Dwi mir 8

Yesu ubino ku kwiocwiny i adundene kadok i saa ma jubenyayu ragedo i kume, pilembe eng’eyo nia gwoko bedoleng’ pare i saa maeno binyayu mutoro i Won. Egam eworo Mungu kadok i saa m’ebino ire yot ungo de. Bende, calu m’emaru Won lee, i kwo pare zoo etimo ire. Ku lapor, i wang’ nibino i ng’om, ebino “jabodho ma dit” ma gitimo tic giku Mungu. (Rie. 8:30) Kinde m’ebino i ng’om, enyutho pi Won ni dhanu kud amora ma lee dit. (Mat. 6:9; Yoh. 5:17) Tic maeno ma Yesu utimo umio ire mutoro ma lee. (Yoh. 4:34-36) Wanyutho nia wabelubo lapor pa Yesu nwang’u wabeworo Yehova man ‘wabesagra thiri thiri i tic pa Rwoth.’ (1 Kor. 15:58) Ka “wabemiara lee” i tic pa Mungu, eno bikonyowa niketho ngo wiwa akeca i kum peko mwa. (Tic. 18:5, NWT) Ku lapor, i tic mi lembanyong’a, wabed warombo ku dhanu ma gitie ku peko m’usagu mwa. Re ka gicaku ning’eyo Yehova, nimare man gicaku tio ku juk pare, kwo migi copo yikere man giromo bedo ku mutoro. Saa ceke ma wabeneno lembe maeno, wabedo ku genogen nia Yehova biwekowa ngo. w19.04 mba. 10-11 udu. 8-9

Dhanu maeno gitimo lembe ceke ma gicopo pi niceriri ni pajogi. Buku mi lembajoga ma gibino ko ucamu igi sente ma lee. Ento kakare nimiye ni dhanu kunoke nilwore ni jumange, giwang’ugi cen. Gin ma pire tek akeca igi ubino mer migi ku Yehova, ento ubino ngo wend sente ma buku migi ucamu. Wacopo lubo lapor mi Jukristu maeno nenedi? Kan itie ku piny moko ma tie ku ribiri ku pajogi, eber nia ibaye cen. Ecopo bedo rigi, tigo man piny mange ma dhanu bekendo kunoke gibedo ko pi nigwokiri i kum tipo m’ucido. (1 Kor. 10:21) Ng’ii galuwang’ peri cuu mandha. Kepenjiri kumae: ‘Nyo galuwang’ moko m’amaru utie ku lembe mi weco ku tipo i ie? Tim ng’iong’ic ma biketho ibidikiri ngo i lembe moko ci ma Yehova udagu. Ubekwayu watim kero nibedo ku “pidocwiny ma ber m’umbe kier” i wang’ Mungu.​—Tic. 24:16. w19.04 mba. 22-23 udu. 10-12

Judong cokiri ging’io i lembe ma tung’ tung’ kilili mandha, kinde ma giwinjo nia ng’atu moko utimo dubo ma pek. Lembakeca migi mi kwong’o utie niyungo Yehova man nigwoko nyinge bed leng’. (Law. 22:31, 32; Mat. 6:9) Lembe mange ma pire tek ma judong cokiri gidieng’ i kume utie, nikonyo umego ku nyimego kara gibed ceng’ini ku Yehova, bende gijuko man gitielo cwiny ng’atu ma jumaku. M’umedo maeno, tekene ng’atu m’utimo dubone utie ng’atu moko mi cokiri, judong cokiri gitimo kero ning’eyo ka nyo eloko cwinye; ka ginwang’u nia eloko cwinye, gikonye kara eyik winjiri pare ku Yehova. (Yak. 5:14, 15) Jakristu m’uweko ava kume ucwale nitimo dubo ma pek, utie ve ng’atu m’ubetwoyo. Eno nyutho nia i saa maeno winjiri pare ku Yehova utie cuu ngo. Pieno, wacopo poro judong cokiri ku munganga, niwacu gicopo tuc nikeyo “kum ng’atu ma kume lith [ng’atu m’utimo dubo].” Judong cokiri gicopo tio ku juk mi Biblia pi nikonye eyik winjiri pare ku Mungu, re kara gikonye, kwayu ng’atune uyew dubo pare ku cwinye ceke.​—Tic. 3:19; 2 Kor. 2:5-10. w19.05 mba. 10 udu. 10-11

Yehova copo mio iwa ava mi timo yeny pare. Saa moko nyo wawinjo nia cokiri utie ku yeny moko, kunoke nia yeny mi kony utie kaka moko. Eno copo ketho ipenjiri kumae: ‘Acopo timo ang’o kara an de acidh akony kuca?’ Saa moko nyo jumio iwa tic ma tek, ento wang’eyo ngo nia waromo time nenedi. Kunoke i ng’ei m’isomo giragora moko i Biblia, icopo penjiri kumae: ‘Aromo tio ku giragora maeni nenedi pi nikonyo jumange?’ Ka Yehova ubeneno nia watie ayika nitimo gin moko ci, ecopo mio iwa ava mi timo gin ma wiwa ubeparu. Yehova copo mio iwa bende kero kara watim yeny pare. (Isa. 40:29) Ecopo tio ku tipo pare maleng’ pi nimedo kor bodho moko ma dong’ watie ko con. (Ai 35:30-35) Eromo tio ku dilo pare pi niponjowa kara wang’ei kite ma wacopo timo ko tic moko. Pieno, kan ing’eyo ngo cuu kite m’icopo timo ko tic moko ma jumio iri, kwai kony. Bende, icopo kwayu Wegwa m’i polo saa moko ci nia emii iri “tego” ma lee.​—2 Kor. 4:7; Lk. 11:13. w19.10 mba. 21 udu. 3-4

Ng’om ubecwalu dhanu nimariri gigi. Buku moko uyero nia niai i oro 1970, “girasoma ma pol ucaku mio juk ni dhanu nia giyik kwo migi.” Girasomane moko “ubed uyero nia ng’atini ucikere ngo nisayu niloko lembe moko i kwo pare kunoke niparu nia kura pare tie rac.” Ku lapor, girasomane mange uyero kumae: “Meriri, kum ileng’ dit man itelo nen mi dhanu nisagu zoo.” Girasoma ma pol ubed uyero nia “ng’atini copo ng’io en gire nia ekwo nenedi man etie agonya nitimo lembe moko ci m’enwang’u nia utie cuu man atira.” Nyo idaru winjo paru ma kumeno de? Sitani ugam ucwalu Eva nitimo lembe ma kumeno. Eyero ire nia ‘ebibedo calu Mungu, m’eng’eyo ko gin ma ber ku gin ma rac.’ (Tha. 3:5) Tin dhanu ma pol paru pigi gigi nisagu zoo, eno uketho giwacu nia ng’atu moko mbe ma copo mio igi cik iwi gin ma ber ku gin ma rac, kadok Mungu. Paru maeno udaru mew magwei iwi lembe mi gamiri. w19.05 mba. 23 udu. 10-11

Saa moko cwiny ubimo Daudi ung’abere lee mandha. Kepar pi peko ma tung’ tung’ m’ekadhu kud i igi. Ebino ku can lee i adundene pi kosa ceke m’egam etimo. (Zab. 40:12) Absalom ma tie wode m’emaru akeca ugam ujai ire, cil ma jaine utere ko i tho. (2 Sam. 15:13, 14; 18:33) Bende, jarimbe ma ceng’ini re m’ugam ucibe. (2 Sam. 16:23–17:2; Zab. 55:12-14) Lembe ma Daudi ukiewo ma nwang’ere i buku mi Zaburi unyutho kite ma cwinye ugam utur ko, man unyutho nia ebino ku genogen ma nging’ nging’ i Yehova. (Zab. 38:5-10; 94:17-19) Oro moko i ng’eye, jagor Zaburi moko de ucaku neno nia jutimrac gibekwo cuu nisage. Copere nia ebino nyakwar Jalawi ma nyinge tie Asaf, man ebed etimo i “kamaleng’ pa Mungu.” Jagor Zaburi maeno ubino kud ang’abacwiny lee mandha uketho anyong’a ugam uthum i ie, man piny m’ebino ko de ucaku yeng’o wang’e ngo. Bende bero m’ebino nwang’u i tic pa Mungu ucaku romo wang’e ngo.​—Zab. 73:2-5, 7, 12-14, 16, 17, 21. w19.06 mba. 17 udu. 12-13

Sitani ubetio ku gin ma dhanu zoo gitie ku yenyne. Wan ceke wabed wamito waponj bodho ma nyen pi nipong’o yeny mwa man mi juruot mwa. (1 Tim. 5:8) Wang’ ma pol ukwayu nisomo dharaza pi ninwang’u bodhone. Re mito wabed ku wang’wa; i ng’om ma dupa jubed juponjo awiya ku bodho kende ngo, ento bende ku rieko mi dhanu. Ku lapor, i somo moko jubed jucwalu awiya niyio nia Mungu mbe man nia kud giwor cik mi Biblia. Juponjo awiya nia ng’atu ma riek ucikere niyio nia piny ulokere aloka. (Rum. 1:21-23) Kit ponji ma kumeno ukoc bor ku “rieko pa Mungu.” (1 Kor. 1:19-21; 3:18-20) Dong’ cung ma tek kara ng’om pa Sitani kud umeki i awic mi “lembrieko kud abombi” pare. (Kol. 2:8) Kud iwek Sitani uwondi. (1 Kor. 3:18) Kud iyii eketh wii wil i kum Yehova. Wor cik ma cuu ma Yehova umio iwi kurajo, man kud iwek Sitani ucweli nicayu juk ma Yehova ubemio. w19.06 mba. 5 udu. 13; mba. 7 udu. 17

Kadok nwang’u ing’io nia iwec ku ng’atini iwi thiwiwec ma nenedi de, re mi kwong’o lar ipar pi ng’atune. Par pi bero ma lemandha bimio ire kan eyio niponjo Biblia. Kinde m’ibeweco kude, pire tie tek nia iwinje cuu man kud icai paru pare. Eno bikonyi kara inyang’ ma ber i paru pare, man eno copo ketho ewinji cuu mandha. Kara ituc nikonyo ng’atini uyii ponji mi Biblia, ukwayu itim kero lee nidoliewe wang’ ma pol. Pirang’o? Pilembe saa moko wabed wanwang’u ngo ng’atini i pacu kinde ma wadok niliewe. Bende, saa moko ketho ng’atini utuc ning’iyo kudi man eyii ponji mi Biblia, copo kwayu nia ibed idok i bang’e wang’ dupa dupa. Poi nia yen copo dongo cuu ka jubecuku kwoyo pii i wie wang’ ma pol. Rom rom kumeno, mer ma ng’atini umaru ko Yehova man Kristu romo medere tekene wabeweco kude wang’ ma pol iwi Lembe pa Mungu. w19.07 mba. 14 udu. 1; mba. 15-16 udu. 7-8

Yesu umito yero ang’o? Emito yero ngo nia wabimaru nia dhanu udagwa. Ento ebino poyowa i kum lembe ma dhanu bitimo i kumwa. Wa Jukristu wadikara ngo ku ng’om maeni. Wabekwo nimakere ku ponji pa Yesu, man waberweyo rwonglembe ma en de egam erweyo. Eno re m’uketho ng’om udaguwa. (Yoh. 15:18-21) Wamaru ninyayu anyong’a i Yehova. Pieno ka dhanu udaguwa pilembe wamaru Wegwa, eca uneno gin. Tek gidaguwa, wacikara ngo niparu nia tijwa mbe. Wang’eyo ngo nindo ma tap ma dhanu bicaku nyayu i ie ragedo i kumwa, kunoke ma judongo pa gavmenti gibikwero i ie tic mwa. Ento wang’eyo nia wacopo yikara pi ragedo kawoni, nwang’u wabedwoko mer m’i kindwa ku Yehova udok tek, wabeii niketho cwinywa udok tek lee, man nwang’u wabeweko ngo adegi mi dhanu ucerwa nitimo ni Yehova. Ka wayikara niai kawoni, i nindo m’ubino wabicungo nging’ nging’ i saa mi ragedo. w19.07 mba. 6 udu. 17-18; mba. 7 udu. 21

Kinde ma wabeponjo Biblia ku dhanu ma gidongo i ng’om ma ju ma pol gitie ngo jurudini, wacikara nikonyogi saa ceke kara gibed ku yioyic ma tek nia andha Mungu nuti. Ukwayu wakonygi gibed bende ku yioyic iwi Biblia. Eno copo kwayu nia wabed wadwog iwi ponji moko wang’ dupa. Kubang’ ponjiman, kwayu wawec kugi iwi lembe m’ubenyutho kamaleng’ nia Biblia uai i bang’ Mungu. Ku lapor, wacopo weco kugi iwi lembila mi Biblia m’udaru pong’o, kite ma Biblia koro ko lembe mi sians man mi kpawa tap tap, kunoke kite ma Biblia konyo kowa kubang’ nindo. Waromo konyo dhanu nidoko julub pa Kristu ka wabenyutho igi mer kadok gitie jurudini kunoke ngo. (1 Kor. 13:1) Kinde ma wabeponjo kugi Biblia, lembakeca mwa utie ninyutho igi nia Mungu umaruwa man ebemito nia wan de wamare. Kubang’ oro, dhanu ma dupa ma gilar gimaru ngo lembe mi dini, ku ju ma nwang’u gimaru lembene nok gibelimo batizo, pilembe giponjo nimaru Mungu. Pieno, bed ku nen ma ber iwi dhanu mi kwonde ceke, nyuth igi mer man dieng’ pigi. Winjgi, man tim kero ninyang’ i paru migi. Nikadhu kud i lapor peri, ponjgi gidok julub pa Kristu. w19.07 mba. 24 udu. 16-17

Jumanyir pa Calum gibino i kind dhanu ma Yehova utio kugi pi nidogiero gang’kidi mi Yerusalem. (Neh. 2:20; 3:12) Kadok nwang’u Calum ubino ku dito de, re jumanyir pare gibino ayika nitimo tic maeno ma tek man mir ariti. (Neh. 4:15-18) Tin bende, nyimego ma dupa gibemiyiri nitimo tic moko ma segi: gibegiero udi ma jutimo thier ni Yehova i ie, man gibeyiko kum udine. Kara tije ucidh i wang’e, watie ku yeny mi nyimego maeno ma gitie ku bodho, ma gimiyiri kud anyong’a i tic man ma gigwoko bedoleng’ migi. Yehova ugam utio ku nyamego moko mi rundi ma kwong’a ma nyinge Tabitha pi nikonyo “jucan,” akecane montho. (Tic. 9:36) Calu ebed ekonyo dhanu lee, montho maeno giwage mi tuko ngo saa m’etho. Ento i ng’eye, anyong’a negogi lee dit kinde ma jakwenda Petro ucere. (Tic. 9:39-41) Lapor pa Tabitha umio iwa ponji ma kani? Kadok watie aradu kunoke watii, watie dhanu ma co kunoke ma mon, wan ceke wacopo timo lembe moko pi nikonyo umego ku nyimego mwa. w19.10 mba. 23 udu. 11-12

Wacopo ketho ng’atini kier nenedi? Kepar lembe ma e. Ng’atu moko ubino jamero kinde m’ecaku ponjo Biblia; re egam etimo kero lee, man i ng’ei nindo ma dupa, eweko mero. E eng’io nia dong’ ebibilo ngo kong’o kendo abila de. Egam etimo alokaloka pio pio i kwo pare man elimo batizo. Nindo acel, umego moko ulwong’e yo pare i nambu m’eyiko, man ecaku diye nia emadh kong’o, eyero ire kumae: “Kawoni dong’ itie Jakristu; itie ku tipo maleng’ pa Yehova. Ng’et tipo maleng’ne moko ke utie kwerigijo. Kan itie ku kwerigijo, ibimadhu ngo kong’o nikadhu mukero.” Ecopo bedo lembe mi can mandha kan umego maeno m’uai ulimo alima uwinjo juk ma rac ma jubemio ire, man edog ecaku mer kendo! Coko mwa mi Jukristu konyowa i ayi ma tung’ tung’ nitio ku telowic ma nwang’ere i giragora mwa mi nindo ma tin. Lembe ma wabed waponjo i cokone ketho wang’eyo gin ma pire tek lee, man kite ma waromo tio ko ku ponji ma wabed wanwang’u kara wabed leng’. Cokone cwaluwa bende nimaru Mungu man umego mwa. Ka watie ku kit mer maeno, wabiii kara kud watim lembe moko ma copo ketho umego mwa kier. w19.08 mba. 10 udu. 9; mba. 11 udu. 13-14

Dhanu moko cwinygi tek kunoke giyero paru migi thwolo thwolo, re i andha gitie ngo jukuhaya. (Yoh. 1:46, 47) Re kadok lworo bebedo mbe i wang’wa de, wacikara ngo nijengara i wiwa giwa. Pieno, nik’ebed watie julewic kunoke ngo, wan ceke wacikara nitimo kero nibedo ku jwigiri. Wakewec iwi lapor pa jakwenda Paulo. Yehova utio kude lee mandha pi nicaku the cokiri i adhura ma tung’ tung’. Copere nia etimo tic nisagu jukwenda pa Yesu mange ceke. Re Paulo udodere ngo iwi jukwenda mange. Enyutho kamaleng’ nia etie ku winjiri ma ceng’ini ku Yehova pilembe Yehova unyutho ire bero ma kaporne mbe, ento ungo nia pilembe ebino ng’atu ma segi kunoke nia etimo tic lee. (1 Kor. 15:10) Paulo uweko lapor ma ber mi jwigiri. I barua m’ekiewo ni Jukorinto eyungere ngo kadok nwang’u dhanu moko mi cokiri maeno gibino dodiri i wie de!​—2 Kor. 10:10. w19.09 mba. 3 udu. 5-6

Thelembe acel ma copo ketho ebedo iwa tek niworo Yehova utie nia walagu dubo man waleng’ ungo. Pieno saa moko wabed wamaru ngo niworo Yehova. Kinde m’Adamu giku Eva gijai ni Mungu man gicamu nying yen m’ekwero igi, gimito ging’ii gin gigi gin ma ber ku gin ma rac. (Tha. 3:22) Calu Adamu giku Eva, dhanu ma pol gimito ngo gilub cik pa Yehova, ento gimito ging’ii gin gigi gin ma ber ku gin ma rac. Ecopo bedo tek niworo Yehova saa ceke kadok ni dhanu ma ging’eye man ma gimare. Jakwenda Paulo de unwang’ere ku lembe maeno. (Rum. 7:21-23) Calu Paulo, wan de wamito watim lembe m’atira i wang’ Yehova. Ento kwayu saa ceke watim kero ninyego i kum ava ma becwaluwa nitimo dubo. Thelembe mange ma copo ketho ebedo iwa tek niworo Yehova utie paru mi dhanu mi kabedo ma wadongo i ie. Dhanu ma pol gimio paru ma cwalujo nitimo lembe ma cik pa Yehova ukwero; pieno ubekwayu waii aiia kara kud walub paru migi. w19.09 mba. 15 udu. 4-6

Wacikara ning’eyo nia tego pa ng’atuman utie ku mupaka. Pieno ukwayu wabed ku wang’wa i kum gin ma wabeng’io nitimo. Ku lapor, wacopo nyotho tego mwa i kum sayu giki mi kum. Wakenen lembe ma Yesu udwoko ni jalawobi moko ma jalonyo m’upenje kumae: “Japonji, atim ang’o kara acam pacu mi kwo ma rondo ku rondo?” Jalawobi maeno ubino dhanu ma ber pilembe injili pa Marko unyutho kamaleng’ nia Yesu “mare.” Yesu ugam ulwong’o jalawobine nia elub ng’eye, eyero ire wec ma nwang’ere maluno. Jalawobi maeno ubino maru elub tok Yesu, ento emito ngo nia ewek ‘piny pare ma dit.’ (Mk. 10:17-22) Eno uketho ekwero mberembere ma Yesu umio eyei, man emedere nitimo ni “lonyo.” (Mat. 6:24) Ka nwang’u eno ubino in, nwang’u icopo timo ng’iong’ic ma kani? Saa moko, ubekwayu wabed wang’ii i lembe ma wabeketho i kabedo ma kwong’a i kwo mwa. Pirang’o? Pilembe eno copo konyowa ning’eyo ka nyo wabetio cuu ku tego mwa. w19.09 mba. 24 udu. 17-18

Tic mwa mi rweyo lembanyong’a mi Ker bimedere nitundo ma Yehova biyero en gire nia eromo. Nindo udong’ rukani ni dhanu kara gitund ning’eyo Yehova man Yesu Kristu? (Yoh. 17:3) Wang’eyo ngo. Gin ma wang’eyo tie nia nitundo ma masendi ma dit bicaku, ng’atu moko ci ‘m’adundene bedo ayika pi kwo ma rondo ku rondo’ bijolo lembanyong’a. (Tic. 13:48) Dong’ wacopo timo ang’o pi nikonyo dhanu maeno ma fodi nyathi saa moko nuti e? Yehova ubetio ku dilo pare pi nimio iwa gin ceke ma watie ku yenyne kara waponj dhanu ku lemandha. Ku lapor, i coko m’i kind yenga wabed waponjo bodho ma tung’ tung’. Coko maeno konyowa ning’eyo lembe ma waromo yero i rombo ma kwong’a man kinde ma wadok liewo dhanu. Ka waweko trakt kunoke gazeti ni ng’atu moko m’ufoyo ku lembanyong’a, ecopo dosome en gire nitundo ma wabidoliewe kendo. Dong’ kwayu wabed wamiyara wan giwa i tic mi rweyo lembanyong’a kubang’ dwi. w19.10 mba. 9 udu. 7; mba. 10 udu. 9-10

Yehova ung’olo ni jadwong’ moko ma nyinge Simeon m’ubino kwo i adhura mi Yerusalem nia ebitho ngo ma fodi eneno ngo Masiya pa Mungu. M’umbe jiji, lembang’ola maeno umio amora lee i kum Simeon, pilembe oro ukadhu lee niai m’ebino kuro nineno Masiya. Yehova umio ire mugisa pi yioyic man cirocir pare. Nindo acel, tipo maleng’ ucwale nicidho i hekalu. Kuca ewok eneno nyathin Yesu, man Yehova utio kude pi niewo lembe iwi nyathin maeno ma bibedo Kristu. (Lk. 2:25-35) Kadok ve Simeon ular utho nwang’u fodi Yesu ucaku ngo tic mi rweyo lembanyong’a de, re ebino ku foyofoc lee pi rwom ma Yehova umio ire, man i nindo m’ubino ebinwang’u mugisa dupa! I ng’om ma nyen, jadwong’ maeno m’ugwoko bedoleng’ pare ni Yehova bineno ayi ma bimobim pa Yesu bimio ko mugisa ni thek ceke m’i ng’om. (Tha. 22:18) Wan bende watie ku foyofoc pi tic moko ci ma Yehova uketho wabetimo. w19.10 mba. 22 udu. 7; mba. 23 udu. 12

Kadok watie ku piny mi kum lee kunoke ngo de, wan ceke wacikara nigwoko adundewa. Wacopo timo kumeno nenedi? Kud iwek mer mi lonyo umond i adundeni. Man kud iketh tic peri mi kum udok ni gin ma pire tek nisagu tic pa Yehova. Dong’ icopo ng’eyo nenedi nia mer mi lonyo ucaku bemondo i adundeni? Penji m’ulubo e copo nikonyi: ‘Nyo abed aparu kwa pi tic para mi kum kadok kinde m’ani coko kunoke i tic mi lembanyong’a? Nyo cwinya bepido saa ceke nia abipong’o yeny para nenedi i nindo m’ubino? Nyo aweko sente man piny mi kum uroyo peko i gamiri para? Nyo atie ayika nitimo kadok tic ma dhanu mange becayu kan ebeweko ira saa m’atim ko lee ni Yehova?’ (1 Tim. 6:9-12) Kinde ma wabeng’io i penji maeno, ukwayu wapoi nia Yehova umaruwa man nia eng’olo ni dhanu ceke m’ubetimo ire kumae: “Abiweki ki ngo, kadok akuna de abikuni ki ngo.” Pi thelembe maeno, jakwenda Paulo ukiewo nia kud wawek “mer ma jumaru ko jukupiny” umond i iwa.​—Ebr. 13:5, 6. w19.10 mba. 29 udu. 10

Ka wabetimo tic karacelo ku Jukristu wadwa man wabeneno kite migi ma beco, waponjo lembe dupa i bang’gi man kindwa kugi doko ceng’ini mandha. Ku lapor, iwinjiri nenedi kinde m’umego moko ma wuberweyo kude ubecero ba yioyic pare ku tegocwinye, kunoke ebekoro pi Yehova man pi lembakeca pare ku cwinye ceke? Andha, mer m’imare ko copo medere. Nyamego Adeline ma oro pare 23 ukwayu nyamego Candice ma jarimbe nia gicidh girwei kude i kabedo ma jurweyo ngo i ie akeca. Ewacu kumae: “Wagam wamito warwei kud amora ma lee, man wanwang’ mutoro lee i ticne. Pieno, wan ario zoo wabino ku yeny mi tielocwiny kara wamedara nitimo ni Yehova.” Tic ma gitimo karacelo umio igi bero ma kani? Adeline ukoro kumae: “Ka wadwogo dhu uthieno, ng’atuman koro kite ma tic uwotho ko, lembe m’unyang’e kinde m’ebeweco ku dhanu, man kite ma Yehova utelo ko wie i tic mi lembanyong’a. Wec maeno tielo cwinywa wan ario zoo, man eketho wang’eyara cuu mandha.” w19.11 mba. 5 udu. 10-11

I rundi ma con, ebino lembe mi lewic ma yawe mbe kan i ng’ei lwiny, jasuda moko udwogo ngo ku ban pare i pacu. Jakor kpawa moko mi Roma ma nyinge Tacite ukoro kumae: “Ka jasuda moko udwogo m’umbe ban pare, ebino lembe mi lewic ma lee dit.” Pi thelembe maeno re ma basuda gibed gimaku ban migi kikiki mandha. Wabinyutho nia wamaku ban mi yioyic mwa kikiki, nwang’u wabekeng’o ngo coko mwa mi Jukristu, wabenyutho nying Yehova ni dhanu mange, man wabetuco igi pi Ker pare. (Ebr. 10:23-25) Bende nwang’u wabesomo Lembe pa Mungu nja man wabekwayu Yehova ukonywa watii ku lembe ma wasomone i kwo mwa ceke. (2 Tim. 3:16, 17) Ka watimo kumeno, jamlwiny moko ci ma Sitani bitio ko pi nikiedo i dhogwa bimio ngo iwa peko ma nja ku nja. (Isa. 54:17) ‘Ban mi yioyic’ mwa bigwokowa. Pieno wabitimo tic karacelo kud umego ku nyimego mwa ku tegocwinywa. Wabivoyo lwiny ma wabekiedo kubang’ rupiny pi nigwoko yioyic mwa ubed tek. Re m’usagu zoo wabibedo i thenge pa Yesu kinde m’ebiloyo Sitani ku jupare.​—Nyu. 17:14; 20:10. w19.11 mba. 19 udu. 18-19

Kan ikiewo lembe m’ipangu akiewa, ebibedo iri yot nitimogi. (1 Kor. 14:40) Ku lapor, guriri mi judong cokiri copo ng’io jadit cokiri acel ukiew yub ma gimaku, nying’ judong cokiri ma bitimo lembene, man nindo m’ukwayu gitime i ie. Ka judong cokiri gipangu lembe kumeno, ebibedo igi yot nitimo calku yub ma gimaku. Icopo timo bende kumeno pi tic peri giri de. Ku lapor, icopo kiewo program mi lembe m’ibibetimo kubang’ nindo, man iromo kiewo nia ibibecaku ku ma ne. Kan itimo kumeno, ibidaru lembe m’icaku, man ibitimo lembe dupa ke pi saa ma nok. Re ukwayu imiyiri lee pi nitimo lembe m’ipangu. Jakwenda Paulo uyero ni Timoteo nia emedere “nimiyere . . . asu” kara edok japonjo ma ber. Wacopo tio ku juk maeno ma jakwenda Paulo umio i lembe moko ci ma wamito watim ni Yehova.​—1 Tim. 4:13, 16. w19.11 mba. 29-30 udu. 15-16

Kinde ma Mungu ukwayu nia Musa ucidh uwodh thek mir Israel kud i ng’eca, lworo gam unege man wang’ dupa eyero ni Yehova nia eromo ngo. Ento ayi ma Mungu udwoko ko lembe ni Musa unyutho nia etie ku kisa i kume; enyang’ i lembe m’ubino nyayu lworo i Musa man ekonye. (Ai 4:10-16) Eno ugam ukonyo Musa ninwang’u tegocwiny m’ecidh eyero ko pi rwonglembe ma kwiny mi pokolembe pa Mungu ni Farao. I ng’eye, Musa neno nia andha Yehova utie ku tego saa m’ebodho nyithindho mir Israel, ento enyotho Farao kud udul mony pare ceke i Nam ma kwar. (Ai 14:26-31; Zab. 136:15) Nindo ma nok i ng’ei ma Musa uwodho nyithindho mir Israel kud i Misiri, gicaku bewagiri lee pi lembe ma tung’ tung’. Saa maeno, Musa uneno kite ma Yehova unyutho ko cirocir ma lee ni thek mir Israel m’ewodho kud i ng’eca. (Zab. 78:40-43) Bende, Musa uneno nia Yehova utie ku jwigiri ma lee saa m’eyio niloko nen pare pi nitimo lembe ma en e Musa ekwayu. (Ai 32:9-14) I ng’ei ma nyithindho mir Israel giwok kud i Misiri, kind Musa giku Mungu udoko ceng’ini magwei, udong’ ubedo ve ebino neno Won mi polo.​—Ebr. 11:27. w19.12 mba. 17 udu. 7-9

Julub pa Yesu ma pol gibino dhanu mi Galilaya. Pieno got mi Galilaya re m’ubino kabedo ma ber pi timo coko ku dhanu maeno ma wendgi lee, kakare nitime i ot pa ng’atini i Yerusalem. Bende, i ng’ei ma Yesu ucer ci gicidh girombo ku jukwenda pare 11 i ot moko i Yerusalem. Ka nwang’u Yesu mito mio ng’ol mi ketho dhanu udok julub ni jukwenda pare kendgi, nwang’u ecopo mio igi ng’olne i Yerusalem; ento nwang’u ekwayu ngo nia gicidh giromb kugi, ku jumamon m’ucidho i dhu liel, man jumange bende i Galilaya. (Lk. 24:33, 36) Yesu umio ng’ol mi ketho dhanu udok julub ni Jukristu mi rundi ma kwong’a kendgi ngo. Wang’eyo lembuno nenedi? Yesu udolo dhu coko m’etimo ku julubne ku wec ma e: “Wanuti wakudu thiri thiri, cil i kajik mi ng’om.” (Mat. 28:19, 20) Tin tic mi ketho dhanu udok julub ubetimere i ng’om ngung’. Kepar nyanok! Kubang’ oro, dhanu ma romo 300 000 ubelimo batizo pi nidoko Jumulembe pa Yehova man julub pa Yesu Kristu. w20.01 mba. 2 udu. 1; mba. 3 udu. 5-6

Umego moko m’aradu utie ku twoyo ma bikwiye magwei. Tic uweko umego moko ma wang’e teng’ini man ebesayu tic mange kpe, ebenwang’u de ngo. Tio uketho nyamego moko copo timo ngo ni Yehova ve m’i wang’e. Ka in de ibenweng’iri ku peko ma kumeno, saa moko icopo nwang’u nia kony peri mbe. Pekone romo daru anyong’a kud i ii, romo ketho inwang’u nia tiji mbe, man eromo nyotho kindwu ku jumange. I ng’om maeni, dhanu neno kwo mi jumange ni gin ma tije mbe tap calu ma Sitani de neno ko. Sitani cwinye rac akeca uketho ewondo Eva nia ebibedo agonya tek ecamu nying yen ma Mungu kwero, ma ke eng’eyo cuu nia Eva bitho tekene eworo ngo Mungu. Niai con, Sitani ubetelo wi ng’om maeni. Pieno ka jutelwic ma pol mi ng’ombe gibeworo ngo kwo mi dhanu man gibedieng’ ungo pigi, lembene zungo iwa ngo. Tung’ ku Sitani, Yehova ubemito wang’ei nia tijwa tie, man ekonyowa kinde ma wabekadhu kud i lembe moko ma copo ketho wanwang’u nia kony mwa mbe.​—Rum. 12:3. w20.01 mba. 14 udu. 1-4

Yeremia ukwo pi oro ma kadhu 40 i kind dhanu ma jugeno ngo. Copere jumoko m’i kindgi ubino dhanu mir Anathoth ma tie adhura ma thugi. (Yer. 12:6) Ento Yeremia ukoyere ngo kende. Ebed ekoro lembe m’ubesende ni Baruk m’ubino jagor pare m’egeno, man tin wan de wabenwang’u kony i kum lembene. (Yer. 8:21; 9:1; 20:14-18; 45:1) Kinde ma Baruk ubino kiewo lembe moko ci ma Yeremia ukadhu kud i ie, ma jiji mbe mer m’i kindgi udoko tek, man gibed giworiri bende lee. (Yer. 20:1, 2; 26:7-11) Pi oro ma dupa, Yeremia utwong’o Juisrael ku tegocwinye pi nyoth m’ubebino iwi Yerusalem. (Yer. 25:3) I ng’eye, saa ma Yehova uoro Yeremia kendo pi nitwong’o Juisrael kara gilokiri, ekwaye nia ekiew cimowang’ne i kitabu m’adola. (Yer. 36:1-4) Kinde ma Yeremia giku Baruk gibino timo tic maeno ma Mungu umio igi ma copere uting’o nindo dupa, m’umbe jiji, gibed giweco iwi lembe m’utielo yioyic migi lee mandha. w19.11 mba. 2-3 udu. 3-4

Wacikara nineno Jukristu ma tipo wiro nenedi? Ecopo bedo rac dit nidodo ng’atini nikadhu mukero, kadok nwang’u etie Jakristu ma tipo wiro. (Mat. 23:8-11) Ka Biblia ubeweco pi judong cokiri, emio amora i kumwa nia ‘wakwany ba yioyic migi.’ Ento wec maeno nyutho ngo nia waketho ng’atini udok jadit mwa. (Ebr. 13:7) Andha Biblia uwacu nia jumoko “giromo ku yung ma juyungo kojo wang’ ario.” Giromo ku yung maeno pilembe gibetelo wi cokiri i ayi ma ber, man ‘gimuli ku tic mi yero lembe ku mi ponji,’ ento ungo nia pilembe gitie Jukristu ma tipo wiro. (1 Tim. 5:17) Ka wabeyungo Jukristu ma tipo wiro nikadhu mukero man saa ceke wani kumgi, wacopo ketho giwinjiri cuu ngo. Lembe ma rac m’usagu zoo, wacopo ketho gidoko jukuhaya. (Rum. 12:3) Ng’atu moko m’i kindwa acel de mbe ma romo maru etim lembe ma copo ketho umego pa Kristu ma tipo wiro gitim kosa ma lee rukeno!​—Lk. 17:2. w20.01 mba. 29 udu. 8

Lembe ubino dupa dit m’ubed udieng’o cwiny jakwenda Paulo. Peko m’umego ku nyimego pare gibenwang’iri ko ubed udieng’o cwinye lee magwei. (2 Kor. 2:4) Judhoge gifwode wang’ ma pol man gibole i kol. Peko mange m’unyayu adieng’a i ie ubino canpiny. (Flp. 4:12) Bende, Paulo gioy i nam wang’ adek i wotho pare ma tung’ tung’ ma wi pii; m’umbe jiji, lembe maeno uroyo adieng’a lee i ie. (2 Kor. 11:23-27) Dong’ lembang’o m’ukonyo Paulo kinde m’ebino kud adieng’a? Paulo ubed udieng’ lee pir umego ku nyimego pare pi peko ma ginwang’iri ko, ento emito ngo edar pekone en kende. Eng’eyo nia ecopo timo ngo lembe zoo kende. Pieno, emaku yub kara dhanu m’egeno, calu ve Timoteo giku Tito gikony dhanu mi cokiri. M’umbe jiji, tic m’umego maeno gitimo ujwigo adieng’acwiny pa Paulo.​—Flp. 2:19, 20; Tit. 1:1, 4, 5. w20.02 mba. 23 udu. 11-12

Yehova ubemito wawore. Eromo nia wawore pilembe etie Jacwic mwa, en re m’egwokowa man eriek nikadhu janyodo moko ci. Ento thelembe ma dit m’uketho wawore utie mer ma wamare ko. (1 Yoh. 5:3) Kadok nwang’u thelembe tie dupa m’ucikere nicwaluwa niworo Yehova de, re ediyowa ngo adiya kara wawore. Emio iwa bedagonya, man anyong’a nege kinde m’eneno nia mer ma wamare ko re m’ubecwaluwa niwore. Junyodo gimito ngo lembe ma rac unwang’ awiya migi. Pi thelembe maeno re ma giketho cik ni awiyane. Kan awiya gibeworo cik maeno ma junyodo migi uketho igi, eno nyutho kamaleng’ nia gigeno junyodo migi man gibeworogi. Pire tie tek nisagu nia wang’ei cik pa Yehova Wegwa mi polo man wawor cikne i kwo mwa. Pilembe ka watimo kumeno, nwang’u wabenyutho nia wamare man wabewore; bende niworo cik pa Yehova mio iwa bero ma yawe mbe. (Isa. 48:17, 18) Tung’ ku maeno, ju ma giworo ngo Yehova man cik pare giroyiri gigi i peko dupa.​—Gal. 6:7, 8. w20.02 mba. 9-10 udu. 8-9

Calu Abigail, ka waneno nia ng’atu moko ubetimo lembe ma copo roye i kosa ma lee, wacikara ninyutho tegocwiny, man niweco kude. (Zab. 141:5) I andha, wacikara ninyutho woro ni jumange, ento mito cwinywa ubed bende tek. Ka wabemio juk m’ukwayere ni ng’atini, re ku mer, eca nyutho nia watie jurimo mandha. (Rie. 27:17) Pire tie tek magwei ni judong cokiri nia gibed ku tegocwiny pi niweco kud umego kunoke nyamego moko m’ukier. (Gal. 6:1) Jwigiri ketho judong cokiri ging’eyo nia gin de gileng’ ungo, man nia saa moko gin bende giromo bedo ku yeny mi juk. Ento judong cokiri giweko ngo lembe maeno ucergi nimio juk ni ju ma gitie ku yeny mi juk. (2 Tim. 4:2; Tit. 1:9) Kinde ma judong cokiri gibemio juk ni ng’atu moko, gitimo kero nitio ku giramia migi mi wec pi niponje ku bodho, man ku cirocir. Mer ma gimaru ko umego ku nyimego migi re ma cwalugi nitwinyogi. (Rie. 13:24) Ento gin ma kwong’a ma judong cokiri gidieng’ i kume utie niyungo Yehova, nicero ba cik mi kurajo m’eketho, man nigwoko umego ku nyimego mi cokiri i kum lembe ma romo timogi rac.​—Tic. 20:28. w20.03 mba. 20 udu. 8-9

Yehova utio ku Musa pi nibodho nyithindho mir Israel. Re etio kude i saa ma kani? Nyo etio kude i saa ma Musa ubino nwang’u nia eromo pilembe ‘juponje ku rieko ceke mi Jumisiri’? (Tic. 7:22-25) Ungo, Yehova utio ku Musa i ng’ei m’ebinye edoko ng’atu ma mol. (Tic. 7:30, 34-36) Yehova umio ire bende tegocwiny m’etuc niweco ko i wang’ ubimo mi Misiri ma won tego. (Ai 9:13-19) Lapor maeno ubekonyowa ninyang’ nia Yehova betio ku dhanu m’ubenyutho kite pare i kwo migi man m’ubejengiri i wie kara emii igi tego. Niai con, Yehova ubed utio ku jurutic pare pi nitimo tic ma tung’ tung’. Dong’ in ke ebitio kudi pi nitimo ang’o? Eromo tio kudi pi nitimo tic moko ci kan imiyiri nitimo ma tek i tic pare. (Kol. 1:29) Tekene iweko Yehova utii kudi, eromo konyi kara idok jarwei ma won amora, japonji ma ber, jajuk m’uromo, won bodho i tic, jarimo ma konyo juwagi, man eromo konyi kara itim lembe moko ci m’ebemito pi nipong’o yeny pare. w19.10 mba. 21 udu. 5; mba. 25 udu. 14

Jurimo mandha bikonyowa nigwoko bedoleng’ mwa ni Yehova. Re kara wanwang’ jurimo mandha, ukwayu wan de wabed jurimo mandha. (Mat. 7:12) Ku lapor, Biblia uyero nia watii ku saa man kero mwa pi nikonyo jumange, akecane ju ma ‘canpiny ni i kumgi.’ (Ef. 4:28) Ka wamiara zoo nikonyo jumange, wabibedo ku mutoro lee mandha. (Tic. 20:35) Jurimbwa romo konyowa kara wabed ku kwiocwiny i adundewa kinde ma wabenwang’ara kud amulaic. Gicopo winjowa kilili mandha saa ma wabekoro igi peko mwa, tap kite ma Elihu ugam uwinjo ko Yob. (Yob 32:4) Wabiweko ngo jurimbwa gitim ng’iong’ic kakawa, re wabitio ku juk m’uai i Biblia ma gibemio iwa. (Rie. 15:22) M’umedo maeno, tap calu m’ubimo Daudi ugam ujolo kony mi jurimbe, wan de wacikara nijolo kony ma jurimbwa ubemio iwa i saa ma watie ku yeny. (2 Sam. 17:27-29) Andhandha, jurimo ma kumeno gitie giramia m’uai i bang’ Mungu.​—Yak. 1:17. w19.04 mba. 11 udu. 12; mba. 12 udu. 14-15