BUIDI BANSADILANGA MINKHAYILU MIAKU?
Lusalusu mu Nza Yimvimba mu Thangu Kivunga ki COVID-19
NGONDA YISAMBUADI, KILUMBU 1, MVU 2021
Bo Dingumba Dintadilanga Matedi Buvinya mu Nza yimvimba, (OMS) bazabikisa ti mbela COVID-19 kidi kivunga mu ngonda yintatu mvu 2020, bawombo basa ta ko mana ti kivunga beni kinkuiza dukisa mvu ayi kuvonda batu bawombo. Bivevi bi batu kubunda mvandi Zimbangi zi Yave, badi mu kutovuka mu kibila ki mbela ayoyo mu manyindu mu kinsuni ayi mu khambu mbakulu. Buidi Zimbangi zi Yave bankubikilanga ayi bamvaninanga lusalusu mu thangu ayiyi yi ziphasi?
Lusalusu kuidi Badi Tsatu
Dingumba di Mintuadisi di Nnanga Wukuikama wu Zimbangi zi Yave, wukubika kuvioka 950 di Mangumba Bamvananga Lusalusu (CAH) mu nza yimvimba muingi kuvana lusalusu mu kibila ki COVID-19. Khumbu zinkaka, mangumba amomo banunga kuvana lusalusu va kizunga badi, vayi khumbu zinkaka Zimbangi zi Yave batambula lusalusu mu nzila zifumu zi luyalu. Mangumba Bamvananga Lusalusu (CAHs) mvandi bakubika lusalusu bavana mu nza yimvimba.
Dedi, mona mambu mamonika ku tsi yi Paraguai. Jornal yimueka yituba ti, mu kibila ki kivunga, bawombo ku Paraguai basiedi ko mbakulu ayi badi mu kufua nzala ku tsi nzo.” Vayi Dingumba Dimvananga Lusalusu (CAH) ku Paraguai batona kukabula zikhutu ziba biuma biwombo muingi kudukisa zitsatu zi zikhomba mu zisabala wuadi.—Mu kadika dikanda muidi batu banna, bakabila khutu yiba bidia, biuma bi kufionina nzo ayi bi kudiodisila nyitu. Kadika khutu disumbulu mu 30 di zidolare.
Buidi zikhomba badi mu dingumba adiodio bayikiebilanga ayi bankiebilanga bankaka mu kivunga ki COVID-19? Bawu bamvuatanga zimaskara ayi banlandakananga thuadusulu yi kutatuka batu mu zimetro zifuana. Mvandi, bamfionguninanga boti zi Empresa zinkubikanga bidia beni, bamvangilanga mawu va kibuangu kidiodila voti badi mu kulandakana zithuadusulu zintombulu muingi kuyikieba. Mvandi bamfionguninanga boti batu bankubikanga zikhutu, badi mu kulandakana zithuadusulu muingi kuyikieba, mu kufionya buboti makalu ayi bibuangu bantula biuma beni. Bosi zikhomba bankabulanga zikhutu beni, banlandakananga thuadusulu yi kutatuka mu zimetro zifuana zikhomba bankuiza tambula biawu.
Bansadilanga minkhayilu mitu mu nduenga
Mu ngonda Yitheti mu mvu 2021, Dingumba di Mintuadisi bavana nsua wu kusadila kuvioka 25 di bivevi bi zidolare muingi kusadisa zikhomba mu kibila ki COVID-19. Zifiliali ayi Dingumba Dimvananga Lusalusu Kuidi zikhomba bammonikinanga bivuka bansadilanga mu nduenga minkayilu ayi bamvanganga mangolo, muingi kusumba biuma mu thalu yifuana. Dedi ku Chile, zikhomba badi mu Dingumba Bamvananga Lusalusu, baba tomba kusumba 750 di zikilu zi madezu. Vayi bo vavioka to ngonda yimueka, thalu yi madezu yimaka beni. Kheti bobo, zikhomba bakikinina kusumba madezu mu thalu beni yinangama, vayi bo vavioka to bilokolo biodi nsumbisi wu madezu wubakamba ti mutu wunkaka wusumba madezu, bekuiza mavutula. Diawu kabakila makani ma kusumbisila zikhomba madezu beni mu thalu babe sumbisila ava thalu yimaka.
Vayi bo zikhomba bayenda ke landa madezu beni, nsumbisi wumanga ayi wubavubudila ti, bawu badi mu kukabila bidia mu phila yikhambu fuana ayi badi mu kuvangila mawu dedi bo mangumba mankaka bamvangilanga. Muna thangu beni khomba wumueka wuvanga nsambu ku tsi ntima ayi wukamba nsumbisi beni ti kadika kimvuka babe fiongunina banani badi mu tsatu. Zikhomba mvandi bansudikisa ti batu bankuiza tambula lusalusu, badi mu zitsi ziviakana. Diawu bankuiza tudila mazina mu kadika khutu, yo kadika dikanda kankuiza tambula. Bosi bakamba nsumbisi beni ti, zimbongo zioso badi mu kusadila muingi kusumba biuma, zidi minkhayilu zikhomba bamvananga mu ntima woso ayi kisalu kioso zimbangi zi Yave bamvanganga, batambulanga ko mfutu. Nsumbisi wuyituka beni, diawu kavitikila kusumbisa madezu mu thalu yikuluka ayi wubakanikisa ti nkuiza babuela 400 di zikilu zi madezu mu khumbu yinkaka bala bue sumba.
“Mbonoso yi luzolo lu kiedika”
Lusu mfuizi wumueka wunkalanga ku Libéria, dikanda diandi didi batu batanu. Kilumbu kimueka va meni bo baba nua kafi ayi baba tanga matangu ma kadika kilumbu, ntekulu’andi widi 7 di mimvu wuzaba ti basa ba ko ni bidia muingi kudia va masika. Diawu wuyuvula khay’andi: “Mbi tunkuiza dia va masika?” Lusu wunkamba ti nandi bedinda lusalusu lu Yave ayi widi lufiatu ti Yave wunkuiza vanga dioso diambu muingi kubasadisa babaka bi kudia. Mu masika beni, bakulutu ba kimvuka bantela muingi ke landa bidia. Nandi wutuba: “Bubu ntekulu’ama widi lufiatu ti Yave wunkuwanga ayi wuntambudilanga minsambu mitu, kibila Yave betambudila nsambu’ama.”
Bana balezi ku Congo bavanga zifikula muingi kutonda zikhomba mu lusalusu ayi bidia batambula
Nkieto mueka musi Congo Democrática wunkalanga va kizunga kimueka na dikanda dimueka badi Zimbangi zi Yave, bo nandi kamona zikhomba zitu kutambula bidia bio zikhomba mu kimvuka babavana, nandi wutuba, “Bo kivunga akiki kiala mana, tunkuiza ba Zimbangi zi Yave, kibila bawu bankiebanga zikhomba ziawu mu thangu ayiyi yi ziphasi.” Vayi nnuni’ani wunyuvula, “Ngie wunkuiza ba Mbangi yi Yave mu kibila ki saku loso?” Nandi wuntambudila, “Ndamba, vayi saku ayoyo yi loso, kidi kivisa ti bawu badi luzolo lukiedika.”
Zimbangi zi Yave mu nzaki bannunganga kuvana lusalusu kuidi zikhomba ziawu mu thangu kivunga, mu kibila ki minkhayilu ngie wumvaninanga mu ntim’aku woso. Tukutonda beni mu minkhayilu wumvananga mu kusadila zithuadusulu zidi mu donate.jw.org.