‘An Saindong Kamot Pano nin Dugo’

“MINSAN pa mamibi kamo nin dakol, dai ako maghihinanyog; pano nin dugo an saindong mga kamot.” Iyan an isinabi kan makakamhan sa gabos na Dios sa mga naghihingakong naglilingkod sa saiya alagad napapalabot sa pagpabolos nin dugong daing sala.—Isaias 1:15.

An mga relihiyon daw kan kinaban na ini nagkasala nin pagpabolos nin dugong daing sala? Iyo nanggad. Sa gabos na guerra sa satong ika-20 siglo, an mga relihiyon kan kinaban na ini asin an saindang klero nagsuportar sa pagpabolos nin dugo. Ini nagbunga pa ngani kan lagduan na paggaradanan nin mga miembro kan iyo man sanang relihiyon.

Pero, si Jesus nagtokdo sa saiyang mga parasunod na ‘isarong an saindang minasbad.’ (Mateo 26:52) Si apostol Pablo nagsabi: “An mga hamo kan samong pakikilaban bakong sa laman.” (2 Corinto 10:4) An mapuwersang mensahe kan Tataramon nin Dios iyo na an mga naggigibo nin tunay na relihiyon dapat na magkaminorootmootan asin dai magpabolos nin dugo: “An mga aki nin Dios asin an mga aki kan Diablo namimidbid sa bagay na ini: An gabos na dai naggigibo nin katanosan bakong gikan sa Dios, ni an saro na dai namomoot sa saiyang tugang. Huli ta ini an mensahe na saindong nadangog poon sa kapinonan, na kita maninigong magkaminorootmootan; bakong arog ki Cain, na naggikan sa maraot asin guminadan sa saiyang tugang.”—1 Juan 3:10-12.

Kun an sarong relihiyon dai naggigibo kan arog kaining pagkamoot, an mga pamibi kaiyan dai dadangogon nin Dios. An Biblia nagsasabi: “Ano man an satong hagadon inaako niato gikan sa saiya, huli ta kinukuyog niato an saiyang mga pagboot asin ginigibo niato an mga bagay na nakapaoogma sa saiyang mga mata.” (1 Juan 3:22) Alagad ta an mga relihiyon kan kinaban na ini dai nagkuyog sa mga pagboot nin Dios. Imbes, sinda may kaluyahan na nakiayon sa paggadan sa mga sanggatos milyones katawo sa mga guerra sa siglo sanang ini!

Maghihinanyog daw an mga Namomoon Asin an mga Tawo?

Sa saiyang huring pahayag sa Assisi, si Juan Paulo II nagsabi: “Inaagda mi an mga namomoon sa kinaban na mangnohon an samong mapakumbabang pag-arang nin katoninongan sa Dios.” Maghihinanyog daw sa pakiolay na ini an politikal na mga namomoon asin an saindang mga sakop sa kagabsan? Tanganing maaraman iyan helingon niato an kasaysayan.

Ipinaheheling kan kasaysayan na an mga tratado asin pamibi para sa katoninongan bako nang bago. Kaidtong Edad Media, an mga tratado sa katoninongan parateng inaapod na mga temporaryong katoninongan nin Dios o banal na temporaryong katoninongan. Iyan ipinoproklamar sa relihiyosong mga kapiyestahan nin Kakristianohan, na sa panahon kaiyan minapondo an gabos na ralaban. Alagad minsan an umang ekskomunikasyon sa mga naglalapas sa temporaryong katoninongan bakong igo tanganing igalang iyan nin mga tawo.

Kan taon 1915, ilinansar ni Papa Benedicto XV an pakiolay sa mga nasyon na tapuson an “makatatakot na garadanan” kan enot na guerra mundial. Namibi sia sa Dios para sa “pagkapondo kan maraot na damat.” Alagad ta an nasyonal na mga namomoon asin an saindang mga sakop pareho dai naghinanyog. Asin, siyempre, an Dios dai naghinanyog huli ta an mga nagraralaban sa man-ibong-ibong na kampi mga miembro nin iyo man sanang relihiyon. Kaya, ginadan nin Katoliko an Katoliko, asin ginadan nin Protestante an Protestante, na biyo nanggad na kontra sa mga pagboot nin Dios.

Kan tigsoli nin 1939, kan nagdadagom an mga panganoron kan ikaduwang guerra mundial, si Pio XII nag-organisar nin “sarong krusada nin panpublikong mga pamibi para sa katoninongan.” Kan suminunod na Agosto, bago pumutok an guerra, ilinansar nia an pakiolay sa nasyonal na mga namomoon asin sa saindang mga sakop na ipondo an “mga akusasyon, mga pan-uuma, mga causa nin pagdiniskompiaran” tanganing malikayan an pinakagrabeng pangyayari.

Alagad ta an mga pamibi asin pakiolay na idto dai nakapapondo sa makina nin guerra kan Katoliko asin Protestanteng Alemania; ni nagtokdo man iyan kan dalan pasiring sa katoninongan para sa Katolikong Italia o Shintoistang Hapon. Asin dai inuma nin ekskomunikasyon an mga miembro nin arin man na relihiyon huli sa paggadan sa iba na karelihiyon ninda. Kaya an paggaradanan nin magturugang nagpadagos sa laog nin anom na taon, na suportado kan klero nin gabos na nasyon.

Bilang pagdangog sa pakiolay kan papa sa Assisi, sa nagkapirang lugar nagpondo an ralaban kan Oktubre 27, 1986. Alagad sa ibang nasyon iyan nagpadagos. Sa dakol na kaso ini sa kadagaan na an relihiyon may representasyon sa Assisi. Halimbawa, an Katolikong mga gerilya kan IRA naglansar nin pagbomba sa Irlandia. An mga Sikh nagralaban sa India. Sa Afghanistan, Etiopia, Lebanon, Iran, asin Iraq, saka sa ibang lugar, nagpadagos man an pagpabolos nin dugo. Asin minsan ginibo an temporaryong katoninongan sa sarong aldaw na idto, an kagadanan asin takot isinabwag giraray kan mismong suminunod na aldaw. Palaen nanggad na katoninongan!

Puwede daw na bendisyonan kan “Dios nin katoninongan” an siring na mga pangengenot na sa indirektang paagi nag-aaprobar sa mga minapondo sa paggaradanan ngonyan tangani sanang pumoon giraray sa aga? Inoyonan daw nin Dios si Cain pakatapos na gadanon nia si Abel? Dai nanggad!—Hebreo 13:20.

Bakong Sarong Puwersa Para sa Katoninongan

An bago pa sanang mga surbey sa laenlaen na nasyon nagpaparisa na an dakol na tawo ibinibilang an mga relihiyon kan kinaban na mga promotor nin guerra imbes na mga parapatoninong. Iyan an saboot nin 47 porsiento sa mga Pranses asin 48 porsiento sa mga Israeli.

Si John Taylor, an sekretaryo-heneral kan Pankinaban na Komperensia nin mga Relihiyon Para sa Katoninongan, nagsabi sa Pranses na bulanan na babasahon na Katoliko na L’Actualité Religieuse dans le Monde: “Dinaya niato an satong sadiri sa paghona na an relihiyon kaya asin talagang magtatao nin liwanag asin marahay na boot sa mga ralaban, asin na makikinabang kita nin dakula sa pagsararo nin mga puwersa tumang sa guerra, tumang sa mga armas. Alagad kan sinisiyasat an mga problemang ini, luway-luway niatong narealisar na an mga guerra bakong mga armas an causa, kundi an pagkaongis asin pagkabaranga nin mga tawo . . . Asin digdi man may kabtang an relihiyon.”

An historyador na si Ernesto Galli Della Loggia, sa diaryong Katoliko na Avvenire, mas prangkang nagsabi: “An relihiyon garo baga dai nakagibo nin nakapagpapasarong estruktura sa tahaw nin mga tawo asin sa tahaw nin mga banwaan, imbes an kabaliktaran. Iyan an nangyayari sa dakol nang siglong nag-agi. Bako sana na an pinakadakulang monoteistikong mga relihiyon nagralabanlaban sa sarong guerra na daing pagkaherak kundi an iba sa sainda—nangorogna an Kristianismo asin Islam—idinusay an gabos nindang kosog sa pagpara sa mga relihiyon na animista kan inaapod na kagurang-guranging mga tawo. Ini nangyari ta an relihiyon asin politikal na kapangyarihan duwang lado sa iyo man sanang sinsilyo.”

Huli sa dahelan na ini asin sa iba pa, an mga gobyerno magsalang dai iniintindi an mga namomoon sa relihiyon o kinokonsinte sinda na garo baga sinda dai mahahaleng istorbo. Asin an mismong kinabanon na relihiyon pagsaginsagin sana na kakadikit o mayo ngani nin kapakipakinabang na epekto sa tawo o sa mga kamugtakan kan kinaban.

Sa pagtatapos kan aldaw nin pamibi, inadmitir mismo kan papa an paninimbagan kan Katolisismo sa gabos na pagpabolos na ini nin dugo. Sia nagsabi: “Andam akong admitiron na an mga Katoliko dai nagin perming maimbod sa kapahayagan na ini nin pagtubod.” Dangan idinugang nia: “Dai kami nagin perming ‘mga parapatoninong.’ Kaya para sa samo, pero seguro, sa sarong sentido, para man sa gabos, an pagtiripon na ini sa Assisi sarong akto nin pagpenitensia.”

Alagad ikinapaheling daw nin relihiyon sa modernong aldaw paagi sa mga gibo kaiyan na naliwat na an kaisipan kaiyan manongod sa guerra? Pinagsosolsolan daw nanggad kaiyan an makasosopog na nakaagi kaiyan? Sa pagtaram manongod sa presenteng mga guerra, sinabi ni Ernesto Galli Della Loggia: “Siyam na beses sa sampulo an mga ralaban na ini relihiyosong mga ralaban man, kun bakong iyan an pangenot na dahelan.”

Kaya daing kamanungdanan an mga pamibi para sa katoninongan. An politikal na mga namomoon asin an banwaan pareho dai naghihinanyog dian asin minahiro kaoyon dian; asin an Dios dai man, huli ta sia nagsabi: “Minsan pa mamibi kamo nin dakol, dai ako maghihinanyog; pano nin dugo an saindong mga kamot.” (Isaias 1:15) Iyan an dahelan na nasudya nanggad an 1986 na Internasyonal na Taon nin Katoninongan na an promotor iyo an Naciones Unidas asin suportado kan mga pamibi kan mga relihiyon sa kinaban na ini.

[Kahon sa pahina 10]

Sarong Surbey sa Italia

AN MAGASIN na Magmata! nagsurbey sa laen-laen na siudad sa Italia, na dian ginatos an ininterbio, na an kadaklan Katoliko. Kan hapoton kun baga an mga pangengenot arog baga kan aldaw nin pamibi para sa katoninongan asin pagpondo nin guerra sa Assisi makatatabang na mahale an mga guerra asin armas, an 70 porsiento nagsimbag na dai, an 17 porsiento nagsabi na iyan pa sana an enot na tangga, asin 10 porsiento sana an naghona na idto positibong aksion.

An sarong padi sa nasa amihanan nin Italia na siudad nin Bergamo nagsabi: “Sa paghona ko an pangengenot na iyan magigin kapakipakinabang basta iabante an mensahe kaiyan. Iyan marahay na kapinonan na dapat dai magsolo.”

Pero an sarong hoben na Katolika sa iyo man sanang lugar nagsabi: “An saro dai makalikay na mapangalas na gayo sa pagsaginsagin nin mga tawo na dakol nang taon na nagraralaban, huli man sa relihiyosong mga dahelan, dangan ibinababa an saindang mga armas asin namimibi para sa pankinaban na katoninongan, na lubos na nakaaaram na sa masunod na aldaw ipagpapadagos ninda an pagraralaban.” Asin an sarong barobata na taga-Brescia nagsabi: “An mga katiriponan na arog kaini dai nakatatabang na mapaglabanan an relihiyosong pagkaindiperente. An mga iglesya maninigo na inaan an interes sa politika kun boot ninda na maghinanyog sa sainda an Dios.”

Bilang simbag sa hapot na, “Ano an maninigong gibohon nin relihiyon tanganing mas epektibong makakontribuwir sa katoninongan?” an sarong Katoliko na taga-Turin nagsabi na “maninigo na sinda sumiblag sa gabos na sekular na pakikikabtang asin tokdoan an mga tawo na mamuhay na mayo nin mga armas.” An sarong hoben na Katolika na taga-Cremona nagsabi: “An iglesya dapat kutanang nagtao nin marahay na halimbawa paagi sa dai pakikilabot sa mga guerra asin politika. Pero ngonyan huri na.”

Kan hapoton, “Ano an paghona mo manongod sa pangengenot kan papa sa katoninongan?” an sarong abogado na tagaprobinsia nin Pesaro nagsimbag: “Ginagamit kan iglesya an problema sa katoninongan para sa sadiring bentaha kaiyan tanganing ipalakop an Katolisismo sa kinaban.” An sarong 84 anyos na Katolika nagsabi: “Iyan daing pakinabang. Kun gusto nindang pumoon nin guerra, poponan man giraray ninda iyan.”

Sa pagtaram manongod sa “politikal na mga pakana” nin relihiyon, an publikasyon sa Milan na Il Corriere della Sera nagtao kan makahulogan na komentong ini: “Inaaprobetsaran kan Iglesya an pasipismo asin nagpupundar nin mga pangengenot na minatogot dian na pamogolan an, imbes na mapairarom sa, mga debate nin opinyon kan publiko manongod sa presenteng mayor na politikal na mga isyu.”

[Mga ritrato sa pahina 8, 9]

An mga pamibi idinolot nin mga tawo hale sa gabos na parte kan kinaban

An dakol na hobenes interesado sa pankinaban na katoninongan