Dwi mir 6

Wa juponji, wacikara nidieng’ lee pi ju ma waponjo kugi Biblia. Ukwayu wanen gi ni dhanu ma bidoko umego kunoke nyimego mwa. Etie yot ungo ni japonj Biblia niweko jurimo pare mi ng’om man nitimo alokaloka m’ukwayere kara etim ni Yehova. Japonjo ma cuu nyutho ng’atu m’ebeponjo kude Biblia ni jumange mi cokiri, ma gicopo konye nikadhu kud i lapor migi, kara ecor ceng’ini ku Yehova. Japonj Biblia copo winjere ma ber kinde m’ebedikere kud umego ku nyimego ma giromo konye i thenge mi tipo, man ma gicopo tielo cwinye saa m’ebenwang’ere i peko. Wabemito ng’atuman ma waponjo kude Biblia unwang’ nia etie acel m’i kind dhanu mi cokiri, man etie wat mwa i thenge mi tipo. Wabemito bende nia ebed acel m’i kind umego ku nyimego mwa mi ng’om zoo ma gimariri lee. I ng’eye, ebibedo ire yot nijigo mer ku dhanu ma gicopo konye ngo nimaru Yehova. (Rie. 13:20) Ka jurimbe m’i wang’e giwenje, ebing’eyo nia ecopo nwang’u jurimo mandha i dilo pa Yehova.​—Mk. 10:29, 30; 1 Pet. 4:4. w20.10 mba. 17 udu. 10-11

Wacikara nibedo jurimb Yesu ka wabemito wabed jurimb Yehova. Pirang’o? Wakenen thelembe moko ario kende. Mi kwong’o, Yesu uyero ni julub pare kumae: “Wego maruwu gire, kum wumara, man wuyio nia aai ba Wego.” (Yoh. 16:27) Eyero bende kumae: “Ng’atu acel de mbe ma bino ba Wego, ndhu ni kuma re.” (Yoh. 14:6) Ka wabemito wabed jurimb Yehova ma ke watie ngo jurimb Yesu, etie ve wabemito wamond i ot moko kud i dhugolane ngo. I lapor moko ma Yesu utio ko, ewacu nia etie “dhugola mi rombe.” (Yoh. 10:7) Thelembe mir ario utie nia Yesu ubed unyutho kite pa Won tap tap. Eyero ni julubne kumae: “Ng’atu m’uneno an nwang’u eneno Wego [bende].” (Yoh. 14:9) Pieno, yo acel ma romo konyowa ning’eyo Yehova utie niponjo lembe m’utimere i kwo pa Yesu. Kinde ma wabeponjo lembe i wie, mer ma wamare ko bimedere. Ka mer ma wamaru ko Yesu udoko tek, wabilund maru Won nisagu. w20.04 mba. 21-22 udu. 5-6

Nyo twoyo udaru gonji kunoke nyo itie won goro? Nyo kero mbe i congi, kunoke nyo weng’i ucaku beneno piny cuu ngo? Ka kumeno, nyo in de icopo ringo karacelo kud aradu ma gitie ku kero? Eyo icopo! Umego ku nyimego dupa ma gidaru tii man ma gitie weg goro gibemediri asu niringo kwaya i yo ma terojo i kwo. Gijengiri iwi tego migi gigi ngo, ento gijengiri iwi tego pa Yehova. Nenedi? Giwinjo coko ma jumaku i telefon, kunoke gilubo cokone ma jumaku i video. Bende, pi nitimo tic migi mi ketho dhanu udok julub, girweyo ni badokter, ni bamunganga man ni wedi migi. Kan itie ku peko moko m’ubeceri nitimo lee ni Yehova i kadhiri ma nwang’u ibemito, man kan ibeparu nia jumange gibenyang’ ungo i peko peri, cwinyi kud utur. Yehova umeri lee pilembe itie ku yioyic ma tek i ie, man pi lembe ceke m’idaru timo ire pi oro ma dupa. Kawoni, itie ku yeny mi kony pare nisagu m’i wang’e zoo, man ng’ei nia ebiwenji ngo. (Zab. 9:10) Ento ebicoro ceng’ini mandha kudi. w20.04 mba. 29 udu. 16-17

Icopo weco iwi lembang’o ku ng’atu ma tie jaradini? Tim kero ning’eyo lembe moko ma wukude zoo wuyio. Ecicopere nia en de eworo Mungu acel kende, eyio nia Yesu tie Jalar mi dhanu ceke, kunoke nyo eyio nia wabekwo i nindo ma jutimrac gipong’ i ie, man nia jubinyothogi ceng’ini eni. Kan idaru ng’eyo lembe ma wukude ceke wuyio, nyuth ire rwonglembe mi Biblia i ayi ma romo telo nen pare. Ng’ei nia dhanu moko gicopo yio ngo lembe ceke ma juponjo igi i dini migi. Pieno kadok idaru ng’eyo dini pa ng’atu ma wubeweco kude de, tim kero ing’ei lembe ma en gire de eyio. Umego moko ma tie misioner unwang’u nia dhanu moko giyero nia giyio ponji mi Trinita, re i andha nwang’u giyio ngo nia Wego, Wot man tipo maleng’ utie Mungu acel. Ekoro kumae: “Kan adaru nyang’ nia ng’atu ma wabeweco kude uyio ngo ponji moko mi dini pare, eno ketho ebedo ira yot ning’eyo lembe ma wakude ceke wayio.” Pieno tim kero ning’eyo gin ma dhanu yio andhandha. Kan itimo kumeno ‘ibidoko gin ceke ni dhanu ceke’ calu jakwenda Paulo.​—1 Kor. 9:19-22. w20.04 mba. 10 udu. 9-10

Daniel giku Yohana zoo ginyutho nia Yehova giku Yesu gibibodho jutic migi kud i masendi ma dit. Pieno, wacikara ngo nilworo lembe moko ci ma bitimere i nindo m’ubino. Daniel uyero nia ju ma nying’gi binwang’ere i “kitabu” re ma gibiboth. Dong’ wacopo timo ang’o kara jukiew nyingwa i kitabu maeno? Wacikara ninyutho nikadhu kud i timo mwa nia watie ku yioyic i Yesu ma tie Nyathi Rombo pa Mungu. (Yoh. 1:29) Bende, wacikara nithiero kwo mwa ni Mungu man nilimo batizo. (1 Pet. 3:21) M’umedo maeno, wacikara nitielo Ker pa Mungu nwang’u wabemiyara zoo pi nikonyo jumange kara ging’ei Yehova. Eni re m’utie saa m’ukwayu wagen Yehova nisagu zoo man wagen dilo pare ma tie ku dhanu ma gigwoko bedoleng’ migi ire. Kawoni re m’ukwayu watiel Ker pa Mungu. Tek watimo kumeno, wabiboth kinde ma Ker pa Mungu binyotho ubimo ma yor ariwa ma malu man ubimo ma yor ariwa ma piny. w20.05 mba. 16 udu. 18-19

Adamu giku Eva ging’eyo nia nying’ Mungu tie Yehova, man ging’eyo bende lembe mange dupa ma pigi tek i wie. Ging’eyo ma ber nia en re m’ecwiogi, emio igi kwo, emio igi kabedo ma ber, man gibino mbe ku dubo. (Tha. 1:26-28; 2:18) Re nyo gimediri asu niparu pi lembe ceke ma beco ma Yehova utimo igi? Nyo gimediri asu ninyutho mer man foyofoc ni Yehova? Lembe ma gitimo kinde ma jadegi pa Mungu umulo igi, udwoko wang’ penji maeno kamaleng’. Sitani utio ku thwol pi nipenjo Eva kumae: ‘Meno te, Mungu wacu kumae, kud wucam kum nying yen ceke m’i podho?’ (Tha. 2:16, 17; 3:1) Penji maeno ubino ku vupo moko ma ve adra i ie. I andha, Mungu uwacu nia kud gicam nying yen acel kende, ento gicam mange ceke. (Tha. 2:9) Sitani uketho Adamu giku Eva giparu nia Mungu utie ngo won berocwiny. Saa moko nyo Eva uyero yor i ie kumae: ‘Eni nyo andha Yehova utwonowa ku piny moko ma ber ba!’ w20.06 mba. 3-4 udu. 8-9

Jutic pa Yehova moko lundo ng’eicwiny umondo i igi ni kum lembe m’umego kunoke nyimego moko mi cokiri utimo igi. Jakwenda Paulo uyero nia andha saa moko, umego kunoke nyamego mwa copo timo iwa gin ma ketho wabedo ku ‘lembe i iwa i kume.’ Bende, nyo jugam jutimo iwa lembe i ayi m’atira ngo. Pieno ka wabedo ngo ku wang’wa, lembuno copo royo adegi i iwa. Kan adegi umondo i ng’atini ke, eromo jigo nidikere ku dhanu pa Yehova. Umego Pablo ma kwo i Amerika ma yo piny, jugam juloko lembe i wie nia etimo lembe moko ma rac, uketho ebayu rwom m’ebino ko i cokiri. Pablo utimo ang’o? Eyero kumae: “Lembuno uroyo ng’eicwiny i ia, e nok nok aweko cokiri.” M’uweko maeno, ka ng’atini ugam utimo dubo moko ma pek con, pidocwiny pare copo sende pi nindo ma dupa. Eromo paru nia Mungu bimare ngo nyanok de. Kadok nwang’u dong’ edaru yewo dubo pare man Mungu udaru timo ire kisa de, re asu ecopo paru nia eromo ngo nibedo dhanu pa Mungu. Iwinjiri nenedi pir umego ku nyimego ma gibenwang’iri ku kit lembe m’urombo ku mi dhanu ma juai jukwanu no? w20.06 mba. 19 udu. 6-7

Ukwayu waponj nineno lembe moko ma copo kelo peko i wiwa man wanen gin ma wacopo timo pi niure. (Ebr. 5:14) Ku lapor, ukwayu wang’ii nambu man galuwang’ mwa ku rieko. Pirang’o? Pilembe wang’ ma pol, i televizio man i filme, jubed junyutho kura ma reco mi tarwang’. Kura maeno ginyayu can i Mungu man gikelo matoke ma rac. Pieno, mito wakoc cen ku galuwang’ ma nok nok copo caku nyotho mer ma wamaru ko Mungu. (Efe. 5:5, 6) Mito bende walar wapar pi matoke ma rac ma rwonglembe mi vupo mi ju m’ujai i kum yioyic copo kelo, kinde ma gibemewo rwonglembe mi vupo iwi umego mwa, man iwi dilo pa Yehova. (1 Tim. 4:1, 7; 2 Tim. 2:16) Rwonglembe maeno copo nyotho yioyic mwa. Kud wayii rwonglembe maeno mi vupo. Pirang’o? Pilembe “dhanu ma rieko migi nyothere [man] ma gimbe ku lemandha” re ma gibemewo kit rwonglembe maeno. Lembakeca migi tie niguro “piem.” (1 Tim. 6:4, 5) Gimito wayii vupo migi man wawek nigeno umego mwa. w20.09 mba. 29 udu. 13, 15

Nico ku dhaku gicikiri ninyutho mer man woro i kindgi. (Efe. 5:33) Biblia ubeponjowa nia etie ber nimio, kakare nikuro nia jumange re ma gimii iwa. (Tic. 20:35) Dong’ kite ma kani ma bikonyo nico ku dhaku kara ginyuth mer man woro i kindgi? Jwigiri re ma bikonyogi. Jwigiri udaru konyo Jukristu ma dupa ma gigamiri nikwo ku mutoro i gamiri migi. Ku lapor, won ot moko ma nyinge Steven uyero kumae: “Ka wubedo i acel, wutimo lembe ceke karacelo, akecane ka peko uwok. Kakare niparu nia ‘ang’o ma pire tek ira? ibiparu nia ang’o ma pire tek iwa?’” Min ot pare ma nyinge Stephanie de utie ku paru ma rom; eyero kumae: “Ng’atu moko mbe ma mito nia gikwo ku ng’atu ma giwinjiri ngo gikude. Ka teliri moko uwok, wasayu ning’eyo nia ang’o m’unyolo telirine. I ng’eye warwo, watimo sayusac man waweco iwi lembene. Wayiko lembe m’unyothere, man ng’atu ma loko lembe iwi wadi umbe.” Nico ku dhaku gibedo kud anyong’a tekene ng’atuman ubeparu ngo nia pire tek nisagu wadi. w20.07 mba. 3-4 udu. 5-6

Ukwayu ngo wabed wajengara iwi tego mwa giwa man iwi copo mwa, kinde ma wabetimo ni Yehova. Jakwenda Paulo ugam usomo lee; esomo i bang’ Gamaliel m’ubino acel m’i kind judong dini mi Juyahudi ma pire yik lee i rundi maeca. (Tic. 5:34; 22:3) Man i saa moko, Paulo ubino ng’atu ma pire tek lee i kind Juyahudi wagi. (Tic. 26:4) Re Paulo ujengere ngo i wie gire. Ebedo bende ku mutoro niweko piny ceke m’uketho dhanu ubed unene nia pire tek. (Flp. 3:8) Kinde ma Paulo udoko jalub pa Kristu, ekadhu kud i peko dupa. Kadok Juyahudi ma juthugi de gidage. (Tic. 23:12-14) Bende Juroma gifwode man gibole i kol, kadok nwang’u en de ebedo ku twero ma rom ku mir anyoli mi Roma. (Tic. 16:19-24, 37) M’umedo maeno, Paulo unyang’ nia koso bedoleng’ uketho kan ebemito etim lembe ma cuu, lembe ma rac re ma lundo bino. (Rum. 7:21-25) Re eweko ngo peko m’ebino nwang’ere ko man ragedo ma judegi pare gibino nyayu i kume ucere nilubo tok Kristu, ento ‘anyong’a nege i ng’ico.’ Pirang’o? Pilembe kinde m’ebino ng’ic re m’ebed eneno kite ma Mungu ubekonye ko i kwo pare.​—2 Kor. 4:7; 12:10. w20.07 mba. 16 udu. 7-8

Tic mi rweyo lembanyong’a ucikere nibedo ni tic ma kwong’a i kwo mwa. Yesu ular uwacu nia i ng’ei tho pare, julubne gibitimo tic maeno nisagu m’elar etimo. Kinde m’ecer, etimo udu moko m’uketho julub pare ginego rec lee. Etimo lembe maeno kara julubne ginen nia tic migi mi dwaru dhanu re ma pire tek nisagu tic mange ceke. (Yoh. 21:15-17) I wang’ nidok i polo, ewacu ni julub pare nia tic mi rweyo lembanyong’a m’ecaku there, bimedere nitundo i ng’om mi thek mange bende. (Tic. 1:6-8) Oro moko i ng’eye, Yesu uketho jakwenda Yohana uneno i ginmawokiwang’, lembe ma bitimere i nindo mi “ceng’ pa Rwoth.” Eneno “malaika ma won lembanyong’a ma nja,” m’ubeyero lembanyong’a ni “thek ceke ku suru ku dhok man dhanu.” (Nyu. 1:10; 14:6) Eno ubenyutho kamaleng’ nia, Yehova ubemito watim tic maeno mi rweyo lembanyong’a i wang’ ng’om zoo nitundo ma tije bijik ko. w20.09 mba. 9 udu. 5

Abraham ginwang’iri ku lembe ma tek i ot migi; nyodo ujai ni Sara ma dhaku pare m’emaru. Pi oro ma dupa gibedo ku can ma lee i cwinygi pi lembene. Tokcen ne, Sara umio Hagar ma bong’ pare ni Abraham, kara nyo ecopo nyolo nyatin moko igi. Ento kinde ma Hagar unwang’u nia ie nuti, ecaku neno Sara ni gin moko ngo i wang’e; lembene doko tek magwei uketho Sara uriemo Hagar cen kud i pacu. (Tha. 16:1-6) I ng’eye, Sara de ugamu ie man enyolo nyathin ma nico ni Abraham, e Abraham ucaku nyinge Isak. Abraham umaru Icmael gikud Isak lee mandha. Ento ni kum masendi ma Icmael ubino sendo ko Isak, Yehova wacu ni Abraham nia eriem Icmael gikud Hagar ma min cen. (Tha. 21:9-14) Oro ma dupa i ng’eye, Yehova ukwayu nia Abraham uthier wode m’Isak ni lam. (Tha. 22:1, 2; Ebr. 11:17-19) Re i lembe maeno zoo Abraham ubedo ku genogen nia Yehova bipong’o lembang’ola pare m’engolo pir awiya pare ario maeno. w20.08 mba. 4 udu. 9-10

Kepar pir anyong’a ma ju m’ucer bibedo ko kinde ma giwanyu kothgi ma con cen, man gibekwo nimakere ku cik mir ukungu pa Mungu! Ju m’utimo alokaloka maeno gibicer “cer mi kwo,” niwacu, gibikwo rondo ku rondo i Paradiso. Ju m’ujai ke, Yehova biyio ngo igi nia gikwo i Paradiso maru gibinyotho kwiocwiny mi dhanu pare. (Isa. 65:20; Yoh. 5:28, 29) I the bimobim mi Ker pa Mungu, dhanu pa Mungu ceke bineno nia wec ma nwang’ere i Lembrieko 10:22 m’uwacu nia “mugisa pa Yehova . . . lonyojo man emedo can moko ngo i kume,” utie lemandha. Ku kony mi tipo pa Yehova, dhanu pa Mungu bidoko julonyo i thenge mi tipo, niwacu nok nok gibidoko calu Kristu man gidoko ku kum m’umbe dubo. (Yoh. 13:15-17; Efe. 4:23) Kubang’ nindo gibibenwang’u alokaloka mi leng’kum. Eno bibedo kwo ma ber mi tuko ngo!​—Yob 33:25. w20.08 mba. 17 udu. 11-12

Ukwayu wang’ei nia Jukristu moko gimaku yub mi bedo jumusuma i kwo migi. Jumange ke utie ku yeny mi gamiri, ento fodi ginwang’u ngo ng’atu ma cuu ma gigamiri kugi. Jumange lundo judhoggi mi gamiri utho athoa. Kadok kumeno de, nyo wacikara nipenjogi nia pirang’o gibegamiri ngo, kunoke nikwayu nia wakonygi ninwang’u ng’atu moko ma gicopo gamiri kugi? Ka gikwayu ngo nia ikonygi, gicopo winjiri nenedi pi kony m’ibemio igine? (1 Tim. 5:13) Umego ku nyimego mwa ma jumusuma gimito ngo wanen nia ve bedo musuma uketho gibeneno can; ento gibedo kud anyong’a ka wabeneno nia pigi tie tek i iwa pi kite migi ma beco. Tek wabed waketho wiwa i kum kite migi ma beco, gibiparu ngo nia wabeyero igi kumae: “Ambe ku yeny peri.” (1 Kor. 12:21, NWT) Ento gibing’eyo nia wamarugi, wanyutho igi woro man pigi tie tek i cokiri. w20.08 mba. 29 udu. 10, 14

I ng’eye, Yesu unyuthere ni jakwenda Paulo bende. (1 Kor. 15:8) Paulo, (ma saa maeca jubed julwong’e Saul) uwinjo dwand Yesu m’ucer man enene i ginmawokiwang’ i polo kinde m’ebino cidho i Dameski. (Tic. 9:3-5) Gin ma Paulo uneno, ubenyutho bende kamaleng’ nia cer pa Yesu utie ngo lembe ma juthungo athunga, kunoke lemb’uda. (Tic. 26:12-15) Lembe ma Paulo ukoro utie ku tego lee, pilembe i wang’e elar ebino janyai ragedo i kum Jukristu. Kinde m’enyang’ andha nia Yesu cer, etimo kero pare ceke nikonyo dhanu mange de giyii nia andha Yesu tho man ecer. Pi nitimo lembuno, eciro fwodo, eneno can i kol, man yey bende ung’eny kugi iwi pii. (1 Kor. 15:9-11; 2 Kor. 11:23-27) Paulo ung’eyo andha nia Yesu ucer ku kind ju m’utho man ebino ayika nitho kadok athoa de pi nicero ba yioyicne. Nyo lembe maeno ma Jukristu mi rundi ma kwong’a gikoro, ubetego ngo cwinyi nia andha Yesu cer? Man nyo ebetielo ngo yioyic peri nia andha cer bibedo nuti? w20.12 mba. 3 udu. 8-10

Wakewapenjara kumae: ‘Nyo abed acidho i coko nja?’ Coko tie yo acel ma dilo pa Yehova ubeponjo kowa man eketho wanwang’u tielocwiny i bang’ umego ku nyimego mwa. (Mat. 11:28) Ukwayu wapenjara bende kumae: ‘Nyo atie ku ng’io m’abed atimo ko ponji para ma segi?’ Nyo i ot mwu, ibed ikoyo saa mi timo thier mwu mi juruoti? Kan ibekwo kendi, nyo ibed ikoyo saa tap calu m’icopo timo ka nwang’u itie acel m’i kind juruoti? Nyo ibed idikiri cuu i tic mi rweyo lembanyong’a man mi ponjo dhanu? Pirang’o pire tie tek nia wapenjara ku penji maeno? Biblia uyero nia Yehova neno adunde man paru m’upondo i ng’atini, pieno mito wan bende wang’ii lembe m’upondo i adundewa. (1 Kei. 28:9) Ka waneno nia ukwayu watim alokaloka pi lembakeca kunoke paru mwa moko, mito wakwai Yehova ukonywa watim alokalokanegi. Kawoni utie saa m’umito wabed i ie ayika pir amulaic mi nindo m’ubino i wang’wa. w20.09 mba. 19 udu. 19-20

Nindo moko, Yesu utio ku lapor moko pi nikoro gin ma ng’atini ucikere nitimo kan ebemito edok jalub pare. Eweco pi ng’atu m’ubemito giero ot ma wiw, man pir ubimo m’ubemito cidho i lwiny. Yesu ukoro nia ng’atu m’ubemito giero ot ucikere ‘nilar bedo piny man nikwanu welpiny’ pare ka nyo ebidaru ode; ubimo ke ucikere ‘nilar bedo piny man niporo lembe’ pi ning’eyo ka nyo juaskari pare gicopo romo lembe ma gibecidho timo. (Lk. 14:27-32) Yesu ung’eyo nia ka ng’atini ubemito doko jalub pare, ukwayu ekeng’ii i lembene cuu, pi ning’eyo gin m’ukwayu etim. Pieno, wacikara niketho cwiny ju ma wabeponjo kugi Biblia nia gibed giponj Biblia kudwa kubang’ yenga. Calu m’itie japonjo, ukwayu iyikiri cuu saa ceke m’ibecitelo wi ponji mi Biblia. Par pir ayi m’ibikoro ko lembe ni jawinj peri nimakere ku kite m’ing’eye ko; kor ire lembe i ayi ma yot, man ma terere kara enyang’ cuu man etii ku lembene i kwo pare.​—Neh. 8:8; Rie. 15:28a. w20.10 mba. 7 udu. 5; mba. 8 udu. 7

Yesu mio lembang’ola ma kamaleng’, man ukwayu waponj dhanu ku lembang’olane. Pieno, mito ngo wiwa uwil ku lembe ma pire tek ma e: Yesu yero ngo nia, ‘wuponjgi ku gin ceke m’ang’olo iwu.’ Ento eyero nia: wuponjgi “ya giwor gin ceke m’ang’olo iwu.” Kara wawor lembang’ola maeno kinde ma wabeponjo dhanu, ukwayu ngo waponjgi aponja kende, ento wanyuth igi bende kite ma gicopo tio ko ku lembe ma giponjone. (Tic. 8:31) ‘Niworo’ cik thelembene tie nitio ku cikne. Ka wabeponjo Biblia ku ng’atini, waponje ku lembe ma Mungu ubekwayu watim. Re ukwayu ngo wajik keno kende. Wacikara niponje bende nia etii ku gin m’ebeponjone i kwo pare ma kubang’ ceng’. (Yoh. 14:15; 1 Yoh. 2:3) Nikadhu kud i lapor mwa, wacopo nyutho ire kite m’ecopo tio ko ku cik mir ukungu mi Biblia i kalasi, i tic, kunoke i saa mi nambu. I saa ma wabedo karacelo ku ng’atu ma waponjo kude Biblia, wacopo kwayu Yehova utel wie ku tipo pare ma leng’.​—Yoh. 16:13. w20.11 mba. 2-3 udu. 3-5

Julub pa Yesu ginwang’iri ku peko dupa. Ku lapor, wend kitabu m’adola ubino nok. Gibino mbe ku buku m’ukoro i Lembagora calu ma watie ko tin eni. Bende, ugam ukwayu julub girwei ni dhanu ma weco dhok ma tung’ tung’. Kadok gibino ku peko maeno de, re ginyutho amora ma lee dit, man gitimo lembe ma nwang’u copo nen nia ve timere ngo. Pi oro ma romo 30, nwang’u dong’ girweyo lembanyong’a “i giracwia pa Mungu ceke the polo.” (Kol. 1:6, 23) I rundi ma tin, Yehova ubemedere asu nitelo wi dhanu pare, man ebemio igi kero ma gitim ko yeny pare. Asagane ebemio igi telowic nikadhu kud i Biblia, ma tipo pare maleng’ re m’utelo wi dhanu m’ukiewe. I Biblia re ma jukiewo pi tic pa Yesu, man wanwang’u bende lembang’ola m’emio ni julub pare nia gimediri ku tic m’ecaku dhoge. (Mat. 28:19, 20) Yehova umbe kud akoyakoya; elar ewacu nia jubirweyo lembanyong’a “ni thek ceke ku suru ku dhok man dhanu.” (Nyu. 14:6, 7) Ebemito dhanu ceke giwinj rwonglembe mi Ker. w20.10 mba. 21 udu. 6-8

Ubimo Daudi ubino ng’atu m’umaru “cik pa Yehova.” (Zab. 1:1-3) Eng’eyo nia Yehova bodho ju ma jwigiri man egut ni jukuhaya. Eno uketho Daudi uweko cik pa Mungu uwil paru pare. Ekiewo kumae: “Abimio mugisa ni Yehova m’umio ira lembapora; eyo adundena ponja i nindo mi diewor.” (Zab. 16:7) Tek watie dhanu ma wajwigara, wabiweko Lembe pa Mungu utwiny paru mwa ma fodi wamondo ngo i timo ma rac. Lembe pa Mungu bibedo ve dwal m’uwacu iwa kumae: “[Yo ni e], wuwoth i ie.” Ebipoyowa tek tiendwa ubekier yor acam kunoke yor acwic. (Isa. 30:21) Ka wawinjo dwand Yehova, wabinwang’u bero i yo ma tung’ tung’ dupa. (Isa. 48:17) Ku lapor, lewic bimakuwa ngo tek ng’atu moko ubetwinyowa. Kindwa bidoko ceng’ini ku Yehova pilembe wang’eyo nia ebedieng’ piwa calu wego dieng’ pi nyathin pare m’emaru.​—Ebr. 12:7. w20.11 mba. 20 udu. 6-7

Copere nia dhanu moko mi Korinto de ubino ku kit acaye maeno. (1 Kor. 15:12) Copere bende nia jumange ubino paru nia cer unuti, re i ayi mi lapor; niwacu ka ng’atini tie jadubo, eca nwang’u etho, ento kan edoko Jakristu, eca nwang’u ecer. Re kadok gipar kumeno de, ng’atu m’ukwero nia cer umbe, nwang’u ekwero bende nia Yesu de cer ungo, e nwang’u yioyic pare de tije mbe. Ka nwang’u Mungu ucero Yesu ngo, nwang’u jamgony de mbe, e nwang’u dubo mi dhanu de ubewekere ngo. Pieno, dhanu ceke m’ukwero nia cer umbe, genogen migi tie ngo genogen mandha. (1 Kor. 15:13-19; Ebr. 9:12, 14) Jakwenda Paulo ung’eyo nia “Kristu cer ku kind ju m’utho.” Cer maeno usagu cer mi dhanu mange ceke m’ular utimere i wang’e, pilembe dhanu m’ucerne gidok githo kendo. Paulo uwacu nia Yesu tie “mwoka ma kwong’a mi ju m’unindo [i tho].” En re m’elar ecer ku kum mi tipo man etie bende ng’atu ma kwong’a m’uidho i polo.​—1 Kor. 15:20; Tic. 26:23; 1 Pet. 3:18, 22. w20.12 mba. 5 udu. 11-12

I rundi ma kwong’a, Guriri m’utelowic m’ubino i Yerusalem gitimo tic i acel pi niketho lembe uwoth i ayi m’upangere cuu, man kara dhanu pa Mungu gikwo ku kwiocwiny i kindgi. (Tic. 2:42) Ku lapor, i kum oro 49, Jukristu ma dupa gibino ku paru m’ukoc iwi lembe m’uneno timo yaa; jumoko ubed unwang’u nia kara ng’atini utim ni Yehova, ukwayu jutim yaa i kume. Pieno, tipo maleng’ utelo wi Guriri m’utelowic kara ging’ii i lembene. Ka nwang’u cokiri umedere nibedo ku nen m’ukoc iwi lembe maeno, nwang’u tic mi rweyo lembanyong’a utimere cuu ngo. Kadok nwang’u jukwenda ku judongo ma gitimo karacelo kugi gibino Juyahudi de, re giweko ngo lembsuru man ju m’umoko i kum surune ucergi. Ento giyenyo i Lembe pa Mungu man gikwayu tipo maleng’ utel wigi kara gimak yub ma cuu. (Tic. 15:1, 2, 5-20, 28) Lembuno ukelo adwogi ma kani? Yehova upoko mugisa iwi yub ma gimaku, uketho cokiri umedere nibedo i acel ku kwiocwiny, man gimediri asu nirweyo lembanyong’a. (Tic. 15:30, 31; 16:5) I rundi ma tin, dilo pa Yehova ukonyo dhanu pa Mungu kara lembe migi upangere cuu, man kara gibed ku kwiocwiny. w20.10 mba. 22-23 udu. 11-12

Tiyo, remo, kunoke lembe mange, copo cerowa ninwang’u rwom mi tic moko i cokiri pa Mungu. Ka wabenwang’ara i lembe maeno, lapor p’ubimo Daudi copo konyowa. Daudi ubino kud ava lee mi giero hekalu pa Mungu, re kinde ma juwacu ire nia ebigiere en ungo, egut ungo, ento ediko cinge ku cwinye zoo i kum ng’atu ma Mungu ng’io ugier hekalune. Emio kadok jamcinge bende pi ticne. Eno tie lapor ma ber mandha iwa! (2 Sam. 7:12, 13; 1 Kei. 29:3-5) Peko mi remo uketho umego moko ma nyinge Hugues m’i ng’om mi France uweko nitimo calu jadit cokiri, man nitimo tic ma thindho thindho i pacu de ubino ire tek. Ekiewo kumae: “I acaki, anwang’ara nia tija mbe man lembuno uturo cwinya lee. Ento i ng’eye, anwang’u nia mito ngo abed aketh wiya i kum gin m’ambe ku copo mi timo. Eno ukonya nibedo kud anyong’a pi gin m’atie ku copo mi timo i tic pa Yehova. Calu Gideon ku dhanu pare mange 300 ma giol, an de mito amedara asu nikiedo!”​—Pok. 8:4. w20.12 mba. 25 udu. 14-15

I Injili ma jakwenda Yohana ukiewo m’uweco pi kwo pa Yesu kende ci, etio ku wec ma nia “mer” kunoke “maru” nisagu ma Matayo, Marko man Luka gikiewo. Lembe m’ekiewo unyutho nia mer ucikere nibimo wi lembe ceke ma Jakristu ubetimo. (1 Yoh. 4:10, 11) Re pi ninyutho mer, lembene uting’o nindo ma lee ni Yohana. Kinde ma Yohana ubino aradu, saa moko ebed ekoso ninyutho mer ni jumange. Ku lapor, nindo moko kinde ma Yesu ku julub pare gibino kadhu kud i Samaria pi nicidho i Yerusalem, dhanu moko mi pacu mi Samaria uwok ukwero nijologi. Yohana ukwayu nia Yesu uwek gilwong’ mac uai kud i polo ubin uwang’ dhanu mi pacune ceke. (Lk. 9:52-56) I nindo mange, Yohana kud umin ma Yakobo, gicung’o lembe i meggi nia ucidh uyer ni Yesu ya emii igi kabedo ma pire tek i ng’ete i Ker pare. Kinde ma jukwenda mange giwinjo lembe ma Yohana giku Yakobo gitimo, lembene uton i igi lee. (Mat. 20:20, 21, 24) Kadok Yohana utimo kosa dupa de, re asu Yesu mare.​—Yoh. 21:7. w21.01 mba. 8-9 udu. 3-4

Yehova bemaku yub ma mio bero ni jumange. Ku lapor, ecwiyo kwo pi bero pare gire ngo, ento kara wan re ma wakwo kud anyong’a. Ng’atu moko mbe m’udiye nia eor Wode ubin utho pi ruc mi dubo mwa, ento eore ebed ni lam pi bero mwa. Yesu de umaku yub pi nimio bero ni jumange. Ku lapor, etio ku saa ma nwang’u ecopo yom ko ayoma pi niponjo udul dhanu. (Mk. 6:31-34) Jawi ot ma cuu ng’eyo nia, kud i kind lembe ma tek m’ukwayu etim, utie nimaku yub mi rieko pi juruot pare man nineno rwom pare ni gin ma pire tek. Etimo kero emaku ngo yub ma vur vur man m’ujengere iwi kite m’ewinjere ko. Ento eweko Yehova re m’utel wie pi nimaku yub ma cuu. (Rie. 2:6, 7) Kan etimo kumeno, ebinyutho nia ebedieng’ pi bero mi jumange, ento pire gire ngo. (Flp. 2:4) Tek jawi ot ubeii nilubo lapor pa Yehova man pa Yesu, ebibedo jawi ot ma cuu. w21.02 mba. 7 udu. 19-21

Ubimo Asa ubino aradu ma mol man ma cwinye tek. Ku lapor, kinde m’ecamu ker kaka won m’Abija, enyotho mungu m’araga cen kud i ng’om pare. “Eng’olo ni Yuda ya giyeny Yehova Mungu pa kwaru migi, man nia [giwor] cik ku lembang’ola.” (2 Kei. 14:1-7) Kinde ma Zera ma Jaethiopia ubino iwi Yuda kud udul askari milion acel, Asa unyutho rieko m’ekwayu ko kony i bang’ Yehova, ekwaye kumae: “Yehova, ng’atu moko mbe ma konyo calu in, i kind ng’atu ma tek ku ng’atu ma tego mbe kude: konywa, E Yehova Mungu mwa; kum wageno in.” Wec maeno ubenyutho nia Asa ubino ku yioyic i copo ma Yehova tie ko mi bodhe karacelo ku dhanu pare. Asa uketho genogen pare iwi Won m’i polo, uketho “Yehova ugoyo Jukuci (Juethiopia).” (2 Kei. 14:8-12) Nikiedo i dhu juaskari milioni acel utie lembe ma tek man ma nyayu ndiri. Re Asa uvoyogi pilembe ejengere iwi Yehova. w21.03 mba. 5 udu. 12-13

I Biblia, junwang’u lapor mi dhanu dupa ma ginyutho mer i kindgi. Wakewec iwi lapor pa Yonathan ku Daudi. Biblia uwacu nia “ng’eyong’ec pa Yonathan uribre ku ng’eyong’ec pa Daudi, man Yonathan umare calu ng’eyong’ec pare gire.” (1 Sam. 18:1) Daudi ubino ng’atu ma juwiro pi nidoko ubimo kaka Saul. Lembuno uketho Saul udagu Daudi, man emito enege. Ento Yonathan ma wod Saul, udiko ngo cinge ku won pi ninego Daudi. Yonathan ku Daudi gitimo lembang’ola nia gibibedo jurimo man gibikonyiri i kindgi. (1 Sam. 20:42) Mer m’i kind Yonathan ku Daudi, utie lembe ma wang’u ijo, kum lembe ubino dupa ma nwang’u copo cerogi nibedo jurimo. Ku lapor, Yonathan ukadhu Daudi ku oro 30. Nwang’u Yonathan copo cayu Daudi nia etie nyathin man gin ma fodi eng’eyo de mbe. Re tung’ ku maeno, ebed enyutho woro ni Daudi. w21.01 mba. 21-22 udu. 6-7

Yesu ung’olo ni julub pare nia gibinwang’u anyong’a mandha. Re eyero bende igi nia ju ceke m’umare, jubinyayu ragedo i kumgi. (Mat. 10:22, 23; Lk. 6:20-23) Watie kud anyong’a nibedo julub pa Kristu. Dong’ wacopo bedo ku nen ma kani tek wedi mwa man gavmenti ubenyayu ragedo i kumwa, kunoke jurutic wadwa man awiya wadwa mi somo gibecwaluwa watim lembe ma rac? I andha, lembe maeno copo ketho wabedo kud adieng’acwiny. Dhanu ma pol ung’eyo nia ragedo tie ngo lembe ma ketho jubedo kud anyong’a. Ento Lembe pa Mungu uwacu ngo kumeno. Yakobo ugoro nia mito ngo wabed kud adieng’acwiny tek wabenwang’ara ku peko, ento wakwane iwa ni mutoro. (Yak. 1:2, 12) Yesu bende uwacu nia ukwayu wabed kud anyong’a, kadok kinde ma jubenyayu ragedo i kumwa de. (Mat. 5:11) Yehova uketho Yakobo ukiewo lembe ma copo konyo Jukristu kara gibed kud anyong’a kadok gibenwang’iri ku peko de. w21.02 mba. 26 udu. 1-2; mba. 27 udu. 5

Jumoko ma gibino timo tic ku Timoteogi gineno ngo rwom mi timo tic karacelo ku Mungu ni gin ma pire tek. I kindgi ubino Dema, Fijelo, Hermogene, Humenayo, Iskander man Feleto. (1 Tim. 1:19, 20; 2 Tim. 1:15; 2:16-18; 4:10) Ubenen nia dhanu maeno ceke gilar gibedo tek i thenge mi tipo, ento gineno ngo rwom ma gibino ko ni gin ma pire tek. Sitani ubetio kud uwic ma kani kara wabai piny ma pire tek ma Yehova umio iwa? Uwic parene moko ni e: Galuwang’, giranena, paru man timo ceke m’eng’eyo nia nok nok copo ketho wabayu mer ma wamaru ko lemandha. Ebetio ku rwonglembe mi vupo kunoke ragedo kara wawek rweyo lembanyong’a. Emito wawinj bende “ng’eyong’ec mi ndra” mi ju m’ujai i kum yioyic kara wawek lemandha. Ka wabedo ngo ku wang’wa, wacopo bayu lemandha ma watie ko nok nok.​—1 Tim. 6:21. w20.09 mba. 27 udu. 6-8

Nyo jarimbi kunoke wedi peri moko utimi raci? Ka eyo, gin ma romo konyi utie niponjo lembe iwi gin ma Daudi utimo kinde ma wode ma Absalom utime rac. (2 Sam. 15:5-14, 31; 18:6-14) Nyuth ni Yehova i rwo kite m’ibewinjiri ko pi lembe ma rac ma jutimo iri. (Zab. 6:6-8) Kepar kite ma Daudi uwinjere ko saa ma lembuno ceke uwok i wie. Daudi umaru Absalom man Ahithofel de tie ng’atu m’egeno. Re dhanu ario maeno ceke gicibe. Ginyayu can ma dit i ie, man gimito kadok ninege anega zoo. Nwang’u Daudi copo bayu genogen pare iwi jurimbe mange ceke, m’epar ko nia gin de gidiko cing’gi ku Absalom i kume. Nwang’u ecopo dieng’ pire gire man eringo kende, kunoke nwang’u cwinye romo tur magwei. Ento ekwayu kony i bang’ Yehova, man bende i bang’ jurimbe. Egalu ngo nitio ku yub m’emaku. Emedere asu nigeno Yehova man jurimbe mange bende. w21.03 mba. 15 udu. 7-8; mba. 17 udu. 10-11