DILONGI 35
NKUNGA 121 Tufueti Kukiyala
Buidi Tulenda Nungina Phuila Yi Kuvanga Mambu Mambi
“Kamubika disumu dituadisa nzingulu’inu. Bikanu kutumukina zitsatu zi zinyitu zinu zimfuanga.”—LOM. 6:12.
MAMBU TUANLONGUKA
Tuemmona mbi binkuiza tusadisa (1) kununga kiunda befu kuvanga mambu mambi ayi (2) buidi bu kunungina ziphuila zimbi.
1. Mu mambu mbi befu boso tumviokilanga?
NGIE mana ba phuila yi kuvanga mambu mambi? Boti ngete, buna bika kuyindula ti ngie to mana viokila mu mawu. Bawombo mvawu bamana viokila mu mawu. Kibibila kintuba: “Zithotolo zioso mumviokilanga, ziawu mvandi bankaka bamviokilanga.” (1 Ko. 10:13)a Mawu mansundula ti, boti tunnuana na phuila yi kuvanga mambu mambi, buna vadi bankaka mvandi bamviokila mu mawu. Wisi ko ngie veka, mu lusalusu lu Yave ngie wunkuiza nunga.
2. Mu ziphuila mbi baklistu bankaka ayi minlonguki mi Kibibila bamviokilanga? (Tala mvandi zifoto.)
2 Kibibila mvandi kintuba: “Kadika mutu wunthotuanga ayi wumvukumukanga mu ziphuila ziandi veka.” (Tia. 1:14) Mambu mamvukumunanga mutu mueka madi disuasana na mambu mamvukumunanga mutu wunkaka. Dedi, baklistu bannuananga na phuila yi kuvanga kitsuza babakala na babakala voti bakietu na bakietu voti kubundana nyitu na mutu wukhambu kuelana yandi. Bawombo babika kubue mona zifilme zi batu banbundasana nyitu, bambanga phuila yi kuvutuka kubue tala zifilme beni. Bawombo babika kunua beni malavu ayi kunuanga zitsunga zingolo khumbu ziwombo bambanga phuila yi kubue vanga mawu. Zikhomba ziwombo ayi minlonguki miwombo mi kibibila, bannuananga nzingu awowo. Khumbu ziwombo, tumana kuyimuena buka mvuala Polo bo katuba: “Bo yintomba kuvanga mambu mamboti, phuila yi kuvanga mambu mambi yawu yi kuthuadisanga.”—Lom. 7:21.
Ziphukumunu zilenda tumonikina yoso kua thangu ayi voso kua vama (Tala lutangu 2)d
3. Mbi ziphuila zimbi zilenda vanga mutu kuyindula?
3 Ḿba ngie wukhidi nuana nzingu yi ziphuila zimbi ayi wulenda kuyimuena ti wisinkuiza nunga ko, ayi ti wusiedi ko luvalu, voti Yave wunkuiza kufundisa mu kibila ki ziphuila beni. Vayi ba lufiatu ti mambu amomo masi ko makiedika. Muingi tuzaba kibila mbi, dilongi adidi dinkuiza tusadisa kubaka mimvutu mi biuvu abibi: (1) Kibila mbi tunyindudilanga ti tulendi nungina ko ziphuila zimbi? (2) Buidi tulenda nungina ziphuila zimbi?
MAMBU SATANA KANTOMBA TUYINDULA
4. (a) Mbi Satana kantomba tuyindula? (b) Kibila mbi tulenda bela lufiatu ti tulenda nunga zithotolo?
4 Satana wuntomba tunyindula ti tulendi nungina ko ziphuila zimbi. Yesu wuzaba mawu, diawu mu nsambu kalonga minlandikini miandi, nandi wutuba: “Ka wubika tubua mu zithotolo, vayi wutu kula mu mioko mu Nkua Mambi .” (Mat. 6:13) Satana wutuba ti, batu balendi tumukina ko Yave bo bamviokila mu zithotolo. (Yobi 2:4, 5) Vayi mawu madi luvunu. Kibila naveka Satana wutuadusu mu ziphuila ziandi zimbi ayi kasa tatamana ko wukuikama mu Yave. Nandi wuntomba tuba buka nandi ayi tubayisa Yave bo tumviokila mu zithotolo. Satana mvandi wuyindula ti Yesu muana wuvedila wu Yave wunkuiza bua mu ziphukumunu. (Mat. 4:8, 9) Bukiedika ti befu tulenda nunga ziphuila zimbi? Ngete, tulenda nunga. Mvuala Polo wutuba: “Minu yinkindamanga mu mambu moso, mu kibila ki mangolo Mfumu ka kuphananga.”—Fil. 4:13.
5. Lufiatu mbi tuidi ti Yave zebi ti tulenda nunga ziphuila zimbi?
5 Yave zebi ti befu tulenda nunga ziphuila zimbi. Kibila mbi tuntubila mawu? Kibila Yave wubikula ti, nkangu wunneni wu bisadi biandi bikuikama bala vuka mu ziphasi zingolo. Mawu mammonisa ti Yave kalendi vuna ko, ayi ti nkangu wunneni wu bisadi biandi—kubika to mua dingumba,—bala vuka kibila badi badiodila va mesu mandi. (Nzai. 7:9, 13, 14) Bukiedika, Yave widi lufiatu ti tulenda nunga ziphuila zimbi.
6-7. Kibila mbi Satana kantomba tuyindula ti tulendi nunga ko ziphuila zimbi?
6 Satana wuntomba tuyindula ti tulendi nunga ko ziphuila zimbi—ayi ti Yave wunkuiza tufundisa mu kibila ki ziphuila beni. Mambu amomo madi ma luvunu, kibila Satana kasi ko kivuvu. Nandi wala fundusu ayi wala bungu. (Ngene. 3:15; Nzai. 20:10) Diawu nandi kantomba tuyindula ti befu tuisi ko kivuvu buka nandi—ayi ti tulendi tambula ko lusakumunu lu Yave. Vayi befu tuidi kivuvu. Kibibila ki tukindisa ti Yave wuntomba ku tusadisa kubika kuandi ku tufundisa. Ayi mvandi nandi “kasintomba ko ni mutu kabungu, vayi wuntomba baboso babalula mavanga mawu.”—2 Pet. 3:9.
7 Diawu, befu kuyindula ti tulendi nunga ko ziphuila zimbi ayi ti tuisi ko luvalu, tunkuiza ba mayindu mo Satana kantomba. Kuzaba mambu amomo mankuiza tusadisa kukindisa makani mitu ma kutatamana kunuana na Satana.—1 Pet. 5:8, 9.
MAYINDU TUMBANGA MU KUBA BATU BA MASUMU
8. Kibila mbi kinkaka ki tuvanganga kuyindula ti tulendi nunga ko ziphuila zimbi? (Minkunga 51:5) (Tala mvandi “Tsudukusu Yi Bikuma.”)
8 Kubotula kuandi Satana, diambu dinkaka di tuvanganga kuyindula ti tulendi nunga ko ziphuila zimbi didi kuba batu ba masumu. Befu tutambakana masumu ma matata mitu matheti.b—Yobi 14:4; Tanga Minkunga 51:5.
9-10. (a) Mbi Adami ayi Eva bavanga mu kibila ki disumu? (Tala mvandi fikula.) (b) Buidi tukimuenanga mu kibila ki disumu tutambakana?
9 Mona mbi Adami ayi Eva bavanga bo babua mu disumu. Bo babayisa nsiku wu Yave bawu ba suama ayi batomba biuma muingi bafuka nyitu’awu. Mu kutubila matedi mambu amomo, buku Estudo perspicaz, yituba: “Disumu divanga Adami ayi Eva kukuazuka, kukifundisa ayi kumona zitsoni.” Mawu maba buka bawu babatula ku kivinga kimueka kisa ba ko bu kubasikila. Bawu basa ba ko bu kutinina ziphasi zinkuizilanga mu kubila ki masumu.
10 Befu tuisi ko dedi Adami ayi Eva basi ko kivuvu. Kibila mu nzila khudulu, Yave kalenda zimbakana masumu mitu ayi ku tusadisa kuba kilunzi kidiodila. (1 Ko. 6:11) Vayi kheti bobo, tutambakana masumu. Diawu tunkuazukanga, tukifundisanga ayi tummonanga zitsoni. Kibibila kintuba ti disumu dikhidi yadila kuidi batu bakhambu vola disumu dedi dio Adami kavola. (Lom. 5:14) Kheti kuzaba mambu amomo malenda tutula kiunda, vayi mawu masinsundula ko ti tulendi nunga ko ziphuila zimbi. Vayi buidi tulenda nungina mayindu mambi?
Disumu divanga Adami ayi Eva kumona zitsoni, kukuazuka ayi kukifundisa (Tala lutangu 9)
11. Mbi tulenda vanga befu kuyindula ti tulendi nunga ko ziphuila zimbi ayi kibila mbi? (Loma 6:12)
11 Mu kuba batu ba msumu, tulenda yindula ti tulendi nunga ko ziphuila zimbi. Mawu madi buka befu tunkuwa bembu yimueka mu kilunzi kitu wu tukamba ti tulendi nunga ko, vayi tulendi kuwa ko mbembu beni. Kibila, Kibibila kintuba ti tulendi bika ko masumu matatamana ku tutuadisa. (Tanga Loma 6:12.) Mawu masundula ti befu tulenda nunga ziphuila zimbi. (Nga. 5:16) Yave zebi mawu, diawu ka tukindisila kunuana na ziphuila zimbi. (Deute. 30:11-14; Lom. 6:6; 1 Te. 4:3) Yave kalenda kutu sadisa kununga ziphuila zimbi.
12. Mbi tufueti vanga befu kuyindula ti tulendi nunga ko ziphuila zimbi?
12 Bobuawu mvandi, befu kuyindula ti tulendi nunga ko ziphuila zimbi ayi ti Yave wunkuiza tufundisa mu ziawu, tufueti vanga mangolo muingi mayindu amomo mabika ku tutuadisa. Kibila mbi? Kibila Yave zebi ti befu tuidi batu ba masumu. (Minku. 103:13, 14) Nandi zebi mamoso matedi befu, ayi mvandi zebi ti mu kibila ki masumu tutambakana, tumbanga phuila yi kuvanga mambu mambi. (1 Yoa. 3:19, 20) Befu kuvanga mangolo muingi kununga ziphuila zimbi, tuala ba kilunzi kidiodila va mesu ma Yave. Vayi kibila mbi tulenda bela lufiatu mu mawu?
13-14. Bukiedika ti kuba ziphuila zimbi zinsundula ti tuisi ko luvalu? Sudikisa.
13 Kibibila kimmonisa ti ziphuila zimbi zinkuizilanga mu kinzimbukulu, vayi tulenda nunga kuyala mambu tumvanga. Dedi, mu kimvuka ki Kolintu mu thangu bapostolo, baklistu bankaka baba bundasananga nyitu babakala na babakala. Mvuala Polo wutuba: “Mawu benu mvinu luaba vanganga.” Bukiedika ti baklistu abobo basa bue banga ko phuila yi kubundasana nyitu babakala na babakala? Ndamba. Kibila bawombo bakhuku kuvanganga mawu. Vayi bawu bavanga mangolo muingi kukiyala ayi kutina mambu moso malenda kuba vanga kutuadusu mu ziphuila ziawu zimbi. Mu phila ayoyo Yave wu batedila “batu basonga.” (1 Ko. 6:9-11) Mawu mvandi malenda ku tumonikina.
14 Tulenda nunga zioso kua ziphuila zimbi tulenda ba. Kheti tulendi nunga ko kumanisa ziphuila beni, vayi tulenda nunga kukiyala muingi tubika “kuvanga mambu mankuangidika nyitu’itu yi kinsuni.” (Efe. 2:3) Mbi binkuiza tusadisa kununga ziphuila zimbi?
BUIDI BU KUNINGINA ZIPHUILA ZIMBI
15. Mbi mantombulu kuvanga muingi tununga ziphuila zimbi?
15 Muingi tununga ziphuila zimbi, tufueti zaba vama tuidi balebakana. Tufueti ba keba keba muingi tubika “kuyivuna.” (Tia. 1:22) Kuba mayindu dedi: “Bankaka baluta kunua malavu kena minu, voti kuvana bankaka foto mu kutuba ti, khanu yimonanga ko zifilme zimmonisa batu bambundasananga nyitu boti nkazi’ama wu kumbonisanga luzolo,” kunkuiza buela phuila yi kuvanga mambu mambi. Diawu, muingi tununga ziphuila zimbi, tulendi kuyikakidila ko bo tumvanga mambu mambi ni kheti mu mayindu, ayi mvandi tulendi vana ko bankaka foto mu mambu tumvanga.—Nga. 6:7.
16. Buidi wulenda kindisila makani maku ma kukhambu bua mu ziphukumunu?
16 Kubika kuandi to kuzaba vama tuidi balebakana, mvandi tufueti baka makani ma kukhambu bua mu ziphukumunu. (1 Ko. 9:26, 27; 1 Te. 4:4; 1 Pet. 1:15, 16) Bakula mbi bi kuvanganga kuba ziphuila zimbi ayi thangu mbi mawu mammonikanga. Dedi, ngie wunluta banga wulebakana bo widi wuvonga voti va builu? Boti buawu, kubibika mambu wunkuiza vanga muingi wubika bua mu ziphuila zimbi ava ziawu zimonika.—Zinga. 22:3.
17. Mbi tulenda longuka mu kifuani ki Yozefi? (Ngenesi 39:7-9) (Tala mvandi zifoto.)
17 Tala mbi bisadisa Yozefi kununga bo nkazi wu Potifali waba kunkuika bavanga kitsuza. Mu thinu nandi wumanga. (Tanga Ngenesi 39:7-9.) Ava nkazi wu Potifali katona kunkuika bavanga kitsuza, Yozefi wuzaba ti didi disumu va mesu ma Nzambi kubundana nyitu na nkazi wu dibakala dinkaka. Bobuawu mvandi, tufueti kindisa makani mitu ma kukhambu bua mu ziphuila zimbi ava ziawu zimonika. Mu phila ayoyo tuisinkuiza mona ko phasi kukindama bo ziphukumunu ziala tumonikina.
Tina ziphukumunu mu thinu dedi bo Yozefi kavangila (Tala lutangu 17)
“TATAMANA KUYIFIONGUNINA”
18. Buidi tulenda nunginina ziphuila zimbi? (2 Kolintu 13:5)
18 Muingi kununga ziphuila zimbi, tufueti tatamana kuyifiongunina muingi kuzaba buidi tuididi mu kiphevi. (Tanga 2 Kolintu 13:5.) Kadika thangu, tufueti fiongunina mayindu ayi mavanga mitu, ayi kubalula mambu mankaka ma kutombulu. Dedi, thangu kua tuviokisa muingi kutina mambu mambi? Befu kumona ti tube viokisa thangu yiwombo, tubikanu kuba mu kiunda. Vayi tufueti vanga mamoso tunnunga muingi kufika kindama mu ziphukumunu. Tulenda kuyikuvusa: ‘Vadi mambu yilenda vanga muingi yimanga mambu mambi mu thinu? Mambu yimviokisanga thangu ma kuphanganga kuba ziphuila zimbi? Yimvengumunanga mesu mami mu thinu muingi yibika tala mambu makhambu fuana? Yimvisanga kibila mbi minsua mi Yave miawu milutidi kheti vantombulu yivanga mangolo muingi kukiyala?’—Minku. 101:3.
19. Buidi mambu maluelu malenda tuvanga kubua mu ziphuila zimbi?
19 Mvandi tufueti bika kifu ki kuyikakidila bo tumvanga mambu mambi. Kibibila kintuba: ‘Ntima wulutidi bukhita kuvioka biuma bioso, ayi widi mu kiunda.’ (Yele. 17:9) Yesu wutuba ti mu ntima munkuizilanga “mayindu moso mambi.” (Mat. 15:19) Dedi, mutu wulembu kubue monanga zifilme zimmonisa batu bambundasana nyitu kalenda yindula ti kasinkuiza bua ko mu disumu na kutala zifoto zi batu badi pheni nkua. Voti kalenda yindula ti vasi ko diambu kuyindula mambu ma butsuza kheti kasinkuiza vanga ko mawu. Vayi ba kuvanga mawu, madi buka bawu banyindula matedi buidi bu kudukisila ziphuila zi kinsuni.” (Lom. 13:14) Buidi tulenda nungina mayindu amomo? Mu kuba wukubama muingi kubika vanga mambu maluelu malenda tunata kuvanga disumu dingolo.c Mvandi tufueti vanga mangolo ma kubotula va kilunzi mayindu ma kuyikakidila bo tumvanga mambu mambi.
20. Kivuvu mbi tuidi mu bilumbu binkuiza, ayi lusalusu mbi tuidi bubu?
20 Dedi bo tuma longuka, mu lusalusu lu Yave tulenda nunga ziphuila zimbi. Mvandi mu kibila ki nlemvu’andi, tuidi kivuvu ki kuzinga mu nza yimona. Tuala ba beni mu mayangi kusadila Yave mu kilunzi kivedila. Nati thangu beni yala tuka, tutatamananu kuba lufiatu ti tuidi luvalu va mesu ma Yave kheti tunnuananga muingi kununga ziphuila zimbi. Mu lusalusu lu Yave befu tunkuiza nunga zipuila zimbi.
NKUNGA 122 Ba Wukindama!
a Tsekudulu mueka yi Kibibila yisekudila mu phila ayiyi lutangu alolo: “Nandi kalasa bika ko muingi mutu kathoto mu kuvioka kitesu kio ni mutu kalendi nunga ko.”
b TSUDUKUSU YI BIKUMA: Mu kibibila kikuma “disumu” ba kisadilanga muingi kutubila kukuiba, kuvanga kiphinga voti kuvonda mutu. (Esodu 20:13-15; 1 Ko. 6:18) Vayi mu matangu mankaka, disumu dilenda sundula disumu tutambakana ava tubutuka, kheti tusa vanga ko ni diambu dimbi.
c Ditoko bantubila mu buku yi Zingana 7:7-23 wutona kuvanga mambu maluelu mannata kuvanga kitsuza.
d MAMBU MADI MU FOTO : Khonzu lukietu: Khomba mueka ku restaurante wuntala babakala buadi bambundasananga nyitu babakala na babakala bansimbasana mu koku. Khonzu lubakala: Khomba mueka wunkietu wuntala batu buadi badi mu kunua tsunga.