Dzaw˗eu gaˇ kawˆ 47
Dawˬ caˇ 38 Aˬ yawꞈ nawˬ˗ahˇ gʼaˬ bi kʼaˆ laˇ
Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi nawˇ aˇ poeˬ baw dui dui
“Aˬ yawꞈ nawˬ˗ahˇ gaˬ˗eu meh.”—Daˬyeˬlaˇ 9:23.
Yaw muiˬ˗ehˇ ya haw˗eu tsahˇ
Yawˬ haˇ yawˬ ha aˇ poeˬ maˬ baw nya lehˇ noeˬ˗eu deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi aˇ poeˬ baw dui dui˗eu lehˇ jah ziꞈ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ pyeuꞈ.
1-2. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi aˇ poeˬ baw˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ jah ziꞈ laˇ nya˗eu nga?
Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ tiˬ deuˬ na yawˬ haˇ yawˬ ha aˇ poeˬ maˬ baw nya lehˇ noeˬ˗eu meh. Teu naˇ tiˬ gʼaˬ gʼaˬ neh aˬ yawꞈ˗ahˇ toˆ˗ehˇ noeˬ leˇ ni ngehˬ nehˬ mˇ nehˬ˗euˬ miˇ neh kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Nawˇ tawˇ neh, toˆ˗ehˇ noeˬ luꞈ de laˬ? Ngeuˇ naˇ, nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi aˇ poeˬ baw dui dui˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ jah ziꞈ laˇ nya˗eu nga?
2 Caw ba nehˬ˗eu tiˬ jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu lehˇ mˇ mawˇ yaꞈ˗euˬ Jaˇliꞈ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ gui˗awˇ, shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu heu meh. Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ yaw zeu baw˗eu laꞈ kʼoeˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ nehˬ˗euˬ meh. Heu loꞈ˗ehˇ mˇ˗eu heu naˇ, yawˬ haˇ yawˬ ha aˇ poeˬ maˬ baw nya lehˇ noeˬ˗eu deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ aˇ poeˬ taˬ baw dui dui˗eu lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 5:19; Heˬbyehˇ 1:3) Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ (1) Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ aˇ poeˬ baw˗eu lehˇ siˬ leˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗euˬ nga? (2) Yawˬ ha Miˬyehˇ˗euˬ mehˬ shi aˇ poeˬ baw˗eu lehˇ jah ziꞈ laˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu nga? lehˇ ja sawˇ ma.—Haˬgaiˇ 2:7.
Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ aˇ poeˬ baw˗eu lehˇ siˬ leˇ ni caw ba nehˬ
3. Yeˬsuˇ Gaˬliˬlehˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ nehˬ˗euˬ nga?
3 Yeˬsuˇ Gaˬliˬlehˇ miˇ kʼahˬ˗ahˇ smˬ poˆ aˬ yawꞈ poˆ tsaꞈ gaˬ˗iˇ ngeh tsawˇ haˬ aˇ maꞈ deuˬ, aˬ yawꞈ mehˬ gaˇ naˇ haˬ˗eu gʼaˇ duˬ hawˇ˗eu naˇ gawˇ bi laˆ saˆ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ yawꞈ jawˇ gaˇ uiˬ laˇ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ “aˬ yawꞈ maꞈ˗aˬ, yawˇ bo˗eu yaw sahˇ maˬ baw˗eu yawˇ deuˬ loꞈ˗ehˇ, guˆ˗awˇ gʼaˬ baˬ luꞈ” gaˇ ya mawˇ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 9:36) Yuˇdaˆ zahˇ aˬ yuiꞈ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ haw teˬ˗awˇ, “yaˬ kʼehˇ bi yaˬ˗euˬ” deuˬ lehˇ kuˇ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 7:47-49) Ehˇ kʼawꞈ Yeˬsuˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˇ yamˬ biꞈ˗awˇ, mehˬ nehˬ˗eu uˬ taꞈ, naˇ gawˇ laˆ saˆ nehˬ˗eu heu neh, gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ nehˬ˗euˬ meh.(Maꞈtehˬ 9:35) Teu naˆ maˬ tseˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬsuˇ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ nya ni dzaw nehˬ˗awˇ, naˇ gawˇ laˆ saˆ taˬ nya˗eu baoˬ jiˇ biꞈ nehˬ˗euˬ meh.—Maꞈtehˬ 10:5-8.
4. Aˬ dui aˬ cawˬ neh sawˇ dzeh taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬsuˇ neh mˇ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga?
4 Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ mehˬ gaˇ naˇ haˬ laˇ˗eu deuˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗awˇ, yaw zeu baw nehˬ˗euˬ heu naˇ, aˬ yawꞈ hawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ aˬ cawˬ neh sawˇ dzeh taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ luꞈ gaˇ neh yawˬ ha aˇ poeˬ baw˗eu maˬ siˬ miˇ˗a lehˇ noeˬ luꞈ naˇ, Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ mawꞈ˗eu aˬ cawˬ neh sawˇ dzeh taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ aˇ naˆ ni kʼahˬ lahˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu heu naˇ, nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi aˇ poeˬ baw dui dui˗eu lehˇ bi mawˇ laˇ˗eu meh.
5. Yeˬsuˇ Gaˬliˬlehˇ miˇ kʼahˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ nehˬ˗ehˇ ya mawˇ˗euˬ nga?
5 Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ aˇ maꞈ aˇ maꞈ˗ahˇ mehˬ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, aˬ yawꞈ gʼaˬ yawꞈ˗ahˇ jiˇ nui ma ahˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Yeˬsuˇ Gaˬliˬlehˇ miˇ kʼahˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ luꞈ ngeh, shiˬ doˆ˗eu naˇ gawˇ tseˇ nyiꞈ kʼoꞈ naˇ byah laꞈ˗euˬ zaˬ miˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ haw mawˇ˗euˬ meh. (Maˬkuˆ 5:25) Aˬ yawꞈ teu loꞈ˗ehˇ shiˬ doˆ˗eu baˬ da neh Moˇseˬ˗euˬ zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ˗ahˇ maˬ shawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ˗ahˇ toeˬ ciˆ˗euˬ deuˬ jiˇ maˬ shawˇ ni pyeuꞈ˗iˇ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ peh tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ jawˇ mawꞈ˗a. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ aˬ cawˬ deuˬ uˬ duˬ tahˬ guiˬ lahˬ shaˇ gaˇ, bawˬ˗iˬ lawˬ muˇ jahˇ gaˇ jiˇ maˬ keuˬ leˇ nya˗a. (Uˬduˬtahˬ˗eu 15:19, 25) Aˬ yawꞈ teu loꞈ˗ehˇ ya naˇ luꞈ˗eu jeˬ teu naˇ, gʼawˇ mawˇ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu nui ma˗ahˇ jiˇ deuˬ luꞈ˗eu yaw duˬ baw meh.—Maˬkuˆ 5:26.
6. Shiˬ doˆ˗eu naˇ gawˇ naˇ luꞈ˗eu zaˬ miˬ aˬ buˇ teu gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ taˬ leˇ˗euˬ nga?
6 Shaˬ zahˬ mˇ dui dui luꞈ˗eu zaˬ miˬ aˬ buˇ heu gʼaˬ, Yeˬsuˇ neh bi laˆ saˆ mawꞈ dui dui˗eu meh Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ Yeˬsuˇ jawˇ gaˇ do lehˇ maˬ iˇ˗aˬ. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Aˬ yawꞈ naˇ gawˇ heu naˇ˗eu miˇ neh shaꞈ dawˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya˗awˇ, Moˇseˬ˗euˬ zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ loꞈ˗ehˇ ya ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ maˬ shawˇ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗awˇ, tsawˇ haˬ uiˬ gaˇ maˬ uiˬ leˇ nya˗eu miˇ neh, Yeˬsuˇ teh dzeh laˇ gaˇ guˆ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ Yeˬsuˇ˗euˬ pehˇ kʼahˬ pehˇ dahˬ˗ahˇ toeˬ ciˆ˗iˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ naˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ naˇ gawˇ byoˆ˗iˇ meh lehˇ jah˗eu meh. (Maˬkuˆ 5:27, 28) Aˬ yawꞈ˗euˬ nui jah baˬ da neh aˬ yawꞈ naˇ luꞈ˗eu naˇ gawˇ˗ahˇ neh maˇ diˇ taˬ leˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ pehˇ kʼahˬ˗ahˇ aˬ suˇ gʼaˬ toeˬ ciˆ laˇ daˬ lehˇ naˇ haˬ ngeh, zaˬ miˬ aˬ buˇ teu gʼaˬ aˬ yawꞈ pyeuꞈ ma lehˇ ehˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga?
7. Yeˬsuˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu zaˬ miˬ aˬ buˇ teu gʼaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ nehˬ˗euˬ nga? (Maˬkuˆ 5:34)
7 Yeˬsuˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ heu gʼaˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗awˇ, yaw zeu taˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ nehˬ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ “guˆ˗awˇ yaw dzuˬ dzuˬ gaˇ” haw mawˇ˗euˬ meh. (Maˬkuˆ 5:33) Teu miˇ neh Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ nahˬ yu ni ngehˬ nehˬ˗awˇ, gʼaˬ biꞈ nehˬ˗euˬ uˬ taꞈ, “Ngaˬ buˇ˗oˬ” lehˇ jiˇ kuˇ nehˬ˗euˬ meh. Teu naˇ aˬ yawꞈ nahˬ yu ni gʼeh˗eu dawˬ ngehˬ nehˬ˗euˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu nahˬ yu ni gʼeh˗eu jeˬ jiˇ mˇ mawˇ nehˬ˗euˬ meh. (Maˬkuˆ 5:34-ahˇ gui.) Heu dawˬ˗ahˇ pyehˆ tseˇ taˬ˗euˬ sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ “Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ Yeˬsuˇ zaˬ miˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ ‘ngaˬ buˇ˗oˬ’ lehˇ kuˇ taˬ˗euˬ heu tiˬ tsahˇ jaˆ˗eu tehꞈ meh. Heu naˇ Yeˬsuˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ heu gʼaˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗awˇ, ‘guˆ˗awˇ yaw dzuˬ dzuˬ’ luꞈ gaˇ haw mawˇ˗euˬ miˇ neh kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh” lehˇ lehˇ taˬ˗euˬ meh. Shaˇ noeˬ haw sheˇ, Yeˬsuˇ˗euˬ dawˬ teu baˬ da neh zaˬ miˬ zaˬ heu gʼaˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ aˇ naˆ ni saˇ leˇ paˬ nga? Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ˗euˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, tsawˇ haˬ uiˬ gaˇ laˇ˗awˇ aˬ yawꞈ˗euˬ pehˇ kʼahˬ˗ahˇ toeˬ ciˆ laˇ˗euˬ gaˇ nui ma maˬ saˇ maˇ saˇ˗ehˇ maˬ bi gʼeh leˇ ni mˇ nehˬ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ yawˬ ha˗ahˇ yaw tsaˬ tsaˬ˗ehˇ haw nya˗awˇ, aˬ yawꞈ naˇ mˬ taˆ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ poeˬ baw dui dui˗eu aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ haw mawˇ nya ni caw ba nehˬ˗euˬ meh.
8. Ba˗la zi˗u miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ, aˬ jeˬ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ˗eu nga?
8 Nymˬ˗mˇ iˬ nah jiˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ tiˬ gʼaˬ na, nui ma˗ahˇ deuˬ gaˇ keuˆ ni jawˇ saˇ maˬ doˆ ni gʼeh˗eu meh. Aˬ dui Ba˗la zi˗u miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu aˬ myah luꞈ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ˗eu mehˇ nmˇ Maˬliˬ˗yaˬ˗euˬa gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma. Aˬ yawꞈ dehꞈ le ngeh neh aˬ kuiˇ nyiˬ kahˬ luꞈ hawˇ˗eu aˬ laꞈ aˇ caˇ laꞈ maˬ tsoꞈ ni gʼeh˗eu meh. Aˬ yawꞈ “Sahˬ boꞈ dzaw ngeh yamˬ˗ahˇ dzaw cawˬ deuˬ ngaˇ aˇ sehˇ maˬ muiˬ˗eu miˇ neh tsawˇ myahˇ ngehˬ niˇ gʼa ngehˬ niˇ gʼa˗ehˇ cehꞈ lehꞈ ka laˇ˗eu meh. Nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ jiˇ ngaˬ˗ahˇ aˇ poeˬ maˬ baw˗eu loꞈ˗ehˇ jahˇ nehˬ laꞈ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh.
9. Maˬliˬ˗yaˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi aˇ poeˬ baw dui dui˗eu lehˇ jah ziꞈ leˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?
9 Maˬliˬ˗yaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ˗euˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? Maˬliˬ˗yaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ pyeuꞈ laˇ ngeh mehˇ nmˇ deuˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ˗awˇ, yawˬ ha˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ haw˗eu loꞈ˗ehˇ haw nya ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˬ˗ahˇ caw ba le˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ boꞈ taˬ naˇ, maˬ boꞈ taˬ jiˇ coeˇ˗a. Ngaˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ˗eu lehˇ mi˗a. Nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ loꞈ˗ehˇ duˇ leˇ˗eu gaˬ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu mehˇ nmˇ deuˬ biꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ miˇ neh.” Mehˇ nmˇ deuˬ Maˬliˬ˗yaˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi aˇ poeˬ baw dui dui˗eu lehˇ jah ziꞈ leˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh.
10. Maˬliˇ Maˬgaˬdaˬlaˇ aˬ jeˬ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ nga? Teu naˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi gʼeh leˇ˗euˬ nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)
10 Yeˬsuˇ neh caw ba nehˬ˗euˬ dzaˇ˗i tiˬ gʼaˬ naˇ, Maˬliˇ Maˬgaˬdaˬlaˇ pyeuꞈ meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ aˬ yawꞈ laꞈ kʼoeˇ nehꞈ shiꞈ mawˇ ahˇ˗eu meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Luˇkaꞈ 8:2) Aˬ yawꞈ aˬ cawˬ˗ahˇ maˬ duˇ ni teuˆ˗eu miˇ neh aˬ cawˬ deuˬ aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ peh maˬ jawˇ peuˬ˗a. Nehꞈ deuˬ Maˬliˇ laꞈ kʼoeˇ uˇ luꞈ ngeh, aˬ yawꞈ shaˬ zahˬ mˇ dui dui˗awˇ, guˆ dui dui˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˬ yawꞈ˗ahˇ tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ caw ba nya luꞈ˗a lehˇ noeˬ˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ ya mawˇ ngeh, aˬ yawꞈ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu nehꞈ deuˬ˗ahˇ teh doˆ nehˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ Yeˬsuˇ˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ, aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi aˇ poeˬ baw meh lehˇ bi siˬ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ joˆ˗ehˇ paˇ caw ba nehˬ nga siˬ?
Yeˬsuˇ, Maˬliˇ Maˬgaˬdaˬlaˇ˗ahˇ aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi aˇ poeˬ baw˗eu lehˇ jah ziꞈ leˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗euˬ nga? (Aˇ deuˆ 10-11-ahˇ haw)
11. Yeˬsuˇ, Maˬliˇ Maˬgaˬdaˬlaˇ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi aˇ poeˬ baw˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi mawˇ˗euˬ nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)
11 Yeˬsuˇ, Maˬliˇ Maˬgaˬdaˬlaˇ˗ahˇ jiˇ tsaꞈ gaˬ˗iˇ gaˇ oe caw lehˇ kuˇ˗euˬ meh.b Teu miˇ neh Maˬliˇ Yeˬsuˇ aˬ cawˬ˗ahˇ mehˬ gaˇ jiˇ ya gaˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, Yeˬsuˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ ngeh nah jiˇ Maˬliˇ Maˬgaˬdaˬlaˇ˗ahˇ bi mawˇ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ ngeh nah, ngehˬ cawˬ beh beh˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ laꞈ kʼoeˇ Maˬliˇ Maˬgaˬdaˬlaˇ jiˇ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ jiˇ, zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ Maˬliˇ neh bi tsaꞈ gaˬ˗iˇ˗euˬ meh. Heu deuˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ haw ngeh, Maˬliˇ Maˬgaˬdaˬlaˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi aˇ poeˬ baw dui dui˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh.—Yoˇhaˬ 20:11-18.
12. Liˆdiˬ˗yaˬ yawˬ ha aˇ poeˬ maˬ baw˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ nya lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh noeˬ˗eu nga?
12 Nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ mehˇ nmˇ gʼawˬ mya gʼaˬ jiˇ Maˬliˇ Maˬgaˬdaˬlaˇ loꞈ˗ehˇ yawˬ ha aˇ poeˬ maˬ baw nya, tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ gaˬ nya, lehˇ noeˬ˗eu meh. Aˬ dui Saˆpeˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗euˬ mehˇ nmˇ Liˆdiˬ˗yaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma. Aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ ma, aˬ yawꞈ uˬ maˆ laꞈ kʼoeˇ ahˇ luꞈ ngeh zaˬ dzeh˗eu lehˇ gʼeh˗euˬ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ noeˬ nya laˇ ngeh neh aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ ma aˬ yawꞈ˗ahˇ myaˆ haw maˬ cawˬ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ dehˬ˗eu meh. Liˆdiˬ˗yaˬ “Ngaˬ˗ahˇ aˬ cawˬ bi gaˬ˗eu gʼaˇ duˬ hawˇ˗eu bi ha geuꞈ˗eu gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ kaꞈ gʼa˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ nyaˬ. Ngaˬ˗ahˇ tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ gaˬ gaˇ guˆ nya. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, ngaˬ ma neh ngaˬ˗ahˇ nyiˇ ngeh neh maˬ muiˬ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ nui ma˗ahˇ shaˇ dawˆ ahˇ nehˬ taˬ˗euˬ miˇ neh” lehˇ ehˇ˗eu meh.
13. Liˆdiˬ˗yaˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi aˇ poeˬ baw˗eu lehˇ siˬ leˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?
13 Liˆdiˬ˗yaˬ Jaˇliꞈ ya dzaw laˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ, Jaˇliꞈ gui˗awˇ ya pyehˆ tseˇ ngeh, mehˇ nmˇ deuˬ jawˇ gaˇ neh gʼaˬ biꞈ˗eu dawˬ hawˇ˗eu nui gaˬ za ngeh, Liˆdiˬ˗yaˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi aˇ poeˬ baw miˇ˗a lehˇ noeˬ leˇ˗euˬ meh. Liˆdiˬ˗yaˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˬ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ ngaˬ˗ahˇ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ gaˬ nya lehˇ ehˇ˗awˇ, ngaˬ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ jaˆ˗eu yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ haw mawˇ nya ni caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ meh. Mehˇ nmˇ deuˬ jiˇ ngaˬ˗ahˇ teu loꞈ˗ehˇ mˇ nehˬ laꞈ˗euˬ meh.” Nawˬ˗ahˇ yawˬ ha aˇ poeˬ maˬ baw nya lehˇ noeˬ˗eu tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ noeˬ doˆ laˇ miˇ˗a laˬ?
Yawˬ ha˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ haw˗eu loꞈ˗ehˇ haw
14. 1 Saˬmeuˬlaˆ 16:7 aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ haw˗eu loꞈ˗ehˇ haw nya ni aˬ joˆ˗eh caw ba nehˬ˗eu nga? (“Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh aˇ poeˬ taˬ baw dui dui˗eu nga?” lehˇ ehˇ˗eu oeˬ coeˇ oeˬ bawˬ˗ahˇ haw.)
14 Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ miˇ tsaˬ zaˬ deuˬ haw˗eu loꞈ˗ehˇ haw˗eu maˬ ngeuˇ˗a lehˇ noeˬ taˬ. (1 Saˬmeuˬlaˆ 16:7-ah gui.) Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ aˇ poeˬ baw˗eu lehˇ haw˗eu heu naˇ, laꞈ nyiˇ paw˗euˬ aˇ gʼehˇ, dehꞈ luꞈ˗eu aˇ tiˆ, maˬ ngeuˇ naˇ sahˬ boꞈ dzaw goˇ taˬ˗euˬ aˇ tiˆ heu nehˬ˗ehˇ maˬ taꞈ˗a. (Iˇsaˬyaˇ 55:8, 9) Teu miˇ neh miˇ tsaˬ zaˬ deuˬ loꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ ni, Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ haw˗eu loꞈ˗ehˇ haw nya ni leh jeh. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ tiˬ poˆ na yawˬ ha aˇ poeˬ maˬ baw nya lehˇ noeˬ˗eu yaw jeˬ ma jeˬ, Eˇliˇyaˆ, Naˬoˬmiˆ, Haˬnahˬ, heu deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ahˇ˗eu meh. Nawˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ gui ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ˗eu nga lehˇ haw taˬ. Kʼoeˇ naˇ nawˇ Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ, aˇ poeˬ taˬ baw˗eu lehˇ bi jah ziꞈ laˇ˗eu yawˬ ha˗euˬ puˬ haw mawˇ haw laꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ deuˬ boꞈ doˆ nya˗eu meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, yawˬ ha˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw dzehˬ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ˗euˬ paˇ dmˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ gui nya meh.c
15. Yeˬhawˇbaˬ Daˬyeˬlaˇ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh ‘gaˬ˗awˇ’ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu nga? (Daˬyeˬlaˇ 9:23)
15 Nawˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi aˇ poeˬ baw˗eu lehˇ noeˬ taˬ. Bawˇlawˇpeh Daˬyeˬlaˇ aˇ kʼoꞈ tiˬ yaˇ kʼoꞈ dawˬ peh kʼawˆ laˇ ngeh, aˬ yawꞈ gʼaˬ doeˇ doeˇ˗awˇ, nui ma gʼaˬ baˬ dui dui˗eu meh. (Daˬyeˬlaˇ 9:20, 21) Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ˗euˬ nga? Gaˬbeˬlaˇ lehˇ kuˇ˗eu mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ tiˬ gʼaˬ sha gʼeh˗awˇ, Daˬyeˬlaˇ˗ahˇ ‘Miˬyehˇ nawˬ˗ahˇ gaˬ˗eu meh’ nawˬ˗ahˇ aˇ poeˬ baw dui dui˗eu lehˇ haw˗eu meh lehˇ bi ehˇ nehˬ iˇ˗awˇ, Miˬyehˇ nawˬ˗euˬ guiˬ lahˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗euˬ meh lehˇ bi ehˇ nehˬ˗iˇ˗euˬ meh. (Daˬyeˬlaˇ 9:23-ahˇ gui.) Yeˬhawˇbaˬ Daˬyeˬlaˇ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh gaˬ˗awˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu nga? Aˬ yawꞈ laꞈ kʼoeˇ muiˬ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ gʼawˬ mya ni ahˇ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu miˇ neh meh. (Yeˬsaˬgeˬlaˇ 14:14) Yeˬhawˇbaˬ Daˬyeˬlaˇ˗euˬ gaˇ kawˆ Jaˇliꞈ˗ahˇ bi boꞈ ahˇ taˬ˗euˬ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu gʼaˇ duˬ meh. (Loˇmaˆ 15:4) Teu gaˇ duˇ ni Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗euˬ guiˬ lahˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu uˬ taꞈ, nawˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ˗ahˇ aˬ myah luꞈ saˇ jaˇ ziꞈ˗awˇ mˇ˗eu miˇ neh, nawˬ˗ahˇ aˇ poeˬ baw˗eu lehˇ haw˗eu meh.—Miˇkaˬ 6:8; Heˬbyehˇ 6:10.
16. Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu aˬ da tiˬ gʼaˬ loꞈ˗ehˇ haw nya ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?
16 Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu aˬ da tiˬ gʼaˬ loꞈ˗ehˇ haw. Miˬyehˇ nawˬ˗ahˇ caw ba mawꞈ˗eu meh. Nawˬ˗euˬ yaw lehˬ maˬ poˆ˗a. (Ja ceuˬ 130:3; Maꞈtehˬ 7:11; Luˇkaꞈ 12:6, 7) Gaˇ kawˆ heu˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu heu naˇ, yawˬ ha aˇ poeˬ maˬ baw nya lehˇ noeˬ˗eu gʼawˬ mya gʼaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Saˆpeˆ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ Miˬceˬ˗oˬ neh puˬ haw mawˇ haw laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw ma. Aˬ yawꞈ kʼaˬ dzeˇ zaˬ neh gʼawˬ mya kʼoꞈ bi dehˬ laꞈ˗euˬ miˇ neh, yawˬ ha˗ahˇ tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ gaˬ nya, aˇ poeˬ maˬ baw nya lehˇ noeˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ “Ngaˬ˗ahˇ yawˬ ha aˇ poeˬ maˬ baw nya lehˇ kʼaˇ noeˬ laˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ haw piˇ nehˬ mawꞈ˗eu miˇ neh, ngaˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ bawˇ kʼahˇ˗ahˇ ciˬ ahˇ nehˬ taˬ˗euˬ aˇ baˇ˗ahˇ noeˬ mawˇ˗eu ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Ja ceuˬ 28:9) Ehˇpa˗li kaˆ laꞈ oˆ paw jawˇ˗eu mehˇ nmˇ Lawˇleˬ yawˬ ha˗ahˇ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ heu loꞈ˗ehˇ laˆ noeˬ˗eu meh. “Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ jawˇ gaˇ sheuˬ laꞈ˗awˇ, ngaˬ nehˬ˗ehˇ aˬ myah luꞈ jawˇ˗awˇ, aˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ paˇ bi mehˬ˗iˇ naˇ, heu naˇ ngaˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi aˇ poeˬ baw˗awˇ, gaˇ dahˇ tsoeˬ meh lehˇ bi jah ziꞈ laꞈ nya.”—Hawˇseˬ 11:4.
17. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ jah ziꞈ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? (Ja ceuˬ 5:12) (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)
17 Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ jah ziꞈ (Ja ceuˬ 5:12-ahˇ gui.) Daˬbiˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui gaˬ˗ahˇ tsawˇ muiˬ deuˬ˗ahˇ haw piˇ˗eu “dehˬ daˬ duˬ” nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ taˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ gaˬ meh lehˇ siˬ nya taˬ˗eu heu naˇ, yawˬ ha aˇ poeˬ maˬ baw nya lehˇ noeˬ˗eu nui noeˬ˗ahˇ maˬ ga nuiꞈ taˬ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ laˇ˗eu nga? Aˬ dui neh ya siˬ laꞈ˗euˬ loꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ Jaˇliꞈ˗ahˇ neh tiˬ tiˆ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ kamˬ taˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ hawˇ˗eu gʼoeˇ˗eu cawˬ deuˬ uˬ taꞈ, mehˇ nmˇ nui deuˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ neh jiˇ nawˇ aˇ poeˬ baw˗eu lehˇ laˆ noeˬ nehˬ˗eu meh. Tiˬ gʼaˬ na nawˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ laˇ ngeh aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh nga?
Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ noeˬ taˬ naˇ, yawˬ ha aˇ poeˬ maˬ baw nya lehˇ maˬ paˇ noeˬ (Aˇ deuˆ 17-ahˇ haw)
18. Tiˬ gʼaˬ na ja ceuˬ laˇ ngeh, ja ceuˬ dawˬ teu˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh ha geuꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?
18 Nawˬ˗ahˇ siˬ nya˗eu deuˬ hawˇ˗eu nawˬ˗ahˇ gaˬ˗eu deuˬ ja ceuˬ laˇ ngeh maˬ ha geuꞈ ni taˬ gʼeh. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ bi siˬ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ zmˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh lehˇ noeˬ taˬ. Uˬ soe ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ Miˬceˬ˗oˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˇ tiˬ poˆ cuiˆ cuiˆ˗ehˇ aˬ cawˬ neh ja ceuˬ nehˬ laꞈ˗euˬ dawˬ˗ahˇ ha geuꞈ˗eu leh jeh˗eu ma. Maˇ diˇ naˇ, maˬ awˬ nya. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ teu loꞈ˗ehˇ bi jahˇ mawꞈ meh lehˇ ngaˇ siˬ nya ma.” Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ, Miˬceˬ˗oˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ siˬ leˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. Nymˬ˗mˇ naˇ aˬ yawꞈ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ˗awˇ, Beˬdeˬlaˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ jiˇ iˇ kahˇ˗ahˇ jawˇ neh caw ba nehˬ˗eu meh.
19. Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi aˇ poeˬ baw meh lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh jah ziꞈ nya˗eu nga?
19 Yeˬsuˇ aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ, aˬ dui mˬ taˆ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi aˇ poeˬ baw dui dui˗eu lehˇ siˬ leˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. (Luˇkaꞈ 12:24) Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw dui dui meh lehˇ jah ziꞈ nya meh. Aˬ dui gaˇ kawˆ heu˗ahˇ aˬ myah luꞈ ya noeˬ taˬ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, aˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi aˇ poeˬ baw meh lehˇ siˬ leˇ ni kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh ya caw ba nehˬ˗eu meh.
Dawˬ caˇ 139 Miˇ shuiꞈ˗ahˇ jawˇ luꞈ˗eu lehˇ shaˇ noeˬ haw
a Tsawˇ myahˇ tiˬ myahˇ na tsawˇ myahˇ myahˇ maˇ maˬ ngeuˇ˗a.
b Maˬliˇ Maˬgaˬdaˬlaˇ, Yeˬsuˇ˗euˬ mehˬ nah caw teh gʼeh˗euˬ zaˬ miˬ aˬ buˇ deuˬ laꞈ kʼoeˇ neh tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ gaˇ duˇ˗eu meh. Zaˬ miˬ aˬ buˇ heu deuˬ, yawˬ ha˗euˬ pyuˬ shuiˇ myawˬ gahˬ deuˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ Yeˬsuˇ hawˇ˗eu gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ˗euˬ meh.—Maꞈtehˬ 27:55, 56; Luˇkaꞈ 8:1-3.
c Yaw jeˬ ma jeˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ peh jiˆ leˇ lehˇ ehˇ˗eu paˇ dmˬ laꞈ kʼoeˇ, dzaw deuˆ 24-ahˇ haw˗awˇ, Ka li zaˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ gʼaˇ duˬ Jaˇli aˇ deuˆ deuˬ lehˇ ehˇ˗eu paˇ dmˬ laꞈ kʼoeˇ, “Nui ma poˆ poˆ laˆ laˆ˗ehˇ gʼeh” lehˇ ehˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ haw. (Aˬ kaˬ paw maˬ jaˆ)