntomba tutatamana kumonisa luzolo kuidi zikhomba zitu. Boti khomba betuvangila diambu di tulueka ntima, tulenda ba lufiatu ti nandi wuntomba kulandakana minsua mi Kibibila ayi bakana ko mu luzolo luandi kabe vangila mawu. (Zinga. 12:18) Nzambi wunzolanga bisadi biandi bikuikama kheti khumbu zinkaka bamvanganga zinzimbala. Nandi ka tubandanga ko mbusa ayi katulundilanga ko nganzi. (Minku. 103:9) Bukiedika, didi diambu dimboti befu mvitu kulandakana kifuani ki Tat’itu nkua nlemvu! (Efe. 4:32–5:1) Mvandi tebuka moyo ti bo nza yidi mu kue fikamanga kutsuka, tufueti tatamana kuba bafikama kuidi zikhomba zitu zi luzolo. Ayi tulenda ba lufiatu ti zikhuamusu zilenda luta buelama. Ayi khumbu zinkaka balenda kututula mu buloko mu kibila ki kiminu kitu. Mambu amomo ma kumonika, befu tunkuiza tomba beni lusalusu lu zikhomba zitu.—Zinga. 17:17. w24.03 15-16 ¶6-7

Mu Kibibila muidi binongu bi matoku baba lunungu va mesu ma Yave ayi babaka ndandu mu luzingu luawu. Davidi wuba wumueka mu bawu. Bo kaba muana ditoku, nandi wusola kuba kikundi na Nzambi ayi buviokila thangu nandi wuyiza ba ntinu wukuikama. (1 Minti. 3:6; 9:​4, 5; 14:8) Ngie wulenda baka khindusulu mu kulonguka matedi luzingu ayi kisalu kikuikama ki Davidi. Voti ngie wulenda longuka kifuani ki Malaku ayi Timoti. Ngie kuvanga mawu, wunkuiza mona ti bawu basadila Yave tona mu butoku buawu ayi makani amomo mayangidika Yave. Makani ngie wumbaka bubu, mammonisa buidi luzingu luaku luala sundukila mu bilumbu binkuiza kuntuala. Ngie kufiatila mu Yave kubika kuandi mu ndueng’aku, nandi wala kusadisa muingi wubaka makani ma nduenga. Ngie wulenda baka luzingu lu mayangi. Tebuka moyo ti Yave wumvuanga nkinza mambu ngie wumvanganga mu kibila kiandi. Vadi phila yilutidi wulenda sadila luzingu luaku kena kubuongimina Tat’itu yi luzolo Yave? w23.09 13 ¶18-19

Mvuala Polo wuzaba ti zikhomba ziandi zi kiphevi mvandi baba batu ba masumu. Dedi, khumbu mueka bamvangila mambu makhambulu masonga bo katona kuba kithuadi na zikhomba mu kimvuka. (Mav. 9:26) Ayi bawombo bantubila bubi muingi kubivisa kimutu kiandi. (2 Ko. 10:10) Polo mvandi wumona zikhomba ziaba tuamanga ntuala kubaka makani malenda buisa bankaka mu kiphevi. (Nga. 2:​11, 12) Ayi Malaku, wumueka mu bakundi bafikama ba Polo, wunyongisa beni. (Mav. 15:​37, 38) Ḿba Polo khanu wubika mambu amomo mamvanga kabika kubue banga kithuadi na zikhomba aziozio. Kheti bobo nandi wutatamana kuba mayindu mafuana mu zikhomba ziandi ayi wutatamana mu kisalu ki Yave. Mbi bisadisa mvuala Polo kutatamana? Mvuala Polo waba zolanga zikhomba ziandi. Luzolo kaba kuidi zikhomba ziandi, lunsadisa katsikika thalu’andi mu zikhadulu ziawu zimboti kubika mu zinzimbala ziawu. Luzolo lusadisa Polo kuvanga mambu madi mu matangu ma bubu. w24.03 15 ¶4-5

Mu Kibibila muidi beni binongo bi batu bimmonisa nkinza wu khadulu yi nlembami. Tala kifuani ki Isaki, bo kaba zingila ku kizunga ki basi Filistea, zivizinho ziandi bammona nsoki ayi bafuka bisima tat’andi kasika. Nandi kasa nuana ko, vayi wuyenda kuezingila vama vankaka ayi wubue sika bisima binkaka. (Ngene. 26:​12-18) Vayi basi Filistea babue tuba ti nlangu awuneni wuba wawu veka. Kheti bobo, Isaki wutuadisa ndembama. (Ngene. 26:​19-25) Mbi binsadisa kutatamana kuba wuvumbama kheti bankaka batatamana kunsoka? Nandi wulandakana kifuani ki matata mandi. Wulonguka mu phila tat’andi Abalahami kabela wuvumbama ayi mamandi wuba nlembami ayi nkua ndembama.—1 Pet. 3:​4-6; Ngene. 21:​22-34. w23.09 15 ¶4

Mu thangu yifuana, Yave wufila Muan’andi wutheti va ntoto muingi kiza longa batu matedi Kintinu ayi kuvana moyo’andi muingi kukula batu mu masumu ayi mu lufua. Diawu bo Yesu kavulubuka nandi wuvutuka kudiyilu muingi kuba Ntinu mu Kintinu ki Nzambi. Diambu dilutidi mfunu mu Kibibila didi, kudiodisa dizina di Yave bo nandi kala dukisa lukanu luandi va ntoto mu nzila Kintinu kiandi mu luyalu lu Yesu Klistu. Lukanu lu Yave lusa baluka ko. Nandi wala dukisa mamoso kakanikisa. (Yesa. 46:​10, nota.; Ebe. 6:​17, 18) Buala viokila thangu ntoto wala kituka paladizu, ko kuala zingila bana basonga ayi bavedila ba Adami ayi Eva mu “luzingu lu mvu ka mvu.” (Minku. 22:26) Vayi vadi mambu mankaka Yave kala vanga. Lukanu luandi lutsuka luidi lu kukutikisa bivangu bioso bidi kudiyilu ayi va ntoto. Baboso bala tumukina Yave mu lukuikumunu. (Efe. 1:​8-11) Bukiedika ti masi ko mambu ma kukuitukila kumona phila Yave kala dukisila lukanu luandi? w23.10 20 ¶7-8

Bo basi Yuda baba ku Babiloni bavitila ku Yelusalemi, vasa vioka ko beni thangu, batona kuviokila mu mambu ma kukhambu ku zimbongo, mu mambu ma pulitika ayi zithotolo zinkaka. Mu kibila akiokio, bankaka mu bawu baba mona phasi kutsikika mayindu mawu mu kisalu ki kutunga tempelo yi Yave. Diawu, Yave wutuadisa mimbikudi miodi, Hangai ayi Zakalia muingi bakindisa dikabu. Nani wuyiza ba wufuana? (Hanga. 1:1; Zaka. 1:1). Bo vavioka nduka 50 di mimvu, basi Yuda baba tombulu ku bue tambula khindusulu. Esala wuba nsoniki wu minsiku, waba kalanga ku Babiloni wuvutuka ku Yelusalemi muingi kukindisa dikabu di Nzambi batula mbuongimini yikiedika vatheti mu luzingu luawu. (Esala 7:​1, 6) Dedi bo mambu Hangai ayi Zakalia babikula masadisila dikabu di Nzambi mu thangu yikhulu kutatamana kufiatila Yave mu thangu ziphasi, zimbikudulu beni mvandi zilenda kutusadisa bubu, kutatamana kufiatila mu lusalusu lu Yave bo tumviokila mu ziphasi.—Zinga. 22:19. w23.11 14-15 ¶2-3

Buidi tulenda monisina luzolo kuidi zikhomba? Phila yimueka yi kuvangila mawu, yidi mu kuba bomba. Befu kutuadusu mu kiadi, tuala “tatamana kubombasana befu na befu.” (1 Te. 4:18) Buidi tulenda kindisila luzolo luitu befu na befu? Mu kuvanga mamoso tulenda nunga muingi kulemvukila zinzimbala zi bankaka. Kibila mbi vantombulu kuluta monisa luzolo bubu? Mona kibila mu mambu Petelo katuba: “Tsukulu yi biuma bioso yidi mu kufikama. Diawu, . . . tatamananu kumonisa luzolo lungolo benu na benu.” (1 Pet. 4:​7, 8) Mambu mbi malenda kutumonikina bo tsukulu yi nza ayiyi yidi mu kuefikamanga? Tulenda baka mvutu mu mambu Yesu kakamba kuidi minlandikini miandi: “Bala kululenda kuidi batu boso mu kibila ki dizina diama.” (Mat. 24:9) Muingi tununga kukindama, tufueti tatamana kuba kithuadi. Befu kuvanga mawu, tulenda nunga mambu moso Satana kalenda vanga muingi kutuvukumuna. Ayi tufueti monisa luzolo lungolo befu na befu.—Fil. 2:​1, 2. w23.11 13 ¶18-19

Kiedika ki Diambu di Nzambi kidi beni mangolo. Bo tunlonga batu matedi Yave ayi kiedika kiandi, befu tunnunganga kumona mambu ma kukuitukila. Malembe malembe bawu bantonanga kuvisa kiedika ayi bantonanga kutadila Tat’itu mu phila befu tukuntadilanga. Mvandi, bankuitukanga phila mangolo Nzambi kadi. (Yesa. 40:26) Bawu banlongukanga kufiatila Yave, kibila nandi widi mutu wusonga. (Deute. 32:4) Mvandi, bankuitukanga beni mu nduenga Yave Nzambi kadi. (Yesa. 55:9; Lom. 11:33) Ayi bambakanga khindusulu mu kulonguka ti Nzambi luzolo. (1 Yoa. 4:8) Bo bamfikama Nzambi, mawu manluta kindisa kivuvu kiawu ki kuzinga mvu ka mvu ayi kuba bana bandi. Luaku lumboti beni tuidi kusadisa batu kufikama Tat’awu yi luzolo Yave. Bo tumvanga mawu, Yave wututadilanga “bisadi binsalanga yandi va kimueka.”—1 Ko. 3:5. w24.02 12 ¶15

Boti ngie widi nlonguki wu Kibibila voti matata ba kuyonzula badi Zimbangi zi Yave, ngie wunyindulanga kubotama? Amomo madi makani mamboti. Ayi ava kubotama, vala tombulu ngie kukivana theti kuidi Yave. Buidi wulenda kukivanina kuidi Yave? Mu kunkanikisa mu nzila nsambu ti wunkuiza sadilanga to Nandi ayi kutula luzolo luandi va theti mu luzingu luaku. Bukiedika, ngie widi mu kukanikisa Yave ti wala tatamana kunzola “mu ntim’aku woso, mu muel’aku woso, mu mayindu maku moso ayi mu mangolo maku moso.” (Malaku 12:30) Kukivana kumvangiminanga va ngie veka ayi Yave. Vayi kubotama, kumvangiminanga vantuala batu bawombu muingi kumonisa ti ngie bekivana kuidi Yave. Kukivana kuaku luidi luwawanu lunlongo ayi Yave wuntomba ngie wuvanga mamoso wu kunkanikisa.—Mpovi 5:4. w24.03 2 ¶2; 3 ¶5

Batu boso bakuela bamviokilanga mu ziphasi. Kibibila kintuba ti “batu boso bakuela bala viokila mu ziphasi.” (1 Ko. 7:28) Kibila mbi? Kibila bakuela badi batu buadi basumuka, ayi kadika mutu mu bawu widi disuasana, mu mambu kanzolanga ayi kakhambu zolanga. Mvandi bawu bayonzukila mu makanda maviakana ayi khumbu zinkaka, balenda monisa zikhadulu zio baba khambu monisanga ava bakuela. Mambu moso amomo, malenda tuadisa ziphasi. Khumbu zinkaka balenda tsikika thalu mu zinzimbala zi mutu wunkaka, kubika kuandi phila balenda dedikisila mambu beni. Ayi ḿba mawu malenda kuba vanga bavasana voti bavambana. Vayi bukiedika ti kuvanga mawu, kunkuiza luta batuadisa mayangi? Ndamba. Yave wuntomba, bakuela batadila dikuela diawu mu phila yifuana, kheti mutu wukuelana yawu widi zikhadulu zimbi. w24.03 16 ¶8; 17 ¶11.

Kheti wukivana ayi wubotama, kivuvu kiaku ki kuzinga va ntoto, kiala tatamana kukonzuka ayi wala tatamana kulonguka ayi kukonzuka mu kiphevi. (Ebe. 5:13–6:1) Ayi ḿba ngie mana viokila mu mambu maphasi vayi bo wukindama mu mawu, ngie wubaka lunungu lu Nzambi dedi bummonisina Loma 5:​2-4. Mu kuba lufiatu ti ke lunungu lu Nzambi, ngie ke bibila biwombu muingi kutelimina kutambula mambu ka kukanikisa. Kivuvu kiaku kima luta kinda bubu kena va thonono. Ayi tulenda tuba ti kiawu kintuadisanga phila wunnatinanga luzingu luaku ayi kubalula phila wulenda kiebila basi dikanda diaku, makani wumbaka ayi phila wunsadila thangu’aku. Mvuala Polo wubue tubila diambu dinkaka dinkinza matedi kivuvu ngie widi, bo wubaka lunungu lu Nzambi. Nandi wu tukindisa ti kivuvu kitu kidi kikiedika.—Lom. 15:13. w23.12 12-13 ¶16-19

Bo tumviokila mu ziphasi, mambu tumvanga ayi mayindu mitu malenda ba disuasana kena bo tumbelanga. Tulenda ba buka befu bamvevumuna. Buidi Yave katusadisilanga bo tuidi mu kiunda? Nandi wutukindisa ti wala tutsikimisa. Mu thangu dikumbi dindengana kivuka, diawu dilenda tona ku kuenda ku khonzo yinkaka. Muingi ku disikimisa, vantombuluanga kutibula bisengu binsikimisanga dikumbi mu kadika khonzo. Bisengu beni binluta sadisanga dikumbi beni bo dindiata. Bobuawu mvandi, Yave wala tukindisa bo tuntatamana kunsadila mu lukuikumunu kheti mu ziphasi tumviokilanga. w24.01 22 ¶7-8

Ngie kuba mu boma wukiyuvusa: Mbi Yave kamana vanga? Yindula mu bivangu biandi. Dedi, bo tunyindula mu phila Yave kankiebilanga zinuni ayi biteka bikhambu vangulu mu kifuani kiandi, bikhambu kumbuongiminanga, mawu mambuelanga lufiatu luitu ti nandi wala tukieba. (Mat. 6:​25-32) Yindula mvandi mambu Yave kamana vangila kuidi bisadi biandi. Ngie wulenda longuka mu kisadi ki Yave, kimonisa kiminu bantubila mu Kibibila ove mu kifuani ki kisadi ki Yave bantubila mu bilumbu bitu. Mvandi yindula mu phila Yave kamana kukiebila. Buidi ngie wuzabila kiedika? (Yoa. 6:44) Buidi nandi katambudila minsambu miaku? (1 Yoa. 5:14) Buidi ngie wumbakilanga ndandu mu khudulu yi Muan’andi?—Efe. 1:7; Ebe. 4:​14-16. w24.01 4 ¶6; 7 ¶17